antrenörün tanımı ve önemi
advertisement
1.ANTRENÖRÜN TANIMI VE ÖNEMİ Doç. Dr. Faruk YAMANER ANTRENMAN HOLMANN • Antrenman, organizmada fonksiyonel ve morfolojik değişmeler sağlayan ve sporcuda verimin yükseltilmesi amacıyla belirli zaman aralıkları ile uygulanan yüklenmelerin tümüdür. HARRE • Spor antrenmanı, sporda gelişimi sağlamak için bilimsel özellikle pedagojik ilkelere göre yönlendirilen süreçtir. Bu süreç, planlı ve sistemli biçimde etkilenerek sporcuların bir veya daha çok spor dalında üstün başarıya ulaşmasını amaçlar. YAŞAR SEVİM • Bedensel ve moral gücün, teknik ve taktik becerilerin organik ve psikolojik yüklenmelerle düzeltilmesi ve en üst düzeye getirilmesi amaçlarına yönelik bir eğitim sürecidir ANTRENÖR • Genel ya da ilgili spor dalına özgü bir biçimde, spor etkinliklerini ve antrenmanlarını yaptırarak; sporcuyu teknik, taktik, kondisyon, psikolojik, sosyolojik ve zihinsel açıdan amacına uygun şekilde basamaklı olarak üst düzey verimliliğe ulaştıran eğitici kişidir. (Yaşar Sevim). Antrenörde Olması Gereken Bazı Özellikler • Disiplin • Olgunluk • Dürüstlük • Adil Olma • Programlı olma • Sabırlı olma Antrenörde Olması Gereken Bazı Özellikler • Örnek olma • Dikkatli ve çalışkan olma • İnatçı ve ısrarlı olma • Eleştiriye açık olma • Kendini kontrol edebilme Antrenörde Olması Gereken Bazı Özellikler • Sözüne sadık olma • Öğrenmeye istekli olma • Spor ve branş bilgisi • Spora olan ilgi düzeyi • Organizasyon yeteneği • Spor dalındaki uygulayabilme becerisi Antrenör Neden Önemlidir? 2.FELSEFE VE ANTRÖNÖRLÜK FELSEFESİ NEDİR? Doç. DR. Faruk YAMANER Felsefe Nedir? • • • • Türk Dil Kurumuna göre FELSEFE; Varlığın ve bilginin bilimsel olarak araştırılması Bir bilimin veya bilgi alanının temelini oluşturan ilkeler bütünü Bir filozofun, bir felsefe okulunun, bir çağın öğretisi Bir konuda soyut düşünüş, Dünya görüşü. Felsefe ve Antrenörlük • Bu bizim, Ne? Neden? Ve nasıl? sorularını yanıtlamamıza yardımcı olur. • Felsefe, yaşamdaki deneyim ve hedefleri incelemede bir yoldur. Antrenörlük Felsefesi • Antrenörlük felsefenizi geliştirmeniz, kendinizin farkında olmanıza ve hedeflerinizin ne olduğuna karar vermenize bağlıdır. • Nereye gittiğinizi bilmiyorsanız, hiçbir yol sizi oraya götüremez. • Herkesi memnun etmeye çalışırsanız, sonuçta eşeğinizi kaybedebilirsiniz. • Ben kimim? • Hayatta ne yapmak istiyorum? Antrenörlük Felsefesi • Nereye gidiyorum? • Davranışlarım hedeflerime uygun mu? • Kendimle gurur mu duyuyorum yoksa kendimden utanıyor muyum? • Mutlu muyum? Antrenörlük Felsefesi • • • • • Neden antrenör(Beden eğ.öğ.)oldum? Doğru sebepten dolayı mı antrenörüm/öğ. Antrenör olarak amaçlarım nelerdir? İyi bir antrenör müyüm? Daha iyi bir antrenör olmak için başka neler yapmalıyım? MASLOW’UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ • Antrenörlükteki başarınız; kendinize verdiğiniz değer ve duyduğunuz saygı ile yakından ilgilidir. Kendine Değer Ver ve Saygı Duy • Kendinize güvenirseniz, çevrenizdekilerin güvenlerinin gelişmesine yardım edebilirsiniz. • Kendinizi değerli hissederseniz, diğerleri arasında da değer kazanırsınız. FELSEFİ YAKLAŞIMLAR • DÜNYANIN EN İYİ TEKNİK DİREKTÖRÜ BEN DEĞİLİM FAKAT BENDEN DAHA İYİ TEKNİK DİREKTÖRDE YOK. • “BENİM İÇİN MÜSABAKA 90 DK. SONUNDA DEĞİL, BASIN TOPLANTISI SONA ERİNCE BİTMİŞ SAYILIR.” • “ İŞİMİN KOLAY OLDUĞUNU İSTESEYDİM PORTO’DA KALIRDIM. GÜZEL MAVİ KOLTUK, ŞAMPİYONLAR LİGİ KUPASI, TANRI VE TANRI’DAN SONRA BEN…” JOSE MOURİNHO FELSEFİ YAKLAŞIMLAR • İNGİLTEREDE ÇALIŞMAYI İSTERİM. AMA BEN OYUNCULARIMLA SÜREKLİ KONUŞARAK,İLETİŞİM HALİNDE OLMAYI, ONLARA AKLIMDAN VE KALBİMDEN GEÇENİ AKTARMAYI SEVEN BİR TEKNİK ADAMIM. HAL BÖYLEYKEN BİR TECÜMANA SAHİP OLMAK HOŞ OLMAZ. MARCELLO LİPPİ FELSEFİ YAKLAŞIMLAR • “ İNSANLAR BENİM İÇİN SABIRSIZ, HOŞGÖRÜSÜZ OLDUĞUMU SÖYLÜYOR. KONU FUTBOL OLUNCA EVET HAKLILAR.” • OYUNCULARIN,TARAFTARLARIN,MEDYAN IN,KULÜP YÖNETİCİLERİNİN YANİ HER KİM OLURSA SAÇMA KONUŞMALARINA DAYANAMIYORUM. NEDEN VAKTİMİ BENDEN DAHA AZ ZEKİ İNSANLARI DİNLEMEKLE HARCAYAYIM. FABİO CAPELLO FELSEFİ YAKLAŞIMLAR • “BAŞARIMIN SIRRI ORTADA; DÜZGÜN BİR AİLE HAYATIM VAR. EVİMDE ÇOK MUTLU BİR HAYAT SÜRDÜRÜYORUM. İNANCIMDAN GÜÇ ALIYORUM. BU BENİM TAZE KUVVET TOPLAMAMI KOLAYLAŞTIRIYOR.” • REAL MADRİD,M.UNİTED,CHELSEA TEKLİFLERİNİ KABUL ETMEDİM. ÖZGÜRLÜK BİR İNSANIN YAPABİLECEĞİNİ YAPMAK ZORUNDA OLMASI DEĞİL, AKSİNE BAZI ŞEYLERİ YAPABİLECEĞİ HALDE YAPMAK İSTEMEMESİDİR.” OTTMAR HİTZFELD FELSEFİ YAKLAŞIMLAR • “GURURUNA SARIL. İNATÇI OL. SÜREKLİ OL. AYAKTA KAL. ACIYA VE ZAMANA YENİLME. KENDİNİ FEDA ET. KANININ SON DAMLASINA KADAR SAVAŞ…” FATİH TERİM 3.ANTRENÖRLÜK FELSEFESİ GELİŞTİRMEK Doç. Dr. Faruk YAMANER GİRİŞ • Bütün antrenörlerin hayatları boyunca gelişimlerini sürdürecek bir felsefeye gereksinimleri vardır. Hatta deneyimli antrenörler bile felsefelerini tekrar gözden geçirmek isteyebilirler. • İyi tanımlanmış bir felsefeye sahip olabilmek için antrenörün öncelikle kendisini, sporcularını, spor branşını ne kadar iyi tanıdığını ve antrenör olarak neyi başarmak istediğini gözden geçirmesi gerekmektedir. • Antrenörlük felsefenizin ne olduğunu bildiğinizde, bu felsefe size yürürlüğe koyacağınız uygulamalarınızda ve takımınızı maçlara nasıl hazırlayacağınız konusunda vereceğiniz kararlarınızda kılavuz olacaktır. • Antrenörün görevi deneyimlerine, bilgilerine, değerlerine, fikirlerine ve inançları üzerine kurulu olacaktır. • Antrenör kendine şu soruyu sormalıdır; Gerçekten değerlerimi ve kendimi yeterince iyi tanıyor muyum? • Birçok antrenör bir felsefe geliştirmenin değerine inanmamaktadır. • Felsefe sahibi olmanın onların günlük işlemlerini (prosedürlerini) ve stratejilerini nasıl etkileyebileceğini fark etmezler. • Ancak, bir antrenörün felsefesi aslında çok pratik bir konudur. • Gerçekten de, her antrenör, farkında olsun olmasın, kendi oyunculuk deneyimlerine dayalı belli ilkeleri takip eder. • Felsefemizin büyük kısmi eski antrenörlerimizin felsefesinde oluşmaktadır. • Bu doğal bir başlangıçtır, çünkü bu bizim alışık olduğumuz ve kendimizi rahat hissetmiş olduğumuz bir oluşumdur. • Yeni ve deneyimsiz antrenörler için ilk antrenman çok hazırlık gerektirir. • Elbette ki, ilk antrenörlük pozisyonunuz için heyecan duyuyorsunuzdur. Büyük ihtimalle ne yapacağınızı planladınız ve hazır olduğunuza inanıyorsunuz. • Ama gerçekten hazır mısınız? • Antrenör olarak yapacağınız her şeyin nedenini ve nasılını düşündünüz mü? • Daha tecrübeli antrenörlerle oturup konuşma ve fikir alış verişinde bulunma fırsatı bulursanız, onların felsefelerinin ne olduğunu anlamaya baslarsınız. • Farklı felsefeleri keşfettikçe, farklı takımların/sporcuların maçlarını seyrederken bu felsefelerin uygulanışını fark etmeye baslarsınız. • Başka takımlar/sporcular için neyin işe yaradığını gördükçe siz de yavaş yavaş sizin için neyin önemli olduğunu, oyunun sizce nasıl oynanması gerektiği konusundaki kendi fikirlerinizi geliştirmeye