VE RG EK VE EM IM D BA Ü E IL IK K RL AR TL IK LA M EK 4 AK AK M M EK T AK M re M ET LA ET ca YA P ŞI İŞ AR A E ŞI T Ti 3 AR D AR FA D IK a BE d KA Tİ IN İS IN RE ar 2 D IŞ EN D D AB İN N Pa z AR Kİ TL ET AR İĞ D ST AN Bİ ST AN TA RÜ VR M KÇ G LI VE ÇE rt ak 1 TA R İÖ O AB-Türkiye Odalar Forumu (ETCF) projesi Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir Türk İş Dünyası İçİn AB Mevzuatı 5 6 ÖNSÖZ ÖNSÖZ Bir yanda, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında, 1963 yılında imzalanan Ankara Anlaşması’na dayanan ve 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği, diğer taraftan Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanlarının 17 Aralık 2004 tarihli Zirvesinde aldığı karar doğrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’ta yapılan Hükümetlerarası Konferans ile Türkiye’nin resmen AB’ye katılım müzakerelerine başlaması, Türk iş dünyasının iş yapış tarzı ve geleceğe dair stratejileri üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Bu sebepten dolayı, iş dünyası temsilcisi kuruluşlar olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBRES), iki yıl süreli, AB-Türkiye Oda Forumu (ETCF) projesini yürütmeye karar vermiştir. ETCF projesinin amacı, sivil toplumun önemli birer üyesi olan Türk ve Avrupalı Odalar arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun dönemli işbirliğini geliştirmek, bu sayede AB ve Türk iş camialarının entegrasyonuna yardımcı olmaktır. TOBB ve EUROCHAMBRES işbirliğinde Kasım 2008’de yayımlanan “AB Üyeliği için Türkiye’deki Kurumsal Hazırlıklar” başlıklı anket, Türkiye’de, AB ile ilgili konulardaki bilgi eksikliğine dikkat çekmiştir. Sadece AB’nin ilgili mevzuatı ile alakalı bilgi değil, AB ve Türkiye arasındaki müzakere süreci ile ilgili olarak da iş dünyası ne yazık ki yeterli bilgiye sahip değildir. Türk Oda ağı içerisinde, şirketleri AB süreci ve sürecin iş dünyası üzerindeki mevcut ve muhtemel etkileri hakkında bilgilendirebilecek ve dolayısıyla şirketler kesiminin de dolaylı veya doğrudan müzakere sürecine katılmalarını sağlayabilecek, ciddi bir AB uzmanlığına ihtiyaç duyulmaktadır. İşte bu ihtiyacın giderilmesine yardımcı olmak için ve Türk Oda temsilcilerine yönelik olarak, Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATAUM) ve Bahçeşehir Üniversitesi ile işbirliği halinde TOBB ve EUROCHAMBRES tarafından düzenlenen eğitim programını tamamlayıcı olarak altı kitapçık basılmaktadır. Bu altı başlığın seçiminde Türk iş dünyasının öncelikleri göz önünde bulundurulmuştur. Bu çerçevede, ortak tarım ve balıkçılık politikaları üzerine hazırlanmış bu kitapçığı sizlerle paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz. Günümüzde Avrupa Birliği politikaları içinde gıda sağlığı ve güvenliği önemli bir yer tutmaktadır. Ortak tarım ve balıkçılık politikaları, Birlik içinde tarım ve balıkçılığa birtakım standartlar getirmektedir. Bu standartların bilinmesi, balıkçılık ve tarımla uğraşan Türk şirketlerinin AB standartlarında üretim yapmaları ve AB ortak pazarına ürün sağlayabilmeleri için önemlidir. Dolayısıyla, Türk iş dünyasının tarım ve balıkçılık müzakere başlıkları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olması büyük önem taşımaktadır. Pierre SIMON Başkan, EUROCHAMBRES M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU Başkan, TOBB Bu proje AB tarafından finanse edilmektedir. EUROCHAMBRES ve TOBB 2009 Bu kitapçık AB-Türkiye Oda Forumu Projesi (ETCF) çerçevesinde yayımlanmıştır. ETCF projesi Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBRES) ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yürütülen iki yıllık bir projedir. ETCF projesi 2006 yılı Katılım Öncesi Mali Yardım Programı kapsamında, tamamen Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edilmektedir. Proje, Türk Ticaret ve Sanayi Odaları ile AB’deki muhatapları arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun vadeli işbirliğini güçlendirmeyi; böylece AB ile Türk iş çevrelerinin entegrasyonunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu doküman aşağıdaki internet sitelerinden ücretsiz olarak indirilebilir: www.tobb.org.tr, www.eurochambres.eu, www.etcf.org.tr EUROCHAMBRES ve TOBB tarafından hazırlanmıştır EUROCHAMBRES Avenue des Arts 19 A/D B – 1000 Brussels Belgium Tel: +32 (0)2 282 0850 Fax: +32 (0)2 230 0038 TOBB Dumlupınar Bulvarı No: 252 (Eskişehir Yolu 9. km) 06530 ANKARA Tel: +90 (312) 218 23 86 Fax: +90 (312) 218 23 84 Basım: Morris & Chapman, Brüksel, Belçika – http://www.morris-chapman.com ETCF kitapçıkları EUROCHAMBRES ve TOBB’un ürünüdür. Çalışmanın içeriği kaynak açık bir şekilde ifade edilerek kullanılabilir. İçindekiler I. Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan günümüze yaklaşımlar, gelişmeler ve izlenen çizgiler, Prof. Dr. Gülcan Eraktan������������������������������������������������������� 8 1. Neden Bir Ortak Tarım Politikası?������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 8 2. Ortak Tarım Politikasında Gelişmeler ve Krizler������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 9 3. Ortak Tarım Politikasında Çevre ve Gıda Güvenliği Kavramı������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������14 4. Ortak Tarım Politikasında Dönüşüm Çizgileri - Yanlış Gidenler ve Bulunan Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������17 II. Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki uygulamalar ve gelecek için beklentiler, Prof. Dr. Gülcan Eraktan����������������������������������������������������������������������������������������������������������������18 1. Amaçlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������18 2. Ortak Tarım Politikası Uygulama Alanları ve Gelecek İçin Beklentiler�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������19 3. Ortak Tarım Politikasının Finansmanı�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������23 4. Gelecekteki Ortak Tarım Politikası Hakkında Düşünceler�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������24 III.türkiye’nin ortak tarım politikasına uyumu ve türk tarımına etkileri, Prof. Dr. Gülcan Eraktan����������������������26 1. Türk Tarım Politikasının Ortak Tarım Politikasına Uyum Gereği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������26 2. Yatay Düzenlemeler��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28 3. Hayvan ve Bitki Sağlığı��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������29 4. Kalite Politikası��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������29 5. Organik Tarım����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30 6. Tarım İstatistikleri��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30 7. Türkiye- Avrupa Birliği Gümrük Birliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30 8. Uyum Çalışmalarının Genel Değerlendirmesi������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������31 9. Türk Tarımı Açısından Beklentiler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������34 IV. PEYNİR ÜRÜNLERİ ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ, Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)������������������������������������36 1. Sunuş ve Genel Çerçeve����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������36 2. Terimler ve Tanımlar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������37 3. Gıdaların Bağlayıcı ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki İzlenebilirliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������38 4. Zorunlu ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarında Hijyen ve Sağlık Güvenliği����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������42 V.ZEYTİNYAĞı ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ, Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec)������������������������������������������������48 1. Sunuş ve Genel Çerçeve����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������48 2. Terimler ve Tanımlar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������49 3. Gıdaların Bağlayıcı ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki İzlenebilirliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������50 4. Zorunlu ve İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarında Hijyen ve Sağlık Güvenliği����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������55 VI. AB ORTAK TARIM POLİTİKASI İLE İLGİLİ DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN, Prof. Dr. Gülcan Eraktan�����������������������������������������������������62 1. AB Ve Türkiye’deki Temas Noktaları������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������62 2. Temel Kaynaklar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������64 3. Internet Sayfaları���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������69 4. Kaynakça...........................................................................................................................................................................................................................................................................70 VII.ab ortak balıkçılık politikası, Dr. Şebnem Karauçak���������������������������������������������������������������������������������������������������������������72 1. Ortak Balıkçılık Politikası’nın Hukuki Temelleri ve Gelişimi����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������72 2. Kaynakların ve Çevrenin Korunması���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73 3. Su Ürünleri Yetiştiriciliği������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������76 4. Ortak Piyasa Düzeni��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������76 5. Yapısal Önlemler ve Finansman�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������78 6. Gıda Güvenliği ve Hayvan Sağlığı���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������79 7. Sosyal Şartlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������79 VII.türkiye’nin ab balıkçılık politikası’na uyumu, Dr. Şebnem Karauçak�����������������������������������������������������������������������������80 1. İdari Yapılanma�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������80 2. AB Balıkçılık Müktesebatına Uyum�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������81 3. Gıda Güvenliği��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������87 4. Sosyal Şartlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88 5. Müzakere Süreci����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88 6. Yeni AB Üyelerine Tanınan Geçiş Süreleri�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88 IX.ab müktesebatına uyumun türk balıkçılık sektörüne etkileri, Bahar Balta�������������������������������������������������������������90 1. Ortak Balıkçılık Politikası Mevzuatına Uyum�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������90 2. Gıda Güvenliği Koşullarına Uyum���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������94 3. Sosyal Şartlara Uyum������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������98 X. AB ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASINA İLİŞKİN BİLGİ KAYNAKLARI, Dr. Şebnem KARAUÇAK�������������������������������������������������100 1. AB ve Türkiye’deki Temas Noktaları���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������100 2. Temel Kaynaklar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������102 3. İnternet Sayfaları.......................................................................................................................................................................................................................................................106 4. Kaynakça�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������106 Yazarların Özgeçmişleri.......................................................................................................................................................................107 oluşumundan günümüze ortak tarım yaklaşımlar, gelİşmeler ve İzlenen çİzgİler politikası Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN 1. NEDEN BİR ORTAK TARIM POLİTİKASI? gıda maddeleri açısından dışa bağımlı, ithalatçı bir karakter sergilemekteydiler. Oysa barış, refah ve sağlam bir gelecek Avrupa Birliği (AB) tarafından oluşturulan ilk ortak gıda güvenliği sağlanmadan düşünülemezdi. politikalardan birisi Ortak Tarım Politikasıdır (OTP). İlk geliştirilme süreci zor ve sancılı olduğu gibi, zaman Zaten bu nedenledir ki, daha Avrupa Topluluğu kurulmadan içinde ihtiyaçlar çerçevesinde OTP’de reformlar yapılması önceki dönemlerde bile Avrupa’da tarım alanında bir ortak gerektiğinde de karar alma süreçleri kolay geçmemiştir. hareket arayışı başlamıştır. Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ile bir “Siyah Havuz” oluşturulmaya çalışılırken, gene 1950’li Bu kadar sorunlu süreçlere rağmen OTP’nin oluşturulma ve yıllarda Avrupa’da bir “Yeşil Havuz” oluşturulma çabalarının da geliştirilme fikrinden vazgeçilememesi çok temel ve önemli başladığı görülmektedir. Bu amaçla çeşitli Avrupa ülkelerinde gerekçelere dayanmaktaydı. Her şeyden önce Avrupa ülkeleri çeşitli öneriler geliştirilmiştir1. Burada başı Fransa çekmiş, uzun süren savaş dönemleri sırasında gıda maddelerine tarım ürünleri ihracatını genişletmek ve Avrupa Kömür Çelik erişimin stratejik önemini, toplumların kendi ülkelerinde Topluluğundan sonra tarım alanında da Avrupa’da bir Avrupa yeterli gıda maddesi üretimi olmaması halinde karşılaşacakları Tarım Topluluğu kurma yolunda çabalara girişmiştir. sorunları yaşayarak öğrenmişlerdi. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde de Avrupa Topluluğunun kurucusu olan devletler 1955 Haziran ayında toplanan Messina Konferansı’nda kurulan bir bütün halinde düşünüldüklerinde, tarım ürünleri ve komitelerde Roma Antlaşmasının temelini belirleyecek konular 8 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler belirlenirken OTP oluşturulması da kararlaştırılmış, tarım Ülkelerde farklı tarımsal destek politikaları uygulanması gıda ürünlerinin Topluluk içinde serbest dolaşıma konu olması maddeleri fiyatlarının, dolayısıyla ücretlerin de değişmesine kabul edilmiştir. Daha Roma Anlaşması öncesi OTP konusunda yol açacaktı. Çünkü gıda maddelerinin fiyatlarının düşük ortaya konulan bu fikir, Avrupa’da eskiden beri tarım alanında olduğu ülkelere göre fiyatların yüksek olduğu ülkelerde gerçekleştirilmesine çalışılan ortak davranış biçiminin hayata ücretlerin de daha yüksek belirlenmesi gerekecekti. Ücretlerin geçirilme adımı olarak değerlendirilebilir. Messina Konferansı yüksek tutulması diğer sektörlerde de rekabet koşullarını çerçevesinde kurulan komitelerce hazırlanan ve Spaak Raporu olumsuz etkileyecek, düşük ücretle işgücü çalıştıran ülkelerde olarak bilinen sonuç metninin içindeki görüşlerin Roma ücret maliyetleri diğer ülkelerdekine göre daha düşük Anlaşmasına olduğu gibi yansıtıldığı düşünülecek olursa, bu olacağından, bu ülkelerde sanayi maliyetleri de düşecekti. kararlı tutumun ortaya çıkmasında bu alandaki birikimlerin Bu da yalnız sanayi alanında rekabeti bozmakla kalmayacak, etkisi açıktır. sonuçta işgücünün ülkeler arasında serbest dolaşımını da olumsuz etkileyecekti. Bunun dışında, tarım kesimine yönelik bir ortak politika oluşturulması kararı tarımın o dönemlerde AB kurucu üyesi OTP kuruluşunun önde gelen savunucuları arasında Fransa yer devletler için en önemli iktisadi faaliyet alanı olmasından almaktaydı. Kendi tarım potansiyelinin değerlendirilmesi ve da kaynaklanmaktaydı. Avrupa Topluluğunun kuruluşu güçlü Alman sanayi karşısında tarım pazarlarında söz sahibi dönemlerinde iktisaden faal nüfus içinde tarımda çalışanların olma hedefi bulunmaktaydı4. payı (%11) ve tarımın GSYH içindeki oranı (%24.8) yüksekti (1965)2. Tarımda çalışanların gelirleri düşüktü. Kurucu devletler Bütün bu nedenler OTP’nin oluşumunu beraberinde getirmiş, arasında tarımın ekonomik göstergelerdeki durumu farklı da daha sonraki dönemlerde de yaşanmış bütün sorunlara olsa, ortalamalar tarıma dayalı bir ekonominin değerlerini rağmen sürdürülmesi sağlanmıştır. yansıtmaktaydı. 2. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA GELİŞMELER VE KRİZLER Tarımın her ülkedeki doğal, sosyal ve ekonomik özellikleri dışında, ülkelerde farklı tarım destekleri de uygulanmaktaydı. Roma Antlaşmasının 38-47 maddeleri bir ortak pazarın Tarım sektöründe yaşadıkları sorunlara bağlı olarak ulusal oluşturulabilmesi için bir ortak tarım politikasının hükümetlerce bu alana önemli ölçüde yardımlar yapılmakta, kurulmasını amirdir (Amsterdam Anlaşmasıyla ilgili madde ulusal politikalar birbirinden çok farklı özellikler taşımaktaydı. numaraları 32-38 olmuştur). Roma Antlaşmasının yürürlüğe Örneğin, tarım ürünleri fiyatları ülkeler arasında %30’dan fazla girmesinden sonra üye ülkeler arasında tarım politikalarının farklılık gösterebilmekteydi3. uyumlaştırılması için neler yapılacağı konusunda çalışmalar başlamıştır. 