27-Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi Uygulamaları

ÇALIŞMA YAŞAMINDA
SAĞLIĞIN
GELİŞTİRİLMESİ
Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD)
İş Sağlığı (Halk Sağlığı) Uzmanı (MSc)
Kamu Yönetimi Uzmanı (MSc)
DERSİN AMACI

Katılımcıların, işyerinde sağlığın geliştirilmesi
programlarını hazırlamalarına ve uygulamak
için gerekli temel bilgileri kazandırmalarına
yardımcı olmaktır.
ÖGRENİM HEDEFLERİ
Katılımcılar,
İşyerinde sağlığın geliştirilmesi kavramını
tanımlar.
 İşyerinde sağlığın geliştirilmesine ilişkin

Sigara ve madde kullanımı
Sağlıklı yaşam
Doğru beslenme
Yaşam boyu egzersiz
Stresle baş etme program hazırlar.
Hazırlanan programın uygulanması ve izlenmesi
konusunda dikkat edilecek hususları ifade eder.

1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

Sağlık hizmetlerinin amacı, sağlıklı doğan
bir bireyin bu durumunu sürdürmek
suretiyle, kişilerin sağlıklı ve uzun süre
yaşamalarını sağlamaktır.

Sağlıklı ve uzun ömürlü bir birey, çalışma
hayatında da verimli çalışır.
1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI


Çevre faktörlerinin ve bireysel davranış
özelliklerinin olumsuz olması durumunda
yaşla birlikte meydana gelen değişiklikler
hızlanır, fizyolojik sınırları aşar ve sonuç
olarak patolojik tablolar gelişir.
Olumsuz çevre faktörleri kontrol edilir,
bireysel davranış özellikleri olumlu hale
getirilirse yaşın ortaya çıkaracağı değişiklikler
fizyolojik sınırlar içinde kalır, hatta bazı
özellikler daha üst düzeye çıkarılabilir.
1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

Son 50 yıl içinde ortalama insan ömrü 20
yıl kadar uzamıştır. Dünya Sağlık
Örgütü’nün önceki yıllarda bu konudaki
yaklaşımı “yaşama yıllar katın” (add years
to life) sloganında ifadesini bulduğu gibi
insan ömrünü uzatmaktı.
1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

Dünya Sağlık Örgütü yukarıda ifade edilen
sloganı 1990’lı yılların sonlarında “yıllara
yaşam katın” (add life to years) şeklinde
değiştirerek yaşamın kalitesinin önemine
işaret etmiştir. Bu düşünceden hareketle
son 20 yıl boyunca Dünya Sağlık
Örgütü’nün önderliğinde sağlığı geliştirme
konuları gündeme getirilmiş ve bu yönde
de başarılı uygulamalar yapılmaya
başlanmıştır.
1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

Çalışma ortamları, sağlık üzerinde olumsuz etkiler
yapabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik
vb. pek çok faktörün bulunduğu ortamlardır. Bu
faktörlerin sağlığa zarar vermeyecek şekilde kontrol
altına alınması bakımından çeşitli teknik ve tıbbi
uygulamalar yapılır. Bunun ötesinde bireysel
davranışları olumlu hale getirmek amacı ile
yapılacak sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirici
etkinlikler bakımından da işyerlerinde çok iyi
fırsatlar bulunabilir. İşyerlerinde çalışanlar
“organize” topluluklar olduğundan, sağlık eğitimi
çalışmalarının bu gruplara ulaştırılması olanağı
fazladır.
1.SAĞLIK ve SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlık;
“bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam
iyilik hali” ve sağlığı geliştirme de
“insanların kendi sağlıklarını belirleyen
faktörleri kontrol etmeleri ve bu yolla
kendi sağlıklarını geliştirmeleri” olarak
tanımlanmaktadır.
2.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ETKİNLİKLERİNİN
YARARI
İş kazaları ve meslek hastalıkları dışında
işyerinde çalışma verimini ve üretimi
olumsuz etkileyen sorunlar arasında
solunum sisteminin akut ve kronik
hastalıkları, koroner kalp hastalığı, kasiskelet sisteminin hastalıkları, şişmanlığa
bağlı sorunlar, diyabetes mellitus gibi
hastalıklar önemli yer tutmaktadır.
 Yaşam biçimi ile ilgili koşulların olumlu
hale getirilmesi çok önemlidir

