şeker hastalığı

ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET
Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU
Diyabet (Şeker Hastalığı)
Nedir?
• Kandaki şeker (glukoz) miktarının çok fazla olduğu
kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır
• Enerji kaynağı olarak şeker gerekli olsa da, fazlası
sorunlara neden olur
• Diyabeti olan bireylerde, insülinin olmaması ya da
yetersiz olması nedeniyle şeker düzeyinde büyük bir
artış vardır
• Ciddi bir hastalıktır
BUNLARI BİLİYORMUYDUNUZ?
Dünyada her yıl diyabet
Bir milyondan fazla kişide AMPUTASYON
yapılmasına,
500 milyon kişide BÖBREK YETERSİZLİĞİNE,
300 milyon kişide KÖRLÜĞE
neden olmaktadır!!!
DİYABET YANGINI DÜNYAYI SARMIŞ
DURUMDA
DÜNYADA
HER
10
SANİYEDE
BİR
KİŞİ
DİYABET YA DA DİYABETİN NEDEN OLDUĞU
KOMPLİKASYONLAR
NEDENİ
İLE
YAŞAMINI
YİTİRMEKTEDİR.
YİNE DÜNYADA HER 21 SANİYEDE BİR KİŞİ
DİYABET HASTALIĞINA YAKALANMAKTADIR.
Dünyada Diyabet Sıklığı
DÜNYADA DİYABETLİ SAYISI
(2007 yılı) 246 MİLYON
(2025 yılı) 300 MİLYON
DİYABET ARTIŞ HIZI
Güney Doğu Asya
3 KAT
Avrupa
1.5 KAT
Güney Amerika
3 KAT
Batı Pasifik
2 KAT
Afrika
4 KAT
Kuzey Amerika
2 KAT
Orta Doğu-Doğu Akdeniz 3 KAT
İnsülin Nedir?
• Pankreas (midenin arkasında yer alan bir organ) tarafından
üretilen kimyasal bir maddedir
• İnsülin, şekerin enerji elde edilmek amacıyla kullanılacağı
vücut hücrelerine girmesi için gereklidir
• İnsülin, şekerin hücre içine girebilmesi için hücrenin kapısını
açan bir “anahtar” işlevi görür
• Aynı zamanda kan şeker düzeylerinin istenilen sınırlar
içinde tutulması açısından önemlidir
• İnsülin yetersizliği veya eksiliğinde kandaki şeker miktarı
yükselir
PANKREAS
Ortalama 15-20 cm uzunluğunda, kadınlarda 55 gr
erkeklerde 70 gr ağırlığında bir organdır.
Diyabet görülme sıklığı neden artıyor?
Hareketsiz yaşam tarzı
Artan obezite (şişmanlık)
Sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları
Diyabet görülme sıklığı artarsa
ne olur?
Hastanede yatarak tedavi oranı artar
Aşağıdaki hastalıklar daha fazla ortaya çıkar
• göğüs ağrısı
• kalp krizi
• körlük
• böbrek yetmezliği
• bacağın kesilmesi
Maliyeti yüksek bir hastalık
Toplumda diyabetlilerin % 50’si henüz teşhis edilmemiştir
Kan şekeri kontrol altına alınmazsa ne olur?
Diyabetin ciddi sonuçları
• Göz sorunları- görme kaybı (körlük)
• Böbrek sorunları (böbrek yetmezliği–
diyaliz/böbrek nakli gerekir)
• Duyusal/Sinirsel sorunlar (ağrı, his
kaybı ve yaralara yol açabilir)
• Kalp/dolaşım sistemi sorunları-kalp
krizi
• İnme–Felç
• Ayak sorunları- (gangren-uzuv kaybı)
Aterosklerozun Sebepleri
•
•
•
•
Yüksek şeker
Yüksek kolesterol
Yüksek tansiyon
Sigara
Diyabet – Ciddi Bir Hastalık
Yeni körlük vakalarının başta
gelen nedenlerinden biri,
25 kat daha yüksek göz sorunu
riski
Bacağın kesilmesine yol
açabilecek hastalıklar için
20 kat daha yüksek risk
6 kat daha yüksek inme
(felç) riski
2-4 kat daha yüksek
kalp krizi riski
5 kat daha yüksek böbrek
hastalığı riski
Bu komplikasyonların tümü, zamanında
uygulanan tedavi ve iyi kontrol ile
önlenebilir
Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and
Nephropathy in NIDDM ,1990.
Diyabetin en sık görülen belirtileri nelerdir?