1962 yılında OTP’nin ilkeleri belirlenmiş, ilk Tarım ürünlerinin serbest dolaşımdan yararlanabilmesi için piyasa düzenlemelerinin hangi ürünleri kapsayacağı karara uygulanan politikaların uyumlu olması gerekiyordu. Üye bağlanmış, 1964 yılında OTP’nin parasal harcamalarını devletler arasında tarım ürünlerinin serbest dolaşımı sadece karşılayacak olan Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu tarımsal gelişme açısından önem taşımıyordu. Ekonomik kurulmuş, 1966-1968 yılları arası ise belli başlı ürünler için birleşmenin temel felsefesi olan dört özgürlükten ilki, yani piyasa düzenlemelerinin başladığı bir dönem olmuştur. Bu malların üye devletler arasında serbest dolaşımı tüm ögeleriyle şekilde 1970 yılında bitmesi gereken Geçiş Dönemi 1968 yürütülebilmeliydi. İşlenmiş tarım ürünleri ve girdi talepleriyle yılında tamamlanmıştır5. birlikte düşünüldüğünde, tarım ürünleri imalat sanayi ürünleri ile aynı piyasalarda yer almaktaydı. Sadece sanayi Gene 1968 yılında ilk tarım reformu özelliğini taşıyan mallarının serbest dolaşımına dayalı bir mal hareketliliği tek tarımsal yapıların iyileştirilmesini öngören Mansholt Planı taraflı bir yaklaşım ve bir “Tek Pazar” oluşturulması fikrinin hazırlanmış, yetmişli yıllar tarımsal yapıları düzenleyici gerçekleştirilmesinin önünde bir engel olacaktı. Serbest çabalara ağırlık verilen bir dönem görünümü kazanmıştır. dolaşımın sağlanabilmesi için de rekabeti bozucu ulusal 1973 yılında İngiltere, Danimarka ve İrlanda’nın katılması ile ilk desteklerden kaçınmak gerekiyordu. Bunu sağlamanın yolu bir genişlemesini yapan AB’de tarımsal yapı ve üretim deseninde ortak politika izlenmesinden geçmekteydi. de değişiklikler ortaya çıkmıştır. Ortak Tarım Politikasının İlkeleri OTP’nın hangi temellere dayandırılacağı ve nasıl yönlendirileceğine ilişkin Konsey tarafından belirlenen üç ilke vardır: Tek Pazar İlkesi: AB sınırları içinde, ticari bir engelle karşılaşılmaksızın tek bir ülke piyasasında olduğu gibi, aynı ortak fiyatlar çerçevesinde, insan, bitki ve hayvan sağlığı ve çevrenin korunması açısından ilgili tüzüklere ve rekabet kurallarına uymak koşulu ile üye devletler arasında tarım ürünlerinin serbest dolaşımının sağlanmasıdır. Üye devletler aralarında gümrük vergilerini kaldırmakta, üye ülkeler tek bir ülke gibi dışarıya karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulamaktadırlar. Topluluk Tercihi İlkesi: İhtiyaçların önce kendi iç üretimlerinden karşılanması, AB üyesi ülkelerin ürünlerine öncelik tanınması esastır. Bunu sağlayacak gerekli sınır önlemleri alınarak, üçüncü ülkelerden gelecek rekabetin AB tarım ürünleri piyasasını etkilemesinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Ortak Mali Mesuliyet İlkesi: OTP’nin uygulanabilmesi için gerekli parasal harcamalar üye ülkelerin ortak olarak kurdukları bir fondan yapılmaktadır. Ortak olarak belirlenip, ortak olarak uygulanan tarım politikası önlemlerinin finansmanının da ortak olarak Topluluk bütçesinden karşılanması ilkesidir. Yetmişli yıllar OTP açısından iç ve dış piyasalardaki ekonomik Bu dönem özellikle gıdaların serbest dolaşımı üzerine bazı dalgalanmaların ve izlenen yüksek fiyat politikasının neden ipoteklerin konulmaya çalışıldığı bir dönem olarak da kendisini olduğu büyük üretim artışlarının getirdiği sorunlarla, OTP göstermektedir. İç pazarın yaratılması öncesi bütün Topluluk uygulamasında karşılaşılan anlaşmazlıklarla anılacaktır. ülkeleri aralarında tarım ürünlerinin serbest dolaşımını hedefledikleri halde, her ülke kendi piyasalarını ve firmalarını 1970’ler dünya tarım ürünleri arzının yetersiz, talebin fazla koruyabilmek için mümkün olduğunca ithalatı engelleyici olduğu, dolayısıyla tarım ürünleri fiyatlarının arttığı yıllardır. sınır koruma önlemleri almaya özen göstermiştir. Bunun Yaşanan iki petrol şoku da bu gelişmelere eklenince, Topluluk örnekleri kimi Avrupa Adalet Divanı Kararları ile açıklanabilir. tarımsal üretim artışı sağlanmasıyla dünya piyasalarına Dassonville davası Belçika yasalarının Scotch viskisi üzerine satış olanaklarının da sürekli olacağı konusunda bir yanlış koyduğu ticaret kuralları (1974), Cassis de Dijon davası Alman değerlendirmeye gitmiştir . Dünyada nüfus artış hızının yasalarının Fransız meyve şarabının ithaline izin vermeyişini yavaşlaması, gelişmekte olan ülkelerde de tarımsal üretimde (1978) sonuca bağlamıştır7. Benzeri davalar daha sonraki verimlilik yükselmesi Topluluk ülkelerinin bekledikleri ihracat dönemlerde de görülmekle beraber, Tek Pazarın oluşmasıyla artışı olanağını kısıtlamıştır. Yüksek seyretmesine özen bazı sorunların çözümüne yönelik Avrupa Tek Senedinin gösterilen tarım ürünleri fiyatları ise üretimde büyük artışlar çıkartılma nedenleri arasında belirtilebilir. Ayrıca, Cassis de yaratmaya başlamıştır. Özellikle süt sektöründe ortaya çıkan Dijon davası sonrası piyasaların yönlendirilmesi amacıyla dikey aşırı üretimi frenlemek için başvurulan süt hayvanını kesenlere düzenlemelere geçilmiş, bu yönde mevzuat yenilenmeğe prim vermek, süt tozunun hayvan yemlerine katılması, üretim başlamıştır. 6 fazlalarının düşük fiyatlarla dünya piyasalarına sürülmesi, gıda yardımı olarak açlık çeken ülkelere ulaştırılması gibi önlemlere 1981 yılında Yunanistan’ın da tam üyeliği sonrası yeni bazı karşılık ürün dağları büyümüştür. Topluluğun ilk genişlemesi ürünler daha OTP kapsamına alınmış, harcamalarda kısılma ile yeni ürünlerde de kendine yeterlilik oranı artmıştır. Süttozu, yerine artış olmuştur. Yeni reformlar yapılması isteği yoğunluk tereyağı, hububat gibi ürünlerde büyük stoklar oluşmuş, aşırı kazanmıştır. 1980’li yıllar, yeni genişlemelerin (İspanya ve üretimin yarattığı sorunların çözümü için gereken finansman Portekiz) de etkisiyle ürün fazlası sorunlarının büyüdüğü, ihtiyacı bütçeye büyük yük getirmiş, bu yükün daha çok bazı ihracat yardımları verilerek ihracatı artırma kanalıyla stok ülkeler tarafından taşınmakta oluşu bu ülkelerin itirazlarına sorunlarının çözülmeğe çalışıldığı bir dönem olmuştur. neden olmuştur. 10 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler Ama sadece dünyada arz fazlası nedeniyle düşen fiyatlar sonrası balıkçılık alanında üçüncü ülkelerle serbest bir ticaret karşısında her yıl biraz daha yüksek miktarlarda ödenmeğe yürütülmeğe başlanmıştır, balıkçılık faaliyetleri daha yoğun başlanan ihracat yardımları ile iç piyasa ve stok sorunlarının olan Fransa ve İtalya’da sıkıntı yaşanmaya başlanmıştır. Sadece çözümlenmesi mümkün olamamıştır. serbest ticaretin getirdiği korunma ihtiyacı değil, avlanma sahalarındaki canlı kaynakların korunma ve muhafazası, Bu baskıların etkisiyle 1982/83 pazarlama yılında hububat balıkçılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesi, balıkçılık sanayi ve için garanti eşiği sistemi getirilmiştir. Bu uygulama Topluluk tüketiciyi koruma gibi kaygılarla balıkçılık alanında da bazı için iç tüketim ve ihracat rakamları esas alınarak belirlenen bir düzenlemelere gitme gereği duyulmaya başlanmıştır. Yıllar toplam üretim miktarının üstüne çıkıldığında ürünün fiyatının süren sıkı müzakerelerden sonra 1983 yılında Ortak Balıkçılık düşürülmesi şeklinde yürütülmüştür. Bir ürün grubunu üreten Politikası (OBP) oluşturulmuştur. Dolayısıyla daha sonra tüm üreticilerin o üründe kaydedilen üretim artışlarından OTP ve OBP birbirinden ayrı politikalar halinde ele alınmaya sorumlu oldukları görüşünden hareketle, bu fiyat indirimi başlanmışlardır. bir “ortak sorumluluk vergisi” olarak kabul edilmektedir. Aynı uygulamaya 1977 yılından itibaren süt, 1984/85 yılından OTP’nin 1990’lı yıllarda stratejisi değiştirilerek, üretimin itibaren makarnalık buğday için başvurulmuştur. 1982 yılında kısılması temeline dayandırılan bir yardım sistemi birçok ürün için, eğer üretim miktarı belirlenen miktarı aşarsa geliştirilmiştir. OTP’de MacSharry Reformu (1992) olarak destekleme fiyatlarından azami %5 kesinti yapılması esasına adlandırılan bu politika değişimi, sonuçlanmakta olan Uruguay dayanan “garanti eşiği” uygulaması getirilmiştir. Garanti eşiği Görüşmelerinde alınmakta olan kararlara uyum kadar, üretim belirlenmesiyle beklenen üretim azalışı sağlanamadığı için, fazlası sorununu çözmeğe yönelik yeni unsurlarıyla radikal 1984/85 üretim döneminde süt üretimine kota konulmuş, bazı değişiklikler de getirmektedir. Tarım ürünleri fiyatlarını kotanın üstünde kalan üretim miktarına %100 oranında süper Topluluk içi ve dünya piyasalarında daha fazla rekabet vergi uygulanmaya başlanmıştır. 1986 yılında hububat için gücüne kavuşacak şekilde düşürmek, bu yüzden üreticilerin ortak sorumluluk vergisi getirilmiş ve müdahale fiyatının %3’ü karşılaşacakları gelir düşmelerini telafi edecek, piyasa kadar üreticiden vergi alınmaya başlanmıştır. mekanizmasının işleyişini düzenleyecek ve çevre faktörünü üretim alanına her yönüyle sokacak yardım önlemleri olarak OTP’de reform yapılması yönünde hem üye devletler ve düşünülmüştür. Tarım kesiminin desteklenmesinde kırsal hem de dünya piyasalarında ürünlerini satamayan ülkeler kalkınma önlemleri de bu reformla gündeme gelmiştir. tarafından yapılan baskılar yoğunluk kazanmıştır. 1986 yılında başlayan 8. GATT (Uruguay) Görüşmelerinde üçüncü Yeni genişlemeler, tek para sistemine geçiş, ihracat ülkelerden gelen eleştiri ve baskılarla 1988 yılında OTP reformu sübvansiyonlarının içsel baskılar ve DTÖ taahhütleri nedeniyle yapılmıştır. Bununla yüksek fiyat politikası uygulamaları azaltılması gereği, 2000’li yıllarda başlayacak yeni DTÖ durdurulmuş, ekim alanını ve üretimini isteğe bağlı olarak görüşmelerine hazırlıklı olma ihtiyacı yeni bir OTP reformuna azaltan üreticiye parasal destek sağlanmış, Komisyona tarıma gitme zorunluluğunu gündeme getirdiğinden, daha sonra yönelik bütçe harcamalarını sınırlayabilme yetkisi verilmiştir. Gündem 2000 reformu yapılmıştır. Bu reform gelecekteki Böylece üretim artışında en fazla ve en hızlı etkide bulunan OTP’nin bir taslağı veya ilk adımı olarak düşünülebilir. politika aracı olan fiyatların kullanımı kısıtlanarak, üretim artırıcı etkisi bir ölçüde de olsa azaltılmıştır. Gündem 2000 ile kırsal kalkınma politikaları OTP’nin ikinci ayağı olarak kabul edilmekte, piyasalar daha liberal hale Tarım politikaları oluşturulmaya başlandığı dönemlerden getirilmekte, çevre unsuru da üretimin her aşamasına itibaren ortak olarak karşılaşılan sorunlara çözüm ararken, dahil edilmektedir8. Bu dönemde fiyatların dünya piyasa başlangıçta balıkçılık için özel bir politika geliştirilmesi fiyatları düzeyinde olması hedeflenmiş, üretime çevre ve düşünülmemiştir. Bunun nedeni, AB’nin kurucu üye sürdürülebilirlik boyutu getirilmiş, tarım ürünleri piyasalarında devletlerinde yürütülen balıkçılık faaliyetlerinin genelde sapmalara yol açmayacak üretimden bağımsız yardımlar ve ulusal balıkçılık sınırları dışında olması, hatta Lüksemburg’da kırsal kalkınma politikası önlemleri ağırlık kazanmış, tarım herhangi bir balıkçılık faaliyetinin bulunmamasıdır. Ne mevzuatında sadeleştirme çalışmaları başlatılmıştır. zaman ki Ortak Gümrük Tarifesinin (OGT) yürürlüğe girmesi 2002 yılında başlayan Ara Dönem Değerlendirmesi sonucu Ancak, geçmiş yardım miktarları referans alınarak ödenecek Haziran 2003 itibariyle Bakanlar Konseyi yeni bir reform yardıma hak kazanma (çapraz uyum olarak adlandırılan) çevre, paketini kabul etmiştir. AB’de 2000’li yılların ikinci yarısı için gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı, hayvan refahı öngörülen sistem, çiftçilerin daha önce aldıkları yardımlar standartları, iyi tarımsal uygulamalar ve çevre koşulları ile temel alınarak yapılacak tek bir yardım ödemesi olarak bağlantılı kılınmaya devam edilmektedir. Bunun dışında daha özetlenebilir9. Böylece tarihinin en büyük genişleme hareketini güçlü bir kırsal kalkınma politikası yoluyla çiftçinin AB üretim yaşamakta olan AB bundan tarım harcamaları açısından en az standartlarını karşılamaya yardım edilmesi esas alınmaktadır. zararla çıkmayı amaçlamıştır. Bunun dışında tarım kesimine Büyük işletmelere yapılacak doğrudan desteklerde indirim yapılacak yardımlarda değişiklik yaparak, üretim artışı yaparak, bu ödenmeyecek miktarlarla yeni kırsal kalkınma yaratılması olgusunun önüne geçilmesi, kaliteli üretim ve gıda politikalarına parasal katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bu güvenliğinin sağlanması, çevre korumanın güçlendirilmesi, uygulama “modülasyon” olarak ifade edilmektedir. Tarım daha adil bir yardım düzeni kurulması ve DTÖ görüşmelerinde bütçesi 2013 yılına kadar belirlenmiştir. Bütçe aşılmayacak OTP’yi savunabilecek duruma gelinmesi hedeflenmiştir. şekilde mali disiplin sağlanacaktır. Son reform uygulamasının temeli çiftçilerin 2000-2002 Reformun yasal dayanağı OTP’nın doğrudan destek yıllarında tarımsal faaliyetleri nedeniyle aldıkları yardımların programlarının ortak kurallarını belirleyen ve belirli destek ortalaması referans alınarak üretimden bağımsız olarak yapılan programları oluşturan 29 Eylül 2003 tarih ve 1782/2003 sayılı tek bir doğrudan yardım ödemesine dayandırılmaktadır. Yani Konsey Tüzüğü olmuştur. Çapraz uyum, modülasyon ve bir tarım üreticisi 2000-2002 yıllarında bitkisel ve hayvansal Entegre İdare ve Kontrol Sistemi konusundaki detaylı kurallar üretim faaliyetleri için almış olduğu ortalama yardım miktarını 21 Nisan 2004 tarih ve 796/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü, tek artık ne ürettiği, ne kadar ürettiği dikkate alınmaksızın almaya ödeme programının uygulanması konusundaki kurallar ise devam edecektir. Bu da üreticinin yaptığı üretimle yardım 21 Nisan 2004 tarih ve 795/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü ile arasındaki bağlantının kesilmesi, yardım almak için üretim getirilmiştir. biçimini ve miktarını değiştirmeyeceği, aldığı yardımın sadece bir gelir desteği olması durumunu beraberinde getirmektedir. 2008 yılı Kasım ayında AB üyesi devletlerin tarım bakanları Bu da artık tarımsal faaliyetlerin yönlendirilmesinin yardımlarla OTP’nin yeniden gözden geçirilmesi ve bir “Sağlık Taraması”na değil, piyasada oluşacak fiyat düzeylerine göre çiftçiler tabi tutulması konusunda anlaşmışlardır. Böylece OTP’nin tarafından yapılacağı anlamına gelir. AB üreticileri tarım günün ihtiyaçlarına göre daha modern, daha sade, piyasalarındaki fiyat sinyallerine göre daha rekabetçi olabilmek daha verimli hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Çiftçiler için daha rasyonel kararlar almak zorunda kalacaklardır. Bu üzerindeki kendi sorumluluklarında olmayan kimi çapraz durumu tetikleyen bir unsur da artık Topluluk tarafından tarım uyum sınırlamalarının kalkmasıyla çiftçilerin üretimlerini ürünleri piyasalarında alım faaliyetlerinin çok sınırlandırılmış piyasalardaki gelişmelere göre yönlendirmeleri ve yeni olmasıdır. atılımlar yapabilmeleri mümkün olabilecektir. 12 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler REFORM DÖNEMLERİ VE O DÖNEMLERDEKİ GELİŞMELER I.Dönem 1958-68 OTP kurallarının oluşturulması (Bu Geçiş Dönemi içinde üye ülkeler kendi ulusal politikalarını sürdürmeğe devam etmişlerdir.) IV.Dönem 1992- 1999 (1992 reformu) • Üretimin kısıtlanması (Ekim alanı ve yardımdan yararlanacak hayvan sayısına sınırlama) • Avantajsız bölgelerde hayvancılığın desteklenmesine yönelik yardım mekanizmaları II.Dönem 1968-81 • Fiyat ve pazar politikalarının ağırlık kazanması • Mansholt Planı (1971-75 arası yapısal önlemler) • Petrol krizi (1974 ve daha sonra 1978 –79 yıllarındaki petrol krizleri ile sırasında üretim artarken ihracattaki darboğazlar stoklarının artmasına yol açmıştır.) • Enflasyon – işsizlik sarmalı • Fiyat baskısı (üretim, stok ve tüketici fiyatlarında artış) • Genişlemeler: (1973 yılında İngiltere, Danimarka ve İrlanda’nın katılımı) •Yan önlemler (İşletmelerde orman kurulması, IACS, yeni erken emeklilik düzenlemeleri, • DTÖ taahhütlerini gerçekleştirici kararlar (ihracat ve ithalatta lisans, ihracat sübvansiyonlarında ve gümrüklerde indirim, iç desteklerdeki azalma) Genişlemeler (1995 yılında Avusturya, İsveç ve Finlandiya’nın katılımı) • Reform ihtiyacı (Tarıma yönelik harcamaların Birlik bütçesinin yarısını oluşturmaya devam etmesi, tarım ve çevre ilişkilerinin artan önemi, BSE krizi ile • Ortak mali sorumluluk vergisinin getirilmesi öne çıkan ürün güvenirliği ve tüketici hakları, DTÖ • Reform ihtiyacı Dokuzuncu tur görüşmelerine yönelik hazırlıklar, AB üreticilerinin dünya ile rekabetinin artırılması kaygıları, III.Dönem 1981-1988 genişleme kararı) • Aşırı üretim • Bütçe zorlukları V.Dönem 2000-2004 (Gündem 2000) • Süt kotaları (1984) Doğrudan ödemeler (Arazi bazlı ekim alanı kısıtına dayalı • Genişlemeler (1981’de Yunanistan, 1986 da İspanya ve yardımlar) Portekiz’in katılımı) • GATT Uruguay Görüşmeleri (1986 yılında başladı) • Reform ihtiyacı • Çevre önlemleri (Yardımların çevre ile ilişkisinin kurulması) • Kırsal kalkınma (bölgeler arsası gelişmişlik farklarının azaltılması, tarımsal yapının iyileştirilmesi, çiftçilerin IV.Dönem 1988-1992 (1988 reformu) • Garanti eşiği • Bütçeyi dengeleyici unsurlar (Harcamalardaki yıllık artış GSMH artışının %74ünü geçmemesi, refah düzeylerinin artırılması, fiyat mekanizmaları yerine yeni yardımlar) •Yeni genişleme hazırlıkları (PHARE, SAPARD programları, görüşmeler) harcamaların bütçede ayrılan miktarları aşmaması • DTÖ görüşmeleri için Erken Uyarı Sistemi, Komisyona bu alanda önlem • Reform arayışları geliştirme görevi, kur dalgalanmalarına karşı ihtiyat akçesi oluşturulması, stokların elden çıkartılması için VI.Dönem 2005-2013 kurallar oluşturulması) Gönüllü “set-aside” (nadas), • Geçmişte alınan yardımlar baz alınarak tek bir yardım ekstansifleşme uygulamalarına ödeme yapılması ödemesi, böylece doğrudan ödemeleri üretimden • Üretim türünün değiştirilmesi (üye devletlerin bu amaçla yapacakları projelere yapılacak yardımların %25’inin bütçeden ödenmesi) bağımsız hale getirmek • Ödemeleri çevre, gıda güvenliği, hayvan refahı,sağlık, iş güvenliği standartları ile bağlantılı kılmak • Erken emeklilik • Doğrudan ödemelerle kırsal kalkınmaya destek • Sıkı fiyat politikası • Bütçe disiplini ve modülasyon • Reform ihtiyacı • Pazar politikalarında değişiklik 3. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA İyi mesleki uygulamalar konunun yalnız ekolojik boyutunu ÇEVRE VE GIDA GÜVENLİĞİ KAVRAMI içerir; burada doğal kaynakların ve kullanılabilirliğinin korunması ve gelecek kuşaklar da dikkate alınarak doğadan OTP’nın uygulama hedeflerinden biri de çevrenin korunmasına yararlanmadaki başarıyı ve işlevselliği de garanti altına katkıda bulunmaktır. Tarımdan ayrılanların boş bıraktıkları almak amaçlanmaktadır. Örneğin Nitrat direktifinin III sayılı topraklar üzerinde, kötü toprak kalitesine ve/veya sert iklim Ekindeki iyi mesleki uygulama ile ilgili kurallar gübrenin koşullarına sahip bölgelerde tarımsal üretimin devamı, doğal tarım topraklarına atılamayacağı zaman aralıkları, toprağın kültürün bozulmaması, tarım girdileri kullanımı nedeniyle özellikleri, suların kirlemesinin nasıl önleneceği, gübrelerin çevre sorunları yaratılmaması Avrupa’da ortaklaşa yürütülecek nasıl depolanacakları gibi konuları ele almaktadır. Ayrıca üye bir politika ile sağlanabilecektir. Bu yönüyle bir taraftan devletler tarımda iyi mesleki uygulama kurallarına münavebe verilen çeşitli destekler çevre dostu üretim yöntemlerine dahil toprak işleme ve ekim koşulları (çayır/tarla arazisi), bağlanırken (Çapraz Uyum), diğer taraftan çevreye yönelik özel toprakta asgari bitki örtüsünü muhafaza etmek, gübreleme düzenlemeler getirilmektedir. planı yapmak, bitki köklerinin uzandığı yerler üzerinden sulama sistemine suyun akması veya sızması yoluyla su 1970’li ve 1980’li yıllarda uygun yöntemlerle yürütülen tarımsal kirlenmesini önlemleri de öngörür. faaliyetler kavramına çevre konuları da katılmıştır. Örneğin su havzalarında bir takım kullanım sınırlamaları getirilmektedir. Avantajsız bölgelerde bazı koşullara uymayı kabul etmiş, çevre Özellikle gübre ve mücadele ilaçları ekolojik yönden büyük ile ilgili sınırlamalara katılmayı kabullenen çiftçilere de telafi önem taşımaktadır. 1990’lı yılların ortasından beri “uygun edici ödemede bulunulmaktadır. Burada çevre koruma ve usullerle tarımsal faaliyette bulunma” (yani verimli, rasyonel üzerinde anlaşmaya varılmış kırsal alanların sürdürülebilirliğini tarım) kavramı yerini “iyi mesleki uygulama”lara bırakmıştır. sağlayıcı üretim yöntemlerini uygulayarak iyi çiftçilik Kimyasal ilaç, gübre, toprağın ve tabiatın korunması ile uygulamalarına girişen çiftçiler kastedilmektedir (1257/99 ilgili hukuki düzenlemelerde iyi çiftçilik uygulamalarına sayılı tüzüğün 14. Mad. 2. Fıkrası). atıfta bulunulmaktadır. 91/676 EEC sayı ve 12. Aralık 1991 tarihli Tarımdan Kaynaklanan Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Tarım ve kırsal kalkınmada artık çevre faktörü her boyutuyla Korunmasına İlişkin Konsey Direktifi (OJ. Nr. L 375, S. 1), zirai ele alınmaktadır. Çevre faktörünün dikkate alınması, biyo- mücadele ilaçlarının dolaşımı ile ilgili 91/914/ EEC sayı ve 15 çeşitliliğin, peyzaj ve doğal parkların korunması, organik Temmuz 1991 tarihli (OJ.Nr.L 230 s.1) Konsey Direktifi ve Kırsal üretim gibi faaliyetler yerel ekosistem üzerindeki baskıyı Alanların Gelişmesinin Teşvikine İlişkin 1257/99 sayılı ve 17. hafifletecektir10. Mayıs 1999 tarihli (OJ. Nr L 160, s. 80) (iyi mesleki uygulamadan değil, diğer anlamlarda iyi çiftçilik uygulamasından söz eden) Konsey Tüzüğü buna atıfta bulunmaktadır. Çapraz Uyum 1999 yılında çevreyle daha uyumlu bir tarım politikası oluşturma amacıyla doğrudan ödemelerin uygulanmasında dikkate alınması gereken bazı kriterler oluşturulmuştur. Tarımsal üretim faaliyetleri esnasında çevrenin korunması için gerekli görülen önlemlerin alınması koşuluyla yardım mekanizmalarından yararlanma temeli getirilmiştir (1259/1999 sayı ve 17 Mayıs 1999 tarihli Konsey Tüzüğü). Çapraz uyum olarak adlandırılan bu uygulama ile OTP çerçevesinde verilecek doğrudan yardımlar için ortak kurallar getirilmekte ve bu kurallara uyulmaması halinde üretici verilecek yardımın kısılması/kesilmesi veya para cezaları gibi üye devletin insiyatifinde olarak belirlenen şekilde cezalandırılmaktadır. 2003 Ara Dönem değerlendirmesi sonrası çıkartılan 29 Eylül 2003 tarih ve 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü ile doğrudan gelir desteklerinin verilmesinde çapraz uyum kuralları belirlenmiştir. Bununla çeşitli ürün gruplarına verilen yardımlar kamu, hayvan ve bitki sağlığı, çevre, hayvan refahı konularında getirilecek kurallara bağlanmıştır. Uygulamayla ilgili 796/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü ve onu tadil eden tüzükler (en son 9 Haziran 2009 tarih ve 484/2009 sayılı ve 8 Mayıs 2009 tarihli ve 380/2009 sayılı Komisyon Tüzükleri) anılabilir. 14 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler Gıda güvenliği ise, bugünkü anlayış ve kapsamdan farklı Gene kamu sağlığı açısından genetiği değiştirilmiş gıdalar olmakla beraber, tarım ürünleri için Ortak Piyasa Düzenlerinin konusunda da esas olarak etiketleme ve bu yolla tüketiciyi oluşturulmasıyla beraber adımı atılmış bir konudur. Önce, tükettiği ürün hakkında bilgilendirme yolu tutulmuştur. Amaç farklı ürünler için 1966/67 üretim döneminden başlayarak, kamu sağlığını ve çevreyi korumak olduğu kadar, genetiği 1960’lı ve 1970’li yıllarda değişik zaman aralarında kabul edilen değiştirilmiş organizmaların (GDO) piyasaya sunumlarının piyasa mekanizmalarıyla ürünlerin pazarlama standartları kontrolünü de sağlamaktır. 1990 yılından bu yana GDOların saptanmış ve bu standartlara uyum istenmiştir. 1980’lerde piyasaya sürülmesi ve koşulları hakkında çok sayıda yasal “etiketleme, coğrafi işaretler, koruma altına alınmış menşe adı” düzenleme getirilmiştir. gibi düzenlemeler gündeme gelmiştir. Daha sonra özelliği olan tarım ürünleri ve gıdalar için sertifikalandırmaya gidilmiş, 2003 Gıda güvenliği konusunda bir diğer önemli unsur veteriner OTP reformu sonrasında gıda güvenliğinin bir parçası olan hizmetleri açısından öne çıkmaktadır; hayvan sağlığı ve kalite politikası daha da genişletilerek yeni düzenlemelerle hayvan refahı bu meyanda sayılabilir. Hayvan sağlığı bir geliştirilmiştir. taraftan Topluluk içi ticarette ve üçüncü ülkelerden ithalatta koruyucu hayvan sağlığı önlemleri ile canlı hayvan, semen, Bitki hastalıklarıyla mücadele konusundaki yasal yumurtalık, embriyo ve hayvansal kaynaklı ürünlerde düzenlemelerin de 1969 yılında çıkartılan patates veteriner kontrolleri, diğer taraftan hayvan hastalıkları kontrol, hastalıklarının karantina önlemlerine ilişkin iki direktifle eradikasyon ve izleme, izlenebilirliğin sağlanması, veteriner başladığı söylenebilir. 1976’da Bitki Sağlığı Daimi Komitesi ilaçları gibi önlemlerle birlikte anılır. kurulmuş ve 77/93/EEC sayılı Konsey Direktifiyle AB üyesi devletler arasındaki ticarette ve üçüncü ülkelerden AB üyesi Topluluk içi ve dışından olan ithalatta ilgili canlı hayvan ülkelere yapılan ithalatta halen geçerli olan kuralların temeli veya hayvansal ürünlerin tabi olacağı genel sağlık kuralları, atılmış, zararlı organizmaların listesi direktif ekinde verilmiştir. kesimhanelerin uyması gereken asgari hijyen koşulları, 1993 yılında Toplulukta İç Pazar’ın oluşumuyla bitki ve bitkisel canlı hayvanlardaki kimyasal kalıntıların kontrolü, büyüme ürünlerin üye devletler arasında serbest dolaşımına izin hormonlarının kullanımı gibi konulara getirilen kurallar daha verecek olan bitki pasaportları kavramı getirilmiştir. 2000/29/ 1964 yılında domuz ve büyükbaş hayvanların Topluluk içi EC sayılı Konsey Direktifi ile de konunun temel hukuki ticaretlerini etkileyen 64/432/EEC sayılı Konsey Direktifine çerçevesi çizilmiştir. kadar uzanır. Daha sonra çıkartılan çok sayıda Konsey direktifi ile canlı hayvan, semen, yumurta, embriyo ve hayvansal Bitki koruma ilaçlarında yer alan bazı aktif maddelerin piyasaya kaynaklı ürünlerin Topluluk içi ve dışı ticaretinde uyulması sürülmesi hakkında 1979 yılında çıkartılan 79/117/EEC sayılı gereken kurallar belirlenmiştir. Konsey Direktifi daha sonra çeşitli tüzüklerle tadil edilmiştir. İlaçlarla ilgili sertifikalandırma işlemleri, izin ve koşullar Veteriner kontrolleri 1989 yılında İç Pazarın tamamlanması mevzuatla belirlenmiştir. doğrultusunda Topluluk içi ticarette veteriner kontrollerine dair 89/662/EEC sayılı Konsey tüzüğüne uzanır. Daha sonra bu Bitki çeşitlerine verilen fikri mülkiyet hakları, genetik çeşitliliğin veteriner kontrollerinin uygulanışına ilişkin detaylı kuralları muhafazası ve kullanımı gibi konular da 1994 yılında (2100/94 belirleyen çok sayıda Konsey tüzüğü, direktifi ve Komisyon sayılı Konsey Tüzüğü) ve onu izleyen yıllarda çıkartılan kararları yayınlanmıştır. Sağlık ve zootekni kontrolleri mevzuatla kurallara bağlanmıştır. Sınır Kontrol Noktalarında yapılmakta, bütün veteriner kontrol otoriteleri birbirine bilgisayar ağı ile bağlanmakta, Tohumların ve diğer bitki materyallerinin ticareti bütün ithalat yetkililerin girebildiği bilgisayar dosyasına hakkında kurallar 66/402/EEC ve 66/403/EEC sayılı Konsey kaydedilmektedir. Direktiflerinden başlayarak günümüze kadar çıkartılan mevzuatla değişikliklere tabi tutulmuştur. Zootekni standartları safkan damızlık hayvanlar ve onların semen, yumurtalık ve embriyolarının kullanımının uyumlaştırılması ile ilgili ölçütleri ele alır. Hayvan yetiştiricilerinin sürü kayıtları, örgütleri, örgütlerin Toplulukça Hayvan refahı kavramı çiftlik hayvanlarının çiftlikteki tanınması, pedigri sertifikası özellikleri, besi hayvanlarının yetiştirilme döneminde, bir yerden bir yere nakli sırasında ve genetik değerleri ve performans izlenmesine ilişkin kurallar kesim/öldürülmeleri esnasında uyulması gereken kuralları bu grup içinde ele alınabilir. Daha 1977 yılında safkan belirleyen bir uygulamalar bütünüdür. Bu konuda ilk adım küçükbaş hayvanlar hakkında çıkartılan 77/504/EEC sayılı 1978 yılında tarımsal amaçla elde tutulan hayvanların Konsey Direktifi ile başlatılan yasal düzenlemeler diğer çiftlik korunmasına dair Avrupa Konvansiyonu’nun oluşturulmasına hayvanları cinsleri için de geliştirilerek, sertifikalandırmadan dair (78/923/EEC) Konsey Kararıdır. 1988 tarihli kesim yetiştirici kuruluşların onayı ve denetlenmesine kadar için kullanılan hayvanların korunmasına dair Avrupa uzanan konularda çıkartılan Konsey direktifleri ve Komisyon Konvansiyonu’nun oluşturulmasına ilişkin Konsey Kararı kararlarıyla ihtiyaçlar çerçevesinde düzenlenmişlerdir. (88/306/EEC); bunun yanı sıra Avrupa Topluluklarını kuran Anlaşmaların ve Amsterdam Anlaşmasının eki (Hayvan Refahı Hayvan sağlığı konularının kontrol ve izlenebilmesi için ve Hayvanların Korunmasına İlişkin Protokol) AB’de hayvan ele alınan bir diğer konu da hayvanların tanımlanması ve refahı konusunda ilk atılımlar olarak belirtilebilir. Daha sonra kayıt altına alınmasıdır. 92/102/EEC sayılı Konsey Direktifiyle bu alandaki yeni mevzuat bunları izlemiştir. başlatılan hayvanların tanımlanma ve kayıt altına alınma işlemleri daha sonra çeşitli Konsey, Komisyon ve Avrupa Gıda güvenliğinin hayvansal ürünlerle ilgili bir diğer konusu Parlamentosu tüzükleriyle sürdürülmüştür. Bir taraftan bir hayvan yemleridir. Üye devletler arasında hayvan yemlerine hastalık ortaya çıktığında hastalanan hayvanların izlenmesi, ilişkin mevzuatın uyumlaştırılması için ilk 1970 yılında diğer taraftan hayvan hareketlerinin kontrol altında tutulması, çıkartılan, daha sonra yeni tüzüklerle üzerinde değişiklikler bunun yanı sıra hayvanlara yönelik yapılan yardımların yapılan yem sektöründe çalışan kuruluşların kaydı ve kabulüne doğruluğunun bilinmesi ve kontrolü açısından hayvanların ilişkin Konsey direktifi, bunu tadil eden ve daha sonra küpelenmesi, kayıtlarının yapılması gerekir. Hayvanların yürürlükten kaldıran Komisyon ve Konsey direktifleri, yemlerin güncel kayıtlarıyla hayvan ticaretinin izlenebilmesi açısından etiketlenmesi, pazarlanması, bileşimi, katkı maddeleri ile ilgili işletmeler kayıt yapmakla, üye devletler de bu işletmelerin mevzuat bunları izlemiştir. listelerini tutmakla, bilgisayar ortamında ulusal veri tabanı oluşturmakla yükümlüdür. İzlemenin tam olarak Kamu sağlığı açısından bitkisel ve hayvansal gıdalarda sağlanabilmesi açısından sığır eti ve ürünleri de etiketleme maksimum kalıntı sınırlarının belirlenmesi (ki ilk düzenlemeler kapsamına alınmıştır. olarak 76/895/EEC ve 86/362/EEC sayılı kalıntı düzeyleriyle ilgili Konsey Direktifleri belirtilebilir), gene kamu sağlığını korumak Hayvan hastalıklarını yok etmek ve hayvanları hastalıklara karşı için çiftlik hayvanlarında hormon kullanımının (1993 yılında korumak, hastalıkların bildirimi gıda güvenliği kapsamında çıkartılan komisyon Kararları ve onu izleyen mevzuatla) belirli hayvancılıkla ilgili 82/894/EEC sayılı 1982 tarihli Konsey maddeler itibariyle yasaklanması gıda güvenliği ile ilgili önemli direktifine uzanır. Hastalıkların izlenmesi, ortadan kaldırılması alanlardır. ve önlenmesi konularında çeşitli Konsey direktifleri, Konsey ve Komisyon kararları bulunmaktadır. Üye devletlerde gıda güvenliği ve tüketicinin korunmasıyla ilgili olarak ulusal mevzuat da bulunmaktadır. Bununla birlikte Gene hastalanmış ve tedavi altına alınmış hayvanların AB düzeyinde (EC) 178/2002 sayılı Konsey Tüzüğüyle gıda kullandığı ilaçların etkinliği ve kullanılan ilaçlar nedeniyle kanununun genel ilkeleri belirlenmiştir. Genel Gıda Tüzüğünün hayvansal gıdaların tüketici sağlığını tehlikeye atmaması amacı gıda mevzuatının geliştirilmesinde uyumlu bir yaklaşımı amacıyla veteriner ilaçlarının pazarlanması aşamasında mümkün kılacak bir çerçeve yaratmaktır. Bunun yanı sıra bazı kurallar getirilmektedir. İlk defa 1981 yılında üye özel uyum kurallarının kapsamadığı, ama İç Pazarın işlevinin ülkelerde veteriner ilaçlarına ilişkin yasaların, standartların karşılıklı tanınma ile sağlandığı alanlarda bir genel çerçeve uyumlaştırılması, test edilmesi hakkında 81/851/EEC ve yaratmaktır. Bu tüzükle gıda ve yem üretim ve dağıtımının 81/852/EEC sayılı Konsey direktifleri ve bunu izleyerek çok her aşamasını kapsayan tanımlar, ilkeler ve sorumluluklar sayıda maksimum kalıntı sınırı ve iyi üretim yöntemleri açıklanmaktadır. konularında mevzuat çıkartılmıştır. 16 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Oluşumundan Günümüze Yaklaşımlar, Gelişmeler ve İzlenen Çizgiler OTP tarımsal üretimin ve pazarların düzenlenmesi ve kırsal 2003 reformu sürdürülebilirlik çizgisinde gene piyasaya alanın refah, istihdam ve rekabet gücü açısından gelişme yönelim, tüketici meselelerine verilen önem, bu kez işletme düzeyinin yükseltilmesi yanında daha sağlıklı gıda, kontrol gelirini artırıcı yardımlar, çevre koruma ve kırsal kalkınmaya ve izlenebilirlik koşullarını da iyileştirme çabasındadır. Bunu daha fazla eğilme gibi radikal değişiklikleri içermektedir. sağlayacak adımlar Tarım ve Kırsal Kalkınma Genel Müdürlüğü ile Sağlık ve Tüketici Genel Müdürlüğünün ilgi alanlarındaki 2008 sonrası “sağlık taraması” 2003 reformunun beklentilerini gıda ve yem güvenliği ve kalitesi, hayvan sağlığı ve refahı, hayata geçirecek daha ileri adımlar getirmektedir. Artık hayvan beslenmesi, bitki sağlığı konularındaki çalışmalarıyla çapraz uyum ile (çevre, gıda güvenliği, hayvan refahı gibi) sağlanmaya çalışılmaktadır. AB iç pazarında ve üçüncü standartlara saygı ve kabullenme kaçınılmaz bir gerek ülkelerle ticarette, uluslararası kuruluşlarla ilişkilerde, İç Pazarın haline gelmişir. Doğrudan ödemeler tamamen üretimden daha etkin işleyişinin sağlanmasında etkin kontrol sistemleri bağımsız olarak verildiğinden, yardımların transfer etkinliği geliştirmek ve AB standartlarına uyumun değerlendirilmesi artırılmış olmaktadır. Yüksek miktarlarda yardım alan esas alınmaktadır. çiftçilerden aldıkları yardım miktarını kısarak, bu fonların kırsal kalkınma alanında kullanılacak şekilde yönlendirilmeleri 4. ORTAK TARIM POLİTİKASINDA DÖNÜŞÜM şeklinde açıklanabilecek “modülasyon” uygulamasıyla hem ÇİZGİLERİ - YANLIŞ GİDENLER VE BULUNAN ÇÖZÜMLER OTP’de mali disiplin bir anlamda daha sağlanmakta, hem yüksek yardımlarla gelir dağılımının bozulması bir ölçüde Kuruluşundan beri OTP’den beklenen tarımda verimliliğin engellenmekte, hem de henüz yapılacak çok hamle olan kırsal artırılmasıdır. 1960’lı yılların sonu ve 1970’li yıllarda gıda kalkınma alanında finansman olanağı yaratılmaktadır. Piyasa güvencesini sağlamak esas alınmıştır.Bunun için verim ve müdahalelerine getirilen sınırlamalar çiftçilerin piyasadaki üretim artışı yaratılmış, piyasa dengesini sağlayabilmek fiyat sinyallerine göre üretimlerini yönlendirmelerini için fiyat desteği, yardımlarla da gelir desteği verilmeğe sağlayacağından, çiftçiler daha çok piyasa için üretimde çalışılmıştır. 1980’li yıllar ise hem dünya piyasalarında, hem bulunmaya başlamakta, bu yönüyle “müteşebbis” karakterleri de AB içinde bir kriz dönemidir. Aşırı üretim, çok yükselen güçlenmektedir. harcamalar, uluslararası anlaşmazlıklar sorunları büyütürken, verimlilik artmaya, yapısal önlemlerle pazar dışı konularda Artık OTP, temel felsefesi aynı kalmış olsa bile, ne uyguladığı tarımsal gelişmenin önü açılmaya çalışılmıştır. politika araçları, ne de gelecek için beklentileri itibariyle geçmişin OTP’siyle tam anlamıyla örtüşmemektedir. 1992’den sonra verim artışı yanında başka bir kavram gündeme gelmiştir; rekabetçilik. Bir taraftan ürün fazlaları azaltılmaya çalışılırken, çevre, gelir dengesi, bütçe dengesi gibi kaygılarla OTP önlemleri değiştirilmiştir. Fiyat desteklerine set getirilmiş, uluslararası taahhütler gereği iç destekler, gümrük vergileri ve ihracat sübvansiyonları azaltılırken, (Topluluk tercihi ilkesinin en önemli aracı olarak kullanılan) değişen gümrük vergileri uygulamasına esas itibariyle son verilmiştir. Gündem 2000 sonrasında ise verimlilik ve rekabetçilik kavramlarına ek olarak sürdürülebilirlik bir temel hedef haline gelmiştir. Bu dönemde reform süreci derinleşmiş, dünya rekabetine açılabilmek için pazar politikalarında fiyat desteği terk edilmiş, tarım ve kırsal gelişme aracı olarak kırsal kalkınma politikaları oluşturulmuştur. NOTLAR 1 Michael Tracy, Agriculture in Western Europe-Crisis and Adaptation since 1880. Granada Publıshing, London, 1982. 2 Hans Stamer,. Agrarpolitik aktuell. Unser Weg in die Zukunft. Frankfurt/Main, DLG Verlag, 1983, s.70. 3 Otto Strecker, “Preis-und finanzpolitische Instrumente in die EWG-Agrarpolitik”. in: Agrarpolitik in der EWG. München Basel Wien, BLV, 1968, 275-298. 4 Rosemary Fennell, The Common Agricultural Policy of the European Community. Its institutional and administrative organisation. Granada Publishing, Allanheld, Osmun, Montclair, 1979, s. 6. 