2.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME
ETKİNLİKLERİNİN YARARI



Bu konuda ABD’de yapılan bir değerlendirmede
sigara içenler için yapılan sağlık harcamalarının,
sigara içmeyenlerdeki sağlık harcamalarından
%10–18 daha fazla olduğu bulunmuştur.
Benzeri şekilde egzersiz yapmayanlar için yapılan
sağlık harcamalarının, düzenli olarak egzersiz
yapanların sağlık harcamalarından %14,
normal vücut ağırlığının %30 üzerinde olan kişiler
için yapılan sağlık harcamalarının da normal
ağırlıkta olanlardan %11 daha fazla olduğu
hesaplanmıştır.
2.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME
ETKİNLİKLERİNİN YARARI
Sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme çalışmaları
için işyerleri çok uygun ortamlardır.
İşyerindeki yemek programının sağlıklı olması
bir yandan bir öğün yemeğin sağlıklı bir diyet
şeklinde yenmesini sağlar, öte yandan
işyerindeki yemek alışkanlığının kişinin
evindeki yemek alışkanlığına, dolayısı ile genel
yaşamına yansımasına olanak verir.
İşyerinde uygulanan bir egzersiz programı
veya sigara kontrolu çalışmaları da benzeri
yararları sağlayabilir.
2.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME
ETKİNLİKLERİNİN YARARI
Öte yandan işçiler işyerlerinde toplu olarak
bulunduklarından, eğitim etkinliklerinin bu
gruplara ulaştırılması olanağı yüksektir.
İşverenle birlikte planlama yapmak suretiyle
uygun programlarla çalışanlara sağlığın korunması
ve geliştirilmesi yönünden eğitimler yapılabilir.
İşyerlerinde sağlık eğitimi çalışmaları genel
toplumda yapılacak benzeri etkinliklere göre
daha başarılıdır.
Bu başarıda çalışanların kolay ulaşılabilir konumda
olmalarının yanı sıra, işçiler arasında uygun grup
dinamiklerinin yaratılması ve bu yolla birbirlerini
etkilemeleri de önemli rol oynamaktadır.
3.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME
PROGRAMININ AŞAMALARI
1.
SORUNLARIN BELİRLENMESİ
2.
İHTİYAÇLARIN BELİRLENMESİ
3.
PROGRAMIN HAZIRLANMASI
3.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME PROGRAMI
Eğitim programının başarılı olabilmesi için;
 Programın amaçları net olarak belirlenmiş
olmalıdır,
 Bu amaçlar işveren ve işçiler tarafından
benimsenmiş olmalıdır,
 Katılımcıların istek ve gereksinimleri
öğrenilmelidir,
 Programın sürdürülmesi için uygun yer ve
zaman ayarlanmış olmalıdır,
3.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME PROGRAMI
Programın finansı sağlanmış olmalıdır,
 Programa işverenin katılımı sağlanmalıdır,
 Çalışmalarla ilgili düzenli kayıt tutulmalıdır,
 Programa katılanlardan geri bildirim
alınmalıdır,
 Kişisel bilgilerin gizliliği sağlanmalıdır,
 Programın sonuçları değerlendirilmeli ve
katılımcılara bilgi verilmelidir.