başlarsınız. • Bu, kendi felsefenizin temelini oluşturur. • Kendi felsefenizi geliştirmeye başladığınızda sizin için önemli olan şeyleri nasıl başarabileceğiniz konusunda farklı stratejiler de geliştirmeye başlarsınız. • Maç sırasında ne elde etmek istediğinizi bilmekle sporcularınıza gerekli becerileri kazandıracak alıştırmalar ve onlar için belirlediğiniz hedeflere ulaşmaları için stratejiler geliştirmeniz de mümkün olacaktır. • Sporcu olarak, gözlemci olarak, derslerde okuduklarınızdan öğrendikleriniz, diğer antrenörlerle yaptığınız tartışmalar ve bunlara kendi kişiliğinizi eklediğiniz zaman antrenörlük felsefesi oluşturmanın daha başındasınız demektir. • Buna aldanmayın, başarı için bunlar garanti değildir. Asıl olan bu felsefeyi yürüttüğünüz yoldur ve bu felsefeye bağlı kalmaktır. Önemli olan yıllarca bunu değiştirerek ve geliştirerek devam ettirmektir. Bilge bir antrenör kendi bireysel antrenörlük felsefesini oluşturmak için zaman ayırır. • Tüm antrenörleri yöneten bir çeşit antrenörlük felsefeleri vardır. • Bu içgüdüsel ya da resmi olarak dökümanlara dayalı, iyi planlanmış bir şekilde gelişebilir. • Buna dayanarak resmi bir felsefe geliştirmede antrenör, üç ilkeye bağlı kalarak daha iyi bir antrenör olma, sporcularla ilişkilerini ilerletme ve performans almak için, kendi yeteneğine en uygun şekilde felsefesini oluşturmalıdır. 1) Kendini Tanıma • Kim olduğunuzu ve spora dair benim “antrenörlük felsefem” diye adlandıracağınız şeyi, bir anlamda hayata dair felsefeniz olarak açıklamanızın size faydası olacaktır. Branşınızı seviyor olabilirsiniz. Profesyonel olarak bir antrenör olmayı istiyor olabilirsiniz. Ancak, kendinizi hayatın diğer yanlarına da hazırlamalısınız. Bilimsel bilgi, zamanınızı iyi kullanma, çok çalışmak, sorun çözmek ve öncelik sıranızı belirlemek size yardımcı olacaktır. • Değer yargılarınızı, ahlaki değerlerinizi ve inançlarınızı tanımlamak, sizin kendi tarzınızı başarılı bir şeklide uygulayabilmenizi sağlayacaktır • İyi ve kötü taraflarınızı, zayıf ve güçlü yanlarınızı tanıyın, neden antrenörlük yaptığınızı, antrenörlük görevinizi etkin bir şekilde nasıl iyileştirebileceğinizi keşfedin. • Antrenörlüğü neden seçtiniz? • Takımınızı nasıl çalıştıracaksınız? • Antrenörlük hedefleriniz nelerdir? Zayıf yönlerinizin olduğunu kabul etmek dürüstlüktür. • Zayıf veya olumsuz yönlerinizi keşfedin ve bu yönlerinizin antrenörlük hâkimiyetinizi etkilemesine izin vermeyiniz. • Örneğin, bir antrenmanda kendinizi filme aldırın daha sonra kendinizi izleyin davranışlarınızı gözlemleyin. • Bunun yanında güçlü yönlerinizi keşfedip bunu kendi avantajınıza kullanın. Güçlü yönlerinize odaklanarak bu yönlerinizden faydalanabileceğiniz en tutarlı çalıştırma tekniklerini bulabilirsiniz. 2)Öngörü • Çalıştırdığınız sporcuların yaşları, cinsiyetleri ve eğitim düzeylerini iyi anlayın. • Siz ve sporcularınız antrenman ve yarışma için ne kadar zamana sahipsiniz? • İlerletebileceğiniz gelişim programlarınız nelerdir? • Nasıl bir çalışma koşuluna sahipsiniz? • Sporcularınız için belirlediğiniz kısa, orta ve uzun erimli hedefler neleredir? Ebeveynler ile karşılaşacağınız sorunlara hazır mısınız? Önünüze çıkabilecek engelleri ve nelerle karşılaşabileceğini bilmelisiniz • Öngörü yeteneğinizi geliştirmek için; bütün olasılıkları araştırın, “nasıl?” ve “neden?”i merak edin, seçenek oluşturun, bilimsel yöntem kullanın, plan ve program yapın. • Zamanı kullanın ve önlem alın. • Öngörü, antrenörlük sürecinizde ne tür engellerle karşılaşacağınızı, yüz yüze geleceğiniz sorunları nasıl en aza indireceğinizi, uygun ve güvenli antrenman yöntemleri ile erişmek istediğiniz hedeflerinizi belirlemenizi sağlar. 3) Sporcunuzu Tanıma • Sporcularının kişiliklerini, yeteneklerini, amaçlarını ve neden sizin takımınızda olduklarını anlamalısınız. • Bununla birlikte, hazırladığınız antrenman türlerinin, sporcuların ihtiyaçlarına, güç ve limitlerine uygun olup olmadığını bilmelisiniz. • Kendi değerlerinizi, inançlarınızı ve alışkanlıklarınızı gözden geçirirken, sporcularınızın her birini tanımak için ayrıca zaman ayırın. • Onların güçlü yanlarını, zayıf noktalarını ve becerilerini tanıyıp anladıktan sonra onları çalıştırma yaklaşımınızı geliştirebilirsiniz. Oyuncularımızı tanımak için ilk olarak kendimize bazı sorular yöneltmemiz gerekecektir. SPORCULARIMIZ • Bize göre uygun kişiler mi? • Birbirlerini tamamlayan ve aralarında uyum sağlayan kişiler mi? • Birbirlerinden ne çok farklı ne de tamamen aynı tip oyuncular mı? • Olumlu düşünebiliyorlar mı? • Birbirlerine karşı nazik ve saygılılar mı? • Kendilerine güvenleri ve motivasyonları yüksek mi? • Önünüze çıkabilecek engelleri ve nelerle karşılaşabileceğini bilmelisiniz • Spor branşlarını seviyor, istekli oynuyorlar ve zevk alıyorlar mı? • Birbirlerine bağlı ve takım ruhuna sahipler mi?, • Teknik kaliteleri ne düzeyde? • Taktik uygulamaları kavrama yetenekleri nasıl? • Oyun sistemine ve stratejilerine bağlılıkları nasıl? • Müsabakada etkili kararlar verebilme yetenekleri ne düzeyde? 4.LİDERLİK Doç. Dr. Faruk YAMANER LİDERLİK • İnsanlar grup halinde yasayan sosyal nitelikli canlılar oldukları kadar oluşturdukları grupları yönetecek ve hedeflerine götürecek liderlere de gereksinim duyan varlıklardır. Birey kendi arzu ve ihtiyaçlarından bir kısmını gerçekleştirmek, kişisel hedeflerine erişebilmek için bir gruba gereksinim duyar ve grup hâlinde hareket etme zorunluluğunu hisseder. • Bu hâlde belirli amaç ve hedeflere yönelmiş insan gruplarının oluşturulması ve harekete geçirilmesi her insanda kolay kolay bulunmayan ayrı bir beceri ve ikna etme yeteneklerini gerektirmektedir. • Liderlik; bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek için onları harekete geçirme yetenek ve bilgilerinin toplamıdır . • Liderlik tarihin her devrinde vardı, hiyerarşik bir doğası olan insanın gelecekte de liderden vazgeçmeyeceğini söylemek yanlış olmayacaktır. İnsan her zaman kişisel olarak gerçekleştiremeyeceği gereksinim ve çıkarların benzer gereksinim ve çıkarların baskısı altında bulunan insanlarla bir araya gelip bir grup oluşturarak gerçekleştirmeye çalışmaktadır. LİDERLİĞİN FARKLI TANIMLARI • Liderlik, ortak bir amaca doğru grubun davranışlarını yönlendirmek için bireyin yapmış olduğu davranışların tümüdür. • Liderlik, iletişim sürecinin yaşandığı bir ortamda, önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak üzere yönlendirilmiş kişiler arası etkileşim sürecidir. • Liderlik, karşılıklı davranış ve fikir birliği ile yapıyı harekete geçirmek ve bu hareketi devam ettirmektir. • Liderlik, amaçları gerçekleştirmek için uğraşanları duruma göre uyarlayıcı, onların sorularını yanıtlayıcı bir roldür. • Liderlik, organizasyonun günlük emirleriyle mekanik koordinasyonundan daha ötede etki yönünden ortaya çıkan bir fazlalıktır. • Liderlik, örgütlenmiş bir grubu, belli bir amacı yerine getirmek maksadıyla insan davranışlarını