5 Andrew Fearne, “The History and Development of the CAP 1945-1990.” in: The Common Agricultural Policy, Ed: C. Ritson-D.R. Harvey, CAP International. 1997. 11-55 6 Stefan Tangermann, “Weltweite ökonomische und politische Rahmenbedingungen für die EG Agrarpolitik” in: Wirtschaftliche und soziale Auswirkungen unterschiedlicher agrarpolitischer Konzepte, 1988, 61-72. 7 Bernd van der Meulen-Menno van der Velde, European Food Law Handbook. Waageningen Academic Publishers, 2008, s.232-233. 8 Europaeische Kommission, Die Lage der Landwirtschaft in der Europaeischen Union. Bericht 1999. Brüssel, Luxemburg, 2001, s.27. 9 European Commission, CAP reform - a long-term perspective for sustainable agriculture 22.04.2004 http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/capreform/index_en.htm (5 Ağustos 2004). 10 W. Kok, Enlarging the European Union Achievments and Challenges. European University Institute Robert Shuman Centre for Advanced Studies, Belgium, 2003. günümüzdekİ ortak tarım uygulamalar ve gelecek İçİn beklentİler polİtİkası Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN 1. AMAÇLAR OTP’nin Topluluğun kuruluşuyla beraber gündeme gelen ilk politika alanları arasında yer alma nedenleri kadar, bir OTP Ortak Tarım Politikası (OTP) AB’nin en eski politikaları uygulanmasıyla resmi olarak ne elde edilmesinin amaçlandığı arasında yer alır. Ortak pazarın tarım ve tarım ürünlerine de da önem taşır. Daha Topluluğun kuruluşu sırasında öyle bir yaygınlaştırılacağına amir olan Amsterdam Anlaşması md. ortak tarım politikası belirlenmeliydi ki, bu hem pek çok 32 (38) 1. fıkrası tarım ürünlerini “bitkisel ürünlerle hayvansal konuda ulusal politikaların yerine geçmeli, hem de üye ürünler ve su ürünleriyle bunların ilk işlenme aşamalarında devletler açısından giderilmesi gereken sorunlara çözüm yer alan ürünler” olarak adlandırılır. Politikanın temeli tarım yolu getirecek ortak hedeflere yönelmeliydi. Bu ortak ürünleri için bir ortak pazar oluşturmaktır. Bu nedenle OTP’nin hedefler de Roma Antlaşması ile ortaya konulmuş ve Roma felsefesinin de işleyen bir tarım ürünleri pazarı kurulması Antlaşmasından bu tarafa geçerliliğini korumuştur. Daha sonra olduğunu söylemek hata olmaz. Gündem 2000 ile OTP’ye yeni hedefler seçilmiştir. 18 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler Ortak Tarım Politikasının Amaçları Teknik ilerlemenin desteklenmesi, tarımsal üretimin rasyonel gelişmesinin sağlanması, üretim faktörlerinin, özellikle işgücünün en iyi şekilde kullanımı ile tarımda verimliliği yükseltilmesi, • Özellikle tarımda çalışanların kişi başına gelirini artırmak suretiyle tarım toplumu için uygun bir yaşam standardı sağlamak, • Pazarları dengeye getirmek, • Arza erişimi sağlamak, • Tüketicilere arzın uygun fiyatlarla ulaşmasını sağlamaktır. (Amsterdam Anlaşması md. 33 (39). Gündem 2000 ile getirilen hedefler • Tarım üreticilerinin AB içinde ve dışında dünya piyasalarındaki olumlu gelişmelerden yararlanabilmeleri için düşük fiyatlar yoluyla rekabet gücünü iyileştirmek, • Tüketicilere gıda güvenliği ve kalitesini garanti etmek, • Tarım toplumuna istikrarlı gelir ve uygun bir yaşam standardı sağlamak, • Üretim tekniklerini çevre ile uyumlu hale getirmek ve hayvan sağlığına saygı göstermek, • Tarım politikası araçları ile çevreye yönelik hedefleri birleştirmek, • Çiftçiler ve aileleri için alternatif gelir ve istihdam olanakları aramak, • Birlik mevzuatını sadeleştirmek (SPO, Agenga 2000 and Turkey. Volume I, Directorate general for European Union Affairs, September 1997, s.5). 2. ORTAK TARIM POLİTİKASI UYGULAMA ALANLARI önlemlerinin daha az karmaşık duruma getirilmesini de içeren VE GELECEK İÇİN BEKLENTİLER bir mevzuat sadeleştirmesidir. OTP için belirlenen amaçlar çerçevesinde politika önlemleri Zaman içinde fiyat destekleri ve piyasada yapılan alımlar daha alınırken tarımın sosyal yapısından ve çeşitli tarım bölgeleri sonra sadece bir güvenlik ağı oluşturulması amacıyla yapılan arasındaki yapısal ve doğal eşitsizliklerden kaynaklanan alımlara dönüşmüş, “sağlık taraması” düzenlemeleriyle de çok doğasının, üye devletler ekonomilerinde diğer sektörler daha sınırlı bir düzeye getirilmiştir. ile ilişkisinin ve yavaş bir uyumun yapılması gereğinin öne çıkartıldığı görülmektedir. OTP’nin 2007-2013 dönemi için geçerli önlemleri ana hatlarıyla aşağıdaki şekilde sıralanabilir. OTP ilk oluşturulduğunda “pazar ve fiyat politikaları” ve “yapı politikaları” olarak iki farklı alanda ele alınmıştır. Gündem 2.1. Doğrudan Ödemeler 2000 reformu sonrası fiyat politikası araçları büyük ölçüde terk edilerek yardım şeklindeki politika araçlarına ağırlık “Sağlık taraması” çerçevesinde son şeklini alan doğrudan verildiğinden ilk politika alanı “pazar ve doğrudan yardım”, yardımlar, 2003-2004 ara dönem değerlendirmesiyle getirilen ikinci politika alanı ise “kırsal kalkınma politikaları” olarak düzenlemenin değiştirilmesidir. Son durumun açıklanabilmesi isimlendirilmeğe başlanmıştır. mevcut durumun bilinmesini gerektirir. Günümüzde uygulanan OTP önlemlerinin temeli, tarım 2003 reformuyla radikal bir şekilde değiştirilmeye başlanan politikası hedefleri esas alınarak çiftçi gelirlerinin bundan tarım politikası araçlarının başında Tek Ödeme Planı (TÖP) böyle fiyat dışı araçlarla artırılması, ağırlığın güvenli gıda, sistemi modeli bulunmaktadır. Tek Çiftlik Ödemesi (TÇÖ) çevre, hayvan refahı gibi konulara kaydırılması ve OTP olarak da adlandırılan yardım, çiftçiye yürüttüğü tarımsal üretim faaliyetinden bağımsız olarak destek yardım miktarı TÖP yürürlüğe girdiği tarihte çiftçilerin verilmesi anlamına gelmektedir. Bunda amaç, üreticilerin bildirdikleri yardıma konu toplam alan genişliğine bölünerek aldıkları yardıma göre değil de, piyasanın taleplerine göre hektar başına alınacak yardım miktarı bulunur. Her çiftçi üretim yapma kararlarını teşvik etmektir. Ayrıca daha basit TÖP yürürlüğe girdiği tarihte ne genişlikte bir alanı işlediğini bir uygulama olduğu için çiftçiye ve bürokrasiye kolaylık bildirdiyse, o alan üzerinden yardımı alır. getirecektir. Üretim çabasını zorlamayacağı için böylesi bir • Karışık modeller: Üye devletler ülkelerindeki değişik tarım desteği çevreye ve tarımsal faaliyetlerin ekonomik bölgeler için farklı hesaplama sistemleri uygulayabilirler. sürdürülebilirliğine zarar vermeyecektir. Önemli bir diğer TÖP ödemelerini kısmen tarihsel, kısmen sabit oranlı unsur da, sürdürülmekte olan Dünya Ticaret Örgütü Doha yaklaşıma göre hesaplayabilirler. Bu karma sistemler TÖP’ın Görüşmelerinde (beklentileri karşıladığı için) AB’nin elini ilk uygulanması ile tamamen uygulanması dönemlerine güçlendirecektir. Üreticinin almakta olduğu üretimle bağlantılı göre de değişebilir. Dinamik karma model temel/tarihsel destekler yerine geçirilerek, yardımların üretimle olan bağı yaklaşımdan, bölgesel/sabit oranlı yaklaşıma geçiş aracıdır5. Son genişlemelerle katılan üye devletlerin ödemekte kesilmek istenmiştir. oldukları Tek Alan Ödeme Planı (TAÖP) sisteminden TÖP Üye devletler 1 Ocak 2005 ile Ocak 2007 arasında bu sisteme sistemine geçebilmeleri karara bağlanmıştır. AB-15’e dahil uyacak düzenlemeleri yapmakla yükümlü tutulmuşlardır . üye devletlere de TÖP’ü uygulamada esneklik sağlanmıştır; En geç 2009 yılına kadar uygulamanın gözden geçirilmesi gerekli gördüklerinde bazı üretim alanlarında yardımı üretimle kararlaştırılmıştır. TÖP çerçevesinde her devletin ulusal tavan bağlantılı kılmaya devam etmişlerdir. 1 olarak tanımlanan geçmişteki bir referans dönemde ödenen toplam yardım veya eşdeğer ödemeler üzerinden belirlenen “Sağlık Taraması”yla üye devletlerin objektif ve ayrımcı azami bir harcama sınırı bulunmaktadır. Ulusal tavanların olmayan kıstaslarla tarihsel yaklaşımdan bölgesel yaklaşıma toplamı da toplam TÖP miktarını vermektedir2. aşamalı olarak geçebilmelerinin yolu açılmıştır. Ürüne bağlı yardımlar üretimden bağımsız hale getirilecektir. Tarla Çiftçilere verilecek yardımlar referans döneminde verilen bitkilerine yapılan yardımlar 1 Ocak 2010’dan, tohumlar, yardım miktarı işlenen arazi genişliğine bölünerek bulunur. sığır ve dana eti için ödentiler en geç 1 Ocak 2012 den sonra Yardıma konu araziler çok yıllık bitkiler (enerji bitkileri, kısa üretimden bağımsız hale getirilecektir. Yalnız emziren inek, süreli münavebede kullanılan ağaçlıklar hariç) ve ormanlık keçi ve koyun primleri ürünle bağlantılı olarak ödenmeğe alan dışında her türlü üretim alanlarını kapsar. Ödentiler devam edecektir. alanla birim alana ödenecek miktarın çarpımıyla bulunur. Meyve-sebze ve depoluk patates için (bölgesel ödeme Çiftçiler TÖP çerçevesinde bir yardıma hak kazanabilmek planı haricinde) yardım yapılmazken , yaş meyve ve sebze için AB tarafından kuralları konulmuş olan “iyi tarım ve çevre” ortak piyasa düzenlemesi reformuyla (26 Eylül 2007 tarih kurallarına uymak zorundadır6. Çevre koruma, kamu, hayvan ve 1182/2007 sayılı meyve sebze sektörünün kurallarını ve bitki sağlığı ve hayvan refahı konularında getirilen kuralları7 düzenleyici Konsey Tüzüğü, OJ L 273, 17.10.2007, p. 1–30) yerine getirmemeleri halinde yardımların kısmen veya tamamen sektöre yapılabilecek yardımlar belirlenmekte, “Sağlık kesilmesi gündeme gelir. “Sağlık Taraması”yla da çapraz uyum Taraması”yla da üründen bağımsız yardımların kuralları kuralları sadeleştirilmiş, yeni üye devletlere hayvan refahı kuralları getirilmektedir . yaygınlaştırılmış (AB-10’a 2013’e AB-2’ye 2016’ya kadar süre 3 4 tanınmış), sadeleştirmeye devam edileceği karara bağlanmıştır. TÖP’ın hazırlanması ve hesaplanması değişik şekillerde olmuştur. Halen üye devletlerin doğrudan ödemeler için bütçe • Tarihsel /temel yaklaşım: Geçmişteki üretim alanları ve tavanlarının yüzde onunu çevre koruma, kalite ve pazarlama alan başına aldıkları yardım üzerinden her çiftçi için ayrı sorunlarının çözümlenmesi gibi önlemlere ayırabilme kuralı hesaplama yapılması, daha da gevşetilmektedir. 73/2009 sayılı Konsey Tüzüğünün • Bölgesel yaklaşım/sabit oran: Çiftçi bazında değil, içinde bulunulan bölge bazında yardımın hesaplanma durumudur. Referans döneminde bölgedeki çiftçilerin aldıkları toplam 20 68. maddesi gereği avantajsız bölgelerde yapılan süt, sığır, koyun ve keçi eti ve pirinç üretiminde veya güçsüz üretim Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler alanlarında da bu paralar harcanabilmektedir. Gene oluşacak “Sağlık Taraması”yla 2009 yılında yapılan %5’lik modülasyona bu fon tarım sigortaları gibi risk yönetimini sağlamaya yönelik +%2 (toplam %7), daha sonraki yıllarda da +1’lik ilaveler alanlarda kullanılabilecektir veya önceleri arazi üzerinden yapılarak 2013 yılına kadar kesintilerin miktarı saptanmıştır. yardım veren ülkelerde bu yardım Tek Ödeme Sistemi içine Buna göre 2010 yılında %7, 2011’de %8, 2012’de %9 ve alınabilmektedir. 2013’de %10 modülasyon uygulanacaktır. Ayrıca 300 000 Avronun üstünde yardım alanlar ek %4 modülasyona tabidir. Son genişleme aşamasında üye olan bazı devletlere arazi üzerinden ödeme yapma şeklindeki basitleştirilmiş yöntemi Kırsal Kalkınma Fonuna aktarılacak bu paralar iklim değişimi, 2010 yılına kadar uygulayabilme olanağı tanınırken, bu yenilenebilir enerji, su yönetimi, biyoçeşitlilikle ilgili süre 2013’e uzatılmaktadır. Gene son genişlemede yer alan programlar ve bu alanlardaki yeniliklere, bunun yanı sıra süt devletlere, çiftçilerine tamamen doğrudan ödemelere geçilene sektöründeki yan önlemlere kullanılabilecektir. Bu transfer kadar 90 milyon Avro tahsis edilmiştir. edilen meblağ ortalama GSYH’nın düşük olduğu uyum bölgelerinde %75-90 oranında AB tarafından ortak finansmana 2.2. Modülasyon tabi tutulabilir. Geniş arazilere sahip olan çiftçilerin yardımlardan daha fazla 2.3. Tek Ortak Piyasa Düzeni yararlanması, buna karşılık küçük işletmelerin aldıkları yardım miktarının çok ufak miktarlarla sınırlı olması gelir dağılımının Geçmiş dönemlerdeki piyasaya müdahale sistemlerini çok da bozulmasında rol oynamaktadır. kısıtlayan 2003 reformu belli koşullarla da sınırlı olsa, hala birçok ürünün müdahale alımlarına izin vermekteydi. Ekmeklik 2003 reformuyla yılda 5000 Avrodan fazla doğrudan ödeme ve makarnalık buğday, arpa, mısır (2009/2010 döneminden alan çiftçilerden 2005 yılında %3, 2006 yılında %4, sonra sıfırlanmıştır), sorgum, çeltik, şeker, sığır ve dana eti, 2007-2012 arasında da %5 oranında mecburi indirim domuz eti, tereyağı, yağsız süt tozu müdahale alımlarına tabi uygulanması esas alınmıştır. Buradan elde edilen fonlar tutulabiliyordu. kırsal kalkınmanın finansmanında kullanılmak üzere Kırsal Kalkınma bütçesine aktarılmaktadır. Hangi ülkede kesiliyorsa “Sağlık Taraması”yla ekmeklik buğdayda 2010 yılı 1 Temmuz modülasyonla elde edilen fonun %1’i o ülkeye kalırken, gerisi tarihinden itibaren 101.31 Avro/ton müdahale alımı üzerinden tarım arazileri, tarımda istihdam ve GSYH üzerinden diğer azami 3 milyon tonluk bir müdahaleye izin verilmektedir. ülkelere dağıtılır. Ancak modulasyona olan katkılarının %80’i Bu miktar aşıldığında ihale usulüyle alım yapılacaktır. Süt üye ülkelere geri gitmektedir. sektöründe müdahale 1 Mart- 31 Ağustos arasında tereyağı için azami 30 000 ton, yağsız süt tozu için 109 000 ton Son AB üyesi olan 12 devlette 2004/2007 yılında başlayan üzerinden sabit fiyatlarla müdahale alımı yapılabilir. Sığır tam üyelikle birlikte yardımlar da eski üyelerdekinin etinde ise piyasa fiyatları tetik fiyatı olan 1560 Avro/tonun %25’i üzerinden verilmeğe başlanmıştır. Ancak 2013 altına indiğinde ihaleye gidilebilmektedir. yılında eski üyelerin aldığı ile aynı temelde yardım almaya başlayacaklarından, o tarihe kadar yeni üye devletlerde Gene, ekim alanlarının boş bırakılarak üretimin azaltılması modülasyon uygulanmayacaktır. yaklaşımına son verilmektedir. 2015 yılında (1984 yılından beri sürdürülmekte olan) süt kotası uygulamasına son verilmesi kararlaştırılmış olduğundan, süt kotaları genelde yılda yüzde bir oranında yavaş yavaş artırılmakta, piyasadan yapılan müdahale alımları artık bir güvenlik stoku oluşturma kapsamına indirgenmektedir. 2003/2004 reformu sonrası bazı üye devletlerde bazı Kırsal kalkınmanın üç hedefi bulunmaktadır9: yardımların ürüne bağlı olarak verilebilmesi seçeneğinden • Kırsal alanda yaşayabilir, sürdürülebilir tarım ve ormancılığın yararlanılabilirken, son düzenlemelerle (daha önce değinildiği gibi, emziren inekler, keçi ve koyunlara verilen primler hariç) bütün yardımlar Tek Ödeme Sistemine dahil edilmiştir. Enerji elde etmede yararlanılan ürünler için verilen primler de desteklenmesi, • Arazi kullanımı, ekonomik ve sosyal koşulları geliştirerek sürdürülebilirlik ekseninde kırsal nüfusun varlığını korumak, • Çevre, kırsal alan ve doğal mirasın devamı ve iyileştirilmesi. kaldırılmaktadır. Bu hedefler çerçevesinde kırsal kalkınmanın üç ekseni: 2.4. Kırsal politika • Rekabetçilik, • Çevre ve arazi yönetimi, 1992 reformuyla tarım politikasının ikinci ayağının kırsal • Ekonominin çeşitlendirilmesi ve kırsal alanlarda yaşam kalitesi olarak belirlenmiştir10. kalkınma olarak belirlenmesi ve zaman içinde kırsal kalkınma konusunun önem kazanması temel olarak birkaç nedenden kaynaklanmaktadır. Her şeyden önce uluslararası 1. Ekseni oluşturan rekabetçilik Tüzükte şu ifadelerle ticari kurallar gereği pazar politikalarının zaman içinde açıklanmaktadır: öneminden kaybetmesi, genişleme sürecinin getirdiği pazar • İnsan gücü potansiyelini artırıcı önlemler (mesleki eğitim, politikalarında değişikliğe gitme yönünde eğilim ve tarımsal bilgi aktarımı, genç çiftçilerin sektörde istihdamı, çiftçi ve üretim hacmi konusundaki beklentilerin esasen karşılanmış tarım işçilerinin erken emekliliği, danışmanlık hizmetlerinin olması tarım politikalarının kırsal kalkınma yönünde bir açılım kullanımı, çiftlik yönetimi bilgileri); sergilemesine neden olmuştur. Tarımsal yapı politikalarının • Fiziki potansiyelin yeniden yapılanması ve gelişimi, yerine kırsal alanların geliştirilmesi yoluyla yapısal sorunların yeniliklerin teşviki (tarım işletmelerinin modernizasyonu, çözümlenmesi yaklaşımı geçmiştir. 21. yy.da daha da öne ormanların ekonomik değerinin geliştirilmesi, tarım çıkan çevre, biyoçeşitlilik, arazi yönetimi, kırsal alanlarda yeni ve orman ürünlerinde katma değer yaratılması, tarım, ekonomik faaliyetler yaratılması ihtiyacı ve kırsal alanda yaşam gıda ve ormancılık sektörlerinde yeni ürünlerin, tarım ve kalitesinin yükseltilmesi beklentisi kırsal kalkınma politikasına ormancılıkta gelişme ve uyum altyapısının iyileştirilmesi, verilen önemin diğer nedenleridir. Bu yüzden kırsal kalkınma işleme ve teknolojilerin geliştirilmesinde işbirliği, doğal artık OTP’nin doğrudan destek politikalarından sonra ikinci afetlerden zarar görmüş tarımsal üretimin eski haline temelini oluşturmaktadır. Kırsal alanda yeni iş olanakları getirilmesi ve uygun koruma önlemlerine gidilmesi); ve yeni gelir kaynakları yaratarak kırsal nüfusun ekonomik • Tarımsal üretimde ve ürünlerde kalitenin geliştirilmesi gücünü artırmak hedeflenmektedir. Kırsal alanlar ekonomik (çiftçilerin AB mevzuatına uyumunun sağlanması, çiftçilerin kalkınma ve tarım ürünleri pazarlarıyla ilgili olduğu kadar, gıda kalite programlarına katılımının teşviki, üretici önemli bir çevre ve rekreasyon işlevini yerine getirmektedir. örgütlerinin gıda kalite programlarında yer alan faaliyetleri için bilgi ve teşvik vermek); Tarımsal-çevre araçlarına sürdürülebilir kırsal kalkınmayı •Yeni AB üyesi devletlerde yarı geçimlik tarım işletmelerinin destekleme ve toplumun çevre hizmetlerine karşı artan yeniden yapılanmalarını ve üretici örgütlenmesini teşvik talebini karşılamada önemli bir rol biçilmektedir. etmek. AB ülkelerinde nüfusun %59’u kırsal kesimde yaşadığı ve arazilerin %91’inin kırsal alanlarda olduğu kabul edilirse, bu kadar geniş bir nüfus ve alanın AB açısından önemi ve bu alanları kalkındırmanın önceliği açıktır8. 