BT`de Temel Prensipler

Acil tedavi nedir?
İlkyardım nedir?
Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye
düşüren bir durumda, sağlık görevlileri gelene
İLKYARDIM
kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun
kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay
•
Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara
doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan
tıbbi müdahalelerdir
yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, eldeki
olanaklar ile yapılan ilaçsız uygulamalardır
1
2
İlkyardım ve acil tedavi arasındaki
fark nedir?
İlkyardımcı kimdir?
• Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce
•
gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına
karşın,ilkyardım bu konuda eğitim almış
herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği
malzemeleri
kullanarak
yaptığı
3
İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir?
İlkyardım
tanımında
belirtilen
amaç
doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç
gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle,
ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya
da kişilerdir
Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin
sağlanması,
Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin
önlenmesi,
İyileşmenin kolaylaştırılması.
hayat
kurtarıcı müdahaledir.
4
İlkyardımın temel uygulamaları
nelerdir?
KORUMA
BİLDİRME
KURTARMA
6
5
Koruma:
Bildirme:
Kaza
sonuçlarının
ağırlaşmasını yada
başka kazaların oluşmasını önlemek için
olay yerini değerlendirmek ve güvenli bir
çevre oluşturmaktır.
K
B
K
7
8
Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir
şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile
gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir.
Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda
telefon iletişimleri, 112 acil (ücretsiz)
telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
9
112’nin aranması sırasında nelere dikkat
edilmelidir?
Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin
araması sağlanmalı,
112’nin aranması sırasında nelere dikkat
edilmelidir?
Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalı,
112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir
Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
şekilde cevap verilmeli,
Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın
olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen
bir yerin adı verilmeli,
Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa
nasıl bir yardım verildiği belirtilmeli,
112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm
bilgileri aldığını
kapatılmamalıdır.
söyleyinceye
kadar
telefon
10
12
11
İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli
yapması gerekenler nelerdir?
Kurtarma (Müdahale):
Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC)
ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı
ancak sakin ve kendinden emin bir şekilde
yapılmalıdır.
Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir,
Hasta/yaralıya
müdahalede yardımcı olacak
kişiler organize edilir,
Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek
için kendi kişisel olanakları ile gerekli
müdahalelerde bulunulur,
Kırıklara yerinde müdahale edilir,
13
İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli
yapması
gerekenler
nelerdir?
Hasta/yaralı sıcak tutulur,
Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez,
Hasta/yaralıyı
hareket ettirmeden müdahale
yapılır,
Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın
sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112)(Ancak, ağır
hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı
sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır)
14
Hayat kurtarma zinciri nedir?
İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır?
15
İlkyardımın ABC’si nedir?
İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip
olmalı,
•Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler
hızla değerlendirilmelidir:
Önce kendi can güvenliğini korumalı,
Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı,
A.Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
Eldeki olanakları değerlendirebilmeli,
Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli
(112’yi aramak),
kişileri organize edebilmeli
onlardan yararlanabilmeli,
İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır.
Çevredeki
16
ve
1.
2.
3.
4.
Halka-Sağlık kuruluşuna haber verilmesi (112)
Halka-Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapılması
Halka-Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması
Halka-Hastane acil servislerinde müdahale yapılması
17
B. Solunumun değerlendirilmesi(Bak-DinleHisset)
C. Dolaşımın değerlendirilmesi
18
İNSAN VÜCUDUNU OLUŞTURAN YAPILAR
VÜCUDUN ESAS YAPI TAŞI
HÜCREDİR.
BENZER HÜCRELER BİRLEŞEREK
DOKULARI,
VÜCUT SİSTEMLERİMİZ
Hareket Sistemi
Dolaşım Sistemi
İNSAN VÜCUDU VE İŞLEYİŞİ
Sinir Sistemi
BENZER DOKULAR BİRLEŞEREK
,
ORGANLAR BİRLEŞEREK
Sindirim Sistemi
ORGANLARI
Solunum Sistemi
Boşaltım Sistemi
SİSTEMLERİ
OLUŞTURUR
19
20
21
Hareket Sistemi
Baş-boyun-omurga ekseni
Vücudun desteklenmesini, hareket etmesini sağlar ve
koruyucu görev yapar.
• Kemikler
Eklemler
Kaslar
Hareket sistemini oluştur.
•
•
22
24
23
Dolaşım sistemi
Sinir Sistemi
Bilinç, anlama, düşünme, algılama,hareketleri ve
Vücut dokularına oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı
uyumunu, dengeyi, solunum ve dolaşımın kontrolünü
sağlar.
ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar.
•
•
•
Kalp
Kan damarları(atardamar,toplardamar,kılcal damar)
Kan
•
•
•
Dolaşım sistemini oluşturan yapılardır.
•
•
Beyin
Beyincik
Omurilik
Omurilik soğanı
Periferik sinirler
Sinir sistemini oluşturan yapılardır.
25
26
27
Solunum Sistemi
Vücuda gerekli olan gaz alışverişini yaparak hücre ve
dokuların oksijenlenmesini ve dokularda ortaya çıkan
karbondioksitin vücuttan atılmasını sağlar.
•
•
Akciğerler
Solunum yolları
solunum sistemi oluşturur.
28
30
29
Boşaltım Sistemi
Sindirim Sistemi
Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulmasını,
zararlı olanların atılması görevini yaparak vücutta iç
dengeyi korur.
•
•
•
•
Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan
dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar.
•
Böbrekler
İdrar borusu
İdrar kesesi ( Mesane )
İdrar kanalları
•
•
•
•
•
31
Dil ve dişler
Yemek borusu
Mide
Safra kesesi
Pankreas
Bağırsaklar
32
33
Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi
Yaşam Bulguları ile ilgili Önemli Göstergeler Nelerdir?
Öncelikle, hasta/yaralının bilinç durumu değerlendirilir.
Normal bir kişi kendine yöneltilen tüm uyarılara cevap verir.
Hasta/yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının
anlamlarının bilinmesi gerekmektedir.Çünkü; bu bulguların
var veya yok olması yapılacak müdahaleler için önem
taşımaktadır.Yaşam bulguları dediğimizde, hasta/yaralının;
•
•
•
•
•
34
Bilinci,
Solunumu,
Dolaşımı,
Vücut Isısı,
Kan Basıncından söz edilmektedir.
Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir
Bilinç düzeyleri;
•
•
•
•
35
Kişinin bilinci yerinde ise= Tüm uyarılara cevap verir.
1 Derece Bilinç Kaybı = Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir.
2 Derece Bilinç Kaybı = Ağrılı uyaranlara cevap verir.
3 Derece Bilinç Kaybı = Tüm uyaranlara karşı tepkisiz-cevap vermez,
36
Solunum Değerlendirilmesi
Nabız Değerlendirilmesi
Kan Basıncının Değerlendirilmesi
Hasta/yaralının solunumu değerlendirilirken;
• solunum sıklığına,
• Solunum aralıklarının eşitliğine,
• Solunum derinliği’ne bakılır.
Hasta/yaralı değerlendirilirken kan basıncı kontrol
Kişinin 1 dakika içinde nefes alma ve verme sayısı solunum
sıklığıdır.
