FİTNE VE ZARARLARI

FİTNE VE ZARARLARI
Abdurrahman AKBAŞ
I- Konunun Plânı
A-Fitne Kavramı
B-Kur’an’ın Fitneye Bakışı
C-Hadislerde Fitne
D-Fitnenin Çeşitleri
E- Fitnenin Zararları
1-Bireysel Zararları
2-Millî Birlik ve Beraberliğe Zararları
F-Fitneyi Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
II- Konunun Açılımı ve İşlenişi
Konuya fitne kavramı açıklanarak başlanır. Daha sonra ilgili ayet ve
hadislerle fitnenin dini durumu izah edilir. Bu arada zaman içerisinde fitne
kavramının anlam dünyasının genişleyerek, imtihan, iyi veya kötü şeylerle
deneme anlamından, mánevî çöküntü; dinî, içtimaî ve siyasî kargaşa
anlamlarında da kullanıldığına dikkat çekilir. Özellikle vaazın akışı
içerisinde fitnenin toplumun bütün kesimlerini ilgilendiren bir olgu
olduğunu ve milli birlik ve beraberliğe; toplumsal dayanışmaya verdiği
zarar tarihi olaylardan hareketle açıklanmaya çalışılır. Vaazın sonuna
doğru genel bir değerlendirme yapılır ve fitne karşısında fert ve toplum
olarak sorumluluklarımız anlatılır.
III- Konunun Özet Sunumu
Sınama, maddî ve mânevî sıkıntı, üzüntü, belâ ve felãketle imtihan
etme anlamlarına gelen fitne, özellikle dilimizde insanlara fenalık yapmak,
onları belaya uğratmak ve genelde toplumda kargaşa çıkarmak gibi kötü
fiil ve davranışlar için kullanılmaktadır. Allah, insanların iman ve ahlaktaki
samimiyetlerini kanıtlamaları için bir imtihan olmak üzere onları hayırla da
şerle de deneyip sınar (Enbiyã 21 / 35). lnsanlar dünya hayatının geçici
güzellikleriyle imtihan edilirler. (Tãhã 20/ 131 ). Mal ve evlât birer imtihan
vasıtasıdır (Enfãl 8/28; et-Tegãbün 64/15). Bol rızık veya genel olarak bir
nimet de fitnedir (Zümer 39/49; el-Cin 72/ 17). Buna karşılık insanlar
kederle (Tãhã 20/ 40), çeşitli belâlarla da (et-Tevbe 9/ 126; Hac 22/ 11 )
1
imtihan edilirler. Fitneye sebep olan pek çok kötü fiil ve davranış,
toplumları içten içe yiyerek temelden çökmelerine neden olur. Bununu
için toplumlar, milli ve manevi değerler etrafında kenetlenerek, birlik ve
beraberlik içerisinde varlıklarını sürdürürler. İslam dini, fitneyi şiddetle
yasakladığı gibi, fitneye götüren fiil ve davranışları da yasaklar. Bu itibarla
müminler, toplumun huzur ve barışı bozucu fitneye sebep olabilecek
tavırlardan sakınırlar. Fitneye kaynaklık edebilecek insanları ya da
anlayışlar konusunda, toplumsal sorumluluklarının bilinçinde olarak
hareket ederler. Fertlerin manevi değerlerine ve toplumun birlik ve
beraberliğine zarar veren fitneye zemin olşuturan tavırlar karşısında
fertlerin sorumluluğu yanında eğitimcilere ve yöneticilere de büyük
sorumululuk düşmektedir.