22 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler 2. Eksen şu alanları kapsamaktadır: 3. ORTAK TARIM POLİTİKASININ FİNANSMANI • Tarım arazilerinin sürdürülebilir kullanımı (dağlık ve tarımda kullanımında engel olan arazilerde çiftçilere doğal engel 1962 yılında kurulan ve (Garanti ve Yönlendirme Bölümleri ödemesi yapmak, Natura 2000’in ve 2000/60/EC sayılı olarak) iki bölümden oluşan FEOGA, AB bütçesinin önemli bir Direktifin uygulanması için destek, tarımsal-çevre ödemeleri, bölümünü meydana getirmiş ve ulusal politikalarda yapılacak hayvan refahı ödemeleri, verimli olmayan yatırımlara harcamaların yerine geçmiştir. destek); • Orman arazisinin sürdürülebilir kullanımı (tarım alanlarında 21 Haziran 2005 tarihli 1290/2005 sayılı ortak tarım politikasının orman ve tarımsal ormancılık sistemi kurulması, tarım dışı finansmanı konulu Konsey Tüzüğü ile (OJ L 209, 11.8.2005) fon alanlarda orman kurulması, Natura 2000 ödemeleri, orman- değişikliğe uğramıştır. OTP’nin finansmanı için tek bir yasal çevre ödemeleri, orman potansiyelini yenileme ve koruma çerçeve içinde iki fon oluşturulmuştur. Gene AB bütçesinin önlemleri getirilmesi, verimli olmayan yatırımlara destek); parçası olarak Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (EAFG) ve Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu (EAFRD) oluşturulmuştur. 3. Eksen ise şu konuları kapsamaktadır: • Kırsal ekonominin çeşitlenmesi (tarım dışı faaliyetlerin Avrupa Tarımsal Garanti Fonu Topluluk ürün piyasalarıyla ilgili çeşitlendirilmesi, mikro işletmelerin kuruluş ve gelişmesinin olarak aşağıda belirtilen alanlarda AB’de yapılan harcamaları teşviki, turizmin teşviki); karşılar: • Kırsal alanda yaşam kalitesini artırıcı önlemler (ekonomi ve • ihracatta geri ödemeler, kırsal nüfusa ilişkin temel hizmetler, köylerin yenilenmesi ve • piyasaları düzenleyici müdahale önlemleri, geliştirilmesi, kırsal mirasın korunması ve geliştirilmesi); • doğrudan ödemeler, • Bu alanlarda çalışacak olanların eğitimi; •Yerel kalkınma stratejisinin hazırlanma ve uygulanmasında yetenek geliştirici önlemler. • Topluluk tarım ürünlerinin Topluluk içinde ve dışında tanıtım ve reklamına ilişkin önlemlere mali katkı, • veteriner ve veteriner kontrol önlemleri, • gıda ve yem kontrol önlemleri, 4. Eksen olarak da yerel kalkınma stratejileri ve yerel kamu özel • hayvan hastalıklarının eradikasyonu, sektör işbirliği ile tabandan tavana karar alma gücünü artıracak • bitki sağlığı önlemleri, LEADER yaklaşımı yer almaktadır. • tarımda genetik kaynakların muhafaza, sınıflandırma, toplanma ve kullanımıyla ilgili önlemler, Avrupa için kırsal kalkınmanın stratejik temelleri Şubat 2006 • tarımsal veri bilgi sistemlerinin kurulma ve sürdürülmesi, tarihinde belirlenmiştir11. 2007-2013 dönemi için tarımda • tarımsal işletmelerin araştırılması dahil, araştırma sistemleri, rekabetin geliştirilmesi; çevrenin iyileştirilmesi ve arazi • balıkçılık piyasalarıyla ilgili harcamalar. yönetiminin desteklenmesi; yaşam kalitesini iyileştirirken, kırsal Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu ise üye devletlerdeki alanlarda ekonominin de çeşitlendirilmesi öngörülmektedir. (kırsal kalkınma politikaları açıklanırken belirtilen üç eksen Ayrıca LEADER inisiyatifi denilen yerel paydaşların yerel etrafında oluşturulan önlemler çerçevesinde) kırsal kalkınma sorunların çözümü için düzenleyip hayata geçirdiği bireysel programlarına mali destek sağlar. kırsal kalkınma projeleri bulunmaktadır. Avrupa Komisyonu bu fonların yönetiminden sorumludur. “Sağlık Taraması” ile süt sektörünün korunması, iklim değişikliği, Harcamalar yönetimin paylaşılması ilkesinden hareketle, su yönetimi, biyoçeşitlilik, yenilenebilir enerji yeni çevre Komisyon tarafından değil, her üye devletteki ulusal veya öncelikleri olarak kırsal kalkınma konularına dahil edilmiştir. bölgesel ödeme ajansları eliyle yapılmaktadır. Bu ajanslar Komisyon tarafından getirilmiş bir dizi kıstas temelinde akredite edilmektedirler. Yapılan yardım başvurularının uygun olup olmadığı bu ajanslar veya yetki verdikleri organlar tarafından denetlenir. Ödeme ajanslarının yaptığı ödemeler Avrupa Tarımsal Garanti yanı sıra tarım kesimindeki yönetim harcamalarının da 2012 Fonuna aylık, Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonuna üçer yılına kadar %25 azaltılması planlanmaktadır. İhracat iadelerinin aylık süreler içinde ödenir. Bazen de hesapların ibrası süreci azaltılması, ithalat lisanslarının 500’den 60’a, ihracat lisanslarının içinde bazı düzeltmelere gidilebilir. da 43’e inmesi kabul edilmiştir. Arazinin bir bölümünün boş bırakılması uygulamasına son verilmesiyle buna ödenen Kırsal Kalkınmanın Desteklenmesi konulu 1698/2005 sayılı yardım da ortadan kalkmaktadır. Meyve ve sebzelerde bazı Konsey Tüzüğünü değiştiren, 19 Aralık 2006 tarih ve 1944/2006 özel pazarlama standartlarının kaldırılması kontrol masraflarını sayılı Konsey Tüzüğüne göre, Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım geriletmektedir. Çapraz uyum kurallarındaki değişiklikler de Fonu tarafından kırsal kalkınma amacıyla her bir üye devlete kontrolleri ve atık miktarını azaltacaktır. Bütün bunlar tarım için ayrılacak miktar kişi başına satın alma gücü paritesi olarak AB-25 yapılacak bütçe harcamaları kalemlerinde azalma anlamına ortalamasının %40 ve daha üzeri için o devletin GSYH’sının %3’ü gelmektedir13. dolaylarında ve gelirin her %5’lik artışında 0.09 puan olarak 4. GELECEKTEKİ ORTAK TARIM POLİTİKASI desteğin azaldığı bir oran belirlenmiştir. HAKKINDA DÜŞÜNCELER Topluluk yardımlarının yerinde kullanılıp kullanılmadığını kontrol eden üye ülkelerce yürütülen bir “Entegre İdare ve Reform sürecinin şimdiye kadarki gelişmelerle tamamlanmadığı Kontrol Sistemi bulunmaktadır. Bu sistem çerçevesinde ve gelecekte yeni adımlar atılarak yeni ihtiyaçlara cevap aranacağı muhakkaktır. Daha şimdiden gelecekteki sadece çiftçiler ve onlara yapılan ödemeler değil, bu yardımlara düzenlemelerin ne olabileceği hakkında çalışmalar başlatılmıştır. esas alınan arazilerin, hayvanların ve yapılan üretimin kayıtları 2010 yılı içinde Komisyon bir genelge yayınlayarak konuyu da bu çerçevede tutulmakta, Topluluk harcamalarının yerinde kamuoyunun tartışmasına açacak, 2011 yılı ortalarında da mali kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilmektedir. Örneğin, bağ, perspektifi de kapsayacak mevzuat teklifleri getirilecektir. zeytin, turunçgiller üretimine ait kayıtlar üretim potansiyeli ile ilgili verileri de sağlayarak, bu alanla ilgili kamu finansmanının Ortak karara varılan konular henüz tarım ürünleri kalite izlenmesini ve denetimini ve bu ürünler için Topluluk yardım politikası ve ekonomik gelişme ve tarım açısından engellerle programının daha iyi işlemesini de sağlar. karşı karşıya bölgelerin kimi desteklenme kriterleri hakkındadır. 22-23 Haziran 2009 tarihinde yapılan gayri resmi Tarım Konseyi Üye devletlere gelen yardımlar bu yardımın yerine toplantısında OTP’nin geleceği, daha özelde de doğrudan ulaştırılmasında görevli olan Ödeme Kuruluşları kanalıyla ödemelerin rolü, tarım ürünlerinde kalite politikası ve az üreticilere verilmektedir. Ayrıca örneğin tütün ve zeytinyağında tercih edilen alanlar olarak belirtilen gelişmede sorun yaşayan piyasaları izlemekten, yardım programı ve işleyişinden sorumlu bölgelerin gelecekteki sınıflandırmaları masaya yatırılmıştır. Kontrol Kuruluşları kurulmuştur. Doğal engellerle karşı karşıya olan alanlarla ilgili olarak üye Gene harcamaların denetimi, izlenmesi amacıyla 2000/2001 devletlerin toprak, iklim ve arazi konusunda sekiz biyo-fiziki dönemi sonrası Coğrafi Bilgi Sistemi ile bilgisayar destekli ölçüt çerçevesinde 31 Ocak 2010 tarihine kadar haritalar ve hava fotoğraflarına dayalı olmak üzere, yardıma konu ürünler buna ek olarak kıstas ve eşikler, seçenekli olarak göstergeler için verilen bildirimlerden de yararlanılarak bir veri tabanı hazırlaması beklenmektedir. oluşturulmuştur. Kalite politikası konusunda 28 Mayıs 2009’da yayınlanan OTP’nin yıllık bütçesi yaklaşık 55 milyar Avrodur. Bu genelgede amaçlandığı gibi, AB tarımının rekabetçi yönünü miktar toplam AB bütçesinin %40’ı, AB GSYH’sının %0.5’i artırmak, kalite konusunda çiftçi, toptancı ve tüketiciler dolaylarındadır. Alınan önlemler harcamaların zaman içinde arasındaki iletişimi iyileştirmek, çiftçi ve imalatçı için yönetim azalması yönünde olmaktadır . OTP’nin sadeleştirilmesi çabaları süreçlerinin sadeleştirilmesi yönünde çalışılacaktır. Kalite 12 politikasının ihracat piyasaları açısından AB’nin elindeki en güçlü kart olması, kalite politikasını 2013 sonrası OTP’nin temel taşı yapmaktadır14. 24 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Ortak Tarım Politikasının Günümüzdeki Uygulamalar ve Gelecek İçin Beklentiler Nihayet, sadece 2015 yılı Nisan ayında sonlandırılacak olan süt kotaları uygulamasının o tarihe kadar yavaş adımlarla artırılması değil, içinde bulunulan süt sektörü krizinin de inceleme altına alınması kararlaştırılmıştır15. Ama en önemlisi, 2013 sonrasındaki OTP’nin geleceği konusunda henüz bir karara varılamamıştır. Bir taraftan gelecekteki doğrudan ödemelerin daha fazla kırsal kalkınma alanına kaydırılması, diğer taraftan yeni üye devletlerle AB-15 arasındaki doğrudan ödeme desteği düzeyleri arasındaki farklılıklar anlaşmazlık konusu olmuştur. Geçmiş değerler dikkate alınarak yapılacak yardımla mevcut veriler üzerinden yapılacak yardımların göstereceği farklılık, doğrudan ödemelerin yeniden dağıtım esaslarının gözden geçirilmesini gerektirmektedir. Gelecekte, OTP’nin çevre ve kırsal kalkınma konularındaki önceliklerinin devam edeceği öngörülebilir. Gene de gıda ve gelir politikaları hakkındaki uzlaşma 2013 sonrası OTP’sinin belirlenebilmesinde kilit taşı olacaktır. Notlar 1 29 Eylül 2003 tarihli 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü– Ek VIII (OJ L 270, 21.1.2003) 2 Single Payment Scheme - the concept, ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/pay_en.pdf 3 21 Nisan 2004 tarih ve 795/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü (OJ L 141, 30.4.2004) 4European Commission, Reform of the common market organisation for fruit and vegetables. http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/fruitveg/index_en.htm. 5 Single Payment Scheme - the concept, ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/pay_en. 6 1782/2003 sayılı Tüzüğün IV. Eki. (19 Ocak 2009 tarih ve 73/2009 sayılı doğrudan destek programları için ortak kurallar getiren Konsey Tüzüğü ile yürürlükten kalkmıştır). 7 1782/2003 sayılı Tüzük EK III’ teki listeler. (73/2009 sayılı Konsey Tüzüğü ile yürürlükten kalkmıştır). 8European Commission, Rural Development policy 2007-2013. http://ec.europa. eu/agriculture/rurdev/index_en.htm 9 17 Mayıs 1999 tarih ve 1257/1999 sayılı Konsey Tüzüğü ve 9 Aralık 1999 tarih ve 2603/1999 sayılı Komisyon Tüzüğü ve European Commission, “The new rural development policy and its principles” http://europa.eu.int/comm/agriculture/rur/back/index_en.htm (10 12 2004) 10Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September 2005 on support for rural development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) (OJ L 277, 21.10.2005). 1120 Şubat 2006 tarih ve 2006/144/EC sayılı kırsal kalkınma için Topluluğun stratejik ilkeleri konulu Konsey Kararı (2007 – 2013 program dönemi) ( OJ L 55, 25.2.2006, p. 20–29) 12European Commission, The Common Agriculture Policy Explained, http://ec.europa.eu/agriculture/capexplained/cost/index_en.htm 13Rapid-Press Releases-Europa, CAP simplification: Commission well on the way to meeting target to reduce admin burden in agriculture by 25 percent by 2012, IP/09/409, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/409 (25.06.2009) 14Mariann Fischer Boel, CAP post 2013: What future for direct payments? Speech/09/279, 02.06.2009. http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?refer ence=SPEECH/09/279&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en 15CAP2020. Debating the Future of the Common Agricultural Policy. http://cap2020.ieep.eu/2009/7/7/outcomes-of-the-czech-presidency türkİye’nİn ortak tarım ortak tarım polİtİkasına uyumu ve türk tarımına etkİlerİ politikası Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN 1. TÜRK TARIM POLİTİKASININ 1970 tarihli Katma Protokol’ün 33. maddesi 1. fıkrasında ORTAK TARIM POLİTİKASINA UYUM GEREĞİ “Yirmiiki yıllık dönem içinde, Türkiye, tarım ürünlerinin Türkiye ile Topluluk arasında serbest dolaşımı için Türkiye’de Türkiye AB ilişkileri çerçevesinde Türkiye’den tarım politikasını uygulanması gerekli ortak tarım politikası tedbirlerini AB OTP’ye uyum sağlaması beklenmektedir. Bu durum taraflar bu dönemin sonunda alabilmek amacıyla, kendi tarım arasında yapılan anlaşmalarda şu şekilde belirtilmektedir: politikasının uyumu yoluna gider”ifadesi yer alamaktadır. Bu ibareyle tarım ürünlerinin taraflar arasında serbest dolaşımının Türkiye’nin AB OTP’ye uyum yükümlülüğü altına girişi taraflar sağlanması için Türkiye’nin tarım politikasını OTP’ye uydurması arasında bir ortaklık anlaşması yaratan 1963 tarihli Ankara gerektiği belirtilmektedir. Anlaşması’na uzanır. Anlaşmanın 11. madde 1. fıkrası “Ortaklık rejimi, Topluluğun ortak tarım politikasını gözönünde Ortaklığın Geliştirilmesine ilişkin 19 Eylül 1980 tarihli 1/80 sayılı bulunduran özel usullere göre, tarımı ve tarım ürünleri alış Ortaklık Konseyi Kararının 5. maddesi 1.fıkrası şu kapsamdadır: verişini de kavrar” hükmünü getirmektedir. 26 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri “Katma Protokolun 33.üncü maddesinin uygulanmasını kolaylaştırmak üzere, Topluluk ve Türkiye: a. Ortaklaşa bir “Topluluk tarımsal mevzuatını inceleme” programı hazırlar; b. Türkiye tarım ekonomisi ve mevzuatı ile Türkiye’nin pazar • Tek pazara geçişi gerektiren Topluluk müktesebatına uyum sağlanması, • Topluluğun tarım, iletişim ve bilgi teknolojileri, çevre, ulaşım, enerji, taşımacılık, tüketici hakları, adalet ve içişleri, işgücü ve sosyal haklar, eğitim ve gençlik, vergilendirme, ve fiyat sisteminin derinlemesine bir analizini ve bunların istatistik, bölgesel politikalar, genel dış ve güvenlik politikası yürürlükteki Topluluk sistemi ile karşılaştırılmasını yapar; gibi alanlardaki her türlü düzenlemesine uyum sağlanması c. Türkiye’nin Topluluk sistemini tedrici olarak uygulayacak anlaşılmaktadır. duruma gelmesi için, kendi sistemini Topluluk sistemiyle uyumlu hale getirmeye hazır olduğu tarımsektörlerini Bu genel çizgiler bağlamında Türkiye’den beklenen uyum saptar; çalışmalarının yer aldığı Katılım Ortaklığı Belgeleri ve İlerleme d. Uyum süreci ilerledikçe, ilgili sektörde tarımsal ürünlerin Raporları tarım alanında da Türkiye’nin atması gereken serbest dolaşımının gerçekleşmesini sağlayan şartları, adımları ele almaktadır. Buna karşılık Türkiye de Ulusal özellikle Topluluk sisteminin uygulanmasını ve fiyat Programlar çerçevesinde AB müktesebatının üstlenilmesine eşitliğini dikkate alır.” ilişkin programını sunmaktadır. Gümrük birliğinin son döneminin uygulanmaya konmasına AB’nin mevzuat uyumu ve mevzuatın uygulanması ilişkin 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararının 25. konularında Türkiye’den beklentilerini ortaya koyan belgelerde madde 1. fıkrasında “Türkiye, tarım ürünlerinin serbest zaman içinde kaydedilen ilerlemelere bağlı olarak farklı dolaşımını sağlamak için, kendi tarım politikasında, Ortak uyum adımları atılması istenebilmektedir. Buna örnek olarak Tarım Politikası önlemlerini uygulayabilecek şekilde ilk Katılım Ortaklığı Belgesi (Türkiye Cumhuriyeti Katılım değişiklikler yapar. Türkiye, bu çerçevede alınan kararları Ortaklığı’nın içerdiği ilke, öncelik, ara hedef ve koşullara ilişkin Topluluğa bildirir.” denilmektedir. 26. maddede ise “Topluluk 8 Mart 2001 tarihli Konsey Kararı -2001/235/EC) ele alınabilir. ve Türkiye, tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları Belgede kısa vadeli hedefler olarak: tercihli rejimleri, karşılıklı çıkarlara dayanacak biçimde • İsleyen bir tapu sicili sistemi geliştirilmesi, hayvan aşamalı olarak iyileştirirler. Ortaklık Konseyi, söz konusu tanımlama ve bitki geçiş izni sistemleri oluşturulması, tercihli düzenlemelere ilişkin iyileştirmeleri düzenli olarak tarım ürünleri piyasalarının izlenebilmesi için idari yapıların inceler.” ifadesi yer almaktadır. 27 maddede “Ortaklık Konseyi, güçlendirilmesi, çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma Türkiye’nin 25.inci maddenin 1.inci fıkrasında anılan Ortak Tarım Politikası önlemlerini aldığını tespit ettikten sonra, önlemlerinin uygulamaya koyulması. • AB’nin veteriner hizmetleri ve bitki sağlığı mevzuatına Topluluk ile Türkiye arasında tarım ürünlerinin serbest yönelik bir uyum stratejisi belirlenmesi; bu alanda hayvan ve dolaşımını sağlamak için gerekli düzenlemeleri yapar.” bitki hastalıklarıyla mücadele konusunda mevzuat uyumu denilmektedir. ile uygulama kapasitelerinin (özellikle laboratuar testleri, kontrol düzenlemeleri ve kurumları) modernleştirilmesine Bütün bu ifadeler Türkiye’nin tarımını ve tarım politikasını Topluluk tarımı ve tarım politikasına uyumlaştıracağını amirdir. öncelik verilmesi belirtilmektedir. Orta vadeli öncelikler arasında da: • Tarım ve kırsal kalkınma politikaları alanlarında müktesebata AB’de 1993 yılında benimsenen Kopenhag kriterleri çerçevesinde siyasi ve ekonomik kriterler yanında Topluluk yönelik hazırlıkların tamamlanması. • Gıda işleme kuruluşlarının (et, süt ürünleri isleme tesisleri) mevzuatının benimsenmesi de esas alınmıştır. Bu kapsamda AB temizlik ve kamu sağlığı standartlarını karşılayacak AB’nin aldığı kararlara ve uyguladığı yasalara uyum şekilde güncelleştirilmesi ve daha fazla test ve teşhis sağlamaktan: tesislerinin kurulması yer almaktadır. • Gümrük Birliği, malların serbest dolaşımı, sermayenin serbest dolaşımı gibi ortaklık anlaşmaların da belirtilen Bu kapsamdan hareket edilerek Türkiye’nin uyumu için gerekli şartlara uyum sağlaması, düzenlemeler özetlenebilir. 