3.İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME PROGRAMI
Çeşitli sağlık eğitimi yöntemlerinden yararlanılabilir.
broşür ve afişler,
konferans,
küçük grup görüşmeleri,
TV-video filmleri,
bilgisayar aracılığı ile haberleşme vb. biri veya birkaçı kullanılabilir.
Programın başarısı bakımından bireysel ilişkiler önemlidir.
Programın içinde kişilerin sağlık durumları ile ilgili (kan basıncı ölçümü,
görme-işitme yönünden değerlendirme, kan-idrar muayenesi vb.) bir işlem
bulunması katılımı artırıcı rol oynar.
Eğitim etkinlikleri sırasında çıkabilecek “problem” kişilerle özel olarak
ilgilenilmeli, bu kişilerin programa katılımının sağlanması için özel çaba
gösterilmelidir.
Katılımı artırmak amacı ile çeşitli ödüller (incentive) düşünülebilir. Ayrıca
başarılı uygulamaları olanlara da özel ödüller verilebilir.
4.SAĞLIĞI GELİŞTİRME PROGRAMI KONULARI
Sağlık
eğitimi ve sağlığı geliştirme
programlarında;
◦İşyeri içinde ve dışında kaza ve yaralanmaların
önlenmesi,
◦Fizik egzersiz,
◦Sigara içiminin kontrolü,
◦Stresle baş etme yolları,
◦Alkol alışkanlığının kontrolü,
4.SAĞLIĞI GELİŞTİRME PROGRAMI KONULARI
◦Sağlıklı beslenme,
◦Hipertansiyon, KKH, kolesterol ve korunma
yolları,
◦Osteoporoz,
◦Obezite ve kontrolü,
◦Kanser vb. konulara yer verilebilir.
Sağlığı geliştirme programında;
Henüz bir sağlık sorunu olmayan veya sağlık
sorunu olduğunun farkında olmayan kişilere,
sağlığı koruyucu ve geliştirici yaklaşımlar
konusunda eğitim yapılması söz konusudur.
İşçi destek programında ise, bir sağlık sorunu
olduğunu ifade eden kişilere, bu sağlık
sorununun çözümü konusunda yardım etmek
ve destek sağlamak şeklinde yaklaşım
yapılmaktadır.
Sağlığı geliştirme programında;
Bazı ülkelerde işçiler arasında alkol kullanımı
oldukça yaygın olduğundan bu iki program bir
arada sürdürülmektedir.
Genel anlamda alkol kullanımının sakıncaları
ve alkol kullanımının kontrolü eğitimi sağlığı
geliştirme programı olurken, kendisinde alkol
alışkanlığı olduğu için yardım isteyen kişilere
yapılacak yaklaşım ise işçi destek programı
olmaktadır.
İngiltere’de Bazı Sağlık Kuruluşlarının Kayıtları ile Ölüm
Kayıtlarında En Sık Sağlık Sorunları
Meslek hast.
Ölüm kayıtları
tazminat talepleri
Birinci basamak
Hastane kayıtları
sağlık birimi
kayıtları
İskemik kalp
İşitme kaybı
hast.
Serebrovasküler
Dermatit
hastalık
Akciğer kanseri
Yaralanma,
Solunum sistemi
zehirlenme
hast.
Solunum sistemi
Ruhsal sorunlar
hast.
Solunum sistemi
Sindirim sistemi
Kalp-damar sistemi
hastalıkları
hastalıkları
hastalıkları
Solunum sistemi
Vibrasyona bağlı
Kanserler
Kas-iskelet sistemi
hast.
sorunlar
Meme kanseri
Kas-iskelet sistemi
Meme-genito-üriner
hast.
sistem hast.
hast.
Deri hastalıkları
Tabloda yer alan hastalıkların pek çoğunda yaşam tarzı
ile ilgili faktörler (sigara, alkol kullanımı, beslenme
sorunları, hareketsizlik, stres) önemli rol
oynamaktadır.
Bu faktörlerin olumlu hale getirilmesi ile tablodaki
hastalıkların çoğu bakımından korunma sağlanabilir.
Bu faktörlerden bazılarının işyerindeki faktörlerle de
ilişkisi göz önüne alındığında bu konuların da eğitim
programları yapılırken dikkate alınması bakımından
yönlendirici olur.
5. SAĞLIKLI YAŞAM İLKELERİ
Sağlık sorunu yaratan önemli nedenler;
 Hareketsiz yaşam
 Yüksek kalori içeren gıdalarla beslenme
 Sigara kullanımı
 Stres
“Sağlıklı yaşam ilkeleri” ise;
 Sigara içilmemesi,
 Sağlıklı beslenme
 Fiziksel aktivite artışı
 Stresle başetme sayılabilir.
Sigara içilmemesi
Sigara mücadelesinde;

Sigara alışkanlığının edinilmemesi.