Sağlıklı bir kişide dakikada solunum sayısı
• yetişkin 12–20,
• Çocuklarda 16–22,
• Bebeklerde 18-24’dür.
edilmez. Ancak, kan basıncının anlamının bilinmesi
önemlidir.
Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına
yaptığı basınçtır
Kalbin kanı pompalama gücünü gösterir
Normal değeri 100/50- 140/100 mm Hg’dir.
37
Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar
duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine nabız
denmektedir.
Bir kişide normal nabız sayısı dakikada ;
• Yetişkinde 60–100,
• Çocuklarda 100–120,
• Bebeklerde 100-140’dır.
38
Nabız Noktaları
39
Vücut Isısının Değerlendirilmesi
İlkyardımda vücut ısısı koltuk altından ölçülmelidir.
Köprücük kemiği üzeri
HASTA/YARALININ VE OLAY
YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Normal vücut ısısı 36,5 C’dir.
Boyun(şahdamarı)
Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması
Koltukaltı
Kolun üst bölümü
düşük olarak belirtilir.
41–42 C üstü ve 34,5 C altı tehlike olduğunu ifade eder.
31.0 C ve altı ölümcüldür.
Önkol
Kasık
Uyluk
Ayak bileği
40
41
Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir?
Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirmesi,
İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi,
Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi,
Güvenli bir müdahale sağlanması.
Hasta/Yaralı
Hasta/Yaralının birinci
değ
değerlendirilmesi aş
aşamaları
amaları
Hasta/Yaralının birinci değerlendirme aşamaları
Bilinç Durumunun değerlendirilmesi
( A ) Havayolu açıklığının sağlanması
( B ) Solunumun değerlendirilmesi
( C ) Dolaşımın değerlendirilmesi
Bilinç Durumu:
“İyi
misiniz” diye sorularak bilinç kontrolü yapılır.(bebeklerde
ayak tabanından)
Sözlü uyaran ve/veya hafifçe omzuna dokunularak
44
Tepki var → Bilinç Açık
Tepki yok → Bilinç Kapalı
45
Bilinç durumu /İyi misiniz ?
(A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak
solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı
cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın
akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık
olması gerekir.
Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş,
boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde
yatırılmalıdır.
46
48
47
(A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
(A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
• Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer
elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine koyulur,
• Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine
önce göz ile bakılmalı,
• Eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı
yandan ağız içine sokularak cisim
çıkartılmalıdır.
• Alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş
geriye doğru itilip Baş-Çene pozisyonu verilir.
• Bu işlemler sırasında sert hareketlerden
kaçınılmalıdır.
49
51
(B) Solunumun değerlendirilmesi:
Küçük çocuklarda ve bebeklerde
1 yaşından büyük çocuklarda
başın altına, daha küçük bebeklerde
ise omuzların altına rulo şeklinde
bir havlu konarak başın öne doğru
gelerek bası yapması
önlenebilir.(30-45 derece)
53
Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile
solunum yapıp yapmadığı
5 -10 saniye süre ile
değerlendirir.
54
(B) Solunumun değerlendirilmesi:
Göğüs kafesinin solunum hareketine
bakılır,
(C). Dolaşımın değerlendirilmesi:
Solunum durumuna ve yaşam belirtilerine göre karar
İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı
verilir
fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna
getirerek diğer yaralılar değerlendirilir
Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum
dinlenir
•
hastanın soluğunu yanağında
hissetmeye çalışılır,
•
solunum varsa dolaşım var
solunum yoksa dolaşım yok
yaşam belirtileri varsa dolaşım var
56
Koma pozisyonu
Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi
Görüşerek bilgi edinme
İlk değerlendirme ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin
Kendini tanıtır,
varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci
değerlendirme aşamasına geçerek baştan aşağı muayene
yapar.
İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır:
Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder,
•
•
Görüşerek bilgi edinme
Baştan aşağı kontrol
Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar,
Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır,
Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak
ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak
öğrenilir.
Baş
Baştan aşağı kontrol
Boyun
Bilinç düzeyi, anlama, algılama,
Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma morluk vb... var
Solunum sayısı, ritmi, derinliği,
Nabız sayısı, ritmi, şiddeti,
Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi
mı?
Kulak ve / veya burundan sıvı, kan geliyor mu?
Ağız içinde yabancı madde olup olmadığı kontrol edilir.
Ağrı
Hassasiyet
Şişlik
Şekil bozukluğu araştırılır.
Aksi ispat edilinceye kadar boynun zedelendiğinden
şüphelenilmelidir !!
Göğüs kafesi
Kol ve bacaklar
Bel-karın
Kuvvet-his kaybı,ağrı,şişlik,şekil bozukluğu var mı?
Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma,
kanama var mı?
Solunum sayı,ritmi,derinliği normal mi?
Göğüs kafesi genişlemesi normal mi?
Hafif baskı ile ağrı var mı?
Bel boşluğundan yararlanılarak sırt kısmı da ellerle
kontrol edilir.
Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir?
tekrar kaza olma riskinin ortadan
kaldırılması,
hasta/yaralı sayısının ve türlerinin
belirlenmesi
yapılacak müdahaleler planlanır
Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma,
kanama var mı?
Eğer karın kısmı sert ve gerginse iç kanama olabilir.
Nabız noktalarından nabız alınıyor mu?
En son olarak elimizi sıkmasını isteyerek hareket kaybı olup
olmadığına bakılır.
Daha sonra elleri aşağıya kaydırarak kalça kısmı kontrol
edilir.
Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir?
Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı
güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay
yerinden uzaklaştırılmalıdır,
Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir
alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç
LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası
kapatılmalıdır,
Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir.
Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç
sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini
önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmeli; bunun için
üçgen reflektörler kullanılmalıdır,
Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC)
Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde
sigara içilmemelidir,
Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin
önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır,
Ortam havalandırılmalıdır,
Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının
kullanılmasına izin verilmemelidir,
Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır,
Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır,
Hava yolu tıkanıklığı nedir?
değerlendirilmelidir,
Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir,
Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey
verilmemelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112),
Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü
olmalıdır,
Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını
görmesine izinverilmemelidir,
Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir,
Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır
HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI
Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli
havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.
Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma
şeklinde olabilir.
Kısmi tıkanma belirtileri:
Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?
Tam tıkanma belirtileri:
Öksürür,
kazazede öksürmeye teşvik edilmeli,
Nefes alamaz,
Nefes alabilir,
yakından izlenmeli
Acı çeker, ellerini boynuna götürür,
Konuşabilir.
başka bir girişimde bulunulmamalıdır
Konuşamaz,
Onun arka tarafında yer alınmalıdır,
Rengi morarmıştır.
hastaya dokunulmaz,
öksürmeye teşvik edilir.
Solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve
morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır
Heimlich Manevrası yapılır.