2. YATAY DÜZENLEMELER Kontrol sisteminin içinde üye devletlerin nokta kontrolleriyle çapraz uyumu kontrol etmeleri de yer alır. 92/102 sayılı Konsey AB düzeyinde bütün işletmeler için geçerli olan direktifi ile 1760/2000 sayılı tüzüğe göre getirilen hayvanların düzenlemelerdir. tanımlanması ve kayda geçirilmesi kuralları ile de uyum aranır4. 21/2004/EC sayılı Konsey Tüzüğü ise koyun- keçi cinsi 2.1. Doğrudan Ödemeler Sistemi hayvanlar için kimliklendirme ve kayıt sistemi getirmektedir5. Toplulukta 21 ürün ve ürün grubu üzerinden birbirinden Gene harcamaların denetimi, izlenmesi amacıyla 2000/2001 farklı mekanizmalarla yürütülen, 1992, 1999 ve 2003 dönemi sonrası Coğrafi Bilgi Sistemi ile bilgisayar destekli reformlarıyla adım adım sadeleştirmesine gidilen ortak piyasa hava fotoğraflarına dayalı olmak üzere, yardıma konu ürünler düzenlemeleri 2007 yılında çıkartılan bir Konsey tüzüğü ile tek için verilen bildirimlerden de yararlanılarak bir veri tabanı bir piyasa organizasyonu haline getirilmiştir . oluşturulmuştur. Tarım üreticileri Tek Çiftlik Ödemesi veya Tek Alan Ödemesi 2.3. Çiftlik Muhasebe Veri Ağı 1 şeklinde bir yardımla gelir desteğinden yararlanmaktadırlar. Bu çerçevede çapraz uyum ve modülasyon kuralları değişerek Tarım işletmelerinin gelirlerinin ve bunun OTP üzerine sürdürülmektedir. etkilerinin değerlendirilmesi için bir araç olarak düşünülmüş bir veri tabanıdır. Kavram 1965 yılında geliştirilmiş, 79/65 sayılı 2.2. Entegre İdare ve Kontrol Sistemi Konsey tüzüğü ile veri ağının kurulmasının hukuki temeli oluşturulmuştur. 85/377/EEC sayı ve 7 Haziran 1985 tarihli Topluluk 1992 yılında yaptığı reforma bağlı olarak tarım Komisyon Kararı ile (OJ L 220, 17.08.1985, s.1-32) Toplulukta politikası önlemlerini temel olarak yardımlara dayandırmıştır. tarım işlemelerinin tipolojisi yapılmıştır. Zaman içinde ve Topluluk yardımlarının yerinde kullanılıp kullanılmadığını yeni üye ülkelerin katılımı nedeniyle yeni Komisyon tüzükleri kontrol eden üye ülkelerce yürütülen bir “Entegre İdare ve çıkartılmıştır. Kontrol Sistemi” bulunmaktadır. Bu sistem çerçevesinde sadece çiftçiler ve onlara yapılan ödemeler değil, bu AB üyesi devletler tarafından yıllık verilerin derlenmesiyle yardımlara esas alınan arazilerin, hayvanların ve yapılan oluşturulan Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (FADN)’dan sorumlu üretimin kayıtları da bu çerçevede tutulmakta, Topluluk daireler her yıl AB’deki örnek işletmelerden muhasebe harcamalarının yerinde kullanılıp kullanılmadığı kontrol verilerini toplarlar. Ulusal istatistiklerden farklı olarak edilmektedir. FADN uyumlu hale getirilmiş yegane mikro-ekonomik veri kaynağıdır. Bütün ülkelerde defter tutma kuralları Yardımların hak edene verildiğinin ve suistimal yapılmadığının aynı tutulmuştur. İşletmeler AB’de her bölge düzeyinde kontrolü için bir dizi tüzük çıkartılmıştır . Sistem, 2003-2005 oluşturulmuş örnekleme planları temelinde bilgi toplama yıllarında OTP reformunun gösterdiği ihtiyaç çerçevesinde işlemine katkıda bulunurlar. İstatistik veriler Birlik’teki bütün geliştirilmiştir. 1782/2003 sayılı Konsey Tüzüğü ile 3508/92 tarım işletmelerinden değil, ticari olarak nitelenebilecek sayılı tüzüğe göre getirilen Entegre İdare ve Kontrol Sistemi büyüklükte olanlardan toplanmaktadır. Bu işlemler her ülkede bileşenleri geliştirilmiştir. Sistem aşağıdaki unsurlardan kurulan tarımsal muhasebe ofislerince yürütülür ve durum oluşmaktadır: sistematik olarak izlenir. 2 3 • Bilgisayar destekli veri tabanı, 2.4. Depolama Hizmetleri • Tarım parselleri için tanımlama sistemi, • Ödeme haklarının tanımlanma ve kaydı için bir sistem, •Yardım başvuruları, Topluluk OTP çizgileri zaman içinde değişerek fiyat ve alım • Entegre kontrol sistemi, politikaları çok sınırlı alanlarda uygulanmaya başlanmıştır. •Yardım başvurusu yapan çiftçilerin kimlik kayıtları için tek bir Bu yolla müdahaleye konu olan ürün Topluluğun malıdır ve sistem. belli kurallar çerçevesinde ve Komisyon’un yönlendirmesiyle kullanılır veya ihraç edilir. Kamu depolamaları hububat, çeltik, 28 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri beyaz ve ham şeker, sığır ve domuz eti karkası, tereyağı ve doğruluğu konusunda yapılacak işbirliği, veteriner otoriteleri yağsız süttozu için (koşullara göre değiştirilebilecek) referans arasında bilgisayar ağı, kontrollerin finansmanı, hastalıklarla fiyatlar üzerinden yapılır . Müdahale alımlarına konu olan ilgili kontrol önlemleri konusunda kurallar belirlenmiştir. 6 ürünler ihale yoluyla depolara dağıtılmaktadır. İthalatta sınır kontrol noktalarında kontroller, bilgisayar 2.5. Topluluk Ödemelerinin Kontrolü sistemleri, hastalıklara karşı önlemler ve kontrollerin finansmanı hakkında mevzuat bulunmaktadır. Ortak Tarım Politikaları için yapılan harcamaları kontrol etmek için Avrupa Tarımsal Garanti Fonu ve Kırsal Kalkınma Hayvan hareketlerinin kontrolü için hayvanların tanımlanması, için Avrupa Tarım Fonu altında bir idari yapı ve işleyiş sistemi kayıtları, hayvan hareketlerinin kayda geçirilmesi ile ilgili oluşturulmuştur . Üye devletlerde kurulan ve Topluluk mevzuat, büyükbaş hayvanlar, koyun, keçi, domuz ve tek tarafından akredite olan ödeme kuruluşları üye devletlerde tırnaklılarda ıslah amaçlı düzenlemeler ve ithalatla ilgili Topluluğun bir dairesi veya organı gibi çalışır. Fonlar hem mevzuat yine veteriner mevzuatı arasında yer almaktadır. 7 bilginin saklanması, hem ilgili kesimlerden gelecek yardım taleplerinin Topluluğun kurallarına uyumunun kontrol Gıda ve yem maddelerinde hijyen, kontroller ve kontrollerin edilmesi, ödemeler gerçekleştikten sonra kontrolleri yapılarak, finansmanı, gıda güvenliğine ilişkin olarak etiketleme, gerekli belgelerin belli zaman sınırları içinde Topluluk kuralları yem materyal ve katkı maddeleri, yeni ürünler, genetiği içinde sunulması ve elektronik ortamda saklanması görevlerini değiştirilmiş ürünler vb düzenlemeler bitki ve hayvan sağlığı yerine getirmektedir. konuları arasındadır. AB aday ülkeleri ise 2006 yılında çıkartılan IPA (Katılım Öncesi Bitki sağlığı açısından genel ve özel kontrol önlemleri, bitki Mali Yardım Aracı)’nın kuruluşuyla ilgili Konsey Tüzüğü8 pasaportları, üçüncü ülkelerden ithalat, ürünlere el konulması (1 Ocak 2007-31 Aralık 2013 tarihleri arasında uygulanacaktır) konusunda denetleme ve bildirimler, derogasyonlar, pestisit ve bu tüzüğün uygulanmasıyla ilgili Komisyon Tüzüğü kalıntıları, tohum ve dağıtım materyalinin kalitesi, bitki temelinde bir ödeme ajansı oluşturacak ve bunun Komisyon koruma ürünleri, bitki çeşitliliği hakları gibi alanlar kurallara tarafından akreditasyonunu yaptıracaktır.Türkiye’de de aynı bağlanmıştır. 9 temelde Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu oluşturulmuştur10. 4. KALİTE POLİTİKASI 3. HAYVAN VE BİTKİ SAĞLIĞI Kalite politikası üretici ve tüketici açısından belirlenen temel standartlara uyan yüksek kaliteli ürünler elde edilmesini Bu alandaki AB yasal düzenlemeleri iki amaca yöneliktir. garantilemeye yönelik olarak uygulanır12. Tarım ürünlerinin Her şeyden önce halkın ve hayvanların sağlığını koruma çeşitliliğini teşvik, ürün adının kötüye kullanılmasının ve taklit ve tüketici beklentilerini karşılama beklentisi vardır. Bunun edilmesinin önlenmesi ve ürünlerin belli özellikleri hakkında yanı sıra ticaret mekanizmalarının iyi işleyebilmesi, yani iç ve tüketiciye bilgi vermek amaçlarını taşır. “Etiketleme, coğrafi dış ticarette hayvancılık, bitki sağlığı ve hayvan beslenmesi işaretler, koruma altına alınmış menşe adı” gibi düzenlemeler alanlarında ticareti engelleyecek veya ek kontrol gerekleri menşein ve özel karakterlerin korunması açısından önem yaratacak ortamların önüne geçmek hedeflenmektedir. Bu taşımaktadır. Koruma altına alınmış menşe adı, belli bir amaçla çok sayıda mevzuat çıkartılmıştır . coğrafi alanda tanımlanmış bir teknoloji kullanılarak üretilmiş, 11 işlenmiş, hazırlanmış tarım ürünleri ve gıda maddelerini Canlı hayvan, sperm, yumurtalık ve embriyo ile hayvansal kapsar. Korunma altına alınmış coğrafi işaretler tarım ürünler ticaretinde Topluluk iç piyasasında ve ithalatta ürünleri ve gıda maddelerinin üretim, işleme ve hazırlama uyulması gereken kurallar tüzük, direktif ve kararlarla aşamalarından en az birisinin belli bir coğrafi bölgede belirlenmiştir. İç piyasalarda hayvan ve hayvansal ürünlerin yapılmasıyla ilgilidir13. Geleneksel özellik garantisi üretimin sertifikasyonu, Komisyon ile üye devlet yetkili makamları kapsamında veya üretim araçlarındaki geleneksel karakteri arasında veteriner ve zootekni alanlarında uygulamanın belirler14. Bunun dışında pazarlama standartları ve ürünle ilgili direktifler sağlamlaştırılmıştır18. Komisyon da güvenilir istatistik rakamlar tarım ürünlerinin teknik tanımlamaları, kapsamları, özellikleri elde etmek için gerekli kuralları belirleyen uygulama tüzükleri ve üretimlerinde kullanılan üretim yöntemlerini içerir. çıkartmıştır19. Pazarlama standartları tüketicilere ürün hakkında temel bilgileri, yetiştirildiği yer, ürünün kalite özelliklerini verir. Bu Tarım alanında toplanacak istatistikler hakkında da mevzuat arada uluslararası standartlar da dikkate alınır15. bulunmaktadır20. Kurulan Avrupa İstatistik Sistemi yalnız üye devletlerden istatistik toplamakla kalmamakta, OECD, BM, IMF Etiketlemede ürünün organik yapıda olması veya içinde ve Dünya Bankası ile işbirliği içinde çalışmalarını yürütmekte, genetiği değiştirilmiş materyal taşıyıp taşımadığı da belirtilme üye adayı ülkelerden de aynı kurallar temelinde istatistik durumundadır. bilgiler toplaması beklenmektedir. 5. ORGANİK TARIM 7. TÜRKİYE- AVRUPA BİRLİĞİ GÜMRÜK BİRLİĞİ 1991 yılından beri (2092/91/EEC sayılı tüzük) sürdürülmekte Türkiye ile AB ülkeleri arasında 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi olan organik tarımla ilgili çalışmalar 2004 Organik Eylem Planı kararıyla Gümrük Birliği (GB) tesis edilmiştir. Ancak GB sanayi çerçevesinde 2007 yılında yapılan mevzuat düzenlemesiyle ürünleri için gerçekleşirken, Türk tarım politikası henüz OTP’nin yeni bir şekil almıştır . Yeni bir organik ürün logosu 2010 kurallarıyla uyumlu olmadığı için tarım sektöründe malların yılından itibaren kullanılmaya başlanacak, bu da organik serbest dolaşımı başlatılamamıştır. GB’nin tarım sektörüne de ürünlerin tek pazar içindeki dolaşımının önündeki engelleri yaygınlaştırılabilmesi için Türkiye’de OTP kurallarının geçerli kaldırmaya yardımcı olacaktır. Su ürünleri de organik ürünler olması gerekmektedir. Bu nedenle tarımda tamamlanma tarihi kapsamında ele alınabilecek, yeni tüzük 1 Ocak 2009 tarihinde açık bırakılmış ek bir geçiş dönemi getirilmiş olmaktadır. 16 yürürlüğe girerken, uygulanmasıyla ilgili olarak Konsey ve Parlamento’ya 2011 yılında bir rapor sunulacaktır. AB dışı Ancak GB tarım ürünlerinin ikinci işlenme aşamalarını ülkelerle organik ürün ticaretini güçlendirebilmek için organik teşkil eden makarnacılık, pastacılık mamulleri, çikolata, standartlar ve Codex Alimentarius da organik yönergeye bebek mamaları vb gibi işlenmiş tarım ürünlerine katkıda bulunacaktır. yaygınlaştırılmaktadır. Türkiye AB mevzuatına uygun olarak GB çerçevesinde işlenmiş tarım ürünleri sistemi oluşturmuştur. Komisyon’un 2008 yılında çıkarttığı iki tüzükle Konsey Bu kapsamda işlenmiş tarım ürünlerindeki tarım ve sanayi tüzüğünün uzantısı olarak teknik ayrıntılar belirlenmektedir . 17 payları tespit edilerek, toplam korumanın sanayi payına karşılık gelen kısmı Topluluğa karşı sıfırlanmıştır. İthalatta yapılacak 6. TARIM İSTATİSTİKLERİ işlemlerde taraflar sanayi ürünlerinden alınan gümrük vergilerini almamaktadır. Ama standart olarak belirlenmiş Komisyon’un OTP’nin oluşturulması, izleme ve içerikler çerçevesinde malların içindeki tarım ürünleri için değerlendirmesinde oynadığı rolü hakkıyla yapabilmesi gümrük vergisi alınmaktadır. Yani ikinci kez işlenmiş (hububat, AB üye devletlerde ve AB piyasalarında mevcut durumu süt ve şeker içeren) ürünler içerdikleri hububat, şeker ve süt en iyi şekliyle takip edebilmesiyle mümkündür. Bunun için ürünleri üzerinden gümrük vergisine tabi tutulurken, bu tarım, tarım sanayi, balıkçılık ve ormancılık da dahil olmak ürünler için üçüncü ülkelerden ithalatta alınan sanayi payı üzere tarım işletmelerinin arazi varlığı ve kullanımı, hayvan olarak adlandırılan gümrük vergisi oranı taraflar arasındaki varlığı, üretimin her aşaması, iç ve dış pazarlardaki durum, ticarette kesilmemektedir. girdi kullanımı, maliyetler, fiyatlar, gelirler, mal hareketleri, tüketim verileri vb alanlarda 1953 yılından beri Topluluğun GB’nin başlamasından sonra 1/98 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı İstatistik Ofisi olarak çalışan Eurostat tarafından istatistikler ile sadece 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları konsolide derlenmektedir. Bu yolla AB’ye Avrupa düzeyinde ülkeler ve edilmemiş, taraflar tarım ürünleri açısından karşılıklı ticaret bölgeler arasında karşılaştırmalar yapmayı sağlayacak istatistik tavizlerini genişletmişlerdir. Türkiye AB’den bazı vergi veriler sunulmaktadır. 1997 yılında Konsey tarafından Topluluk muafiyetleri ve indirimleri, domates salçası ve kayısı pulpu İstatistikleri Tüzüğünün çıkartılması ile konunun hukuki tabanı ithalat kotalarında artış, AB de canlı hayvan ve et başta 30 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri olmak üzere, bazı peynirler, çavdar, maltlık arpa, şeker, yağlı Gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı alanında: tohumlarda ödün almıştır.Ancak, Türkiye BSE hastalığının • Gıda, yem ve veterinerlik konularında AB gereklilikleriyle patlak vermesi ve AB ülkelerinde de görülmesi üzerine uyumlu ve AB müktesebatının tam olarak aktarılmasına et ve canlı hayvan ithalatını durdurmuş, AB de domates olanak sağlayacak bir çerçeve kanunun kabul edilmesi. salçası, karpuz gibi ürünlerde Türkiye’ye verdiği tavizi hayata • AB müktesebatıyla uyumlu olarak büyükbaş hayvanların geçirmemiştir. Bununla beraber takvim ve miktar sınırlamaları kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kaydı sisteminin çerçevesinde Türkiye’den AB’ye yapılan tarım ürünleri işlerliğinin sağlanması ve koyun ve keçilerin hareketlerinin ihracatının%25’i vergi indiriminden yararlanmakta,%68’i izlenmesi için uygun bir sistemin uygulanmaya başlanması. vergiden muaf tutulmaktadır . 21 • Trakya bölgesinin Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı tarafından, aşılama yoluyla şap hastalığından ari bölge olarak tanınması 8. UYUM ÇALIŞMALARININ GENEL DEĞERLENDİRMESİ için gerekli önlemlerin alınması. • AB müktesebatına dayalı olarak tüm tarım- gıda 8.1. Katılım Ortaklığı Belgeleri, işletmelerinin sınıflandırılması ve bu işletmelerin Ulusal Programlar, İlerleme Raporları, iyileştirilmesi için bir Ulusal Program hazırlanmasını Tarama Raporları öngörmektedir.. AB 2001, 2003, 2006 (2008 Katılım Ortaklığı Belgesi ile fesih Orta vadede ise tarım ve kırsal kalkınma alanında: edilmiştir) ve 2008 Katılım Ortaklığı Belgeleriyle Türkiye’nin • Tarım arazilerindeki denetime hazırlık teşkil etmesi AB müktesebatına uyumu için kısa ve orta vadeli öncelikleri açısından, arazi tanımlama ve Ulusal Çiftçi Kayıt Sisteminin belirtmektedir. Bunlar ana hatlarıyla: geliştirilmesine devam edilmesi. • Entegre İdare Kontrol Sisteminin bir parçası olarak • Tarım-çevre tedbirlerinin gelecekte uygulanabilmesi işleyen bir tapu kayıt sisteminin, hayvan tanımlama bakımından, çevre ve kırsal bölgelere ilişkin pilot eylemlerin sistemlerinin ve bitki geçiş izin sistemlerinin geliştirilmesi uygulanması için hazırlıklara başlanması beklenmektedir. ve tarımsal piyasaların izlenmesi, yapısal ve kırsal gelişime yönelik önlemlerin uygulanması amacıyla idari yapıların Gıda güvenliği, veteriner hizmetleri ve bitki sağlığı alanında iyileştirilmesi; orta vadede: • Hayvan ve bitki hastalıkları ile mücadele mevzuatı uyumu öncelikli olmak üzere, hayvan ve bitki sağlığı konusundaki Topluluk mevzuatı için uygun bir uyum stratejisi oluşturulması ve özellikle laboratuvar testlerine, • Hayvan hastalıklarına karşı kontrol tedbirlerinin kabul edilmesi ve hayvan sağlığı ile ilgili durumun gerektirmesi halinde eradikasyon planlarının oluşturulması. • Referans laboratuarları, kalıntı testleri (kontrol planları dahil) kontrol düzenlemelerine ve kuruluşlarına mahsus uygulama ve numune alma işlemleri başta olmak üzere, gıda güvenliği kapasitesinin artırılması;.- Tarımsal ve kırsal gelişme ile hayvan ve bitki sağlığı alanlarında laboratuar ve kontrol politikalarında müktesabat için hazırlıkların tamamlanması; kapasitelerinin geliştirilmesi. • Gıda işleme kuruluşlarının (et, süt işleme tesisleri) AB • Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati (TSE) ve hayvansal yan hijyen ve halk sağlığı standartlarına uyacak şekilde ürünler ile ilgili mevzuata uyum sağlanması ve gerekli modernizasyonu ve test ve teşhis tesislerinin daha fazla toplama ve bertaraf sistemlerinin kurulmaya başlanması. kurulması konularıyla ilgilidir. öngörülmektedir. 2008 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB) kısa vadede tarım ve kırsal kalkınma alanında22: Katılım Ortaklığı Belgelerindeki beklentilerin karşılanması • AB gerekliliklerine uygun olarak akredite edilecek bir IPARD konusunda alınacak önlemleri yansıtan Ulusal Programlar ise (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı- Kırsal Kalkınma Bileşeni) ajansının kurulması. • Dana eti, canlı büyükbaş ve yan ürünlerinin ticaretiyle ilgili kısıtlamaların kaldırılması. 2001, 2003 ve 2008 yıllarında kabul edilmişlerdir. 