İşçiler arasında sigara kullanımı toplumun diğer
kesimlerine göre daha da yaygındır. Bu kişilere
sigara alışkanlığından kurtulmaları için yardımcı
olunması gerekir.
Sigara içilmemesi

Sigara içmediği halde, başkalarının içtiği
sigara
dumanından pasif olarak etkilenen kişilerin
korunmasıdır.

Sigara içilmesi ile mesleksel maruziyetler
arasındaki
etkileşim. İşyeri ortamında bulunabilecek
(asbest, diğer tozlar, toksik ve irritan gazlar
vb.) çeşitli etkenlerin yol açacağı sorunlar sigara
içenlerde daha fazla görülmektedir.
Mesleksel Faktörlerle Sigara Etkileşimi
Örnekleri
Aditif:2 maddenin toplam etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken gösterdikleri etkinin
toplamı(1+1=2)
Meslek
Maruziyet
Etkileşim türü
Hastalık
İnşaat, asbest işçiliği
Asbest
Potansiyalize
Akciğer kanseri
Gürültülü işler
Gürültü
Aditif
İşitme kaybı
Madencilik
Toz
Aditif
KOAH
Organik kimyasallar
Karsinojenler
Aditif
Çeşitli kanserler
Taş-toprak işçiliği
Silis tozu
Aditif
Silikozis, KOAH
Tekstil işçiliği
Organik tozlar
Aditif
Bisinozis
Uranyum madenciliği Radon (alfa)
Potansiyalize
Akciğer kanseri
Kaynak işleri
Aditif
Kronik bronşit
Kaynak gazları
• İşyerleri sigara içenlerin bu alışkanlıklarından
vazgeçmeleri konusunda yapılacak çalışmalar bakımından
çok uygun bir ortamdır.
• Genel toplumdaki çalışmalara oranla işyerinde bu yönde
yapılacak çalışmalarda başarı olasılığı daha yüksektir.
• Bu gerçekten hareketle uluslararası 5 kuruluş (WHO,
ILO, vb.) bir araya gelerek 2000 yılını “Sigarasız İşyeri”
(Smoke-free Workplaces) yılı olarak belirlemiş
• Daha önce de 1992 yılında Dünya Sağlık Örgütü 31
Mayıs Dünya Sigara İçmeme günü’nde “Sigarasız
İşyerleri: daha güvenli ve daha sağlıklı” (Tobacco-Free
Workplaces: safer and healthier) sloganını açıklamıştı.
İşyerlerinde sigarasızlık politikası bakımından iki
temel yaklaşım vardır.
1. İşyerindeki bütün kapalı mekânlarda ve ulaşım
araçlarında sigara içilmesi yasaklanmaktadır. Bu
kısıtlama
bazen işyerindeki bahçe vb. açık alanları da
kapsayabilmektedir.
2. İşyerinde sigara içilmesi için belirli yerler
ayrılmaktadır. Kişiler sigara içmek istediklerinde bu
yerlere gitmek durumundadır.
İşyerlerinde, bu yaklaşımlardan hangisinin daha
uygun olduğu konusuna karar verilip uygulama
yapabilir.
Sağlıklı beslenme

Beslenmede yapılan hatalı
uygulamalarla kalp-damar sistemi
hastalıkları, şişmanlık, hipertansiyon,
osteoporoz ve bazı kanserler arasında
ilişkiler vardır.