•
•
•
•
•
Sık ve bol miktarda idrara çıkma
Aşırı acıkma hissi
Kilo kaybı
Aşırı susama
Diğer belirtiler:
• Yorgunluk
• Sık ve olağan olmayan
enfeksiyonlar
• Bulanık görme
• Deride kuruma ve kaşıntı, yaraların
geç iyileşmesi vb
Diyabet tipleri nelerdir?
• Tip 1 diyabet (daha nadir görülür; genç yaştaki insanları
etkiler)
• Tip 2 diyabet (daha yaygındır; ileri yaşlardaki insanları
etkiler)
• Gebelik sırasında ortaya çıkan diyabet
Gebelik ve Diyabet
• Diyabet hem annede hem de bebekte komplikasyonlara
yol açar.
• Gebe kalmadan önce kan şekeri tam ayarlanmış
olmalıdır.
• Gebelikte sadece insülin tedavisi yapılabilir
KAN ŞEKERİ KONTROLÜNÜ SAĞLAMAK
ADA Glukoz Düzey Kriterleri (% mg)
PARAMETRE
AKŞ(mg/dl)
İDEAL DEĞER KABUL EDİLEBİLİR
80-100
120-140
2.Saat TKŞ
100-140
140-180
GECE
(22.00-23.00)
100-140
140-180
HbA1C(%)
<6
<7
AKŞ 105 – 125 arasında ise Bozulmuş Açlık Şekeri
TKŞ 140 – 199 arasında ise Bozulmuş Tokluk Şekeridir.
TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
 Strip üzerindeki kan yeterli olmalı,
 Strip üzerindeki kan uygun dağılım göstermeli,
 Glukometrenin camı temiz olmalı,
 Striplerin SKT’si geçmemeli,
 Stripler uygun şekilde saklanmalı,
 Glukometrenin ayarları doğru yapılmalı,
 Kan alınacak parmak temiz olmalı.
HBA1C
Geniş anlamda 4-12 haftalık metabolik kontrolü yansıtır.
Komplikasyonlar için risk parametresidir.
Diyabet tedavisinde ana hedeftir.
Bu testi yaptırmak için hastanın aç olması gerekmez.
HbA1C = APG + PPG
HbA1c
(%)
6
7
8
9
10
11
12
Kan Şekeri Ortalaması
(mg/dl)
135
170
205
240
275
310
345
HBA1C’yi %1 Düşürmenin Etkileri
Tip 1 DM
Retinopati riski %35↓
Nefropati riski %24-44 ↓
Nöropati riski %30 ↓
Tip 2 DM
Diyabete bağlı ölüm %25 ↓
Tüm nedenlere bağlı mortalite %7 ↓
MI riski %18 ↓
Mikrovasküler komplikasyon riski %35 ↓
Diyabet kontrolü için 4 basit adım
Egzersizin pek çok yararı vardır
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kilo vermeye yardımcı olur
Kan dolaşımını düzeltir
Özgüveni artırır
Kasları geliştirir
Kalbinizi güçlendirir
Uykuyu düzeltir
Stresi azaltır
İştahı kontrol eder
Yaşamınızı uzatır
Kendinizi daha iyi ve daha enerjik
hissetmenizi sağlar
Diyabet: İlaç Tedavisi
Tip 1
•Tabletlerin rolü yoktur
•Yalnızca insülin kullanılır
Tip 2 Diyabet
•İlk olarak
tabletler
kullanılır
•İlerleyen
dönemlerde
tedaviye insülin
eklenebilir
İnsülin
İnsülin Toronto
Üniversitesi’nde
yapılan deneyler sonucunda,
1921 yılında Banting ve Best
adlı iki araştırıcı tarafından
keşfedilmiştir.
İnsülin mucizesi
J.L., 15 Aralık 1922
15 Şubat 1923
İNSÜLİN TEDAVİSİ
• OAD lere yanıtsızlık
• Kronik böbrek yetmezliği(kreatin>1.4)
• Karaciğer yetersizliği
• Diyabetik ayak
• Cerrahi operasyon
• Orta-ağır enfeksiyonlar
• Gebelik-emzirme
• Tip 1 Diyabet
• Akut metabolik durumlar(diyabetik ketoasidoz,
nonketotik hiperozmolar koma)
Lipodistrofiler
Enjeksiyonların aynı bölgeye yapılması ve saf insülin
kullanılmaması
bozulur.
sonucunda
oluşur.
İnsülin
emilimi
1.Lipoatrofi
Bölgede yağ dokusunun kaybı söz konusudur.
Enjeksiyon bölgelerinde çökmeler/çukurluklar oluşur.
