DİYABET

DİYABET
DİYABET NEDİR?
Diyabet insülin eksikliği
veya etkisizliği sonucu
gelişen, akut ve kronik
komplikasyonların eşlik
etmesiyle yaşam boyu
süren bir hastalıktır.
Diyabet her yaşta
görülebilir.
SORUN
• İnsülin eksikliği veya yokluğu
Tip 1 DM
(pankreasta üretim olmaması)
• İnsülin rezistansı, insülin direnci
DM
Tip 2
(insülinin dokular tarafından kullanılamaması)
ŞEKER VÜCUTTA NASIL
KULLANILIR ?
• Yemek yenildiğinde
yiyeceklerdeki
karbonhidratlar emilip
kana karışır, kan şekeri
artar
• Pankreastaki insülin
üreten hücrelerden kana
insülin salınır.
• İnsülin, kapıyı açan bir
anahtar gibi hücrelerin
kapılarını açar.
• Şeker kandan ayrılıp
hücre içine girerek enerji
üretiminde kullanılır.
DİYABETLİ HASTADA
Şeker hücre içine
giremediğinden
damarlarda kalır
(kan şekeri
yükselir)
Hücre içinde şeker
düşüktür (hücre
yeterince enerji
alamaz)
Şeker
düşüklüğü
(Hipoglisemi)
Kan şekeri
yüksekliği
BELİRTİLER
• Çok ve sık idrara
çıkmak
• Çok su içmek
• Çok yemek yemek
• İştahsızlık
• Halsizlik
• Çabuk yorulma
• Ağız kuruluğu
• Bulanık görme
• Açıklanamayan kilo
kaybı
• Tekrarlayan mantar
enfeksiyonu
• İnatçı enfeksiyonlar
• Ayaklarda geceleri artan
yanma, ağrı
DİYABET:
NEDEN ÖNEMLİ?
Diyabet: KOMPLİKASYONLAR
AKUT
•Kan şekeri yüksekliğine
bağlı diyabet koması
•Hipoglisemi (Kan şekerinin
çok düşmesi)
KRONİK
•Retinopati (Göz hasarı)
•Nefropati (Böbrek hasarı)
•Nöropati (Sinir hasarı)
•Kalp-damar problemleri
•Diyabetik ayak
Türkiye Diyabet Epidemiyoloji (TURDEP) II
Çalışması Genel Sonuçları (20 yaş üstü )
Diyabet % 16
Kimler diyabet açısından risklidir?
Kilolu (BKİ 25 kg/m2) olmak
ve
Aşağıdakilerden herhangi bir tanesinin varlığı
İnaktivite
1. akrabalarda diyabet
GDM/iri bebek öyküsü
Hipertansiyon(>140/90 mmHg) varlığı
HDL <35 mg/dl, TG >250 mg/dl olması
PKOS varlığı
A1C >%5.7 veya BAG varlığı
Ciddi İR belirteçleri (ağır obezite, akantozis
nigrikans)
KVH öyküsü
Yüksek riskli etnik grup
Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care 2011;33(Suppl.1)
KİM ŞİŞMAN?
• BKİ ≥ 40 kg/m2
• BKİ ≥ 30 kg/m2
• BKİ 25 – 30 kg/m2
MORBİD OBEZİTE
OBEZİTE
FAZLA KİLO
• BKİ: Tartı (kg) / Boy (m2)
• Örnek: 80 kg, 156 cm
BKİ: 80 / (1.56) 2 = 32,9 kg/m2
DİYABET NASIL TEŞHİS EDİLİR ?
DM TANISI AŞAĞIDAKİ ÜÇ KRİTERDEN
BİRİNİN BULUNMASIYLA KONULUR
1.) 8-14 saat açlığı takiben bakılan açlık plazma glukoz
değerinin ≥126 mg/dl olması
2.) 75 gr glukoz ile yapılan oral glukoz tolerans testinin 2.
saatinde bakılan kan şekerinin ≥200md/dl olması
Belirgin bir hiperglisemi söz konusu değilse bu iki testten
birinde pozitif sonuç çıktığında testin başka bir gün tekrar
edilmesi gerekir.
14
3.) Poliüri, polidipsi ve beklenmeyen kilo kaybı vb.
DM
belirtileri olan bir kişide günün herhangi bir saatinde rastgele
bakılan plazma glukozunun
≥200 mg/dl olması diyabetes
mellitus tanısını koydurur.
15
ADA’ya göre Glukoz Toleransı
Tanı Kriterleri
Diyabet
Random KŞ
200 mg/dl
ve
DM sempt.