Sağlıklı bir beslenme davranışı “yeterli
ve dengeli” beslenme olarak
özetlenebilir.
Sağlıklı beslenme
 Bu ifade ile günlük diyetle alınan
toplam kalori miktarının gereksinim
duyulan kadar olması ve diyetin çeşitli
besin öğelerini dengeli bir şekilde
içermesi gereği belirtilmektedir.
 Uygun diyet programları ile kan
kolesterol düzeyinde önemli azalmalar
sağlandığı gösterilmiştir. Böylelikle
başta koroner kalp hastalıkları olmak
üzere çeşitli hastalıklar bakımından
birincil düzeyde korunma
sağlanmış olmaktadır
Sağlıklı beslenme
Diyetle alınan tuz miktarının azaltılması ile hipertansiyon
kontrolü konusunda başarı sağlanmaktadır.

Diyetle kalsiyum ve diğer minerallerin yeterli olarak
alınması ile osteoporozun önlenmesine katkıda bulunmak
mümkündür!

Beslenme yetersizliği olan kişilerin, işyerindeki bazı
toksik kimyasal maddeleri detoksifiye etme bakımından
sorunları olabilmektedir.

İşyerleri en az bir öğün yenen yer olduğundan buradaki
beslenme programının sağlıklı olması, kişilerin genel
yaşamlarında daha sağlıklı olmasını etkiler.

Egzersiz yapma
Modern teknoloji insanlara daha konforlu bir yaşam
olanağı sağlarken, hareket etme yollarını kapatmıştır.

Günümüzden 100 yıl kadar öncesinde işyerlerinde
kullanılan enerjinin yaklaşık 1/3 ü insan gücü olarak
sağlanırken, bazı işyerlerinde % 1 e kadar düşmüştür.

Şişmanlık, hipertansiyon, osteoporoz, diyabet, kalp
hastalıkları gibi sedanter yaşamın ortaya çıkardığı sağlık
sorunlarında artma gözlenmiştir.

Düzenli olarak fizik egzersiz yapanlarda da bu
hastalıklardan korunma sağlandığı bilinmektedir..

Egzersiz yapma
İşyerleri düzenli fizik egzersiz programlarının
uygulanması bakımından da önemli olanaklar sağlar.

Günün değişik saatlerinde organize edilebilecek olan
egzersiz programları; çalışanlar arasında daha
sıcak ilişkilerin gelişmesini sağlar, iş motivasyonunu
artırır, hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi
bakımından yarar sağlar.

İngiltere’de 1950’li yıllardan beri bu konuda
sürdürülen çalışmalarda düzenli olarak fizik egzersiz
yapanlarda, egzersiz yapmayanlara göre koroner kalp
hastalığı riskinde %50 ve kalp krizi geçirme riskinde de
%60 oranında azalma olduğu saptanmıştır.

Egzersiz yapma
Kardiyovasküler verimlilik artar, sistolik ve diyastolik
kan basıncını düşürür

Total kolesterol düzeyinde önemli bir değişiklik
olmamakla birlikte egzersizin HDL kolesterol düzeyini
artırdığı bilinmektedir.

ABD’de 6351 liman çalışanı günlük aktivite düzeylerine
göre hafif-orta-yüksek fizik aktivite yapanlar olarak
gruplanmış ve gruplar 1951–1972 yılları arasında
izlenmiştir.
Sonuçta sedanter çalışanlarda fatal koroner kalp hastalığı
riskinin, yüksek fizik aktivite gösterenlerden %80 daha
fazla olduğu bulunmuştur.

Egzersiz yapma
Düzenli olarak fizik aktivite yapanlarda hem egzersiz
sırasında hem de egzersizden sonraki birkaç saat
boyunca enerji kullanımı artar.

Bu durum bir yandan şişmanlığın kontrolu bakımından
yarar sağlar,

Diğer taraftan dokuların insuline duyarlılığı arttığı
için
özellikle Tip II diyabetin regulasyonu kolaylaşır.

Düzenli egzersiz yapmakla osteoporoz gelişmesi
bakımından da korunma sağlanır.