2008 yılı Ulusal Programında 2008 KOB’deki beklentilerle ilgili • Tarım- çevre önlemlerinin gelecekteki uygulanabilirliği olarak canlı hayvan ve et ticaretiyle ilgili madde dışındaki açısından çevre ve kırsal bölgelere ilişkin pilot eylemleri maddelere atıf yapılarak, yapılacak mevzuat düzenlemeleri için uygulama hazırlığı (toplam 4, yürürlükte olan 4, Türkiye ile takvim getirilmekte ve bütçe gerekleri sıralanmaktadır. ilgili 4 mevzuat vardır), •Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı alanında; Her yıl Avrupa Komisyonu tarafından çıkartılan İlerleme • Gıda, yem, veteriner hizmetleri konularında AB Raporları yıllık olarak mevzuat uyum ve uygulamalardaki gerekliliğiyle uyumlu, AB müktesebatını aktarabilecek gelişmeleri ele almaktadır. 2008 yılı İlerleme Raporu tarım ve bir çerçeve kanunun kabulü (toplam 6, yürürlükte olan 6, kırsal kalkınma konusunda IPARD’ın idari ve kontrol yapılarının tamamlanması, Çiftlik Muhasebe Veri Ağı Sisteminin meyve Türkiye ile ilgili 6 mevzuat vardır), • AB müktesebatıyla uyumlu büyükbaş hayvanların ve sebze alanıyla sınırlı kalmaması, üretime bağlı devlet kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kaydı sistemi ve desteklerinin yoğunlaşmasıyla OTP çizgisinden uzaklaşılmakta koyun-keçi hareketlerinin izlenmesine ilişkin uygun bir olduğu konularına vurgu yapmaktadır. Kalite politikası ve sistemin uygulanmaya başlanması (toplam 3, yürürlükte organik tarımla ilgili bir gelişme sağlanmadığı, ama AB meyve olan 2, Türkiye ile ilgili 3 mevzuat vardır), ve sebze standartlarına uyumda ilerleme kaydedildiği ve bu • Trakya Bölgesinin Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı ürünlerin AB’ye ithalatı yapılmadan önce Türk makamları tarafından şap hastalığından ari bölge olarak tanınması tarafından yapılan uygunluk kontrol işlemlerinin Topluluk için gerekli önlemler (toplam 1, yürürlükte olan 1, Türkiye tarafından tanındığı kaydedilmektedir. Bunun yanı sıra, bir ile ilgili 1 mevzuat vardır), taraftan canlı hayvan ve sığır eti ithalatının engellenmesinin, • AB müktesebatına dayalı olarak tüm tarım-gıda diğer taraftan “Tarım ve kırsal kalkınma” başlığının işletmelerinin sınıflandırılması ve iyileştirilmesi için ulusal görüşmelere açılmama nedeninin sürdüğü ve bunların bu program hazırlanması (toplam 2, yürürlükte olan 2, fasıldaki katılım müzakerelerine başlanmasında kilit unsur Türkiye ile ilgili 2 mevzuat vardır), olduğu belirtilmektedir. Gıda güvenliği alanında kaydedilen ilerlemelerin sınırlı olduğu vurgulanarak, merkezi ve yerel düzeyde idari kapasitenin geliştirilmesi gereği üzerinde • Hayvan hastalıkları kontrol önlemleri, eradikasyon planları oluşturulması (toplam 30, yürürlükte olan 24, Türkiye ile ilgili 30 mevzuat vardır.), durulmaktadır. • Referans laboratuarları, kalıntı testleri, numune alma işlemleri başta olmak üzere gıda güvenliği ile hayvan ve Tarama çalışmaları sürecinde tanıtıcı toplantılar 5 – 8 Aralık bitki sağlığı alanlarında laboratuar ve kontrol kapasitesi 2005, ayrıntılı toplantı 23 - 26 Ocak 2006 tarihlerinde geliştirilmesi (toplam 4, yürürlükte olan 4, Türkiye ile ilgili yapılmış, taraflar OTP’nin mevzuat uyumu ve uygulamaları ve 4 mevzuat vardır.), Türkiye’nin aynı konulardaki mevzuatı ve uyum için yapılması • Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati (TSE) ve hayvansal yan gerekenler konusunda görüşmüşler, tarama raporu Eylül 2006 ürünlerle ilgili mevzuata uyum ve gerekli toplama ve itibariyle açıklanmıştır . bertaraf sistemlerinin kurulmaya başlanması (toplam 2, 23 yürürlükte olan 2, Türkiye ile ilgili 2 mevzuat vardır). 8.2. Uyum Konusunda Gelişmeler 2008 KOB ve Ulusal Programı çerçevesinde atıf yapılan, henüz 8.3. AB Destekleri mevzuat uyumu yapılmamış, ama yapılması gereken mevzuat şu şekilde değerlendirilebilir24: IPA25 (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) Avrupa Komisyonu ve • Tarım ve Kırsal Kalkınma alanında; Türkiye’nin birlikte seçtikleri proje ve programlara mali destek • IPARD Ajansının kurulması (toplam 8, yürürlükte olan 7, Türkiye ile ilgili 8 mevzuat vardır), sağlamak için kullanılmaktadır. Daha önce çeşitli kaynaklar vasıtasıyla sağlanan yardımlar tek bütçe altında toplanmıştır. • Arazi tanımlama ve Ulusal Çiftçi Kayıt Sisteminin Hibe niteliği taşıyan mali yardımların AB’ye uyum çalışmaları Geliştirilmesi (toplam 1, yürürlükte olan 0, Türkiye ile ilgili 1 mevzuat vardır), 32 için kullanılmaları gerekmektedir26 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri IPA desteklerinin üç hedefinden birisi müktesebat uyumu Malta, Slovenya, Slovakya gibi), bazılarına organik tarım için gerekli idari kapasitenin oluşturulması ve bunun için (Estonya, Letonya, Litvanya) için kolaylıklar tanınmıştır. Ayrıca gerekli yatırım ihtiyacının karşılanmasıdır. Tarım alanında da özel (meyve, sebze, şarap, tütün gibi) ürünler, hayvansal bu hedef doğrultusunda destekler verilmektedir. Bu destekler ürünler, veteriner ve bitki sağlığı konularında aday ülkelere yatay konularda, tek ortak piyasa düzeni ve kırsal kalkınma farklı geçiş düzenlemeleri, süreler tanınmıştır. Yeni üye alanlarında verilebilirler. devletlere tanınan derogasyon hakları ülkeler ve alt sektörler açısından değişiklik göstermektedir. Örneğin veterinerlik IPARD (Kırsal Kalkınma için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) 27 başlığı altında hiçbir ülkeye derogasyon hakkı tanınmamışır30. kırsal kalkınma amacına yönelik tasarlanmış özel bir araçtır. OTP ile ilgili mevzuatın uygulanması için yardım sağlamak, Müzakereler sırasında AB’nin kesinlikle taviz vermediği konular aday ülkelerde tarım sektörü ve kırsal alanların sürdürülebilir gıda güvenliği, kamu sağlığı, hayvan sağlığı ve hayvan refahı uyumuna katkıda bulunmak görevini üstlenir. IPARD Kırsal konularıdır. Kalkınma Programı çerçevesinde 2007-2013 döneminde öncelikli olarak seçilen süt ve et hayvancılığı ile uğraşan Görüşmelerin ardından OTP reformu ile getirilen Doğrudan işletmeleri Topluluk standartlarına eriştirmek için, meyve- Tek Ödeme Sisteminin yeni üye ülke üreticilerine bazı farklarla sebze ve balıkçılık gibi alt sektörlerde işleme ve pazarlamayı uygulanması kararlaştırılmıştır. Yeni üyelerde çiftçiye doğrudan geliştirme amacıyla Türkiye’de 42 ilde projeler uygulanacaktır. destek ödemeleri eski üyelere yapılan ödemelerin%25’i Ayrıca üretici örgütlenmesi, yerel kırsal kalkınma stratejilerinin olarak başlatılmıştır. Yeni üyelerin tarım sübvansiyonlarından hazırlanması, çevre ve kırsal alanla ilişkili önlemler ve kırsal bütünüyle yararlanması için 10 yıllık geçiş dönemi (yardımların alanlarda ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi, altyapının ilk aşamada yılda%5, ikinci aşamada%10 olmak üzere, 2013’e iyileştirilmesi, eğitim ve teknik yardım konusundaki eylemler kadar derece derece artması ve ondan sonra eski üyelerle desteklenecektir28. eşitlenmesi) öngörülmektedir. 8.4. Diğer Yeni Üyeler İçin Uygulanmış Doğrudan ödemelerin 2004 yılında%25’den başlayarak, 2013 Derogasyonlar de %100’e yükseltilmesi şeklinde kademeli bir uygulamaya konu olmasının (AB bütçe harcamalarının birden bire Türkiye açısından bir fikir vermesi yönüyle AB’nin son artmasının getireceği sorunlardan kurtulma arayışı dışında) genişleme sürecinde yürütülen müzakerelerde üye devletlerin yeni üyeler için de avantajı olacağı ileri sürülmüştür. Yeni müzakere pozisyonları ve AB’nin ortak pozisyon belgesi üyelerin eskilerinden farklı olarak daha düşük oranlarda çerçevesinde tanınan derogasyonlar ve geçiş süreleri yardımla OTP uygulamalarına katılmalarının mazereti olarak, incelenebilir . Yeni üye devletlerin müzakere pozisyonlarında kısa sürede gerçekleşen gelir artışlarının yeniden yapılanma belirttikleri taleplerine karşılık tanınan geçiş süreleri ve istisna üzerinde olumsuz etkiler yapması tehlikesi gösterilmektedir. hakları süre ve kapsam açısından sınırlıdır. Yeni üye devletlerin Yardımların eski üyelerdeki çiftçilere ödendiği miktarlarda özellikle üyeliklerinin ilk yıllarında üyeliğin getireceği zorlukları ödenmesi halinde yeni üye devletlerde bir beklenti olabileceği, hafifletmek amacıyla bazı talepleri olmuştur. Özellikle üyelik böyle kademeli bir doğrudan ödeme artışı sağlanması yoluyla sonrası kendilerine aktarılacak doğrudan gelir destekleri ve “var olan yapıların olduğu gibi kalması ve modernizasyonun kırsal kalkınma destekleri bütün yeni üye devletlerin üzerinde engellenmesi” olgusunun önüne geçileceği öne sürülmüştür31. 29 durduğu konular olmuştur. Desteklere temel olacak olan üretimdeki baz alan ve kotalar, Topluluk ürün standartlarına Yeni üyeler AB fonlarına ek olarak ulusal yardımlardan da uyum tüm devletlerden gelen müzakere talepleri arasındadır. faydalanabilmiştir. Eski üyelere göre yeni üyelerin farklı Üretici örgütlerinin geliştirilmesi ve onaylanma kriterleri yardım düzeyleri ile karşı karşıya olmaları nedeniyle ve birçok ülkenin müzakere pozisyonunda yer almaktadır. Ancak katılım öncesine göre aldıkları tarım desteklerinden mahrum kota, eşik, tavan gibi üretim miktarına ilişkin kararlar mutlaka kalmaları halinde bunun telafisinin sağlanması için üye taleplerden daha düşük olmuştur. Bazı devletlere tarıma devletlere üreticilerin eline geçen desteği katılım öncesi yönelik devlet yardımları konusunda değişik sektörlerde ve verilen devlet yardımına kadar yükseltebilme seçeneği farklı süreler için (Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Letonya, Estonya, verilmiştir. Çünkü AB kaynaklarından sağlanan yardım eski Türkiye’nin tam üye olması halinde çiftçilerine verebileceği üye devletler çiftçilerine göre daha düşüktür. İlk üç yılda yardım arazi bazlı olacaktır. Ama son üye olan devletler kırsal kalkınma yoluyla bu ödemelerin en üst düzeyine referans dönem temelli yardımlar olarak eski üyelerden kadar finanse edilebilmesi, yeni üye devletlerin isterlerse düşük miktarlarda yardım almaktadırlar. Örneğin, yeni üyeler üreticilerine yapılacak yardıma%25 oranıyla başlamamalarını hektar başına Tek Çiftlik Ödemesi olarak 200 Avro alırken, AB da sağlamıştır. ortalaması 300 Avronun üzerindedir. Yunanistan hektar başına 500 Avro almaktadır. Letonya’nın aldığı ise sadece 100 Avro/ 9. TÜRK TARIMI AÇISINDAN BEKLENTİLER ha’dır33. Türkiye’de 2004 yılı itibariyle ödenen doğrudan yardım ise 92.6 Avro/ha’dır34. Dolayısıyla AB çiftçisi düzeyine göre Aralık 2004 tarihli Brüksel Zirvesinde (Komisyon raporu çok daha az doğrudan yardım alan Türk çiftçisine sorunları paralelinde ve Parlamento’nun tavsiyesi de dikkate alınarak) nedeniyle ürünle bağlantılı bazı yardımlar yapılmaktadır. AB ve Türkiye arasındaki müzakerelere 3 Ekim 2005 tarihinde başlatılma kararı alınmıştır. Ancak 11 Aralık 2006 tarihinde Ancak, AB mevzuatına uyumun Türk tarımı üzerine etkileri Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi tarafından Türkiye ile her alanda olumlu olması beklenmektedir. Uyum için atılan yürütülecek 35 müzakere başlığından sekizinde görüşmelerin adımlarla sadece AB’ye verilen taahhütlerin yerine getirilmesi dondurulması kabul edilmiş, “Türkiye ile müzakerelerin sağlanmayacaktır. Çiftçi, arazi ve hayvan kayıt sistemlerinin başlatılmaması”na ilişkin karar 14/15 Aralık 2006’da Avrupa kurulup işletilmesi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağının oluşturulması, Konseyi tarafından da onaylanmıştır. “Tarım ve Kırsal Kalkınma” tarım istatistiklerinin daha doğru ve güvenilir hale getirilmesi, ile “Balıkçılık” başlıkları bu kararın kapsadığı sekiz fasıl tarım verilerinin toplanmasında Coğrafi Bilgi Sistemi arasındadır. Karar, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti bayrağı taşıyan verilerinden yararlanılması, yapılan ve yapılacak yardımların veya uğradığı son liman Kıbrıs Rum Cumhuriyeti’nde olan doğruluğunu izleyip denetleyecek bir IPARD ajansının gemi ve uçakların taşıdığı malların serbest dolaşımı üzerindeki kurulması gibi kurumsal gelişmeler tam üyelik öncesi için de sınırlamalar devam ettiği müddetçe, Türkiye’nin bu fasıllara alınacak tarım politikası kararlarının gerçekçi temeller üzerine ilişkin müktesebatı bütünüyle uygulayabilecek konumda oturtulmasını sağlayacaktır. Bitki, hayvan ve kamu sağlığı, olmayacağına amirdir . hayvan refahı önlemlerinin alınması da sadece ülkede gıda 32 güvenliğini sağlamada yakalanacak başarıyı değil, ihracattaki Tarım ve kırsal kalkınma başlığının açılması durdurulmuş engelleri aşmada elde edilecek ilerlemeyi de garantileyecektir. olmakla beraber Türkiye uyum çalışmalarını sürdürmektedir. Uyumda ana sorun kurumsal yapılanmanın arzu edilen düzey Tarım ve tarım sanayi işletmeleri açısından başlangışta ve başarıyla tamamlanmasındadır. Gerçi tarım parsellerinin ek külfet getirecek gibi algılabilecek kurallar daha ileri bir tanımlanması, Çiftçi Kayıt Sisteminin ve tarımsal istatistik tarım ve tarım sanayii ve daha güçlü bir dış ticaret rekabeti stratejisinin geliştirilmesi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağının sağlayacaktır. kurulması konusunda çalışmalar sürdürülmektedir. IPARD’ın uygulanması için kapasite tesisinde ilerleme kaydedilmiştir. Tam üyeliğin Türk tarımına getireceği sonuçlar mevzuat uyumunun getirdikleriyle farklı özellikler taşıyacaktır. Rekabet 2008 İlerleme raporunda sözü edilen “üretimden bağımsız gücü olmayan küçük ölçekli işletmelerin piyasadan silinmesi ödemelerin yerine üretimle bağlantılı ödemeler getirilmesi” birleşmenin ilk şokunu oluşturacaktır. Eski üye devletler de şeklindeki eleştri devletin uyguladığı kısa vadeli tarım aynı süreçten geçmişlerdir. Tam üyeliğin tarımın alt sektörleri politikası önlemleriyle ilgilidir. Türk tarımında yaşanan kimi ve genel ekonomi üzerindeki etkileri de mevzuat uyumu ve sorunlara karşı acil önlem anlamında, Dünya Ticaret Örgütü mevzuatın uygulanmasının getireceği etkilerden farklı olacaktır. kuralları çerçevesini aşmama koşuluyla getirilen üretime bağlı destekler AB tam üyeliği yolunun açılması ile hemen Türkiye’nin hedefi AB tam üyeliğidir. Bu hedefin gerçekleşmesi değiştirilebilecek karakterdedir. tarafların bu yöndeki samimi yaklaşımlarıyla sağlanabilecektir. 34 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nin Ortak Tarım Politikasına Uyumu ve Türk Tarımına Etkileri Notlar 1 Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007 establishing a common organisation of agricultural markets and on specific provisions for certain agricultural products (Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007, p. 1–149 2 3508/92 sayı ve 27.11.1992 tarihli Konsey tüzüğü ile (OJ. Nr. L 355, S. 1) belirli yardım düzenlemeleri için bir entegre idare ve kontrol sisteminin temellerini atmış, 3887/92 sayı ve 23.12.1992 (OJ. Nr. L 391, S. 36) tarihli Komisyon tüzüğü ile de uygulama kurallarını getirmiştir. 3 Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003 establishing common rules for direct suppot schemes under the common agricultural policy and establishing certain support schemes for farmers and amending Regulations (EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001, (EC) No 1454/2001, (EC) No 1868/94, (EC) No 1251/1999, (EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) 2358/71, (EC) No 2529/2001. OJ L 270 21.10.2003, p.1-69. 4 Council Directive 92/102/EEC of 27 November 1992 on the identification and registration of animals. OJ L 355, 5.12.1992, p. 32-36 Regulation (EC) No 1760/2000 of the European Parliament and of the Council of 17 July 2000 establishing a system for the identification and registration of bovine animals and regarding the labelling of beef and beef products and repealing Council regulation (EC) No 820/97, OJ L 204, 11.8.2000, p. 1-10. 5 Council Regulation (EC) No 21/2004 of 17 December 2003 establishing a system for the identification and registration of ovine and caprine animals and amending Regulation (EC) No 1782/2003 and Directives 92/102/EEC and 64/432/EEC. OJ L 5, 9.1.2004, p. 8-17. 6 Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007 establishing a common organisation of agricultural markets and on specific provisions for certain agricultural products (Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007, p. 1–149 7 Council Regulation (EC) no 1290/2005 of 21 June 205 on the financing of the common agricultural policy. OJ L 209, 11.8.2005, p. 1-25. 8 Council Regulation (EC) No 1085/2006 of 17 July 2006 establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 210 31.7.2006, p.82-92. 9 Commission regulation (EC) No 718/2007 of 12 June 2007 implementing Council Regulation (EC) No 1085/2006 establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 170, 29.6.2007, p.1-66. 10 Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun No 5648 Kabul tarihi 4.5.2007, RG 18.5.2007, sayı: 26526. 11Screening Croatia Turkey. Chapter 12. Food Safety – Veterinary – Phytosanitary Policies. List of Community legislation applicable on 1st March 2006, http://www. abgs.gov.tr/files/tarama/tarama_files/12/screening_chapter_12_vers_14_01.doc 12European Commission, European Policy For Quality Agricultural Products, Fact Sheet, January 2007. http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/quality/2007_en.pdf 13Council Regulation (EC) No 510/2006 of 20 March 2006 on the protection of geographical indications and designations of origin for agricultural products and foodstuffs, OJ L 93, 31.3.2006, p. 12–25, OJ L 335M, 13.12.2008, p. 213–250 Commission Regulation (EC) No 1898/2006 of 14 December 2006 laying down detailed rules of implementation of Council Regulation (EC) No 510/2006 on the protection of geographical indications and designations of origin for agricultural products and foodstuffs OJ L 369, 23.12.2006, p. 1–19, OJ L 322M, 2.12.2008, p. 364–382 14Council Regulation (EC) No 509/2006 of 20 March 2006 on agricultural products and foodstuffs as traditional specialities guaranteed OJ L 93, 31.3.2006, p. 1–11, OJ L 335M, 13.12.2008, p. 181–212. Commission Regulation (EC) No 1216/2007 of 18 October 2007 laying down detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 509/2006 on agricultural products and foodstuffs as traditional specialities guaranteed OJ L 275, 19.10.2007, p. 3–15. 