etkileme faaliyetidir. LİDER • Cesareti, bilgisi, deneyimiyle yerinde ve zamanında kesin kararlar alabilen, mükemmel bir takımı, stratejisi ve taktik planları olan; değişimi yaratan ve buna uyan kişidir. Aynı süreçte lider, grup içi uzlaşmayı sağlamak için yeni stratejiler uygulayan, fırsatlara açık olan, yaratıcı düşüncelerle kaynasan bir grup oluşturabilen; tüm bunları en iyi düzeyde uygulayabilmek için güçlü bir grup içi değerler sistemi kültürü oluşturarak sürekliliğini sağlayabilen kişidir LİDERLİK ÖZELLİKLERİ • Liderlik özellikleri üzerinde günümüze kadar birçok çalışma yapılmıştır ve halende bu çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmalarda lider ile lider olmayanların karsılaştırılmasından çok, lider özellikleri ve etkili liderlik davranışları arasındaki ilişki karsılaştırılmıştır. Bu yaklaşımda bazı sorunlarla karşılaşılmıştır. Her şeyden önce lider etkinliğini belirlemek güçtür. Diğer yandan grup üyesi olarak liderin hangi grupta etkili olup olmadığını belirleme konusunda araştırmalar arasında bir fikir birliği sağlanamamıştır. Liderlik özellikleri su şekilde sıralanmıştır LİDERLİK ÖZELLİKLERİ • • • • • • • • • • • • Bir bakışta durumu kavrama yeteneği. Manevi cesaret. Maddi cesaret. Risk yüklenme kapasitesi. Maceracı eğilim. Yaratıcılık (yaratma ve temsil etme). Beklenmeyen olaylara göğüs germe kapasitesi. Yenilikleri uygulama yeteneği. Soğukkanlılık. Düşünceleri pratiğe geçirme becerisi. Duruma uyum kabiliyeti. Hızlı ve doğru muhakeme yeteneği. • • • • • • • • Fırsatlar yaratma ve bu fırsatları kullanma beceresi. Fiziki dayanıklılık. Zihni dayanıklılık. Sezgi gücü (geleceği görme). Çalışkanlık. Araştırıcılık. Sade tavır (tevazu). Taktik, operatif, stratejik düzeyde bilgi ve uygulama becerisi. • Görevde titizlik. • Geniş ve mantıki hayal gücü. • Güçlü mantık. • • • • • Sağduyu (mümkün olanı seziş). Bilimsel yöneticilik bilgi ve becerisi. Değişime ayak uydurma yeteneği. Adalet dağıtma yeteneği (adil olma). Astlarının fiziksel ve ruhsal refahını sağlama becerisi. • Fırsat kararları verme yeteneği. • Hem kendini hem de astlarını etkili bir şekilde motive etme yeteneği. Liderlik ve Yöneticilik • Yönetim ve liderlik birbirlerinden farklı anlamlara sahip olduğu gibi yönetici ve lider de birbirlerinden farklı özellik, rol ve davranışları ifade etmektedir. Aynı zamanda bu kavramlar eş anlamlı değildir. Bazı insanlar hem iyi bir yönetici, hem de iyi bir lider olabileceği gibi bazı insanlar yönetici olur ancak lider olamaz, bazıları ise lider olur, yönetici olamaz. Yöneticiler; • İşletmenin amaçlarını gerçekleştirmeye, • Sahip olunan pozisyondan kaynaklanan otoriteye, • Pozisyon izin verdiği sürece otoriteyi elde etmeye, • Her zaman isletmeye karsı sorumlu olmaya önem verirler. Liderler ise; • Takipçilerinin hedeflerini gerçekleştirmeye, • Takipçilerinin kendisine sağladığı otoriteye, • Yasal emirkomuta zincirinin gereklerine riayet etmemeye, • Her zaman takipçilerine karsı sorumlu olmaya önem verirler. Yönetici · Yönetir Lider · Yönetirken yönlendirir · Mevcut düzeni sürdürür (gelenekçikuralcı · hiyerarşik bürokratik yapıya sahiptir.) Farklılık yaratır, yenilikçi ve geliştiricidir. · Sistem ve yapı merkezlidir. · Birey merkezlidir. · Kontrol eğilimdir. · Güveni özendiricidir. · Mevcut planla yetinir. · Bir satranç oyuncusu gibi birkaç hamle öngörüsüne sahiptir. · Nasıl ve ne zaman önemlidir. · Ne niçin önemlidir. · Belirlenmiş amaca hizmet eder. · Amaçları (hedefleri) kendi belirler. · Başkaları tarafından seçilir. · İçinde bulunduğu toplumdan (gruptan) doğar. · Gücünü yasal yetkilere dayandırır. · Sorumluluğu üzerine alır. Kişiliğni ortaya koyar. · Teşkilatın hiyerarşik yapısı içinde yer alır. Doğal yapı içerisinde yer alır. · Hiyerarşik denge ile ilgilidir. · Hareketlilik, canlılık ve karizma ile ilgilidir · Sonuçları ağır, çoğu zaman telafisi olmayan, · Yönetimin verdiği kararları uygular. · Mevcut durumu kabul eder. · Belirlenmiş işi doğru yapandır. güç ve ani kararları tek başına verir. · Mevcut durumu sorgular, geliştirici çareler arar ve bulur. · Doğru işi yapandır. • Önde sürünün en zayıf, hasta 3 kurdu gider. Pusuda ilk onlar ölecekler! Diğer görevleri de arkadan gelenler için karda ilk yolu onlar açarlar. Ardından en tecrübeli 5 savaşçı kurt gider. Ortada 11 “dişi kurt” korunma düzeninde yürürler. Dişileri, sürünün arkasından sorumlu 5 deneyimli savaşçı kurt izler. En arkada sürüden mesafeli olarak yürüyen ise sürünün lideridir… O, sürekli olarak sürünün tamamını görmeli, izlemelidir…. Liderlerin Güç Kaynakları Yasal Güç • Örgütsel hiyerarşiden kaynaklanan ve lidere örgüt içindeki statüsünden gelen otoriteyi ifade eden güçtür. Kişinin bulunduğu pozisyon nedeni ile etrafındaki kişileri etkileyebilme kaynaklı olduğu için (Aydın,1994), ‘’Pozisyon Gücü’’ olarak da tanımlanabilir. Biri üst diğeri ast iki görevli arasındaki iliksi kaynaklıdır. • Çünkü astlar üst kademelerden gelen istekleri uygulamaya kendilerini mecbur hissederler. Ancak, otoriter güce bağlı olarak istenilmeden yapılanlar, özellikle bağımsızlığa ve takdir edilmeye gereksinimi olan çalışanlarda gücenme ve endişeye yol acar. Kimi zaman çalışanlarına baskıcı, kaba davranan liderlerin istek ve emirlerine karsı direnme oluşur. Ödüllendirme Gücü • Ödül verme ya da ödülleri elinde tutma gücüdür. Astların liderin isteklerine ödül alma, gruplandırma, tanınma ve kazanç elde etme beklentisi ile uymalarını ifade eder. Liderin başkalarını ödüllendirme kaynakları varsa astları/izleyenleri etkilemek için önemli bir güce sahip olduğu söylenebilir. • Çünkü ödüllendirme çalışanların motivasyonları üzerinde önemli etkiye sahiptir ve bunu sağlayan kişiye karsı bağlılığın arttırmasına yardımcı olur. Yönetiçinin denetimi altında ücret artısı, yükseltme (terfi), önemli is verme, ek ödeme, takdir, tanıma vb. ödüller bulunmaktadır. Genel olarak liderin denetimindeki ödüllerin sayısı ve önemi astlar için ne kadar çok ise, liderin ödüllendirme gücü o kadar fazladır. Zorlayıcı Güç • Ödüllendirme gücünün karşıtı olan zorlayıcı güç, liderin direktiflerine karsı astların itaatsizlik göstermesi durumunda kontrol etme ve cezalandırma gücünü yansıtır ve liderin otoritesini ifade eder. • Özünde zorlama bulunan bu güç, işverenlerin örgütün yapmakla yükümlü tuttuğu görevleri yerine getirmemeleri durumunda cezalandırılacakları korkusu ile is gördürmeleri anlamına gelir2. Uzmanlık Gücü • Liderin sahip olduğu özel bilgi, uzmanlık, beceri ve tecrübe kaynaklıdır. Bilgi ne kadar önemli ve ne kadar az kişi tarafında ulaşabiliyorsa kişinin sahip olduğu uzmanlık da o kadar fazladır. • Bacon’un ‘’Bilgi güçtür.’’ deyisi bu maddede anlamını iyice bulmaktadır. Zaten, grup üyeleri veya izleyenlerin liderin, özel yeteneğe ve geniş bilgiye sahip olduğuna inanmaları varsayımı izleyenler üzerinde etki kurmasında etkilidir Benzetim ya da Karizmatik Güç • Doğrudan liderin kişilik özellikleri ve davranışları ile ilgili olan karizmatik güç, liderin izleyenlere ilham vermesi ile de alakalıdır. Temelde çekiciliğe dayanan karizma, lideri izleyenleri acısından çekici hale getirmesiyle astlarını lidere benzetmeye iter. Böylece lider izleyenleri daha kolay etkileyebilme sansına sahip olur. • • • • LİDERLİK KURAMLARI Özellikler Kuramı Davranışsal Liderlik Kuramı Durumsallık Kuramı Yeni Liderlik Kuramları (Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik) Özellikler Kuramı • Liderlik konusundaki ilk çalışmalar, özellikle zamanın askeri ve bürokratik yöneticilerinin liderlik özelliklerinin incelenmesiyle başlanmıştır. Yaşadıkları dönemlere damgasını vuran liderlerin kişisel özellikleri araştırılarak, liderlik için gerekli olan bireysel ve toplumsal özellikler saptanmaya çalışılmıştır. • Bu kurama göre lider özellikleri, astları yöneltme sürecini etkileyen en önemli faktör olarak kabul edilmektedir Özellikler kuramı, liderin grubun diğer elamanlarından farklı olduğunu kabul eder. Lider özelliklerine sahip kişilerin başarıları, ihtiyaçları, enerjileri, bir ise başlama türü, yönetme arzuları, dürüstlükleri, diğer insanlarla kaynaşabilme yetenekleri, kavrama yetenekleri ve kendine güvenleri başkalarından farklılık göstermiştir. • Bir liderde bulunması gereken bazı ortak özellikleri astlardan farklı olarak su :özelliklerle farklı olması gerekir • 1. Daha zeki olmalıdır. • 2. Astlarla daha iyi iletişim ve işbirliği kurabilmelidir. • 3. Yerine getirilecek görevlerde daha yeterli olmalıdır. • 4. Amaçlara daha çok ilgi duymalı, daha çok motive olmalıdır. • 5. Astların gücünü daha iyi değerlendirerek, yerli yerinde kullanabilmelidir Davranışsal Liderlik Kuramı • Davranışsal liderlik yaklaşımına göre liderleri etkin ve başarılı kılan husus kişisel özellikleri değil, onun gösterdiği davranışlardır. • Bu manada liderin astları ile iletişim biçimi, yetki konusundaki tavrı, planlama ve denetim yaklaşımı, amaçları belirleme vb. davranışları liderin etkinliğini belirleyen davranışlar olarak kabul edilmiştir. • Davranış teorilerinin, özellik teorileriyle karşılaştırıldığında ortaya çıkan üç faydası şudur: 1. Özellikleri araştırmaktansa, davranışları ortaya koymak biçimselliderlerin yanında, biçimsel olmayan liderleri de ortaya çıkartır, 2. Lideri tanımlayabilecek etkili davranış biçimleri belirlenirse,eğitim yoluyla liderlik davranışlarıkişilere kazandırılabilir, 3. Liderlerin davranış biçimlerine karşılık grubun diğer üyelerinin davranışları, lider ile izleyenlerin davranışilişkilerini yakından inceleme fırsatı yaratır. Durumsal Liderlik Yaklaşımları • Liderlik üzerine yapılan araştırmaların önemli bir kısmında; başarılı liderliğin sadece liderin özelliklerinden ya da liderin tercih ettiği davranış biçimine bağlı olmadığını sonucuna varılmıştır. Başka bir ifadeyle, liderlik davranışındaki başarının oldukça farklı değişkenlere bağlı olduğu görüsü ortaya atılmıştır. • Bu durum, bazı bilim adamlarının liderliğe farklı acılardan bakmalarına neden olurken, yapılan çalışmalar tek ideal veya en uygun liderlik tarzının olmayacağı ve liderlik davranışının koşullara göre değişebileceği fikrine dayandırılmıştır. Bu görüşe göre, liderin kişisel özellikleri ve davranışları dışında durumsal faktörlerde liderlik tarzını etkiler Liderliği, şartları da dikkate alarak açıklamaya çalışan bu teorilere göre, liderin etkinliğini belirleyen faktörler şunlardır • • • • Gerçekleştirilmek istenen amacın niteliği, Grup üyelerinin yetenekleri ve beklentileri, Liderliğin cereyan ettiği örgütün özellikleri, Liderin ve izleyenlerin deneyimleri ve kişilik özellikleri. Yeni Liderlik Kuramları (Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik) Dönüşümcü Liderlik • Dönüşümcü liderlik sureci için öngördüğü bazı temel ilkeleri, davranışsal olarak söyle tanımlamıştır : • • • • Açık ve cazip bir vizyon geliştirme, Vizyonu gerçekleştirmek için strateji geliştirme, Vizyonu iletme ve yayma, Vizyonun gerçekleşeceğine ilişkin güvenini ve iyimserliğini gösterme, • Vizyonun gerçekleşmesinde izleyenlere duyduğu güveni açıklama, • İlk, küçük başarıları güveni pekiştirmek için kullanma, • Başarıları kutlama, • Anahtar değerleri vurgulamak için sembolik, eylemleri kullanma, • Rol modeli oluşturarak örnek alma, • Kültürel formları değiştirme; eskileri ayıklama, • Değişimi kolaylaştırmak için törenleri, seremonileri kullanma. Etkileşimci Liderlik • Örgütsel değişime ilişkin en önemli karşılaştırmalı liderlik teorileri dönüşümcü ve etkileşimci liderlik teorileridir. Burns, 1978 yılında bu iki liderlik kavramı hakkında politik bağlamda ilk düşüncelerini ortaya koyarak etkileşimci ve dönüşümcü olmak üzere iki siyasi liderlik tipi tanımlamıştır. • Etkileşimci lider, örgütte izleyicilerin rol ve görev gereklerini açıklığa kavuşturmak suretiyle belirlemiş olduğu amaçlar doğrultusunda onları güdüleyen ve rehberlik eden kisidir. • Etkileşimci liderler, geçmişten gelen faaliyetleri iyileştirerek iş yaptırma yolunu tercih ederler. Bu liderlik tipi geçmişteki olumlu ve yararlı gelenekleri sürdürme ve bunları gelecek nesillere bırakma yönünde yararlıdır ancak, yaratıcılık ve yenilik yönü azdır. 5.ANTRÖNÖR TİPLERİ Doç. Dr. Faruk YAMANER 1- Aşırı Disiplinli Otoriter Antrenör Tipi • Genellikle yeterli deneyime sahip olmayan genç antrenörlerdir. • Sporculara ve insanlara pek güven duymaz, onun için ne olursa olsun yönetmek çok önemlidir. • Kontrol kendilerinden alındığında büyük bir kaygı, stres ve emniyetsizlik içine düşerler. • Başarılı olmak azmiyle dolu, itaat edilmesini seven ve isteyen, cezalandırıcı, hoşgörüsüz, sert görünümlü, uygulamada şiddet kullanan antrenör tipidir. • Bu tip antrenör, yapılması veya yapılmaması gereken bir konuda kendine hakimiyetten yoksundur. Fakat fanatizmin yaygın olduğu sporlarda oyuncuların hayranlığını ve saygınlığını kazanabilir. Planlı bir şekilde hareket eder. Oyunculardan ayrıntılara dikkat etmesini ister ve hata yapan sporcuya karşı katı davranır. • Avantajları; disiplinli bir ortam yaratır, oyuncuların kendilerini amaçlarına adamalarını sağlar. • Dezavantajları; art arda gelen başarısızlıklar, sporcuda veya takımda huzursuzluğa yol açabilir, tekrar aynı heyecanı ve isteği yakalamak çok zordur. Birçok sporcu, hükmedici aşırı disiplinli otoriter tavırlara maruz kaldığında, yeni bir antrenör aramaya yönelir. 2-Uysal ve İyi Huylu Antrenör Tipi • Bu tip antrenörler, sevimli ve çoğu kez sempatik kişilerdir. Sporcusuyla sevgiye ve saygıya dayalı ilişki kurar. Onun sorunları ile ilgilenir. Girişken, sorunlarla ilgilenen antrenörlerdir. Her bir sporcuyla iyi bir iletişim kurar. Yumuşak, esnek ve yaratıcı bir yaklaşımla, teke tek tüm sporcuların rahatıyla ilgilenir. Oyuncular bu tip antrenörlerle rahat iletişime geçebilirler. • Avantajları; karşılıklı sevgi ve iyi duygular ortamı, takım ruhunu güçlendirip, geliştirir ve çoğu zaman beklenenin ötesinde bir başarı sağlanır. Zafer paylaşılır ve yenilgi telafi edilmez olarak algılanmaz. Güvenli bir ortam söz konusudur. • Dezavantajları; bazen antrenörün esnekliği ve tüm önerilere açıklığı takımlarda zayıflığa ya da otorite boşluğuna yol açabilir. 