IV- Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Ayetler
“ Fitne öldürmekten daha şiddetli bir suçtur.” 1
َ‫َوالْ ِفْتَنَةَُأَ ْكبَ ُر َِم َنَالْ َقْت ِل‬
َ‫اْلَِْْيَفِْت نَةً ََوإِلَْي نَاَتُْر َجعُو َن‬
ْ ‫ََ ََ َونَْب لُوُك ْمَبِالشَِّّر ََو‬
“Sizi bir fitne olmak üzere şerle de hayırla da deneyip sınarız" 2
Diğer Ayetler İçin Bakınız:
Kalem, 68/10-12; Enfal, 8/46; Al-ı İmran, 3/102,103; Hucurât, 49/6;.
Bakara 2/ 102; Taha 20/40, 85, 90, 131, Mãide 5/ 41, 49; Saffat 37/ 162;
el-Hac 22/53; Hadid 57/ 14; Hucurât, 49/12.
V- Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Hadisler
ِ ‫َف َح َُد‬
ِ
ِ ‫ىَالل‬
َ‫َوالْ َوالِ ِع ََفِيهاَ َك َمثَ ِل َلَ ٍوم‬،َ َّ‫ود َالل‬
َ َُ ّ‫َصل‬
ِّ
َ ‫عنَالنيب‬
ُ َِ ‫َوللَّمَلا َ«َ َمثَ ُل َال َقائ ِم‬
َ ‫َعلَْي‬
ٍ ِ َ ‫التَ هموا َعلى‬
َ‫َأل َفَلِها َإِذَا‬
َْ ‫َف‬
َ ِ ‫ين‬
َِّ ‫َألفلَهَاَ َوكا َن‬
َْ ‫ض َُهم‬
‫ض َُهم‬
ُ ‫َأعالها َوبََ َْع‬
ُ ‫صار َبََ َْع‬
َ
َ
َ ‫َل َفينة ََف‬
َُ ْ
َ ‫َالذ‬
ِ ‫اَمن‬
ِ‫صيبِناَخرلاًَوََلَنُؤ‬
ِ
ِ َ‫َاملاءَمُّرواَعلَىَمنَفَولَه َمَفَ َقالُواَ َلَوَأَنَّاَخرلْ نَاَفَن‬
َ‫َم ْنَفَ ْولَنَا‬
‫ذ‬
َ
ْ
َ
َ
َ
ْ
ْ
ُ
َ
َ
ْ
َ ْ
ْ ْ َْ
َ ‫التَ َق ْو‬
َ
َِ ‫اَوََنو‬
َِ ‫َفَِإ ْنَتَرُكوهمَوماَأَرادواَهَل ُكو‬،
ِ ِ َ ‫َخ ُذو‬
َ»ًَ‫اََجيعا‬
َ ُ ََ ْ ُ َ
َ ‫َوإِ ْنَأ‬،ًَ‫اََجيعا‬
ْ َ ََ ‫اَعلَىَأَيْديه َْمَ ََنَ ْو‬
Nu’mân İbni Beşîr radıyallahu anhümâ’ dan rivayet edildiğine göre,
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
1 Bakara, 2/191,217.
2 Enbiyã, 21 / 35
2
“Allah’ın çizdiği sınırları aşmayarak orada duranlarla bu sınırları aşıp
ihlâl edenler, bir gemiye binmek üzere kur’a çeken topluluğa benzerler.
Onlardan bir kısmı geminin üst katına, bir kısmı da alt katına
yerleşmişlerdi. Alt kattakiler su almak istediklerinde üst kattakilerin
yanından geçiyorlardı. Alt katta oturanlar: Hissemize düşen yerden bir
delik açsak, üst katımızda oturanlara eziyet vermemiş oluruz, dediler.