Stresle baş etme

Son yıllarda hem genel yaşam hem de çalışma yaşamı
bakımından üzerinde önemle durulan konular arasında stres
konusu da yer almıştır. İş sağlığı çalışmalarının amacı, çalışanların
bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik durumlarını sürdürmek
ve üst düzeye çıkarmak olarak ifade edilmektedir. Bunu
sağlamak için işyerlerinin, iş kazası ve meslek hastalığı riskleri
yönünden güvenli olmasının yanı sıra, çalışanlar açısından
huzurlu bir ortam olması da gereklidir. İşyeri ortam
faktörlerinin yanı sıra stresin de, koroner kalp hastalıkları başta
olmak üzere çeşitli sağlık sorunları ile ilişkisi olduğu
bilinmektedir. İşyerinde bulunan fiziksel, kimyasal vb. risklerin
kontrol edilmiş olmasından başka çalışma koşullarının ve kişiler
arası ilişkilerin stres yaratmayacak şekilde düzenlenmiş olması
önemlidir. Bundan başka herhangi nedenle stres altında olan
kişilere de uygun destek programları sağlanmalı, stresle baş
etme yolları öğretilmelidir.
Stresle baş etme
a)
Stresle ilişkili belirtilerle baş etme
b)
Bireysel duyarlılığı azaltma
c)
Kişiler arası ilişkilerin düzenlenmesi
d)
İşten kaynaklanan stres faktörlerinin
kontrolü
e)
Yönetimden kaynaklanan stresle baş etme
f)
Bireysel stres kaynaklarının kontrolü
İşyeri Hekimleri İçin Sigara Öyküsü Alma ve
Sigara Bırakma Danışmanlığı Rehberi
Bu rehber genel pratisyenler için sigara
öyküsü alırken ve sigara bırakma danışmanlığı
yaparken göz önünde bulundurulması gereken
yanlara dikkat çekmek, hekimin uygulamasını
kolaylaştırmak ve yol göstermek amacıyla
hazırlanmıştır
Rehberde Genel- 5 Ö yaklaşımı
 öğren,
 öner,
 ölç,
 önderlik
 örgütle
et,
kullanılmıştır.
Sigara Öyküsü Alma
Tüm hastaların her gelişinde tütün öyküsü
almak için kayıt sistemi geliştirin.
 Her hastaya sigara içme öyküsünü sorun. *

(öğren)
Her hastanın sigara öyküsünü kaydedin.
 Sonraki karşılaşmalarda da tütün kullanım
durumunu ortaya koyun.
 Vital bulgular kaydına tütün kullanımını da
ekleyin.

Sigara Bırakma Danışmanlığı

Tüm sigara tiryakilerine kısa
danışmanlıkla bırakmayı önerin. *
(öner)


Önerinin açık, güçlü, kişiselleştirilmiş
olmasına özen gösterin.
Bırakma isteğini ve bağımlılık düzeyini
değerlendirin. * (ölç)
Sigara içmeyi bırakmak isteyen ve
bırakan tiryakiye yardım süreci
(Eğer daha önce denediyse) Önceki bırakma
deneyimlerinde yaşananları dikkate alarak
bırakma sürecini planlayın.

Hastayı bırakmaya hazırlayıcı bilgi verin
(arkadaş desteği, riskler, tütün ürünlerini ve
anımsatıcılarını ortadan kaldırmak vb).

Gelecek iki hafta içinde bir günü bırakma
günü olarak belirleyin.

Sigara içmeyi bırakmak isteyen ve
bırakan tiryakiye yardım süreci
Gebe ve ergenler dışında, bırakmaya
yardımcı etkinliği kanıtlanmış birinci
seçenek
ilaç önerin (bupropiyon SR (zyban)
vareniklin
(champıx).

Toptan bırakmanın önemini ve yeniden
başlatan riskleri anlatın (alkol, evdeki
tiryakiler vb).