3-Gergin ve Hareketli Antrenör Tipi • Bu tip antrenörler otoriter antrenör tipine benzer. Yine de aralarında farklılıklar vardır; huzursuz tiplerdir. Alıngan ve telaşlıdırlar. Güven verici olmazlar. Fazla ilkeli değillerdir. 4-Gevşek Antrenör Tipi • Boyun eğmeye meyilli, her şeyi rahatlıkla karşılayan, ciddiyetleri güven verici olmayan antrenör tipidir. Rahat, pasif ve anlaşmazlıklar karşısında yansız, düşüncelerini belirtmeyen bir kişiliğe sahiptir. Bu takıma ve sporculara karşı ilginin olmadığını gösterir. İyi hazırlanmazlar ve bu yüzden sadece danışman olarak görülürler. • Avantajları; sporcuya ve kişiye bağlı kalmadığı için, bağımsızlık hissi verir. Bu rahat ortam, grubun performansı üzerinde baskıcı bir unsur oluşturmaz. • Dezavantajları; antrenör ciddi olaylar karşısında sık sık yetersiz kalır. Tam bir gelişme planı yoktur. Sporcu, antrenöre bağımlı olmadığı için tam olarak ne yapılması gerektiğine emin olamaz. • Bir başka görüşe göre de uygulama da üç antrenör tipi vardır. Uygulamada Antrenör Tipleri • Otoriter Antrenör: İlkeli hareket eden, sert yapıda, istediklerinin yapılmasını isteyen, belli kuralları olan ve sporcuları o kurallara uymasını isteyen, ilkelerinden pek taviz vermeyen ve sporcunun inisiyatifini kullanmasına izin vermeyen antrenör tipidir. Sporcular, bu şekilde çok çabuk sonuca (başarıya) ulaşırlar. • . • Demokratik Antrenör: Genellikle arkadaşça ve kişisel tarzda hareket eden, grubu bir bütün olarak ele alan, işin nasıl yapılacağı konusunda önerileri kabul eden ve sporcusuyla rahat konuşarak onların inisiyatiflerini kullanmasına izin veren antrenör tipidir. Bu şekilde sonuca bilinçli olmakla birlikte geç ulaşır • Her İki Özelliği de Dengeleyen Antrenör: Yine kurallarında taviz vermeyen, disiplinli fakat sporcularıyla diyalog halinde olan, onların özel yaşantısıyla ilgilenen, onlarla bütünleşen, kimi zaman sosyal açıdan bilgi veren, böylece onların güvenini kazanan antrenör tipidir. • Otoriter antrenör tipine günümüzde oldukça sık rastlanmaktadır. Bazı antrenörler, kendi bilgilerine olan güvensizliklerini zaman zaman otoriterlikle örtmeye çalışmaktadırlar. Yüzeyde otoriter tarz, etkili görülebilir. • Antrenörün yaptığı çalışmalara genel olarak Antrenman adı verilir. Biraz daha yakından bakalım tanıma. 6-ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİNİZ Doç. Dr. Faruk YAMANER ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİNİZ • Sonuçtan çok çabaya odaklanılmalı. • Sporcular için devamlı bir öğrenme ve gelişim standardı belirlenmelidir. ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİNİZ • Taktiksel görevleri, oyuncuların teknik beceri düzeyine uygun olarak verin. • Birçok yeni hücum ve savunma taktikleriniz olabilir ve bunlar çok mükemmel sistemler de olabilir, ancak bunlar oyuncularınıza uygunlar mı? ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİNİZ • Yaklaşımlarınız oyuncularınıza uygun olmalıdır. • Oyuncularınıza gelişimsel acıdan uygun olan bir yaklaşımı tercih edin. ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİNİZ • Sporcularınızı yüreklendirip onlara ilham kaynağı olun. • Beceri düzeyleri ne olursa olsun, daha iyiye gitmelerini, onları korkutmadan, küçük düşürmeden ve utançla tehdit etmeden sağlayın. Gerçekçi Hedefler Belirle • Denenmemiş bir beceri ya da stratejinin yerine getirilmesini istemek, gerçekçi bir görev değildir. • Bu yaklaşım aynı zamanda oyunculara karşı haksızlıktır. Gerçekçi Hedefler Belirle • Oyuncuya maçtan hemen önce yeni bir taktik ya da beceriyi gerçekleştirmesini istemek yanlış olacaktır. Gerçekçi Hedefler Belirle • Bu nedenle uygulanacak taktik bilgiler tüm sezon ve sezonlar boyunca benimsetilmeli, denemelerle pekiştirildikten sonra oyunculardan uygulamaları beklenmelidir. Gerçekçi Hedefler Belirle • Denemeler sırasında gerekli düzeltmeler yapılmalı ve eksikler tamamlanmalıdır. • Son aşamada da oyuncunun amaca ulaşmadaki başarısı ve ulaştığı nokta hakkında bilgi verilmelidir. Deneme Yanılma Pratiklerinin Sonucu, Dikkatli ve Doğru Şekilde Amaca Yönlendirilmelidir. • Genel olarak oyuncular, bir göreve yönelik düşünce ve performanslarını geliştirmeye çalışırken, benimsedikleri ve benimsemedikleri stratejileri saptarlar. Bir sporcunun, herhangi bir beceriyi veya bir davranışı öğrenirken neler düşündüğünü tahmin etmek antrenör için oldukça zordur. Deneme Yanılma Pratiklerinin Sonucu, Dikkatli ve Doğru Şekilde Amaca Yönlendirilmelidir. • Bu nedenle antrenör; Öğrenme sürecinde becerinin hangi bileşeninin oyuncu için önemli olduğunu keşfetmelidir. Oyuncuya, kendisiyle uyuşmayacak görevleri yüklememelidir. Verilen görevin önemini tartışarak ve inandırarak, oyuncunun kendi inançlarını değiştirmelidir. Deneme Yanılma Pratiklerinin Sonucu, Dikkatli ve Doğru Şekilde Amaca Yönlendirilmelidir. Kendi yorumlarını ve bilgilerini sunarken, oyuncuların ilgi ve dikkatini çekmelidir. Bilgi özel olmalı ve oyuncuların anlayacağı dilde sunulmalıdır. Antrenör tarafından verilen bilgiler, antrenman veya maç öncesi, sırası ve sonrasında olumlu geribildirim bilgilerinin ışığında verilmelidir. Dürüst Ol • Antrenörlük felsefesinin temelinde, antrenörlük sırasında olumlu mesajların verilmesi yatar. En büyük değer dürüstlüktür. Antrenör ve sporcular arasında en güçlü yarar, karşılıklı güvene dayalı performanstır. • Konu antrenörlük olduğunda her bireyin, kendi günlük düşünce ve çalışmalarını uygulayacaklarını varsaymak da mantıklıdır. Örneğin, bir satıcı müşterilerinden birinin dürüst olmadığının farkına varır. Dürüst Ol • Daha az kar edeceğini bile bile, dürüst olmayan rakibin müşterisine aynı malı daha ucuza satmaya karar verir. Bu iyi bir iş uygulaması gibi gelmeyebilir. • Ancak, birçok insan gönüllü olarak, az para kazanmak anlamına gelse bile ilkelerine bağlı kalabilir. Dürüst Ol • Kaç antrenör maçı kazanmaktansa centilmenlik ve dürüst oyun ilkelerine bağlı kalmayı yeğler? • Bir antrenörün günlük yaşamda yaptıklarının doğruluğu konusundaki düşüncesi ile sahada alacağı kararlar arasında bir koşutluk (paralellik) görebiliriz. Antrenörlükte Önemli Olan Kalıcı Bir Etki Bırakmaktır. • Olumlu ve kaliteli bir yaklaşımı benimseyin. • Olumlu bir antrenör, müsabakalarda futbol sahasını bir ders ortamı gibi görür. • Başarılan ve başarılamayan hareketleri öğretiminde kullanır. Bütün olasılıkları irdeler ve eğitimini bunun üzerine kurar. Antrenörlükte Önemli Olan Kalıcı Bir Etki Bırakmaktır. • Özellikle oyuncularına kazandırmak istediği nitelikler vardır. • Bunlar kendine güven, olumlu karakter özellikleri, azim, cesaret ve bağlılıktır. Antrenörlükte oyuncuların kazanmaları önemlidir. • Ancak, öğrendikleri şeyleri yaşamları boyunca kullanılabilmeleri esas olmalıdır. • Futbolcularının ilgi ve gereksinimleri ile özdeşleşecek uygulamaları coşku içinde, onların haz duyacağı şekilde sunmaya çalışan antrenörler, oyuncularının motivasyonunu arttırır. Antrenörlükte Önemli Olan Kalıcı Bir Etki Bırakmaktır. • Bu şekilde futbolcu, antrenörünün tutumunu benimser ve daha iyi uyum ve gelişim sağlar. • Hareketin öğrenme süreci hızlanır ve daha iyi sonuçlar elde edilir. Kalıcı, iyi davranışlar gelişir ve futbolcu doğru karar vermeyi öğrenir. Antrenörlükte Önemli Olan Kalıcı Bir Etki Bırakmaktır. • Futbolcuların uygulamada karar verme yetisinin performansı önemli derecede etkilediği unutulmamalıdır. • Antrenörün oyucusuyla özdeşleşmesi, onun cesaretlenmesini, dolayısıyla karar verme gücünü ve buyrultusunu (inisiyatif) kullanma yetisini arttıracaktır. • Bu özellikler oyuncunun, ilerleyen yıllarda değişik ortamlarda ve kişilerle karşılaştığında onun en önemli yardımcısı olacaktır. 