2.Lipohipertrofi
Bölgede şişlik, sertlik şeklinde hissedilir. Skar
dokusu oluşur.
İnsülin en hızlı KARIN BÖLGESİNDEN, sonra
sırasıyla KOL, BACAK, KALÇA BÖLGESİNDEN emilir.
Diyabet ayakları nasıl etkiler?
Diyabet ayakları iki ayrı
yolla etkileyebilir:
1) Ayağı besleyen damarları
ve kan dolaşımını bozabilir
2) Ayağa gelen sinirlere
zarar vererek his kaybına
yol açar
Kan şekerinin uzun süreli
yüksek olması nedeniyle
sinirler zarar görebilir ve
diyabetik nöropati ortaya
çıkar.
Bu da sinirlerin ağrı ve
diğer duyuları iletmesini
engeller.
Normal
Diyabetik ayak
Ayak kan
damarlarındaki
hasar dolaşım
bozukluğuna
neden olur
Ayak ve tırnak bakımı
• Ayaklarınızı özellikle de
parmak aralarınızı özenle
kurulayın.
• Ayaklarınızda kuruma veya
çatlama varsa tabanlarınıza
ve ayağınızın üstüne
nemlendirici krem
sürebilirsiniz.
Parmak aralarınıza
sürmemeye dikkat edin.
• Eğer kesik, yara, kızarıklık,
sıcaklık artışı veya
hassasiyet fark ederseniz
doktorunuza danışın.
Ayak ve tırnak bakımı
• Tırnaklarınızı banyodan sonra
parmak ucunuzla aynı düzeyde
olacak şekilde kesin.
• Tırnaklarınızı derin kesmeyin.
• Tırnaklarınızın köşelerindeki
derileri ve tırnak diplerinizdeki
etleri kesmeyiniz.
• Eğer tırnaklarınızı kesmekte
zorlanıyorsanız bir başka
kişiden yardım alınız.
• Ayağınızda nasır varsa kendiniz
müdahele etmeyiniz,
doktorunuzdan öneri alınız.
YANLIŞ
DOĞRU
Ayak tırnağı kesimi
Ayakkabı seçimi
• Ayaklarınıza tam uyan ve ayak
parmaklarınızı içinde hareket
ettirebileceğiniz ayakkabıları
alın.
• Açık burunlu ve açık topuklu
ayakkabı giymekten kaçının.
• Her gün temiz çorap giyin ve
sıkı lastikli çoraplardan kaçının.
• Çıplak ayakla gezmeyin.
• Giymeden önce
ayakkabılarınızın içinde bir şey
olmadığından emin olun. Küçük
bir taş veya tabanda bir
kıvrılma, ayaklarınıza zarar
verebilir.
Hipoglisemi (düşük kan şekeri)
Hipoglisemi, kan şekerinin normalin altına düşmesidir
Belirtiler:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Açlık hissi
Aşırı terleme ve huzursuzluk
Güçsüzlük
Çarpıntı/titreme
Başağrısı
Bulanık görme
Sinirlilik/zihin bulanıklığı
Uyku hali
Bayılma/bilinç kaybı (koma)
Tedavi
Hafif Hipoglisemi
• Düzeltmek için aşağıdakiler
kullanılabilir:
• 1 bardak meyve suyu ya da
alkolsüz içecek
• 3 çay kaşığı dolusu şeker,
bal ya da 3-5 kesme şeker
• Belirtiler 5 ila 10 dakika sonra
düzelmezse bu işlemler
tekrarlanır
• Bir sonraki öğün zamanı yakın
değilse 30 g yavaş emilen
karbonhidrat (bir iki dilim
ekmek, bir elma gibi) alınmalıdır
Yaşlılarda 100 mg/dl’den daha az bir kan şekeri
hipoglisemiyi düşündürür.
KALP HASTALIĞI VE HİPOGLİSEMİ
Hipoglisemi sırasında oluşan taşikardi eğer kalp
rahatsızlığı varsa tehlikeli olabilir.
Düzenli kan şekeri takibi yapılmalı,
Kan şekerinin hafifçe yüksek olması hipoglisemiye tercih
edilebilir.
Koruyucu önlemler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kan şekeri ölçümü
Kan basıncı ölçümü
Vücut ölçümleri
Ayak muayenesi
İdrarda protein varlığına yönelik
test
Kolesterol testi
Göz muayenesi
Diş kontrolleri
EKG (Kalp grafisi)
düzenli olarak yapılmalıdır.
TEŞEKKÜR
EDERİM…..