•
Bilinci yerinde tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich
Manevrası
Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
Hastanın yanında veya arkasında durulur,
Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır,
Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına ( kürek kemikleri
arasına) süpürür tarzda vurulur,
Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem
durdurulur,
Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası yapılır,
Karına bası uygulama
Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır,
Tıkanıklık açılmadıysa tekrar sırtına vurulur,
Bir elin başparmağı midenin üst kısmına, göğüs
Bu işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü
kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak
konur.
Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar
tekrarlanır,
olarak tekrarlanır,
Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine
yatırılır,
Solunum ve yaşam bulguları değerlendirilir,
Tıbbi yardım istenir (112),
Temel yaşam desteği uygulanır.
Bilincini kaybetmiş (bilinci kapalı) kişilerde Heimlich
Manevrası:
Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
Hasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur,
Tıkanma açılmadığı takdirde hasta düz bir zeminde başı
yana çevrilir,
Hastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur,
Bir elin topuğunu göbek ile göğüs kemiği arasına
yerleştirilir, diğer el üzerine konur,
Göbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir
baskı uygulanır,
İşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir,
Tıbbi yardım istenir (112),
Bu hareketi 5–7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da
yardım gelinceye kadar devam edin
Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması
Bebek kol üzerine ters olarak yatırılır,
Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi
Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne
doğru eğilir,
Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek
kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,
Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından
Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü
şekilde tutulur,
karnın üs kısmına baskı uygulanır,
Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir,
Tıbbi yardım istenir (112).
BİLİNCİ KAPALI YETİŞKİNDE HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ
BİLİNCİ AÇIK YETİŞİNDE HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ
YAP
YARARLI İPUÇLARI
Kişinin konuşup
“Boğuluyor musun” diye sor.
konuşamadığına ya da öksürüp Kişi “uluslar arası boğulma işareti”
öksürmediğini belirle .
yapıyor mu(boğazını başparmağı ve işaret
parmağı arasında tutar.)
Karından Bası
Yabancı cisim çıkıncaya veya
kişi bilincini kaybedinceye
kadar Heimlich manevrasını
uygula.
Göğüsten Bası
Son dönem gebelik veya aşırı
şişman olan kişiler için
Kişinin arkasında dur ve kollarını kişinin
gövdesine sar.Yumruğunu karnına bastır
ve hızlı yukarı ve arkaya doğru
çek.(Başparmak karın duvarına dik olacak
şekilde yumruğunuzu çevirin diğer elinizle
yumruğu kavrayın)
Göğüsten bası: Kişinin arkasında dur ve
kollarını kişinin koltuk altından geçirip
göğsünü sar.Hızla arkaya doğru bası uygula
89
YAP
YARARLI İPUÇLARI
Acil Tıp
Sistemini(ATS)
harekete geçir.
112’yi ara
Yabancı cisim olup
olmadığına bak.
Gördüğünüz yabancı cismi parmaklarınızla tutarak
çıkartın.
2 ilk yardımcı soluk
ver.
Havayolunu aç.İki ilk yardımcı soluk vermeye
çalış.Gerekli ise ,başa pozisyon ver yeniden dene.
Havayolu tıkalı ise
Heimlich manevrası
uygula
Kişinin uyluklarının üstüne ata biner gibiçök.Elinizin
topuğunu kişinin karnına,orta hatta göbekdeliği ile
iman tahtası altı arasına yerleştir.Diğer elini
yumruğunun üstüne koy.Karna hızla yukarıya doğru
baskı uygula.
Başarılı oluncaya
kadar uygulamaya
devam et.
Bu girişimi hızlı bir seri içinde yap:
Ağız içinde yabancı cisim ara
İlk yardımcı soluk ver
Karnından bası uygula
90
Kendisinin ve hasta/yaralının
güvenliğinden emin olunur
ÇOCUK(1-8 YAŞ) VE BEBEK ( 1YAŞ ALTI) YAŞ GRUBUNDA YABANCI
CİSİME BAĞLI HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ
YAP
Bilinci açık çocukta yabancı cismi
çıkartmak içim yapılan karın basısı
YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM
DESTEĞİ
Sırtüstü yatan ,bilinci kapalı çocukta
karından bası
Bebekte yabancı cismi çıkartmak için
yapılan sırta vurma işlemi
91
Hasta/yaralının omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci
kontrol edilir
Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır
Suda boğulma hastalarında; eğer ilkyardımcı yalnız ise 30/2
kalp basısı ve suni solunum uygulamasının 5 tur tekrarından
sonra 112’yi kendisi arar,
Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı
cisim var ise çıkartılır,
Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
Hasta/yaralının yanına diz çökülür,
Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı
çene kemiğinin
üzerine yerleştirilir,
Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından
bastırılıp, çeneden kaldırılarak
baş geriye doğru itilir;
Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile
kontrol edilir
BAK-DİNLE-HİSSET
BAK
• Solunum hareketine
DİNLE
• Solunum sesini
HİSSET
• Solunum havasını
hastaya baş-çene pozisyonu verilir
102
DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin
Göğüs kafesini tespit edin
Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden,
dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik
olacak şekilde tutulur,
Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir,
Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir,
Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek
alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir
Göğüs kemiği 4–5 cm aşağı inecek şekilde bası
• yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü
hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır
Hasta/ yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır
(30-2)
30 x
Soluk alıp vermiyorsa alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını
kullanarak
hasta/yaralının burnu kapatılır,
Baş çene pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine
alacak şekilde ağız yerleştirilir,
2x
Eğer solunum yoksa hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye
yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı
nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
ERİŞKİN TYD UYGULAMA BASAMAKLARI
hasta/yaralının yaşamsal refleksleri
GÜVENLİĞİ SAĞLA
BİLİNÇ KONTROLÜ YAP
tıbbi yardım gelene kadar
YANIT YOKSA YARDIM ÇAĞIR
DOLAŞIMA BAK-C
•
HAVAYOLUNU AÇ-A
KESİNTİSİZ DEVAM…
SOLUNUMA BAK-B
30 GÖĞÜS BASISI
2 SOLUNUM
113
Kendisinin ve hasta/yaralının
güvenliğinden emin olunur
ÇOCUKLARDA (1-8 YAŞ) TEMEL
YAŞAM DESTEĞİ
115
Hasta/yaralının omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci
kontrol edilir
İlkyardımcı yalnız ise;
30;2 göğüs basısının 5 tur
tekrarından sonra 112’yi kendisi arar,
BİLİNÇ yok ise
Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır
30 x
Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı
cisim var ise çıkartılır,
2 x
Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı
çene kemiğinin
üzerine yerleştirilir,
Çocuk;
•
•
•
sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
yanına diz çökülür,
boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından
bastırılıp, çeneden kaldırılarak
baş geriye doğru itilir;
Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile
kontrol edilir
BAK
• Solunum hareketine
DİNLE
• Solunum sesini
HİSSET
• Solunum havasını
hastaya baş-çene pozisyonu verilir
SOLUNUM varsa
KOMA POZİSYONU
DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin
Soluk alıp vermiyorsa alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını
kullanarak
hasta/yaralının burnu kapatılır,
Eğer solunum yoksa hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye
Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek
alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir
Solunuma dikkat et
Baş çene pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine
alacak şekilde ağız yerleştirilir,
Göğüs kafesini tespit edin
yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı
nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden,
çocuk yetişkin görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi
iki el ile kalp basısı uygulanır
dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik
olacak şekilde tutulur,
Hasta/ yaralıya 2 solunum yaptır sonra
30 kalp masajı (30-2)
Göğüs kemiği 2-2.5 cm aşağı inecek şekilde bası
• yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü
hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır
İlk yardımcı yalnız ise; 30:2 göğüs basısını 5
tur uyguladıktan sonra 112’yi kendisi arar
Çocuğun yaşamsal refleksleri
tıbbi yardım gelene kadar
•
2x
KESİNTİSİZ DEVAM…
30
Diğer nadir nedenler;
BEBEKLERDE (0-12 AY) TEMEL
YAŞAM DESTEĞİ
boğulma hasarı ,akciğer hastalıkları,asfiksi,aspirasyon ve primer kalp
hastalığıdır.Bu arrestlerin çoğu tanıksızdır ve bu durum takiben yapılacak
müdahalelerde ve KPR’de gecikmeye neden olmaktadır.Sonuç olarak,
pediatrik popülasyonda uygulanan kardiyopulmoner arrestte sağ kalım
oranları ümit verici değildir.Hastaneden taburcu olacak kadar sağ kalan
hasta sayısı azdır ve yaşayanların çoğunluğunda belirgin nörolojik sekel
kalmaktadır
Pediyatrik popülasyonda kardiyak arrest,en sık solunum
arrestine ikincil gelişir.
