Devam Eden Çatışma Şartları Altında Geçiş Dönemi Adaleti

Devam Eden Çatışma Şartları Altında Geçiş Dönemi Adaleti:
Mekanizmalar, Dünya Deneyimi ve Türkiye
30 Eylül - 2 Ekim
Armada Hotel - İstanbul
Uluslararası terminolojide ‘geçiş dönemi adaleti’ tanımı hem otoriter rejimden
demokrasiye kapsamlı geçiş dönemlerini hem de süre giden çatışma koşulları altında
demokratik arayışın kırılgan ve geri dönüşlü süreçlerini kapsayacak şekilde kullanılır.
Geçiş döneminin bazı aşamalarında, bugün Türkiye’de olduğu gibi, barış müzakereleri
kesilmiş, inkar ve savaş politikaları tekrar yükselişe geçmiş, mevcut yargı sistemi tümüyle
etkisizleştirilmiş, mağdurların sesi duyulmaz olmuş, failleri cezalandırma iradesi de
tamamen zayıflamış veya kalmamış olabilir. Ancak bu durumlarda dahi geçiş dönemi
adaleti demokrasi yönünde olası bir sosyal ve siyasi dönüşüm ümidini kaybetmeksizin
kapsamlı bir adalet, kalıcı barış ve istikrar, eşitlik, mağdurlara ve ailelerine karşı
hakkaniyet gibi önemli değerlerin örülmesi için çalışılmasını ve mekanizmalarını önerir.
Toplantı bu bakımdan süre giden çatışma ve savaş koşulları altında geçiş dönemi adaleti
kavramının ne demek olduğuna ve geçiş dönemi adaleti kapsamındaki mekanizmaların
neler olduğuna dünya deneyimi ışığında bakarak Türkiye uygulamasını tartışmayı
hedeflemektedir.
Geçiş Dönemi Adaleti Nedir?
Geçiş dönemi adaleti sistemli ve yaygın insan hakları ihlalleri karşısında mağdurların
tanınmasını, barış, uzlaşma ve demokrasi imkânlarının geliştirilmesini amaçlar. Geçiş
dönemi adaleti özel bir adalet biçimi değil, adaletin, yaygın insan hakları ihlallerinin
yaşandığı bir dönemin ardından kendi kendisini dönüştürmekte olan toplumlara
uyarlanmış halidir. Kimi durumlarda bu dönüşümler aniden olur, bazılarında ise yıllarca ve
çatışma altındaki süreçleri de kapsayarak sürer. Mağdurların haklarının tanınmasından
faillerin ifşa edilmesine, hakikat komisyonları kurulması taleplerinden ceza
yargılamalarına, hafızalaştırma çalışmalarından yeni bir tarih anlatısı oluşturulmasına
kadar toplumsal farkındalık yaratacak ve barış ve demokrasi dilini savaş şartları altında
dahi öne çıkarak mekanizmalar bütünü olarak düşünülür.
Geçiş Dönemi Adaleti Kapsamındaki Uygulanabilir Mekanizmalar- Dünya Deneyimi
ve Türkiye
Savaş veya çatışma şartlarından çıkıp, demokratik değerlere ve hukukun üstünlüğüne
dayalı kalıcı bir toplumsal barışı inşa etmeye çalışan ülkelerde birbirinden ayrışan bu
ülkelere özgü sorunlar olduğu kadar birçok ortak sorun alanı da mevcut. Faillerin
korunması, kollanması ve cezasızlık bunların önde gelenlerinden.
Etkin dava izleme teknikleri uygulayarak ceza yargılamalarının sorunlu rolünü etkileyebilir
veya değiştirebilir miyiz? Bu soru cevabını arayacağımız soru olacak ve eğitimcilerin dünya
deneyimi konusunda sahip olduğu bilgi ve tecrübelerini katılımcılarla paylaşılması ve
Türkiye uygulaması ile karşılaştırarak tartışması hedeflenmektedir.
Ağır insan hakları ihlallerinin konu edildiği dava süreçlerinde cezasızlık sonucu doğuran
birçok sorun alanı karşımıza çıkıyor. Cezasızlığa sebep olan sorun alanlarının
tanımlanması, bunların kamusal alanda duyurularak yaygınlaştırılması ve çözüm
önerilerinin üretilmesi için dava süreçlerinin sistematik bir biçimde izlenmesine ihtiyaç
var. Eğitimde ağır insan hakları ihlalleriyle ilgili dava süreçlerinde cezasızlığı doğuran
sebepleri ortaya koyarak, bu sebeplere odaklı bir dava izleme yöntemi geliştirilmesi
tasarlandı.
Dava İzleme Nedir?
Dava izleme; yargı süreçlerinin ve yargılama sırasında rol oynayan tüm aktörlerin bağımsız
izleyiciler tarafından gözlemlenerek, esasa ve sürece dair sorun alanlarına ilişkin bilgi
toplanması ve raporlanması süreçlerini içerir. Bu süreci izlenen davanın ve tespit edilen
sorun alanlarının kamusal alanda yaygınlaştırılmasına yönelik basın ve savunuculuk
faaliyeti izler.