BGM
Normal
-
-
126 mg/dl
(IFG)
100-125
mg/dl
<100
mg/dl
veya
OGTT 2.st KŞ 200 mg/dl
(IGT)
140-199
mg/dl
<140
mg/dl
veya
Açlık KŞ
Tip 1 diyabet
• Her yaşta başlayabilir, ama sıklıkla okul öncesinde, puberte
öncesinde ve ilk gençlik yaşlarında ortaya çıkar (6, 11 ve 20 yaş
civarında üç pik yapar).
• Sıklıkla akut başlangıçlıdır.
• DKA ve ketoza yatkındırlar.
• Hastaların sağlıklı yaşaması için insülin tedavisi kaçınılmazdır.
• Hastalığın başlangıcında serumda sıklıkla otoantikorlar (ICA,
Anti-GAD, IAA, IA-2) mevcuttur.
17
Tip 2 diyabet
• Her yaşta başlar, ileri yaşlarda sıklığı artar.
• Başlangıcı yavaştır. Hastaların %50’sinde ailede diyabet öyküsü vardır.
• Genetik ve çevresel faktörler beraber rol oynar.
• -hücre fonksiyonlarında bozukluk vardır: İnsülin salınımı azalmıştır veya
etkisinde bozukluk vardır. İnsülinin periferik etkisinde bozukluk vardır
(insülin direnci).
• Tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz, OAD ve gerekirse insülin ile tedavi
edilir.
18
Diyabet görülme sıklığı neden artıyor?
Hareketsiz yaşam tarzı
Artan obezite (şişmanlık)
Sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları
Kan şekeri kontrol altına alınmazsa ne olur?
Diyabetin ciddi sonuçları
• Göz sorunları- görme kaybı (körlük)
• Böbrek sorunları (böbrek yetmezliği–
diyaliz/böbrek nakli gerekir)
• Duyusal/Sinirsel sorunlar (ağrı, his
kaybı ve yaralara yol açabilir)
• Kalp/dolaşım sistemi sorunları-kalp
krizi
• İnme–Felç
• Ayak sorunları- (gangren-uzuv kaybı)
Diyabet – Ciddi Bir Hastalık
Yeni körlük vakalarının başta
gelen nedenlerinden biri,
25 kat daha yüksek göz sorunu
riski
Bacağın kesilmesine yol
açabilecek hastalıklar için
20 kat daha yüksek risk
6 kat daha yüksek inme
(felç) riski
2-4 kat daha yüksek
kalp krizi riski
5 kat daha yüksek böbrek
hastalığı riski
Bu komplikasyonların tümü, zamanında
uygulanan tedavi ve iyi kontrol ile
önlenebilir
Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and
Nephropathy in NIDDM ,1990.
KAN ŞEKERİ KONTROLÜNÜ SAĞLAMAK
ADA Glukoz Düzey Kriterleri (% mg)
PARAMETRE
AKŞ(mg/dl)
İDEAL DEĞER KABUL EDİLEBİLİR
80-100
120-140
2.Saat TKŞ
100-140
140-180
GECE
(22.00-23.00)
100-140
140-180
HbA1C(%)
<6
<7
HBA1C
Geniş anlamda 4-12 haftalık metabolik kontrolü yansıtır.
Komplikasyonlar için risk parametresidir.
Diyabet tedavisinde ana hedeftir.
Bu testi yaptırmak için hastanın aç olması gerekmez.
HBA1C’yi %1 Düşürmenin Etkileri
Tip 1 DM
Retinopati riski %35↓
Nefropati riski %24-44 ↓
Nöropati riski %30 ↓
Tip 2 DM
Diyabete bağlı ölüm %25 ↓
Tüm nedenlere bağlı mortalite %7 ↓
MI riski %18 ↓
Mikrovasküler komplikasyon riski %35 ↓
Tip 1 diyabetlilerde 3 ayda bir, tip 2 diyabetlilerde 3-6 ayda
bir ölçülmelidir.
İyi kontrollü diyabetlilerde yılda 2 kez iyi kontrol
sağlanamayan ve insülin kullanan hastalarda 3 ayda bir yılda 4
kez önerilir (ADA).
25
Diyabet kontrolü için 4 basit adım
Diyabet: İlaç Tedavisi
Tip 1
•Tabletlerin rolü yoktur
•Yalnızca insülin kullanılır
Tip 2 Diyabet
•İlk olarak
tabletler
kullanılır
•İlerleyen
dönemlerde
tedaviye insülin
eklenebilir
İnsülin Tedavisinin Yan Etkileri
 Hipoglisemi
 İnsülin Ödemi
• Tedaviye başlandığında ortaya çıkar.
• Bacaklarda, ayaklarda, ellerde ya da yüzde ödem olur.
• Birkaç haftada iyileşir.
 Allerji
 Kilo Artışı
İnsülin en hızlı KARIN BÖLGESİNDEN, sonra
sırasıyla KOL, BACAK, KALÇA BÖLGESİNDEN emilir.