7-YAŞ GRUPLARINA YÖNELİK ANTRENÖR YAKLAŞIMLARI Doç. Dr. Faruk YAMANER • Yaş gruplarının getirdiği bazı genel karakteristik özellikleri vardır. • Çocuklar sürekli gelişir ve değişir. Sizin çalıştırıcı olarak sorumluluklarınızın bir kısmı da değişik yaş gruplarındaki çocuklardan fiziksel ve duygusal açılardan ne bekleyeceğinizi bilmenizdir. • Yaşa bağlı genel farklılıkları bilmek, sizin çalıştırma becerinizi ve takımınızla iletişiminizi arttıracaktır. • Çalıştırdığınız yaş grubu ve onların beceri düzeyi ne olursa olsun, her zaman destekleyici ve yüreklendirici olun. • Bol bol övmekten çekinmeyin ve onları yüreklendirmekten asla vazgeçmeyin. • Bu yaklaşım onların kendine güvenlerini arttırır ve yaşları 6 da olsa, 16 da olsa, onlara uzun süre sahip olacakları bir hediye vermiş olursunuz. 6 YAŞ VE ALTI • Bu yaş grubundaki çocuklar muhtemelen daha önce hiç spor yapmamışlardır ve bu başlangıç onların bir grup düzenindeki ilk deneyimleri olacaktır. • Sizin göreviniz onlara sporun temel unsurlarını öğretmek ve onların gelecekteki katılımlarını sağlamak için teşvik etmektir. • Bu yaş grubundaki çocuklar genellikle sahip oldukları futbol becerisinin takımdaki diğer oyunculara kıyasla ne seviyede olduğuyla ilgilenmezler; onların asıl ilgilendikleri arkadaşlarıyla birlikte olmak ve spor yaparken eğlenmektir. • Rekabet akıllarının ucundan bile geçmez. 7 – 9 yaş grubu • Bu yaş grubu çocuklar sporun bazı temel unsurlarını öğrenmeye odaklanırlar. • Ebeveynlerinden ve çalıştırıcılarından sürekli geri bildirim talebinde bulunurlar. • Eğer antrenörleri yaşıtlarından birini sözlü olarak tebrik ederse, onlarda aynı övgüyü hak etmeye çalışırlar. • Yarışma isteği bu yaş grubundaki çocuklarda diğerlerine nazaran daha belirgindir. • Kendinden büyük kardeşi olan çocuklar rekabet konusunda daha hırslı olabilirler. • Çünkü ağabey ve ablalarının yarıştıklarına şahit olmuşlardır ve onlardan gördüklerini yapmak isterler. 10 – 12 yaş grubu • Bu yaş grubundaki çocuklar muhtemelen daha önce spor yapmış olabilirler ve bu spora ilgi duydukları için devam ediyorlardır. • Temel becerileri ekleyerek bu olumlu ivmeyi devam ettirin. • Rekabet içerisinde ve aynı zamanda eğlenceli uygulamalarla onların oyuna devam etme isteklerini ateşleyin. • Sıklıkla hayatlarının bu döneminde spor onlar için fazladan bir önem taşır ve gerçekten iyi olmayı isterler. • Çocuklar bu yaş grubuna yaklaştıkça birçoğu rekabete daha da yatkınlaşır, kazanma ve kaybetme hayatlarında daha büyük önem taşır. • Kendi becerilerini test etmek ve yaşıtlarından daha iyi olmak istemeye başlarlar. • Başarı elde ettiklerinde başarmışlık duygusuyla birlikte büyük bir tatmin duyarlar. 13 – 14 yaş grubu • Bu yaş gurubundaki çocuklar spor yapmak için gereken temel becerileri geliştirmişlerdir ve şimdi onları daha da ilerletmek isterler. • Bu yaştaki çocuklar tipik olarak kendi kişisel kimliklerinde arayış içindedirler. • Onları, favori oyuncu ve takımlarının hangileri olduğu gibi sorular sorarak daha kişisel bir düzeyde tanımaya çalışın. • Bu yöntem tüm yaş gruplarında özel antrenöroyuncu bağını kurmak için çok faydalıdır. 15 yaş ve üstü • Oyuncuların size olan saygısını kazanmak, sizin antrenörlük başarınızda çok önemli olan bir unsurdur ve bu 15 yaş ve üstü çocuklar için özellikle önemlidir. • Bu gençler oyuna karşı gerçek bir tutku geliştirmişlerdir. • Bu yaş grubunda sporcular sıkça yarışmalara ve kamplara katılabilir ve sizden bilgili olduklarını düşünebilirler. • Sizin antrenörlüğünüzü kendilerince değerlendirebilirler. • Eğer bu yaş grubunu çalıştırmak için gönüllü olursanız sakın korkmayın. • Panik yapmayın. Onun yerine antrenörlük becerinizi ilerletme şansına kucak açın ve bu oyuna karşı derin köklü bir sevgi besleyen çocukları çalıştırmak fırsatını kaçırmayın. • Onların takımla ilgili fikirlerine, öneri ve katkılarına değer verdiğinizi gösterdiğinize emin olun. 8- OYUN FELSEFESİ GELİŞTİRMEK • Oyun felsefesi, taktiksel bir sistemdir ve müsabaka sırasında ya da zamanla değişebilir. • Her müsabakanın bazı koşulları vardır. Bu yüzden her müsabaka için düşünülen taktik ve strateji farklılıklar gösterir. • Eğitimsiz bir göze göre sportif yarışmalar insanların sadece fiziki yeteneklerini yarıştırdıkları bir aktivite gibi gelebilir. • Deneyimli spor severler, sporcular ve antrenörler ise bunun yanlış olduğunu bilir. • Başarılı sporcular-takımlar iyi geliştirilmiş bir felsefenin sonucudur. • Antrenörlük felsefenizin ne olduğunu bildiğinizde, bu felsefe size yürürlüğe koyacağınız uygulamalarınızda ve takımınızı maçlara nasıl hazırlayacağınız konusunda vereceğiniz kararlarınızda kılavuz olacaktır. • Eğer yeni bir antrenörseniz, kendi felsefenizi kendiniz şekillendirebilecek kadar sporu iyi bilmediğiniz hissine kapılabilirsiniz. • Daha tecrübeli bir antrenör ile oturup konuşma ve fikir alış verisinde bulunma fırsatı bulursanız, onların felsefelerinin ne olduğunu anlamaya başlarsınız. • Farklı felsefeleri keşfettikçe, farklı takımların maçlarını seyrederken bu oyun felsefelerin uygulanışını fark etmeye başlarsınız. • Başka takımlar için neyin işe yaradığını gördükçe siz de yavaş yavaş sizin için neyin önemli olduğunu, oyunun sizce nasıl oynanması gerektiği konusundaki kendi fikirlerinizi geliştirmeye başlarsınız. Bu, sizin felsefenizin temelini oluşturur. • Kendi felsefenizi geliştirmeye başladığınızda sizin için önemli olan şeyleri nasıl başarabileceğiniz konusunda farklı stratejiler de geliştirmeye başlarsınız. • Maç sırasında ne elde etmek istediğinizi bilmekle sporcularınıza gerekli becerileri kazandıracak alıştırmalar ve onlar için belirlediğiniz hedeflerine ulaşmaları için oyunlar geliştirmeniz de mümkün olacaktır. • Farklı antrenman stratejileri de sizin felsefenizden ortaya çıkacaktır. SAVUNMA OLASI KAYIPLARDAN KORUR • Savunma anlayışı takımın/sporcunun güçlenmesindeki en önemli etkendir. • Başarılı bir savunma, takımın/sporcunun birlikte hareket etmesiyle mümkündür. • Savunma