Sigara içmeyi bırakmak isteyen ve bırakan
tiryakiye yardım süreci
Bırakma sürecinde sürekli destek ve
yardım önerin.

Okuma materyali ve telefon desteği
sağlayın.

İzleme planı yaparak bırakma sürecini
denetleyin; bırakma gününden sonraki iki hafta
içinde izlem randevusu belirleyin.

Sigara içmeyi bırakmayı
düşünmeyen tiryakinin
izlemi
1. Tütün konusunda bilgilendirme
yapın.
2. Her gelişte bırakma önerisini
yineleyin.
3. En az yılda bir kez izlemeyi
sürdürün.
ÇALIŞAN SAĞLIĞINI
GELİŞTİRME
PROGRAMI
(örnek eğitim)
AMAÇ;
İşyerinde çalışanların sağlık
düzeylerinin daha ileri bir seviyeye
yükseltilmesi ve yaşam kalitelerinin
artırılmasıdır
HEDEFLER:


Çalışanlarda sağlıklı beslenme alışkanlığı
kazandırma ve sağlık düzeyinde ölçülebilir
bir gelişme gerçekleştirme.
Çalışanlarda tütün bağımlısı sayısını
azaltma
HEDEFLER;
Çalışanlara
işyerinde ve diğer zamanlarında
fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırma ve
geliştirme
İş stresi ile baş etme becerisi geliştirme.
Kişisel risk değerlendirmeleri yapılarak
kişisel izlem programı geliştirme
Avrupa’daki hastalık yükleri ve ölüm
oranları (DSÖ Avrupa Bölge Raporu)
Hastalık
yükü
(DALYs)
(x1000)
% tüm
hastalık
yükü
nedenlerine
oranı
Ölüm
sayısı
(x1000)
% tüm
ölümlere
oranı
Kardiyovasküler hast.
34421
23%
5067
52%
Nöropsikiyatrik durumlar
29370
20%
264
3%
Kanser
17025
11%
1855
19%
Tüm bulaşıcı olmayan hast.
115339
77%
8210
86%
Tüm nedenler
150322
Hastalık grupları
9564
Avrupa’daki yedi risk faktörü
(DALY ile ölçülmüş hastalık yük yüzdeleri)
Yüksek Kan Basıncı (12.8%)
 Tütün (12.3%)
 Alkol (10.1%)
 Hiperkolesterolemi, (8.7%)
 Kilo fazlalığı (7.8)
 Düşük meyve sebze tüketimi (4.4%;)
 Fizik aktivite eksikliği (3.5%).
Ayrıca Diyabet kardiyovasküler hastalıklarda majör
bir risk faktörü