Bir yaşın altındaki pediyatrik hastalarda,travma dışı ölüm
nedenleri arasında ön sıralarda ani bebek ölümü.
140
8 yaşından küçük çocuklarda solunumsal
Pediyatrik hastalar için kullanılan terimler:
TYD’nin amaçları açısından bakıldığında ,8 yaşından büyük
bir kimse erişkin olarak kabul edilir.Yürümeye başlayan bir
çocukta infant KPR’si uygulamak gerekebilirken,iri bir
çocukta ise erişkindeki gibi göğüs basıları yapmak
gerekebilecek şekilde yaş sınırları arasında belirgin kaymalar
olabilir.
Yeni doğmuş bebek-hayatın ilk 24 saati
Yeni doğan- hayatın ilk 28 günü
İnfant- hayatın ilk yılı
Çocuk- 1-8 yaşlar arası dönem
142
143
problemler ön planda olduğundan öncellikle bir
dakika süreyle KPR(CPR) uygulanmalı sonra 112
aranmalı
Eğer hasta 8 yaşından büyük veya erişkinse
kardiyak bozukluklar ön planda olacağından ve
defibrilatör gereksinimi yüksek olduğundan önce
112 aranmalı sonra KPR uygulanmalıdır.
Çevrede başka insanlar varsa,çocuğun yaşına
bakılmaksızın kurtarıcı çocuğa KPR uygularken
diğer bir kişinin 112’yi araması uygun olacaktır.
144
Kendisinin ve bebeğin
güvenliğinden emin olunur
Ayak tabanına hafifçe vurarak
bilinci kontrol edilir
İlkyardımcı yalnız ise;
30;2 göğüs basısının 5 tur
tekrarından sonra 112’yi kendisi arar,
BİLİNÇ yok ise
Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır
Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı
cisim var ise çıkartılır,
Bebek;
•
•
•
•
•
30 x
sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
ilkyardımcı TYD uygulayacağı pozisyonu alır
yerde uygulama yapacak ise diz çöker,
masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur,
boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
2 x
Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı
çene kemiğinin
üzerine yerleştirilir,
Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından
bastırılıp, çeneden kaldırılarak
baş geriye doğru itilir;
Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile
kontrol edilir
BAK
• Solunum hareketine
DİNLE
• Solunum sesini
HİSSET
• Solunum havasını
hastaya baş-çene pozisyonu verilir
DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin
nabız 40-60 ne yapalım???
Dolaşımın kontrol edilmesi
İki kez hayat kurtarıcı soluk verildikten sonra çocuklarda
dolaşımın varlığını kontrol etmek için,
Beden hareketleri
Öksürük
Kendiliğinden solunum olması
Nabız varlığı
Bebeklerde dolaşım kontrolü
Öncelikle brakiyal arter
Alternatif olarak femoral arter
Çocuk ve erişkinlerde dolaşım kontrolü
Karotis arter
Bir elle başa pozisyon verip havayolu açıklığı sağlanırken diğer
el ile nabız palpe edilir.
Dolaşımın var olması yeterli olduğu anlamına
gelmez ;
Nabız 60’ın altında
Siyanotik görünüm
Kapiller geri dolum 3 sn altında ise kalp masajı
yapılmalıdır
155
Baş çene pozisyonunda iken Solunum yoksa ağız dolusu
nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak
şekilde yerleştirilir,
Bebeğe 2 kurtarıcı solunum yaptırılır ve ardından 30 kalp masajı
(30-2)
2x
Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir,
Göğüs kemiği 1-1,5 cm aşağı inecek şekilde bası
• yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü
hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır
30
156
Kalp basısı uygulamak için bebeğin göğüs merkezi belirlenir,
İki meme başının altındaki hattın ortası
Eğer solunum yoksa bebeğin göğsünü yükseltmeye
yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı
nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
Kanama nedir?
İlk yardımcı yalnız ise ; 30:2 göğüs basısını 5
tur uyguladıktan sonra 112’yi kendisi ara
Bebeğin yaşamsal refleksleri
tıbbi yardım gelene kadar
•
•Damar bütünlüğünün bozulması İle kanın damar
dışına boşalmasıdır.
•Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
•Kanamanın hızı,
• Vücutta kanın aktığı bölge,
• Kanama miktarı,
• Kişinin fiziksel durumu ve yaşı.
KANAMALARDA İLKYARDIM
KESİNTİSİZ DEVAM…
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre:
Damar tipine göre ise:
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle
görülemez.
1. Atardamar kanaması: Kalp atışına uyumlu şekilde kesik
kesik akar ve açık renklidir.
atardamar
Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız,
anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
2. Toplardamar kanaması: Koyu renkli, devamlı akar.
3. Kılcal damar kanaması: Kanama yavaş ve sızıntı
Kılcal damar
şeklindedir. Küçük kabarcıklar görülebilir.
toplardamar
Baskı Noktaları
Dış kanamalarda ilkyardım;
Amaç; en kısa zamanda kanamayı durdurmak,
Hasta/yaralının Durumu değerlendirilir (ABC)
Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır
Kanama durmaz ise ikinci bir bez konur ve bastırılır(birinci
Köprücük kemiği üzeri
Boyun(şahdamarı)
bez kaldırılmaz)
Koltukaltı
Kolun üst bölümü
Önkol
Kasık
•Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok
önemlidir.