yapmaktan sadece savunma oyuncuları sorumlu değildir( Takım sporları için). • Her oyuncunun sorumlulukları önceden belirlenmiş olmalıdır. • Bir arada ve birbirleri için oynamaya yönlendirilmiş olmak ve hepsinin ortak çabası takım ruhunu geliştir. • Savunma anlayışı gelişmiş bir takımın/sporcunun kazanma olasılığı daha fazladır. • Bir oyuncu için boş alan son derece önemlidir ve topu kontrol etme zamanı var demektir. • Bu nedenle savunma sırasında karşı takım oyuncularına bu boşluk ve zaman verilmemelidir. • Savunmada amaç, kaybedilen topun bir an önce yeniden kazanılmasıdır. • Maçı kazanmanın en önemli koşullarından biri, mümkün olduğunca rakibin topla oynamasını engellemek ve onlara gol fırsatları vermemektir. HÜCUM TAKIMINIZIN MAÇI KAZANMASINDA ÖNEMLİ BİR BÖLÜMDÜR • Hücum felsefesinin gelişiminde oyuncuların kendilerini takımın bir parçası olarak hissedebilmeleri açısından, sistemin herkesi içine alacak biçimde organizasyonu gereklidir. • Her antrenörün hücum anlayışı birbirlerine kıyasla farklılık göstermekle birlikte, oyuncuların özgüvenlerinin gelişimine katkı sağlayacak ve onları yüreklendirecek düzenler kazanmaya daha yakın sistemlerdir. • Çünkü hücum yapmak, savunma yapmaktan her zaman daha çekicidir. • Ama yapılan ataklarda başarısızlığa uğranılırsa hücum yapma isteğinde azalmalar olabilir. • Bu nedenle oyuncular, ısrarlı, sabırlı ve inatçı olmaları konusunda yüreklendirilmelidir. • Eninde sonunda hücumdaki yüreklilik gelişmeye de yardımcı olacaktır. • Her savunmadan sonra atağa geçme düşüncesi felsefeye hakim olmalıdır. • Hücum çeşitlemeleri çok çalışılmalı ve sporculara uygunluğu değerlendirilmelidir. • Oyuncular her durumda nasıl hücum yapılacağını bilmelidir. (Rakip, kapalı savunma ya da ilerde baskı uygulayabilir). RAKİBİNİZİ TANIYIN • Sezon boyunca oynayacağınız rakipleri iyi analiz ederek ona göre hazırlanmak felsefenizin bir diğer önemli noktasıdır. • Bir antrenör olarak, rakibinizin zayıf noktalarını bulup onlar üzerinde kendi takımınızın/sporcularınızın güçlü yanlarını kullanarak çalışmalısınız. • Deneyimli antrenörler maça hazırlanmanın önemini çok iyi bildikleri gibi maç öncesi hazırlıklarda, rakibin oyun düzeni ile ilgili bilgileri/teknikleri değerlendirip olası sürprizlere hazır olmayı ön plana alırlar. • Bu hazırlıklardan sonra da maç öncesi hazırlıklarda sistemlerinin inandırıcılığını pekiştirirler. ZAMANI KULLANIN • Zamanın nasıl ve ne şekilde faydalı kullanılacağı da oyun felsefesi oluşumunda size yardım edecek bir diğer unsurdur. • Gerek antrenman planlaması yaparken gerekse müsabaka sırasında zamanın nasıl değerlendirileceği önemlidir. • Sporcularınıza daha fazla şans tanıyın. Hata yapmanın gelişimin anahtarı olduğu bilinci ile onların hatalarından öğrenmelerine yardım edecek bir tarz oluşturmalısınız. • Yani sporcu hata yapma özgürlüğüne sahip olmalıdır. 9-ANTRENÖRLÜK HEDEFLERİ Doç. Dr. Faruk YAMANER • Antrenörlük hedefleri • Sonuçtan çok çabaya odaklanın. • Sporcular için devamlı bir öğrenme ve gelişim standardı belirleyin. • Taktiksel görevleri, oyuncuların teknik beceri düzeyine uygun olarak verin. • Birçok yeni hücum ve savunma taktikleriniz olabilir ve bunlar çok mükemmel sistemler de olabilir, ancak bunlar oyuncularınıza uygunlar mı? • Yaklaşımlarınız oyuncularınıza uygun olmalıdır. • Oyuncularınıza gelişimsel acıdan uygun olan bir yaklaşımı tercih edin. • Sporcularınızı yüreklendirip onlara ilham kaynağı olun. • • • • • • • Beceri düzeyleri ne olursa olsun, daha iyiye gitmelerini, onları korkutmadan, küçük düşürmeden ve utançla tehdit etmeden sağlayın. Denenmemiş bir beceri ya da stratejinin yerine getirilmesini istemek, inandırıcılıktan yoksundur. Bu yaklaşım aynı zamanda sporculara karşı haksızlıktır. Sporcuyu maçtan hemen önce bu şekilde bir teknik bilgiyle yüklemek sağlıksız olacaktır. Bu nedenle uygulanacak taktik bilgiler tüm sezon ve sezonlar boyunca benimsetilmeli, denemelerle pekiştirildikten sonra oyunculardan uygulamaları beklenmelidir. İkinci olarak denemeler sırasında gerekli düzeltmeler yapılmalı ve eksikler tamamlanmalıdır. Son aşamada da Sporcuyu amaca ulaşmadaki başarısı ve ulaştığı nokta hakkında bilgi verilmelidir. Genel olarak sporcular, bir göreve yönelik düşünce ve performanslarını geliştirmeye çalışırken, benimsedikleri ve benimsemedikleri stratejileri saptarlar. Bir sporcunun, herhangi bir beceriyi veya bir davranışı öğrenirken neler düşündüğünü tahmin etmek antrenör için oldukça zordur. Bu nedenle antrenör; • Öğrenme sürecinde becerinin hangi bileşeninin oyuncu için önemli olduğunu keşfetmelidir. • Sporcuya, kendisiyle uyuşmayacak görevleri yüklememelidir. • Verilen görevin önemini tartışarak ve inandırarak, oyuncunun kendi inançlarını değiştirmelidir. • Kendi yorumlarını ve bilgilerini sunarken, oyuncuların ilgi ve dikkatini çekmelidir. • Bilgi özel olmalı ve oyuncuların anlayacağı dilde sunulmalıdır. • Antrenör tarafından verilen bilgiler, antrenman veya maç öncesi, sırası ve sonrasında olumlu geribildirim bilgilerinin ışığında verilmelidir. DÜRÜST OL • Antrenörlük felsefesinin temelinde, antrenörlük sırasında olumlu mesajların verilmesi yatar. • En büyük değer dürüstlüktür. • Antrenör ve sporcular arasında en güçlü yarar, karşılıklı güvene dayalı performanstır. • Konu antrenörlük olduğunda her bireyin, kendi günlük düşünce ve çalışmalarını uygulayacaklarını varsaymak da mantıklıdır. • Örneğin, bir satıcı müşterilerinden birinin dürüst olmadığının farkına varır. Daha az kar edeceğini bile bile, dürüst olmayan rakibin müşterisine aynı malı daha ucuza satmaya karar verir. Bu iyi bir iş uygulaması gibi gelmeyebilir. Ancak, birçok insan gönüllü olarak, az para kazanmak anlamına gelse bile ilkelerine bağlı kalabilir. • Kaç antrenör maçı kazanmaktansa centilmenlik ve dürüst oyun ilkelerine bağlı kalmayı yeğler? Bir antrenörün günlük yaşamda yaptıklarının doğruluğu konusundaki düşüncesi ile sahada alacağı kararlar arasında bir koşutluk (paralellik) görebiliriz. ANTRENÖRLÜKTE ÖNEMLİ OLAN KALICI BİR ETKİ BIRAKMAKTIR. • Olumlu ve kaliteli bir yaklaşımı benimseyin. • Olumlu bir antrenör, müsabakaları bir ders ortamı gibi görür. • Başarılan ve başarılamayan hareketleri öğretiminde kullanır. • Bütün olasılıkları irdeler ve eğitimini bunun üzerine kurar. • Özellikle oyuncularına kazandırmak istediği nitelikler vardır. Bunlar kendine güven, olumlu karakter özellikleri, azim, cesaret ve bağlılıktır. • Antrenörlükte oyuncuların kazanmaları önemlidir. • Ancak, öğrendikleri şeyleri yaşamları boyunca kullanılabilmeleri esas olmalıdır. • Sporcularınızın ilgi ve gereksinimleri ile özdeşleşecek uygulamaları coşku içinde, onların haz duyacağı şekilde sunmaya çalışan antrenörler, oyuncularının motivasyonunu arttırır. • Bu şekilde sporcu, antrenörünün tutumunu benimser ve daha iyi uyum ve gelişim sağlar. • Hareketin öğrenme süreci hızlanır ve daha iyi sonuçlar elde edilir. Kalıcı, iyi