Risk Faktörleri ve Önlemler
Kardivovasküler R.F.
Önlemler
Yüksek ldl ve trigliserid,
düşük
hdl=>
Sağlıklı beslenme, hareket, ilaç
Yüksek kan şekeri
Sağlıklı beslenme, hareket, kilo
kontrolü, ilaç
Yüksek kan basıncı
Sağlıklı beslenme, hareket, ilaç, sigara
bırakma
Hareketsizlik,
hareket
Sigara,
Sigara bırakma
Kilo fazlalığı,
Sağlıklı beslenme, kilo kontrolü,
davranış değişikliği
Stres
Davranış değişikliği, ruhsal kaynak
gelişimi
Risk Faktörleri ve Önlemler
Kanserde risk faktörleri
Önlemler
Sigara (% 25-35 inin sorumlusu)
Sigara bırakma
Hayvansal yağlar
Sağlıklı beslenme
Güneş ışığı, çeşitli kimyasal
maddeler, radyasyon
Sağlıklı sağlık
davranışları
Hepatit B virüsü dahil
bazı virüsler
Aşı ve sağlıklı sağlık
davranışları
Risk Faktörleri ve Önlemler
Serebrovasküler hastalıklarda
risk faktörleri
Önlemler
Kalp hast., hipertansiyon ,
Damar sertliği
Kalp damar hastalıkları
önlemleri
Şeker hastalığı
Sağlıklı beslenme,
Eğzersiz, ilaç
Kan yağlarının yüksekliği
Sağlıklı beslenme ilaç
Sigara
Sigarayı bırakma
Alkol ve bazı ilaçlar
Bağımlılık tedavisi, sağlıklı
sağlık davranışı
Travma
Sağlıklı sağlık davranışı,
davranış değişikliği
Durum Tespiti
Ölçümler;
1. Sigara içme miktar ve oranı
2. Antropometrik ölçümler (boy, kilo,
bel)
3. Kan değerleri(LDL, HDL, trigliserid,
kan şekeri)
4. T.A.
5. Fizik aktivite gün ve dakika
Durum Tespiti
Ölçümler;
6. Sağlıklı davranış modelleri (güvenli
olmayan cinsel ilişki, otomobil kullanımı,
tehlikeli içicilik, aşı konularındaki
alışkanlıklar)
7. Kendini nasıl hissettiği (sosyometrik,
psikometrik ölçümler)
8. İşyeri risk durumu
Programlar;
1.Sağlıklı beslenme
• Kişisel beslenme, kilo danışmanlığı
• Beslenme eğitim toplantıları
• Haftalık küçük grup çalışmaları
• Eğitici broşür, yayın faaliyetleri
• İş yerindeki yemek firmasıyla
işbirliği
Süreç;
Tanıtım
– İsig (grup her zaman için bir kişiden
iyidir)
– Üst yönetim (üst yönetimin önderlik
etmediği hiç bir çalışma başarı şansı elde
etmemiştir)
– Çalışanlar (hiç bir mükemmel program
onu hayata geçirenlere rağmen başarılı
olamamıştır)
• Takvim belirleme
– İlk toplu uygulama zamanlarının tespiti
– Uygulama zaman ve periyotlarının
tespiti

İşyerlerinde beslenme programı
Programın tanıtımı
İlk ölçümlerin yapılması ve verilerin
toplanması
Eğitim ve geribildirim programı
ADIM 1: Neden, niçin ve nasıl kilo
alıyorum?
Enerjinin sakımı kanunu: havuz problemi
Enerjinin yağ olarak depolanmasının
ekonomikliği
Enerji ayar mekanizması
Kısa ve uzun erimli mekanizmanın devre dışı
kalmasının nedenleri
Mekanizmayı tekrar onarmanın yolları
İşyerlerinde beslenme programı
ADIM 2: Tabağımı düzenliyorum
Sağlıklı bir menünün bileşenleri
Tabağın yarısının çoğunluğu sebzede olmak
üzere meyve sebze ile dolması
Tabağın diğer yarısında çoğu tahıl olmak
üzere protein ve tahıl ile dolması
Her öğünde bir bardak süt/yoğurtun
bulunması
Kendi tabağımızla karşılaştırma
İşyerlerinde beslenme
programı
ADIM 3: Miktarlarını ayarlıyorum
2000 kalorilik bir beslenme planında
günlük birimler
Her gıda grubundaki farklı gıdaların
birim karşılığı miktarları.
Örnek menüler oluşturmak
İşyerlerinde beslenme programı
ADIM 4: Programı Kişiselleştiriyorum
 Haftalık gıda ve fizik aktivite
kayıtlarının önemi
 Hedefler ve gerçekleştirilen
arasındaki
farkın değerlendirilmesi
 Düzeltilmesi gereken noktaların ve
alternatiflerin belirlenmesi
İşyerlerinde beslenme programı
ADIM 5: Engelleri aşıyorum
Yeme düzenindeki engeller ve aşma
yolları
Koşullara bağlı gıda seçeneklerinin
daralması ve aşma yolları
Dışsal yeme uyaranları ve başetme
yolları
İçsel yeme uyaranları ve başetme
yolları
Sonuçların değerlendirilmesi ve
raporlanması
İLGİ VE DİKKATİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR
EDERİM
SINAVDA
BAŞARILAR
DİLERİM