Stres, Baş etme ve Sağlık:

Stres,BaşetmeveSağlık:
Ruh-Bedenİlişkisi
Doç. Dr. Gülbahar Baştuğ
1
İmmünSistem
u 
İmmünsistemderi,fagositler,lemfositler(TveBhücreleri)ve
makrofajlargibibeyazkanhücrelerindenoluşur.Fagositlerve
lemfositlerkemikiliğindeyapılanspasiyelleşmişbeyazkan
hücrelerininikitürüdür.Lemfositler(TveBhücreleri)gecegündüz
savaşıpyabancıisJlacılarakarşıbizisağlıklıkılanaskerlerdir.
u 
MakrofajlarleşçilergibivücuMabaşıboşdolaşarakgeriyeölükalan
anJjenleriveölüdokularıtahripederler.
u 
İmmünsistemotoimmünhastalıklarveAIDS(acquiredimmune
deficiencysyndrome)gibibozukluklaryoluylatehlikeliolabilir.
2
Psikonöroimmünoloji
u  İmmünsistemvemerkezisinirsistemiarasındakiilişkinin
çalışılmasıdır.Merkezisinirsistemiduygularımızve
çevremizetepkilerimizinmerkezidir.
3
Dr. Andrew Weil ve Dr. Deepak Chopra «zihnin» ciddi hastalıkları tedavi
edebileceği fikrini ileri sürmektedirler. Fakat iddiaları bilimsel kanıtlarla
desteklenmemektedir.
4**
Psikonöroimmünoloji
Sonbiryıliçindeyüksekdüzeydestressizigripvirüsüne
yakalanmayayatkınhalegeJrir.
Stressağlıklailişkilidavranışlarımızıetkiler,fakatimmün
sistemüzerindedoğrudanetkisiyoktur.
Alzheimerhastalığıolanbirisinebakımverme,kan
pıhSlaşmasındaazalmaveyaralanmadaniyileşme
yeteneğimizinazalmasıgibibazıolumsuzsonuçlarla
ilişkilidir.
5
u 
Alzheimer hastalığı olan kişilere
bakım verenler yüksek düzeyde
stres yaşarlar, depresyon
geliştirme riskleri artmıştır, ve hatta
kan pıhtılaşma düzeyleri
düşmüştür (felçle ilişkili bir durum)
6**
Aşağıdakitümstresörlerimmünsistemdebozulmalara
nedenolur:
•  Önemlibirsınavagirme
•  Eşinölümü
•  İşsizlik
•  EvlilikçaSşması
•  Hasarlıbirnükleersantralınyakınındaoturma
•  Doğalafetler.
7
u 
Psikonöroimmünolojininfikirlerihakkındadikkatliolmalıyız.
Fizikselhastalıklarolumsuzdüşünceninsonucudeğildir,
olumludüşünceciddihastalıklarıtersineçevirmez.
8
Stresle–ilişkilihastalıklar:
biyopsikososyalperspekJf
u 
PsikologlarderineyerleşmişçaSşmalarınveduygusaltepkilerinsuçlu
olduğunainandıklarıiçin,bellihastalıklaryadabozukluklaraönceleri
psikosoma(kdenirdi.
u 
Alexandermideülserininbağımlılıkduygularıvebebeksibeslenme
arzusuilebağlanSlıolduğunuifadeetmişJr.YeJşkinlikte,bu
çaSşmalardepreşirvegastrointesJnalsistemiakJveeder.
9
Stres ülserin temel nedeni değildir. Onun
yerine, Helicobacter pylori bakterisi ülserden
sorumludur.
Ancak,stresimmünsisteminetkililiğini
azaltarakvebakterilerekarşı
hassasiyeJarSrarakülserekatkıda
bulunmadaroloynayabilir.
Yüksekülseroranıdepremlerle,savaş
esiriolmaile,ekonomikkrizlerileve
diğeranksiyeteyaraScıolaylarla
ilişkilidir.
10
u  Duygularınvestresinkatkıdabulunduğuyadasürdürdüğü
gerçekhastalıklarapsikofizyolojikhastalıklardenir.
DuygularvestresKoronerKalpHastalığıveAİDSgibifizikselhastalıklarla
ilişkilidir.
u  BiyopsikososyalPerspekCDenbakıldığında,birçokfiziksel
hastalıkgenler,yaşamtarzı,bağışıklık,sosyaldestek,
günlükstresörlervekendinialgılamadanoluşankarmaşık
birrolebağlıdır.
11
KoronerKalpHastalığı
u  Kalbeoksijensağlayanarterlerinkısmiyadatamamıyla
blokeolmasıdır.
u  KoronerKalpHastalığıstresvekişiliközellikleriileilişkilidir.
u  Dünyadaölümnedenleriarasındaenüstsıradadır.