davranışlar gelişir ve futbolcu doğru karar vermeyi öğrenir. • Sporcuların karar verme yetisinin performansı önemli derecede etkilediği unutulmamalıdır. • Antrenörün sporcusuyla özdeşleşmesi, onun cesaretlenmesini, dolayısıyla karar verme gücünü ve buyrultusunu (inisiyatif) kullanma yetisini arttıracaktır. • Bu özellikler sporcunun, ilerleyen yıllarda değişik ortamlarda ve kişilerle karşılaştığında onun en önemli yardımcısı olacaktır. ÖNCE SPORCUNU DÜŞÜN • Sporcularınız bir insan olarak mı yetiştirdiğinizi düşünüyorsunuz? Yoksa sadece sporcu mu? • “Ben bir antrenör olarak yaptığım işteki başarımı kazandığım maç sayısı ile değil, beni hayatlarının sonuna dek en iyi arkadaşları olarak gören oyuncularımın sayısıyla ölçerim.” • Elbette ki bir antrenör kazanmak ister ancak ilk önce bir eğitimci olduğunun ve sporcularının gelişiminin kendisi için öncelikli olduğunun farkında olmalıdır. • Maçın sporculardan çok kendisiyle ilgili olduğu düşüncesinden kaçınmalıdır. • Olumlu antrenörler, sporcularını galibiyet-mağlubiyet karnesine göre değerlendirmezler. Gençleri spor yoluyla fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak da yetiştirmek isterler. • Sporcuları için en iyisinin ne olduğu konusunda sarsılmaz bir kararlılığa sahiptirler. • Antrenörün her davranış ve kararı öncelikle sporcusunun iyiliğini, güvenini ve sevgisini kazanma, sonra da sporcusunun kazanma şansını arttırma temellerine dayanmalıdır. Kişilik ve becerileri geliştir, bırak sporcuların yaratıcılıklarını ortaya çıkarsın • Bir antrenör, zafer ve yenilgileri, kendine güven, disiplin, heveslenme (içsel motivasyon), kendine değer verme ve yaşamaktan duyulan heyecan gibi olumlu kişilik özelliklerini, öğretme fırsatı olan anlar olarak değerlendirir. • Sporcunun etkin bir şekilde becerilerini geliştirme yetisini kazanmasını görme isteği, etkili bir antrenör programının anahtarıdır. • Taktiklerde esneklik, sporcuların maçın gidişini ve beceri edinilmesini etkileyen ilkeleri keşfetmelerinin istendiği durumlarda daha çok gelişir. • Doğru bilgilerin ışığında yeterince denemeler yaparak teknik ve taktiğini geliştiren, belirli stratejileri benimseyen, özgüveni ve karar verme yeteneği gelişmiş sporcular daha başarılı olacaklardır. Oyucularınla bir ortaklık kur • Antrenör sadece sporcularını çalıştıran değil onlarla birlikte çalışandır. • Bir sporcu sadece kendini geliştirmeyi düşünürken bir antrenör her şeyi düşünmelidir. • Olumlu bir antrenör, takım kurallarını belirlemeye, takım elemanlarını da dahil eder. • İletişimin, oyuncularla etkin bir ilişki kurmada çok önemli olduğunun farkındadır. • Saygıya ve sevgiye dayalı uygun ilişkiler geliştirir. • Sporcuların kendi hedeflerini belirleyerek bunlara ulaşmak için mücadele etmeyi öğrenmelerini sağlayacak yapıyı ve kuralları oluşturur. • Sporcuya daha fazla güvenir ve bu şekilde sporcu ile antrenör arasında olumlu etkileşim olur. • Antrenörün benimsenme gücü doğal olarak artar. Oyuna değer verin • Olumlu bir antrenör öğrettiği spora karsı bir yükümlülük hisseder. • Spora, sporcularına ve rakiplerine saygı duyar. • O, sporu sever ve bu sevgiyi, aldığı zevki sporcularıyla paylaşır. • Yetenekli sporcuların hareketlerini izlemekten zevk alır. En iyi öğretmen oyunun kendisidir • Spor oyunla öğrenilir. • Antrenmanları oyun formunda zevkli hale getirin, daha iyi öğrenirler ve daha az yorulurlar. • Öğretmeye devam ettiğiniz sürece bunu olumlu bir şekilde yapın. • En iyi oyuncuları yetiştirecek ve sonunda en iyi sonuçları alacaksınız. Yaklaşımınız eğitimsel açıdan sağlıklı olmalıdır • Alıştırmalarınız sadece zaman öldürmemeli, bir amaca hizmet etmelidir. • Her sporcunun ihtiyacı olan tekrarı sağlamak için yapılandırılmış olmalı ve her sporcunun beceri seviyesine ve yaş grubuna uygun olmalıdır. • Öğretim bilgisi ve öğretim yöntemlerini kullanın. Kime?, Ne?, Niçin? öğretiyoruz ve beklentilerimiz nelerdir. Nasıl?, Ne şekilde?, Nerede?, Ne ile?, Ne kadar?, Ne zaman çalışacağız sorgulamasını yaparak plan ve programlarınızı geliştirmelisiniz. Yaptığınız şeyi daha iyi yapabilmenin bir yolu var mı? • Bu soruyu antrenörlük felsefenizin her bölümünde kendinize sorun. • Uyguladığınız hücum, savunma, sporcularınızı motive etme, vb. tüm yaptıklarınızı yeterli görmeyin. • Yapamadıklarınız için çözümler arayın. Açık fikirli olun çünkü öğrenme hayat boyu bir süreçtir ve bu kesinlikle sizin antrenörlük felsefeniz için de geçerlidir. • Etkin bir antrenörlük uygulaması performans değişim ve gelişimini izleyebilecek büyük bir bilgi birikimi, daha detaylı ve projelendirilmiş bir analiz bilgisi ister. • Branş eğitiminde yapılan uygulamalar çok çeşitlilik gösterir. Sporcunun antrenman ya da maç esnasında ve sonrasındaki performansında fizyolojik, psikolojik, teknik ve taktiksel açıdan farklı sonuçlar elde edilir. • Bu sonuçların tespiti, analizi ve değerlendirilmeleri sporcunun gelişimi bakımından çok önemlidir. • Sonuçların ışığı, antrenörün ve sporcunun geleceğini aydınlatacaktır. Analizler, yeni programların oluşturulması ve uygulamaların planlanmasına olanak sağlayacaktır. Her dönem biyolojik, psikolojik, pedagojik ve yönetim açısından farklılıklar gösterir. Bu nedenle her dönem ayrı ayrı ele alınmalı ve analizler doğrultusunda programlanmalıdır. Bu süreçlerden geçmeyensporcuların, başarılı olması ve uzun yıllar performansını devam ettirmesi zordur. Neyi, neden yaptığınızı açıklayın • Sporcularınızı eğitmek ve motive etmek için yaptıklarınızı doğrulamanız gerekir. Bunu yapabilir misiniz? • Yapabilmelisiniz. “Bunu böyle yapacağız, o kadar!” denilen günler çoktan geride kaldı. Programınız ilgili hiçbir şeyi, bir açıklama getirmeden, sporcularınıza ve onların ebeveynlerine kendinizi haklı çıkarabilmenin başka bir yolu yoktur. • Sporcularınızı ikna etmek, çalışmalarınızdan daha olumlu sonuçlar almanıza yarayacaktır. • Beceri kazanmak, uzun yıllar ciddi ve planlı bir çalışma programı ile mümkündür. • Beceri isteyen hareketsel davranışlar, geniş bir eylem şemalarının stoğunun çok çeşitli amaçlara varılmasını sağlayan bir doğurganlığın ürünüdür. • Aynen bir dil gibi doğurgan bir mekanizmadır. • Gramerin dönüşümsel kuramına göre kişilerin derin yapı diyebileceğimiz soyut bir sistemle kelimelerin yer değiştirmesi ve geniş cümleler üretmesi, kombinasyon isteyen hareketsel eylemlerin yapılabilmesinde de hareketlerin ve becerilerin grameri diyebileceğimiz bir sistemin olabileceği varsayılmaktadır. • Becerinin gelişmesi, bir amaca yönelmiş bir eylem programının kurulmasını gerektirir. Teknik olarak tanımladığımız şey basitçe, oyun içinde yapılan hareketleri kolaylaştırmaktan ibarettir. Bu da oyuncuların istenilen hareketleri geri bildirim yoluyla çok tekrarlar yaparak otomatikleştirilmesi demektir. Bu nedenle yapılan çalışmalarda doğru tanı koymak çok önemlidir. Öğrenmede sonuç bildirimi ve değer derecesi, oyuncularımızın öğrenme sürecinde önemli bir unsurdur.