Ayak bileği
Uyluk
170
Gerekirse bandaj ile sarılarak basınç uygulanır
Kanayan yere en yakın basınç noktasına basınç uygulanır
Kanayan bölge kalp seviyesinden yukarı kaldırılır
Gerekirse turnike uygulanır
•
•
•
Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa,
yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak
yeterli olmuyorsa
Şok pozisyonu verilir
Sık aralıklarla yaşam bulguları değerlendirilir (2-3
dakikada bir)
Hasta/yaralının üstü örtülür
Yapılan uygulamalar varsa turnike ile ilgili bilgiler yazılır
Gerekiyorsa,tıbbi yardım istenir (112)
Hızla sağlık kuruluşuna sevki sağlanır
Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler
olmalıdır?
Kullanılacak malzemenin genişliği en az 8–10 cm olmalı,
İp, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı,
Sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler
kullanılabilir,
Kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra
daha fazla sıkılmaz,
Uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez
Yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine
asılmalı,
Uzuv kopmasında ilkyardım
Uzuv kopmasında ilkyardım
Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında,
kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike
gevşetilmeli,
Uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün
bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.
Kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak
önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için
uygulanmaz.
Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike
uygulanabilir.
İç kanamalarda ilkyardım:
•İç kanamalar;
•şiddetli travma,
•darbe,
•kırık,
•silahla yaralanma
nedeniyle oluşabilir.
•Hasta/yaralıda
şok belirtileri vardır.
Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır,
Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yükseltilir ( şok
pozisyonu verilir),
Kopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve
kapatılır,
Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı
noktalarına bası uygulanır,
Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik
torbaya yerleştirilir,
Kopan parçanın konduğu torba buz ve su içeren ikinci bir
torbanın içine konur,
Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın
adı ve soyadını yazılır
en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir,
Tıbbi birimler haberdar edilir (112)
İç kanamalarda ilkyardım:
•Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,
•Tıbbi yardım istenir (112)
•Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
•Asla yiyecek ve içecek verilmez,
•Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
•Yaşamsal bulguları incelenir,
•Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal deliklerden kanamalarda ilkyardım:
Burun kanaması:
• Hasta/yaralı sakinleştirilir,
• Endişeleri giderilir,
• Oturtulur,
• Başı hafifçe öne eğilir,
• Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
• Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.
Kaç çeşit şok vardır?
Kardiyojenik şok (Kalp kökenli)
Hipovolemik şok (Sıvı eksikliği)
Toksik şok (Zehirlenme ile ilgili)
Anaflaktik şok (Alerjik)
Şok nedir?
Doğal deliklerden kanamalarda ilkyardım:
Kulak kanaması:
• Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
• Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
• Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
• Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır,
bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,
• Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen
kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir
doktora sevk edilir.
Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda
kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon
düşüklüğü ile seyreden ani olarak ortaya çıkan dolaşım
yetmezliğidir.
Şok belirtileri nelerdir?
Kan basıncında düşme
Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Hızlı ve zayıf nabız
Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,
Hava yolunun açıklığı sağlanır,
Hızlı ve yüzeysel solunum
Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması
Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
Endişe, huzursuzluk
Baş dönmesi,
Dudak çevresinde solukluk ya da morarma
Susuzluk hissi
Bilinç seviyesinde azalma
sağlanır,
Varsa kanama hemen durdurulur,
Şok pozisyonu verilir,
Hasta/yaralı sıcak tutulur,
Hareket ettirilmez,
Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik
destek sağlanır.
Şok pozisyonu nasıl verilir?
Şok pozisyonu
Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri
Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,
Yüksek bir yerden düşme,
Hasta/yaralının bacakları 30cm kadar yukarı kaldırılarak,
Baş ve gövde yaralanması,
bacakların altına destek konulur(Çarşaf, battaniye
yastık, kıvrılmış giysi vb.),
Üzeri örtülerek ısıtılır,
Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
Belli aralıklarla (2–3 dakikada bir) yaşam bulguları
değerlendirilir.
Otomobil ya da motosiklet kazaları,
Spor ve iş kazaları,
Yıkıntı altında kalma,
Yara nedir?
Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün
bozulmasıdır.
YARALANMALARDA İLKYARDIM
Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar
etkilenebilir.
Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski
artar.
Kesik yaralar:
Bıçak, çakı, cam gibi kesici
aletlerle oluşur.
Genellikle basit yaralardır.
Derinlikleri kolay
belirlenir.
Ezikli yaralar:
Delici yaralar:
Taş yumruk ya da sopa gibi
Uzun ve sivri aletlerle oluşan
etkenlerin şiddetli olarak
çarpması ile oluşan yaralardır.
Yara kenarları eziktir.
Çok fazla kanama olmaz, ancak
doku zedelenmesi ve hassasiyet
vardır.
yaralardır.
Yüzey üzerinde derinlik
hakimdir.
Aldatıcı olabilir
Tetanos tehlikesi vardır.
Kirli (enfekte) yaralar:
Parçalı yaralar:
Dokular üzerinde bir çekme
etkisi ile meydana gelir.
Doku ile ilgili tüm organ, saçlı
deride zarar görebilir.
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır.
• Gecikmiş yaralar (6 saatten fazla),
• Dikişleri ayrılmış yaralar,
• Kenarları muntazam olmayan yaralar,
• Çok kirli ve derin yaralar,
• Ateşli silah yaraları,
• Isırma ve sokma ile oluşan yaralar
Yaraların ortak belirtileri nelerdir?
Ağrı
Kanama
Yara kenarının ayrılması
Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
Yara yeri değerlendirilir,
• Oluş şekli
• Süresi
• Yabancı cisim varlığı
• Kanama vb.
Kanama durdurulur,
Üzeri kapatılır,
Sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
Tetanos konusunda uyarıda bulunulur,
Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır!
210
Ciddi yaralanmalar nelerdir?
Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar,
Kanaması durdurulamayan yaralar,
Kas veya kemiğin göründüğü yaralar,
Delici aletlerle oluşan yaralar,
Yabancı cisim saplanmış olan yaralar,
İnsan veya hayvan ısırıkları,
Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar.
Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz,
Yarada kanama varsa durdurulur,
Yara içi kurcalanmamalıdır,
Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez),
Yara üzerine bandaj uygulanır,
Tıbbi yardım istenir (112).
211
Delici göğüs yaralanmalarında belirtiler
Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım
Yoğun ağrı
Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
Solunum zorluğu
Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
Morarma
Yara üzerine plastik poşet naylon vb. sarılmış bir bezle
Kan tükürme
Açık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)
kapatılır,
Hasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda
oturtulur,
Ağızdan hiçbir şey verilmez,
Yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
Açık pnömotoraksta şok ihtimali çok yüksektir. Bu
nedenle şok önlemleri alınmalıdır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir?
Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir,
İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir,
Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir,
Bağırsaklar dışarı çıkabilir.
Delici karın yaralanmalarında ilkyardım
Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
Hasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilir,
Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine
geniş ve nemli temiz bir bez örtülür,
Bilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş
olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür,
Ağızdan yiyecek ya da içecek bir şey verilmez,
Yaşam bulguları sık sık izlenir,
Tıbbi yardım istenir (112).
Yaralanmalar
Yaralanmalar
Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir?
Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve
omurga yaralanmalarından olmaktadır.