12
Ateroskleroz. Geniş arterlerdeki kolesterol depoları kan
akışını sınırlandırarak plak halini alır. Ateroskleroz denen
bu durum felç ve kalp krizi ile sonuçlanır.
13
**
Koronerkalphastalığı
u 
Kalpkrizininetmenleri:
Sigaraiçme,yüksekkolesterol,yüksekkanbasıncı,
KoronerKalpHastalığıaileöyküsü,diabet.
AşırıstresileteJklenenyüksekdüzeydestreshormonlarınormal
kalpritmindebozulmaya,aterosklerozaveaniölümeyolaçar.
StresKoronerKalpHastalığıiçindavranışsalriskfaktörleri(kötü
beslenme,yetersizegzersiz)ileilişkilidir.
14
KoronerKalphastalığındaKişilik
u  ATipiKişiliğinözellikleri:
u rekabetçi,ihJraslı,hırslı,sabırsız,inatçı,
mükemmelliyetçi,düşmanlığaeğilimli,alaycıve
kontrollü.
u  AJpikişilikkoronerkalphastalığıriskiiçinönemlibiryer
tutar.
15
Kronik öfke sağlığımız için neden
kötüdür?
A tipi kişiliğin öfke unsuru
Koroner Kalp Hastalığı
riskini artırarak ölümcül
olabilir.
16
StresleBaşEtme
17
u  Sosyaldestek
u  Kontrolkazanma
u Davranışsal,bilişsel,bilgisel,karar
almayayönelik,duygusal
u Katarsis
u Krizdebriefing
u  Esnekbaşetme
18
u  İstanbuldepreminden(1999)sağkurtulanbirisiolsaydınız,
sizeneyardımederdi?
u  Sosyaldestekinsanlarla,gruplarlavedahageniştoplumla
olankişilerarasıilişkilerikapsar.Streslidurumlarlabaşa
çıkmamızda,sorunlarıçözmemizdevekararvermemizde
bizeduygusalkonfor,maddidestekvebilgisağlar.
19
**
Başkalarından destek ve konfor
sağlama oldukça rahatsız edici
olayların etkisini azaltır.
20
Kontrolkazanma
u  DurumlarınkontrolünükazanmastresihafifleJr.Beştür
kontrolvardır:
1. 
Davranışsalkontrol:(problem-odaklı)streslibirolayın
etkisiniazaltmakyadatekraroluşmasınıönlemekiçin
birşeyleryapmayeteneğidir.Stresihafifletmede
kaçınmayönelimlibaşetmeden(sorunlarımızıçözmek
içinkaçınmaeylemleri)dahaetkilidir.
2. 
Bilişselkontrol:olumsuzduygularhakkındadahafarklı
biçimdedüşünmeyadabilişselolarakyeniden
21
yapılandırmayeteneği.
**
Kontrolkazanma
3.Kararailişkinkontrol:alternaJfeylemlerarasındaseçim
yapmayeteneği.
4.Bilgiselkontrol:streslibirolayhakkındabilgiedinme
yeteneği.ProakCf(ileriyeetkili)başetmestresliolayları
sezdiğimizdeveonlarortayaçıkmadanöncezorluklarıen
azaindirmekyadaönlemekiçinadımlara`ğımızdaki
durumdur.
Böylece,streslidurumlarbüyümeiçinarsatolarakalgılanır.
22
5.DuygusalkontrolduygularıifadeetmevebasSrma
yeteneğidir.«Herşeyinyerivezamanıvardır.»
GünlükyazmaduygusalkontrolükolaylaşSrır.
Katarsis–acıverenduygularınaçığaçıkarılması–fakat
yalnızcasorunlarıiçerirse,yararlıolabilir;çaresizlik
duygusunupekişJrdiğinde,değişJremeyeceğimizbirşeyler
23
hakkındaöfemizidilegeJrdiğimizdezararlıolabilir.
**
Öfkenin ifadesi hakkındaki araştırmalara göre,
bu kız yastığı tekrar tekrar yumrukladıktan
sonra nasıl hissedecektir?
24*
*
KrizDebriefing(bilgilendirme/
paylaşım)
u  TravmaJkbirolayolduktanhemensonra3-4saat
içindetekbirgrupoturumuPTSDoluşmasınıönlemek
içinyapılır.Grupüyelerininolumsuzduygularını
tarSşmavesüreçlendirmelerinidestekler.
u  AraşSrmalarsanıldığıkadaryararlıolmadığını,PTSD
gelişJrmeriskiniarSrabildiğinigöstermişJr.
25**
Kriz bilgilendirme oturumu
26