İnsülin SKT’si
İnsülin Saklama Koşulları
• Dondurulmamalı
• 30 derece oda ısısının üzerinde tutulmamalı
• 2-8 derede sıcaklıkta saklanmalı
• Oda ısısında (22-24 derece) 28 gün-1 ay kalabilir.
• İnsülin içinde küçük, beyaz partiküller bulunursa kullanılmamalıdır.
30
İnsülin Enjeksiyonu Sırasında Dikkat Edilecekler
 Cilt temiz olmalıdır.
 En sık yapılan enjeksiyon hatası İNSÜLİNİN IM DOKUYA
VERİLMESİDİR. SC dokuya uygulama konusunda özen gösterilmelidir.
 Enjeksiyon pistonunu çekerek kanama kontrolü yapmak gerekli değildir.
 Enjeksiyondan sonra ağrı olursa veya kan ya da berrak bir sıvı gelirse 5-8
sn. kadar basınç uygulanabilir, fakat MASAJ YAPILMAMALIDIR.
31
HİPOGLİSEMİ
Kontrolsüz kan glikoz seviyeleri sonucu ortaya çıkan
HİPOGLİSEMİ diyabetin akut komplikasyonudur.
32
HİPOGLİSEMİ
Kan şekerinin 50 mg/dl’nin altına düşmesi olarak
tanımlanır. (Bazı DM’liler kan şekerleri 50 mg/dl’nin üzerinde
bile olsa hipoglisemi belirtilerini algılayabilir).
33
HİPOGLİSEMİNİN NEDENLERİ
 Çok fazla insülin veya OAD kullanımı
 Çok az yiyecek alınması
 Aktivite artışı
 İlaç değişikliği
 İnsülin enjekte edilen bölge
 Alkol kullanımı
 Kadınlarda mensturasyon başlaması
 Sindirim güçlüğü ve mide boşalmasının gecikmesi
34
HİPOGLİSEMİ GENELLİKLE
Yemeklerden önce
Ağır bir egzersiz sırasında veya sonrasında
İnsülinin etkisinin en üst noktaya çıktığı saatlerde
Bazen uyku sırasında görülür.
35
Hipoglisemi (Kan şekeri < 50
mg/dl)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Acıkma
Solukluk,
Cilt soğuk, terli
Başağrısı
Çarpıntı
Sinirlilik, davranış değişikliği
Görme bulanıklığı
Bulantı
Ellerde, dudak çevresinde uyuşma
Felçler, nöbet, koma
HİPOGLİSEMİ DURUMUNDA NE
YAPMALIYIZ?
Hafif belirtilerde hasta bilinçli ve yutabiliyorsa
10-15 gr karbonhidrat verilmelidir (2-3 adet kesme şeker veya
glikoz tablet, ¾ su bardağı meyve suyu veya kola gibi).
37
Orta ve ciddi belirtilerde hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 30 gr
çabuk emilen karbonhidrat verilir (6 adet glikoz tablet gibi).
38
Yanıtsız,
yutamayan
veya
yutmak
istemeyen
hastalarda:
IM veya SC Glukagon (5 yaşın altında 0.5 mg, 5 yaşın
üzerinde 1 mg olacak şekilde)
39
BESLENME
• İdeal vücut ağırlığına
ulaşılmalı ve o kiloda
kalınmalı
• Öğün atlanmamalı
• Şeker ve şeker içeren
(reçel, çikolata, pasta,
tatlı, meşrubat vb.) tüm
besinlerden kaçınılmalıdır
• Koruyucu madde içeren,
hazır gıdalar tercih
edilmemelidir
• Margarin ve tereyağı
yerine sıvı yağ tercih
edilmelidir.
• Sadece kırmızı et değil,
beyaz et ve baklagil
tüketimine önem
verilmelidir
• Süt- süt ürünü tüketimine
dikkat edilmelidir
• Posalı yiyecekleri tercih
edilmeli (meyve, sebze,
kepek, tahıllar)
• Fazla tuz tüketme alışkanlık
haline getirilmemeli
• Alkollü içecekler tercih
edilmemeli
EGZERSİZ
EGZERSİZİN YARARLARI
• Kilo kontrolü sağlar
• Eklem hareketlerini ve kas gücünü artırır
• Kendine güveni artırır, ruhsal durumu düzenler, kendinizi daha
dinç ve iyi hissetmenizi sağlar
• Diyabetlilerde
• Kan glikoz düzeyini düşürür
• Vücutta azalmış olan insülinin etkisini artırır. Böylece oral
antidiyabetiklere ve insüline olan ihtiyacı azaltır
• Kan yağlarını azaltır, yüksek tansiyonu düşürür
TEŞEKKÜR
EDERİM…..