Saçlı deride yaralanmalar:
Saç derisi kafatası yüzeyi
üzerinde kolaylıkla yer
değiştirebilir ve herhangi bir
darbe sonucu kolayca ayrılabilir.
Çok fazla miktarda kanama olur,
öncelikle kanamanın
durdurulması gereklidir.
Kafatası kırıkları:
Kafatası kırıklarında beyin
zedelenmesi, kemiğin
kırılmasından daha önemlidir.
Beyin hasarı bulguları
değerlendirilmelidir.
Yüz yaralanmaları:
Ağız ve burun
yaralanmalarında solunum
ciddi şekilde etkilenebilir ve
duyu organları zarar
görebilir.
Bir yüz yaralanması
sonucunda burun, çene
kemiği kemiklerinde
yaralanma görülebilir.
Omurga (bel kemiği) yaralanmaları:
En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve
Yüksek bir yerden düşme,
çok ağrılıdır.
Kazalarda en çok boyun etkilenir.
Baş ve gövde yaralanması,
hafıza değişiklikleri ya da hafıza kaybı,
Başta, boyunda ve sırtta ağrı,
Elde ve parmaklarda karıncalanma-his kaybı,
Vücutta tam yada kısmi hareket kaybı,
Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu,
Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı /kan gelmesi,
Baş, boyun ve sırtta dış kanama,
Sarsıntı-Denge kaybı,
Kulak ve göz çevresinde morluk,
Yanık nedir?
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku
bozulmasıdır.
Otomobil ya da motosiklet kazaları,
Spor ve iş kazaları,
Yıkıntı altında kalma,
Kafatası-omurga yaralanmalarında ilkyardım
Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtileri
Bilinç düzeyinde değişmeler,
Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri
Bilinç kontrolü yapılır,
Yaşam bulguları değerlendirilir(ABC),
Hemen tıbbi yardım istenir (112),
Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,
Tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,
Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,
Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni
bozulmadan alınmalıdır,
Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması
gerekir,
Yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli
ve gelen ekibe bildirilmelidir,
Asla yalnız bırakılmamalıdır.
YANIK, SICAK ÇARPMASI VE DONMADA
İLKYARDIM
Kaç çeşit yanık vardır?
Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
1- Fiziksel yanıklar:
Derinlik,
Isı ile oluşan yanıklar,
Yaygınlık,
Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar,
Bölge,
Işın ile oluşan yanıklar,
Enfeksiyon riski,
Sürtünme ile oluşan yanıklar,
Yaş,
Donma sonucu oluşan yanıklar,
Solunum yoluyla görülen zarar,
2- Kimyasal yanıklar:
Önceden var olan hastalıklar.
Asit alkali madde ile oluşan yanıklar
Yanıklar nasıl derecelendirilir?
1. derece yanık: Kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem
vardır.
2. derece yanık: İçi su dolu kabarcıklar (bül) vardır.
Ağrılıdır.
3. derece yanık: Tüm tabakalar etkilenmiştir. Özellikle
de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür.
Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır.
Ağrı yoktur.
abc İlkyardım
Yanık , Donma ve Sıcak Çarpması
238
abc İlkyardım
Yanık , Donma ve Sıcak Çarpması
236
abc İlkyardım
Yanık , Donma ve Sıcak Çarpması
239
Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım nedir?
Kişi yanıyorsa paniğe engel olup,koşması engellenir,
Hasta/yaralının üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapatılır ve
yuvarlanması sağlanır,
241
240
Takılan yerler varsa kesilir, yerler patlatılmaz,
Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de
sürülmemelidir,
Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
Yanık bölgelere bandaj yapılmamalıdır,
Solunum yolu kontrol edilir,
Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzak,hasta / yaralının
yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi
eşyalar çıkarılır,
Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
Yanık , Donma ve Sıcak Çarpması
Yanık , Donma ve Sıcak Çarpması
Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
Yanık bölge en az 20 dakika çeşme suyu altında tutulur (yanık
abc İlkyardım
abc İlkyardım
kusması yok ve bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay
kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek
sıvı kaybı önlenir,
Tıbbi yardım istenir (112).
Kimyasal yanıklarda ilkyardım
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede
deriyle teması kesilmelidir,
Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15–20 dakika yumuşak bir
şekilde yıkanmalıdır,
Giysiler çıkarılmalıdır,
Hasta/yaralı örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).
Elektrik yanıklarında ilkyardım
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı
kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta gibi bir
cisimle elektrik teması kesilmelidir,
Hasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,
Hasta/yaralıya su ile müdahale edilmemelidir,
Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM
Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).
Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Sıcak çarpmasında ilkyardım
Adale krampları,
Hasta serin ve havadar bir yere alınır,
Güçsüzlük, yorgunluk,
Giysiler çıkarılır,
Baş dönmesi,
Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
Davranış bozukluğu, sinirlilik,
Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek
Solgun ve sıcak deri,
Bol terleme (daha sonra azalır),
için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz
karışımı sıvı ya da soda içirilir.
Sıcak çarpmasında risk grupları
Kalp hastaları,
Tansiyon hastaları,
Diyabet hastaları,
Kanser hastaları,
•
•
•
•
Böbrek hastaları,
65 yaş üzeri kişiler,
5 yaş altı çocuklar,
Hamileler,
Normal kilosunun çok altında ve üzerinde olanlar,
Psikiyatrik rahatsızlığı olanlar,
Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar,
Mide krampları, kusma, bulantı,
Yeterli miktarda su içmeyenler.
Bilinç kaybı, hayal görme,
Hızlı nabız.
Sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler
nelerdir?
Şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından
koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif
giysiler giyilmelidir,
Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
Vücut temiz tutulmalıdır,
Yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
Kapalı mekanların havalandırılmasına özen dikkat
DONMALARDA İLKYARDIM
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye
yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması
ile dokuda hasar oluşur
Donuk belirtileri nelerdir?
1.derece:
En hafif şekli
.
• Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
• Deride solukluk, soğukluk hissi olur,
• Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
• Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.
2.derece: Soğuğun sürekli olması ile belirginleşir.
•Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
•Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar
(bül) meydana gelir,
•Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
3.derece: Geriye dönülmez biçimde doku hasarı
•Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan
siyah bir bölge oluşur.
Donukta ilkyardım
Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
Sakinleştirilir,
El ve ayak doğal pozisyonda tutulur
Kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj
Kuru giysiler giydirilir,
KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA
İLKYARDIM
yapılır,
Sıcak içecekler verilir,
Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir
bez ile örtülür,
El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
Kırık nedir?
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır.
Çıkık,eklemlerin kalıcı olarak ayrılması,
Burkulma,eklemlerin çıkıp tekrar yerine gelmesi.
256
258
Kaç çeşit kırık vardır?
Kırık belirtileri neler olabilir?
Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri
sağlamdır.
Hareket ile artan ağrı,
Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı
Şekil bozukluğu,
çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi
taşırlar.
Hareket kaybı,
Ödem ve kanama nedeniyle morarma.
Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
260
261
Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir?
Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve
sıkışma (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk,
soğukluk),
Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok.
262
abc İlkyardım
Kırık - Çıkık
264
Çıkık nedir?
Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir
Hayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur,
Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır
Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde
açıkta bırakılır.
alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit
edilir.
Açık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle
kapatılmalıdır,
Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı
kontrol edilir,
Kol ve bacaklar yukarıda tutulur,
Tıbbi yardım istenir (112)
Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır.
Kendiliğinden normal konumuna dönemez
267
Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalı?
Çıkık belirtileri nelerdir?
Burkulma nedir?
Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır.
Zorlamalar sonucu oluşur.
Eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir,
•Yoğun ağrı,
•Şişlik ve kızarıklık,
•İşlev kaybı,
•Eklem Bozukluğu,
Çıkık yerine oturtulmaya çalışılmaz,
Hasta / yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir,
Tıbbi yardım istenir (112)
268
269
Burkulma belirtileri nelerdir?
Burkulmada ilkyardım nasıl olmalı?
Burkulan bölgede ağrı,
Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
Kızarma, şişlik,
Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,
İşlev kaybı.
Hareket ettirilmez,
Soğuk uygulama yapılır,
Tıbbi yardım istenir (gerekirse)(112).
274
272
273
275
276
Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır?
Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır.
Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye,hırka, eşarp,
kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.
278
abc İlkyardım
Kırık - Çıkık
279
Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır,
Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır,
Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile
kaplanmalıdır,
Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir,
düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
Tespit; kırık, çıkık ve burkulmanın üstündeki ve altında
kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.
283
281
282
284
285
BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM
286
287
Bilinç bozukluğu/ bilinç kaybı nedir?
Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile
uyku halinden başlayarak (bilinç bozukluğu), hiçbir
uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (bilinç kaybı)
bilincin kısmen ya da tamamen kaybolması halidir.
•
•
Bayılma : Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne
giden kan akışının azalması sonucu oluşur.
Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen
uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya
çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır
Bayılma nedenleri
Korku, aşırı heyecan,
Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme
Sıcak, yorgunluk,
Bacaklarda uyuşma
Kapalı ortam, kirli hava,
Bilinçte bulanıklık
Aniden ayağa kalkma,
Yüzde solgunluk
Kan şekerinin düşmesi,
Üşüme, terleme
Şiddetli enfeksiyonlar
Hızlı ve zayıf nabız
Kişi başının döneceğini hissederse;
• Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır
Eğer kişi bayıldıysa;
• Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır,
• Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kusma varsa yan pozisyonda tutulur,
• Solunum kontrol edilir,
• Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır
Koma belirtileri
•
•
Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması,
Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması,
İdrar ve gaita kaçıma.
Koma pozisyonu nasıl verilir?
İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı
uzatılır,
Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede
çevrilir,
Bilinç kontrol edilir
• Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyarı verilerek,
Sıkan giysiler gevşetilir,
Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek
Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,
Bak-dinle-hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir,
Dolaşım kontrol edilir,
Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,
Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine
konur,
Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,
Bilinç kapalı ise
Bilinç bozukluğu durumunda ilkyardım
Koma nedenleri
• Düşme veya şiddetli darbe,
• Özellikle kafa travmaları,
• Zehirlenmeler,
• Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı,
• Şeker hastalığı,
• Karaciğer hastalıkları,
• Havale gibi ateşli hastalıklar.
•
Bayılma Belirtileri
yapılır,
Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,
Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik
konur,
Tıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
3–5 dakika ara ile solunum ve nabız kontrol edilir.
Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir,
Yardım çağrılır (112),
Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir,
Yardım gelinceye kadar yanında beklenir.
Havale nedir?
• Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş (irritasyon) yüzünden
beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur.
• Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur.
Havale nedenleri nelerdir?
• Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları,
• Beyin enfeksiyonları,
• Yüksek ateş,
• Bazı hastalıklar.
Nedenlerine göre havale çeşitleri nelerdir?
•
•
Ateş nedeniyle oluşan havaleler
Sara krizi (Epilepsi)
Sara krizinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ateş nedeniyle oluşan havale nedir?
• Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38°C'nin
üstüne çıkmasıyla oluşur.
• Genellikle 6 ay–6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.
Ateş nedeniyle oluşan havalede ilkyardım nasıl
olmalıdır?
•
•
•
Öncelikle hasta ıslak havlu ya da çarşafa sarılır,
Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete
sokulur,
Tıbbi yardım istenir (112).
Öncelikle, olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır
Kriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır,
Hasta bağlanmaya çalışılmaz,
Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz,
Herhangi bir madde koklatılmaz yada ağızdan herhangi
bir yiyecek içecek verilmez,
Kendisini yaralamamasına dikkat edilir,
Başını çarpmasını engellemek için başın altına yumuşak bir
malzeme konur,
Yaralanmaya neden olabilecek eşyalar etraftan kaldırılır,
Sıkan giysiler gevşetilir,
Kusmaya karşı tedbirli olunur,
Düşme sonucu yaralanma varsa gerekli müdahale yapılır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Kan şekeri aniden düştüğünde hangi belirtiler görülür?
Kan şekeri düşüklüğü yavaş ve uzun sürede oluşursa hangi
belirtiler görülür?
Kan şekeri düşüklüğü nedir?
• Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan
belirtilerdir.
Korku,
Baş ağrısı,
Terleme,
Görme bozukluğu,
Kan şekeri düşmesinin nedenleri nelerdir?
• Şeker hastalığı tedavisine bağlı,
• Uzun egzersizler sonrası,
• Uzun süre aç kalma,
• Barsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası.
Hızlı nabız,
Uyuşukluk,
Zayıflık,
Titreme,
Aniden acıkma,
Yorgunluk,
Konuşma güçlüğü,
Kafa karışıklığı,
Sarsıntı ve şuur kaybı.
Bulantı.
Kan şekeri düşmesinde ilkyardım
Hastanın ABC’si değerlendirilir,
Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan şeker-
şekerli içecekler verilir,
15–20 dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluşuna
gitmesi için yardım çağırılır,
Hastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilerek
tıbbi yardım çağırılır(112).
Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri:
Kalp Spazmı (Angina Pektoris) belirtileri:
kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın
Sıkıntı veya nefes darlığı
azalması sonucu oluşur.
Ağrı ; göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve
•
•
Kalp spazmı (angina pektoris)
Kalp krizi (miyokart enfarktüsü)
çeneye doğru ilerler,
fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da
fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar,
Kısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5–10 dakika kadar sürer,
Ağrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi
ciddi bir durumu gösterir,
Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.
Göğüs ağrısında ilkyardım
Kalp Krizi belirtileri:
Ciddi bir ölüm korkusu, yoğun sıkıntı,terleme, mide
bulantısı,kusma ,
Ağrı; göğüs yada mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla
kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol
kola yayılır,
Süre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına
benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir,
hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir
ve bu nedenle bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır
Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.
Hastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir (ABC),
Hasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir,
Yarı oturur pozisyon verilir,
Yardım istenerek (112) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
Yol boyunca yaşam bulguları izlenir.
Zehirlenme nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal
fonksiyonların bozulmasıdır.
Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun
yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli
(toksik) olarak kabul edilirler.