Neden Yapılır?
 Odaklanmış gözlemlerle yargı sürecinin işleyişine ve sorunlara dair objektif ve güvenilir
bilgi toplamak
 Yargısal reformlar ve hesap verebilirliğin sağlanması için siyasi irade oluşturulması
yönünde yerel ve uluslararası düzeyde basınç yaratmak
 Yargı süreçlerinde şeffaflığı arttırmak
 Mağdurların seslerini güçlendirmek
 Adalete erişimi desteklemek
 Sorun alanlarına yönelik somut savunuculuk ve çözüm stratejileri geliştirmek
 Basın yoluyla kamusal farkındalık yaratmak
 Siyasi ve kurumsal reform ihtiyaç noktalarını belirlemek
Kim Yapar?
 Yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ve ağları
 Kitle örgütleri ve ağları
 Barolar - avukatlar
 Basın mensupları
PROGRAM
1. GÜN
30 Eylül, Cuma
Eğitimin ilk gününde Türkiye’de ağır insan hakları ihlallerinin konu edildiği davalarda
cezasızlığı doğuran unsurlar farklı uzmanlar ve bakış açıları ile değerlendirilecek.
Davalarda karşılaşılan hukuki, siyasi ve yasal sorunlar saptanacaktır.
* Simultane tercüme yapılacaktır.
10:00 – 10:30
Açılış Konuşmaları: Şırnak Barosu - Hakikat Adalet Hafıza Merkezi
10:30 – 10:45
Video Gösterimi
10:45 – 11:45
"Ağır insan hakları ihlallerinde hesap verebilirliği güvence altına almak
- alınan dersler” - Prof. Dr. Francoise J Hampson (Essex Üniversitesi)
11:45 – 12:45
Soru – cevap bölümü
12:45 – 14:00
Öğle Yemeği
14:00 – 15:00
Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Cezasızlık Sorunu ve Devletin
Yükümlülükleri - Doç. Dr. Kerem Altıparmak (Ankara Üniversitesi)
15:00 – 16:00
Soru – cevap bölümü
16:00 – 16:15
Çay – kahve molası
16:15 – 18:00
Tartışma - Moderatör: Doç. Dr. Zeynep Kıvılcım (İstanbul Üniversitesi)
19:00 – 23:30
Akşam Yemeği
2. GÜN
1 Ekim, Cumartesi
Eğitimin ikinci gününde ‘geçiş dönemi adaleti’ kavramına ilişkin kısa bir genel
değerlendirmeden sonra özel olarak “devam eden çatışma şartları altında geçiş dönemi
adaletinin rolü nedir?” tartışmasına odaklanılacaktır.
* Simultane tercüme yapılacaktır.
10:30 – 11:30
Refik Hodzic (Uluslararası Geçiş Dönemi Adaleti Merkezi - ICTJ)
11:30 – 12:30
Soru – cevap bölümü
12:30 – 14:00
Öğle Yemeği
14:00 – 15:00
Prof. Dr. Mithat Sancar (Ankara Üniversitesi)
15:00 – 15:30
Soru – cevap bölümü
15:30 – 15:45
Çay – kahve molası
15:45 – 16:45
Nesrin Uçarlar (Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü DİSA)
16:45 – 17:15
Soru – cevap bölümü
19.00 – 23.30
Akşam Yemeği
3. GÜN
2 Ekim, Pazar
Dava izleme konusunda deneyimli uluslararası kuruluşların temsilcilerinin yer alacağı
seminerin ikinci gününde, dava izleme faaliyetinin amacı, hedefi ve yöntemleri anlatılacak.
Her bir temsilcinin kendi kuruluşunun dava izleme yöntem ve prensiplerini aktaracağı
günde deneyim paylaşımlarına da yer verilecektir.
* Simultane tercüme yapılacaktır.
10.00 – 11.30
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Demokratik Kurumlar ve İnsan
Hakları Ofisi Dava İzleme Yöntemi - Tina Gewis (AGİT)
11.30 – 11.45
Çay – kahve molası
11.45 – 12.45
Grup Çalışması: Tina Gewis
12.45 – 14.00
Öğle Yemeği
14.00 – 15.00
Grup Çalışması: Tina Gewis
15.00 – 15.15
Çay – kahve molası
15.15 – 16.15
Uluslararası Af Örgütünün Dava İzleme Yöntemi - Deniz Yıldız
(Uluslararası Af Örgütü Türkiye)
16.15 – 18.00
Tartışma ve dava izleme gruplarının seçilmesi
18.00 – 18.30
Son sözler
*Bu eğitim Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun ve Açık Toplum Vakfı’nın finansal desteği ile
gerçekleştirilmektedir.