Şayet üstte oturanlar, bu isteklerini yerine getirmek için alttakileri serbest
bırakırlarsa, hepsi birlikte batar helâk olurlar. Eğer bunu önlerlerse, hem
kendileri kurtulur, hem de onları kurtarmış olurlar.3
ِ ‫َلا َ َمسعت َرلوَ َاللَّ َصلّى َالل‬،َ ‫َرضيَاللَّ َعن‬،َ ‫اض‬
ِ ‫ب َب ِن‬
ِ ‫وعنَ َك ْع‬
ٍ َ‫َعي‬
َ‫َوللَّم‬
َ ُ
ُ
َ
َ ‫َعلَْي‬
»َ ُ ‫يقو َإِ َّنَلِ ُك ِّلَأ َُّم ٍة ََفِتَََنَةًَ ََوَفِْتَنَةَُأ َُّميتَاملا‬
َ
Kâ’b İbni İyâz radıyallahu anhtan rivayetle Resûlullah sallallahu
aleyhi ve sellem’in şöyle buyurmuştur:“Şüphesiz her ümmetin bir fitnesi
vardır. Ümmetimin fitnesi (imtihan vesilesi) de maldır. ”4
ِ ‫وعن‬
ِ ‫َأن َرلو َاللَّ َصلّىَالل َعلَي‬
َّ
َ‫َدبُر‬
‫ن‬
‫َبنَأيبَولاصَرضيَع‬
‫َلعد‬
َّ َ‫َوللَّمَكا َن َيَت‬
ْ
ُ ُ‫عوذ‬
َ
ُ
ْ
ُ
َ
َ
َُ
ْ
ِ ‫ات َِِب‬
ِ ‫الصلَو‬
ِ
ِ ُْ‫ك َِمنَاجل‬
َ‫ك َِم ْنَأ ْنَأ َُرَّد‬
َ ‫خ ِل ََوأ‬
َْ ُ‫ْبَوالْب‬
َِ ‫ؤالءَال َكلِمَا‬
ِّ ‫تَ َ«َاللَّ ُه َّم‬
َّ
َ ِ‫َعُوذَُب‬
َ َ ‫َإِّنَأَعُوذَُب‬
ُّ ‫ك َِم ْنَفِْت نَ ِة‬
.»َ‫ك َِم ْنَفِْت نَ ِةَال َق َِْب‬
َ ِ‫َوأَعوذَُب‬،َ‫َالدنْيا‬
َ ِ‫إىلَأرَذ ََِالعُ ُم ِر ََوأعُوذَُب‬
ْ
Sa‘d İbni Ebû Vakkas radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem namazlardan sonra şu duayı
okuyarak Allah’a sığınırdı:
“Allahım! Korkaklıktan, cimrilikten sana sığınırım. Erzel–i ömürden
sana sığınırım. Dünya fitnesinden sana sığınırım. Kabir fitnesinden sana
sığınırım. ”5
Diğer Hadisler bkz:
Buhãri, "Fiten", 4; Buhãri,`İlim", 24, "Fiten", 5 ; İbn Mãce, "Fiten",
25; Müsned, V, 39, 48, 110; Buhåri, "Fiten", 9, "Menâkıb" 25; Müslim,
"Fiten", 10.
VI- Yararlanılabilecek Bazı Kaynaklar
Türkçe Tercüme ve Şerhi: Riyazü’s-Salihîn Peygamber Efendimizden
Hayat Ölçüleri, (Hazırlayanlar) Prof.Dr. M.Yaşar Kandemir, Prof. Dr.
İsmail L. Çakan, Doç Dr. Raşit Küçük, Erkam Yayınları, İstanbul 1997.
3 Buhârî, Şirket 6, III/111.
4 Tirmizî, Zühd, 26 C.IV,569 H.No: 2336
5 Buhârî, Cihâd 25, III, 209.
3
İbrahim CANAN, İslam Işığında Fitne Anarşi Ve Sebebleri, Cihan
Kütüphanesi Yay., İstanbul, 1984
Lütfi Şentürk, İslam Dininde Haramlar ve Büyük Günahlar, DİB
yayınları Ankara 1998.
Ali ÇELİK, Hz. Peygamberin Hadislerinde Fitne Sebepleri Özellikleri
Çareleri, Çağlayan Yayl, İzmir, 1997.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “Fitne” Md.
4