ZEHiRLENMELERDE iLKYARDIM
Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir,
Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
Sindirim yoluyla:
•
•
En sık rastlanan zehirlenme yoludur
genellikle ev yada bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli
mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
Solunum yoluyla:
•
•
•
•
karbonmonoksit (tüp kaçakları, şofben,bütan gaz sobaları),
karbondioksit (lağım çukuru-kayalar),
havuz hijyeninde kullanılan klor,
yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler
Cilt yoluyla:
•
böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları,
zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.
Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
Sindirim sistemi : Bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz, şişkinlik,
ishal
Botulizm: clostridium botulinum, oksijensiz ortamlarda
çoğalan bir bakteri türüdür.Ürettiği zehir çok güçlüdür. Ev
ortamında uygun şekilde hazırlanmayan konservelerde, son
kullanma tarihi geçmiş bozuk konservelerde bu bakteri
bulunur.
Belirtileri:
Yorgunluk, baş ağrısı, baş dönmesi vardır. Çift görme ve
görüş bulanıklığı olabilir. Kaslarda genel güçsüzlük solunum
kaslarında etkilendiğinden hastanın yaşamı tehlikeye girer.
Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
Mantar Zehirlenmesi; İki tip zehirlenme vardır: Amanita Muscarina ve
Amanita phalloides
A.Muscarina: 3 saat içinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkar.
Belirtileri: Göz yaşarması, bol tükürük salgısı, terleme, kusma, ve karın
ağrısı ilk belirtilerdir. Bu belirtileri takiben karın adelelerinde kramplar,
ishal, baş dönmesi, kas seyirmesi, göz bebeklerinde küçülme görülür.
Aman Dikkat!
Hasta doktora götürülmediği takdirde şok ve koma hali kaçınılmaz olur
ve solunum yetmezliğinden ölümle sonuçlanır.
A.Phalloides: Tesiri yemekten 6-24 saat arasında çıkar.
Belirtileri: Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal gibi genel zehirlenme
belirtilerine ilaveten idrar çıkaramama görülür. Tedavi edilmediği
takdirde karaciğer harabiyetine bağlı olarak sarılık ortaya çıkar. Bir
hafta içinde hasta ölebilir.
Sinir sistemi : Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık
hissi, kaslarda ağrı, kasılma, hareketlerde
uyumsuzluk, şok belirtileri
Solunum sistemi : Nefes darlığı, solunum durması,
baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, oksijen
yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık, morarma
Dolaşım sistemi : Nabız bozukluğu, baş ağrısı,
soğuk terleme, kalp durması
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım
Bilinç kontrolü yapılır,
Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC)
Ağız su ile çalkalanır, el sabunlu su ile yıkanır,
Kusma,bulantı,ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
Kusturulmaya çalışılmaz(özellikle yakıcı maddelerin alındığı
durumlarda hasta asla kusturulmaz)
Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
Üstü örtülür,
Tıbbi yardım istenir (112),
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım
İlkyardımcı kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri
almalıdır,
Hasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve kapı açılarak ortam
havalandırılır,
Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),
Yarı oturur pozisyonda tutulur,
Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,
Tıbbi yardım istenir (112),
Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
Elektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma
cihazları kullanılmaz,
Yoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip
kullanılmalıdır,
Derhal itfaiyeye haber verilir (110).
Zehirlenmelerde genel ilkyardım
Yaşam bulguları değerlendirilir(ABC)
Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
15–20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Şofben Kazalarında önlemler:
Şofben Kazalarında ilkyardım:
Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklaştırılması
Kişi ortamdan uzaklaştırılır,
Banyo içerden kilitlenmemeli,
Hayati fonksiyonların devamının sağlanması,
Hareket ettirilmez,
Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı,
Sağlık kuruluşuna bildirilmesi (112).
Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC) ,
Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı,
Havayolu açıklığı sağlanır,
Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm’den uzun olmamalı,
Tıbbi yardım istenir (112).
Banyodaki kişiler kontrol edilmeli
Karbon monoksit Zehirlenmesi:
Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri,
kuyular ve derin çukurlarda bulunur.
Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve
rahatsız edici olmayan bir gazdır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri
Karbon monoksit Zehirlenmesinde ilkyardım:
Baş ağrısı, aşırı yorgunluk, huzursuzluk,
Kişi ortamdan uzaklaştırılır,
Grip belirtileri,
Hareket ettirilmez,
Bulantı- kusma, baş dönmesi, karıncalanma,
Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi,
Hava yolu açıklığı sağlanır
Göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü,
Tıbbi yardım istenir (112).
Solunum durması, kalp durması, koma.
Kedi-köpek vs. hayvan ısırmalarında ilkyardım
Hasta/yaralı yaşamsal bulguları değerlendirilir (ABC),
Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk
HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM
suyla yıkanır,
Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır,
Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle
basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır,
Derhal tıbbi yardım istenmeli (112),
Hasta kuduz ve/veya tetanos aşısı için uyarılmalıdır
Arı sokmalarında ilkyardım
Akrep sokmalarının belirtileri
Arı sokmalarının belirtileri
Belirtiler kısa sürer.
Acı, şişme, kızarıklık gibi lokal belirtiler olur.
Arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna yakın bir
yerden soktuysa ya da kişi alerjik bünyeli ise tehlikeli
olabilir.
Akrep sokmalarında ilkyardım
Yaralı bölge yıkanır,
Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluşturur.
Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez,
Derinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır,
Ağrı,
Yatar pozisyonda tutulur,
Soğuk uygulama yapılır,
Ödem,
Yaraya soğuk uygulama yapılır,
Eğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz
İltihaplanma, kızarma, morarma,
Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,
emmesi sağlanır,
Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi
yardım istenir (112).
Adale krampları, titreme ve karıncalanma,
Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.
Yılan sokmalarının belirtileri
Huzursuzluk, havale gözlenebilir.
Yılan sokmalarında ilkyardım
Deniz canlıları sokmasında belirtiler
Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır,
Lokal ve genel belirtiler verir:
Yara su ile yıkanır,
Çok ciddi değildir.
Bölgede morluk, iltihaplanma(1–2 hafta sürer),
Yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar (yüzük vb.) çıkarılır,
Lokal ve genel belirtiler görülür:
• Kızarma,
• Şişme,
• İltihaplanma,
• Sıkıntı hissi,
• Huzursuzluk,
• Havale,
• Baş ağrısı.
Kusma, karın arısı, ishal gibi sindirim sistemi bozuklukları,
Aşırı susuzluk,
Yara baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır,
Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde
bandaj uygulanır(Turnike uygulanmaz),
Şok, kanama,
Soğuk uygulama yapılır,
Psikolojik bozukluklar,
Yara üzerine herhangi bir girişimde bulunulmaz (yara emilmez),
Kalpte ritim bozukluğu, baş ağrısı ve solunum düzensizliği.
Yaşamsal bulgular izlenir,
Tıbbi yardım istenir (112).
Deniz canlıları sokmasında ilkyardım
Yaralı bölge hareket ettirilmez,
Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır,
Etkilenen bölge ovulmamalı,
Sıcak uygulama yapılmalıdır