15Commission of the European Communities, Communication From the Commission to the European Parliament, the Council, The European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on agricultural product quality policy {SEC(2009) 670}{SEC(2009) 671}. Brussels, 28.5.2009 COM(2009) 234 final l http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0234:FIN:EN:PDF; Impact Assessment Report for a Communication on Agricultural Product Quality Policy http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/com2009_234/ia_en.pdf 16Council Regulation (EC) No 834/2007 of 28 June 2007 on organic production and labelling of organic products and repealing Regulation (EEC) No 2092/91 OJ L 189, 20.7.2007, p.13–23. 17Commission Regulation (EC) No 889/2008 of 5 September 2008 laying down detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 834/2007 on organic production and labelling of organic products with regard to organic production, labelling and control OJ L 250, 18.9.2008, p. 1–84. Commission Regulation (EC) No 1235/2008 of 8 December 2008 laying down detailed rules for implementation of Council Regulation (EC) No 834/2007 as regards the arrangements for imports of organic products from third countries OJ L 334, 12.12.2008, p. 25–52 18Council Regulation (EC) No 322/97 of 17 February 1997 on Community Statistics OJ L 52, 22.2.1997, p. 1–7. 19Commission Regulation (EC) No 831/2002 of 17 May 2002 implementing Council Regulation (EC) No 322/97 on Community Statistics, concerning access to confidential data for scientific purposes, OJ L 133, 18.5.2002, p. 7–9 ve en son: Commission Regulation (EC) No 606/2008 of 26 June 2008 amending Regulation (EC) No 831/2002 implementing Council Regulation (EC) No 322/97 on Community Statistics, concerning access to confidential data for scientific purposes. OJ L 166, 27.6.2008, p. 16-17 20http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/about_eurostat/ european_framework/legislation_in_force ve http://epp.eurostat.ec.europa.eu/ cache/comm_legislation/9905_17123_2008_EN_5.pdf 21Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, AB Bilgi. Şubat 2009, http://www.avrupa.info.tr/Files//File/PressPacks/AgricultureFair/abtur.pdf 222006/35/EC Sayılı Kararın Feshine ve Türkiye ile Katılım Ortaklığının kapsadığı ilkeler, öncelikler ve koşullara dair bir Konsey Kararı, (2008/157/EC) COM (2007) 661 Brüksel, 26 Şubat 2008 23Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural Development, 7 September 2006 http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/ turkey/screening_reports_en.htm 24Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, http://proje.abgs.gov.tr/UVT/UVTwebISAPI.dll/EXEC/3/1jr2tgqlfjdj2ylapgqpe0pspjtb http://proje.abgs.gov.tr/UVT/UVTwebISAPI.dll/EXEC/14/1jr2tgqlfjdj2ylapgqpe0pspjtb 25 IPA-Instrument for Pre-Accession Assistance 26Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Katılım Öncesi Mali Yardımlar. http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5&l=1 27 IPARD – Instrument for Pre-Accession Assistance in Rural Development 28European Commission Enlargement, Turkey-Financial Assistance. http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/turkey/financial_en.htm European Commission Agriculture and Rural Development, Enlargement of the European Union Financial and technical assistance. http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/index_en.htm 29İktisadi Kalkınma Vakfı, Avrupa Birliği ile katılım Müzakereleri Rehberi. İstanbul, Şubat 2005. 30Seçil Başak Yalçın, Beşinci Genişleme Sürecinde Avrupa Birliği ile Yeni Üye Devletlerin Tarım Konusunda Görüşme Pozisyonları ve Sonuçları. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara, 2006. 31Franz Fischler, “Agriculture and enlargement - 44 days to go”. Press conference Brussels, 18 March, 2004. http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/ 138&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004), Franz Fischler, “EU Enlargement: A future for European Farmers.” 9th Carrefour on Animal Production. Gembloux, 21 January 2004. http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/ 32&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) ve Franz Fıschler, “EU Enlargement and Globalisation A dual Challenge for Europe.” Ökosoziales Forum, Vienna, 9 February 2004. http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/04/ 64&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) 32Avrupa Komisyonu, Brüksel, 5 Kasım 2008, SEC (2008) 2699, Türkiye 2008 İlerleme Raporu (COM(2008) 674) 33CAP Health Check towards better European Farming, food and rural policies. The debate on the post-2013 CAP. http://caphealthcheck.eu/the-debate-on-the-post-2013-cap/#more-777 34Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural Development, 7 September 2006 http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/ turkey/screening_reports_en.htm PEYNİR ÜRÜNLERİ BİLGİ ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec) 1. SUNUŞ VE GENEL ÇERÇEVE İzlenebilirlik kurumu, CE 178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği ile tesis edilerek 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girerken hijyen Avrupa Komisyonu, tüketicilerin güvenini sarsan doksanlı güvenliği ve sağlık ilkeleri “hijyen paketi” olarak adlandırılan yılların gıda skandalları (deli dana hastalığı, tavuklarda dioksin pakette veya 2004 ve 2005 yıllarında yayımlanan ve gıda çıkması vb.) üzerine son zamanlarda tüm dikkatini gıda güvenliği kuralları için ortak bir sistem belirlenerek sektörde güvenliğinin garanti altına alınması ve gıda maddelerinin faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların sorumluluklarının kalitesinin artırılması üzerinde yoğunlaştırmıştır. artırılmasını öngören dokuz yeni yönetmelikten oluşan bir külliyatta toplanmıştır. Bu çalışmalar, geçenlerde karara bağlanan ve günümüzde uluslar arası arenadaki en geniş kapsamlı düzenleme Avrupa Komisyonunun bağlayıcı normatif faaliyetlerine çerçevesi olarak kabul edilen bir dizi yeni düzenleme ile paralel olarak, Uluslararası Standartlar Örgütü - ISO gibi sonuçlanan yoğun bir yasama faaliyetini beraberinde ilgili uluslararası standart kuruluşları tarafından yayımlanan getirmiştir. Topluluğun gıda güvenliği politikalarının üzerine ve şirketlerin ürünlerinin kalitesini daha da artırmak için bina edildiği sütunlar, izlenebilirlik veya bir gıda maddesinin gönüllülük esasına göre kabul edebilecekleri isteğe bağlı üretim sürecinde geçtiği tüm aşamaların tarihçesinin yeniden standartlar / normlar da oluşturulmuştur. İsteğe bağlı oluşturulabilme kapasitesi ve geniş kapsamlı bir risk analizini standartlar, adlarından da anlaşılacağı üzere, gönüllülük esas alan, üretim çevrimi hijyen güvenliği - sağlık koşullarıdır. esasına bağlıdır ve yürürlükteki mevzuatı tazmin edici nitelikte 36 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği değildir. Bunlar, şirket güvenilirliğinin artırılmasını sağlamak gıda maddelerinden sayılmaktadır. 98 / 83 / CE sayılı AT veya tüketicilere / müşterilere ürünün veya üretim sürecinin yönetmeliğinin 6 maddesinden itibaren öngörülen hükümlere karakteristik özelliklerini açıklamak amacıyla kullanılabilen uyulması açısından 80 / 778 / CEE sayılı AET ve 98 / 83 / CE araçlardır. Dolayısıyla isteğe bağlı standartlar, piyasada bazı (178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği) yönetmeliklerindeki konulardaki beklentilerin ve ihtiyaçların yorumlanmasını, taleplerden bağımsız olarak su da gıda maddelerine dâhil standardizasyonunu ve sonuç itibarıyla bilinen ve kabul edilen edilmiştir. kurallardan ibaret bir sistem oluşturulmasını amaçlamaktadır. Son yıllarda gıda alanında yayımlanan en önemli isteğe Codex Alimentarius: bağlı standartlar, 2005 yılına ait ISO 2200 “Gıda Güvenliği Gıda Kodeksi veya Uluslararası Gıda Standartları, Codex Yönetim Sistemleri. Gıda Zincirinde Yer Alan Tüm Kurumlar İçin Alimentarius Komisyonu tarafından hazırlanmış olan bir Gereksinimler” ve 2007 yılına ait ISO 22005 “Gıda Zincirinde kurallar ve standartlar bütünüdür; Komisyon 1963 yılında İzlenebilirlik. Temel İlkeler ve Gereksinimler”dir. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından, tüketici sağlığının korunması ve uluslararası gıda Bu makale, süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren ticaretinin doğru yapılması için çözüm bulma, standardizasyon Türk şirketlerine izlenebilirlik ve gıda güvenliği ile ilgili bağlayıcı ve davranış ilkeleri belirleme amacıyla kurulmuştur. standartların doğru uygulanması konusunda destek olmayı ve aynı zamanda tarım ve gıda sektöründeki temel isteğe bağlı Gıda hijyeni: standartlara adapte olabilmeleri için yönlendirilmelerinde Bir gıda ürününün öngörülen kullanım amacı dikkate alınmak yardımcı olacak araçları sağlamayı amaçlamaktadır. suretiyle insanlar tarafından sindirilmeye uygunluğunun sağlanması ve risklerin kontrol edilmesine yönelik gerekli Topluluk düzenlemeleri yerine getirilip, izlenebilirlik ve isteğe önlemler ve şartlar (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). bağlı hijyen güvenliği - sağlık projelerine uyum sağlanarak hem şirket verimliliğinin hem de tarım ve gıda sektöründe Gıda sektöründe faaliyet gösterenler: faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünün iyileştirilmesine Kontrolü altındaki gıda şirketlerinin gıda mevzuatı taleplerini önemli katkılarda bulunulabileceği umulmaktadır. yerine getirmelerinden sorumlu gerçek ve tüzel kişilerdir (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği). Sonuç olarak bu makalede belirtilen hususların uygulanması için, bunların ürünün özelliklerine, kullanılan yöntemlere Hayvansal ürünler: ve söz konusu şirketin ulaşmak istediği hedeflere göre Bal, kan ve insanlar tarafından sindirilme amacına yönelik kişiselleştirilmeleri gerektiğini hatırlatırız. Bu nedenle, önerilen midye, canlı derisidikenliler (ekinodermata), canlı gömlekliler örnekleri değerlendirirken eleştirel bir açıdan bakıp, verilen (tunicata) ve canlı deniz salyangozları ve diğer hayvanlar dâhil bilgileri şirketin gerçeklerine uygun olarak “kişiselleştirilmiş” olmak üzere hayvansal gıda ürünleri; kullanım amacına uygun izlenebilirlik ve gıda güvenliği sistemlerinin hayata geçirilmesi olarak işlenmeleri için son tüketiciye canlı i teslim edilmeleri için referans temeli olarak almak suretiyle ihtiyatlı bir yaklaşım gereken diğer hayvanlar (853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). sergilemeniz ve gerektiğinde ilgili spesifik konularda danışman desteğinden yararlanmanız gerekmektedir. Birincil ürünler: Tarım, hayvancılık, avlama ve balıkçılık ürünleri dâhil olmak 2. TERİMLER VE TANIMLAR üzere birincil üretimden elde edilen ürünler (852 / 2004 sayılı Yönetmelik). Gıdalar (veya gıda ürünleri ya da yiyecek maddeleri): İşlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş, insanlar tarafından İşlenmiş ürünler: sindirilen veya sindirilmesi beklenen herhangi bir madde İşlenmemiş ürünlerden (ham maddelerden) işlenerek elde veya ürünü ifade eder. İçecekler, sakız ve su dâhil olmak üzere, edilen ürünler. Bu ürünler imalâtları için gerekli olan veya üretimleri veya işlenmeleri ya da hazırlanmaları sırasında bunlara belli özellikler kazandıran katkı maddeleri içerebilirler gıda maddelerine istenerek ilâve edilen tüm maddeler (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). Bir ürünün geri çağrılması: • Genel gıda mevzuatı (Madde 4 ilâ 21): Ürünlerle ilgili ticarî Daha üst düzeyde bir sağlık korumasının sağlanması için diğer önlemlerin yetersiz kalması hâlinde ürünün son tüketiciye ulaşmış dâhi olsa geri çekilmesi için alınan herhangi bir önlem. yükümlülükler ve gıda mevzuatı hükümleri; • Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (Madde 22 ilâ 49): Kurum, insan kaynakları iç organizasyonu ve sorumluluk paylaşımı, yapısal işlev; İzlenebilirlik: • Hızlı uyarı sistemi, kriz yönetimi ve acil durumlar Bir gıdanın, yemin veya gıda ürünü elde edilmesine hizmet eden bir hayvanın ya da bir gıdada veya yemde kullanılması (Madde 50 ilâ 57); • Yöntemler ve kapanış hükümleri (Madde 58 ilâ 65): Uzlaştırma öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddenin tüm usulleri ve yetkili yürütme komisyonu, kapanış hükümleri, üretim, işleme ve satış aşamalarında takip edilebilmesi önlemlerin uygulanması, referans standartlar. imkânıdır (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği). 3.1.1 178 /2002 Sayılı AT Yönetmeliği Uygulama Yöntemleri Bir gıdanın geri çekilmesi: ve Talepler Tehlikeli bir ürünün satılmasını, sergilemesini veya tüketiciye sunulmasını engelleyen her türlü önlem. Yasal düzenlemenin yol gösterici ilkesi bu sektörde faaliyet gösteren tüm aktörlerin hukukî sorumluluğu birinci dereceden Tesis: paylaşmasıdır (Madde 17): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet Bir gıda şirketinin her birimi (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). gösteren girişimciler tüm üretim, işleme ve satış aşamalarında, kontrolleri altındaki şirketlerde, kendi faaliyetleri ile ilgili 3. GIDALARIN BAĞLAYICI VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA konularda gıda ve yem ürünlerinin gıda mevzuatı hükümlerine ALANLARINDAKİ İZLENEBİLİRLİĞİ uygun olmasını sağlarlar ve bu hükümlere uyulmasını kontrol ederler”. 3.1 Bağlayıcı Uygulama Alanlarındaki İzlenebilirlik: 178 / 2002 Sayılı AT Yönetmeliğinin Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların yasal İçeriği ve Kapsamı sorumlulukları müşterek olmakla birlikte açık değildir, çünkü gıda güvenliği kuralları açısından değerlendirildiğinde tespit 28 Ocak 2002 tarihinde yayımlanan 178 sayılı AT yönetmeliği edilen herhangi bir uyumsuzluk durumunda zincirde mevzuat “gıda mevzuatının ilkelerini ve genel taleplerini belirleyerek hükümlerine uyulmayan halka aranmaktadır. gıda maddelerinin ve yemlerin üretim, işleme ve pazarlama süreçlerinin tüm aşamalarındaki izlenebilirlik yükümlülüğünü Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kurumların birincil hukukî düzenlemekte ve Avrupa Gıda Güvenliği Kurumunu (EFSA) tesis sorumlulukları, ikinci bir kuralın ve bunu takip eden diğer ederek gıda güvenliği alanındaki prosedürleri saptamaktadır”. kuralların da uygulanmasını veya izlenebilirlik aracından yararlanılarak gıda maddesinin tedarik zincirindeki tüm 178 / 02 sayılı AT Yönetmeliği, gıda ve yem ürünlerinin tüm geçmişi ile ilgili gerekli bilgilerin toplanması zorunluluğunu üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında uygulanmaktadır. da kapsamaktadır (Madde 18): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet Tıbbî ürünler, kozmetik ürünleri, tütün vs., evde kullanılan gösteren tüm girişimciler, bir gıdayı, yemi, gıda ürünü elde tüm gıda ürünleri ve ambalaj (ambalaj 1935 / 2004 sayılı AT edilmesine hizmet eden bir hayvanı veya bir gıdada ya da yemde Yönetmeliği kapsamında ayrıca ele alınmaktadır) 178 / 2002 kullanılması öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddeyi sayılı AT Yönetmeliğinin uygulama alanı dışındadır. aldıkları her kişiyi tespit edebilecek durumda olmak zorundadır”. Yönetmelik beş başlığa (bölüme) ayrılmaktadır: Uygulama alanı ve tanımlar (Madde 1 ilâ 3): Yönetmeliğin amacı, uygulama alanı, tanımlar, istisnalar; 38 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği Şekil 1: Gıda sektöründeki izlenebilirlik ve Nakliyatçılar da gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi geri izlenebilirlik şeması ve kurumlardan sayılmakta olduklarından, depolama / komisyonculuk gibi alanlarda bağımsız olarak çalışmaları durumunda giren ve çıkan gıda ürünleri ile ilgili bilgilerin kayıt İzlenebilirlik Hammadde alımı Trasformasyon altına alınmalarını sağlamak zorundadırlar. Paketleme Son Kullanıcı Yönetmelikte, bilgilerin kayıt altına alınması konusunda özel talimatlar öngörülmemekte ve sektörde faaliyet gösterenlerin her birine, yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerin Geri İzlenebilirlik karşılanması koşuluyla kendi şirketine uygun araçları kullanmakta serbestlik tanımaktadır. Bu, muhafaza edilen evrakın bir makbuz (örneğin sevk irsaliyeleri, tedarikçilerin İthalâtçılar dâhil olmak üzere, sektörde faaliyet gösteren tüm faturaları vs.) ile sınırlandırılması veya sektörde faaliyet kişi ve kurumlar iki temel soruya yanıt verebilmek için gerekli gösterenlerin arasında veri alışverişi sağlanması için ileri bilişim tüm bilgileri kaydetmek ve saklamak zorundadır: “kim bana sistemlerinin (örneğin barkodlar, radyo Frekansı ile tanımlama ne temin etti” (tedarikçi) ve “kime ne temin ettim” (son tüketici “RFID” vb.) geliştirilmesi anlamına gelmektedir. hariç olmak üzere müşteriler). Sektörde faaliyet gösterenler, gerekli bilgileri talep edildiğinde Tedarikçiler (veya süt ve süt ürünleri sektöründe özellikle yetkili makamların kullanımına sunabilmeleri şartıyla şirkette süt, peynir mayası, tuz ve peynir üretiminde kullanılması hâlihazırda kullanılmakta olan kayıt sistemleri vasıtasıyla da muhtemel maya tedarikçileri) ile ilgili olarak en azından saklayabilmektedir. aşağıdaki bilgilerin toplanması gerekmektedir: • Kişisel bilgiler (örneğin şirket merkezi, ürünün geldiği fabrika vb.); 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğinde bilgilerin hangi süre zarfında muhafaza edilmeleri gerektiği konusuna da açıklık • Alınan malların türü ve miktarı (örmeğin adı, takdim şekli vb.); getirilmemektedir. Muhafaza süresinin en azından ürünün • Malların alındığı tarih; muhafaza edildiği süreye eşit olduğunun varsayılması akla • Ürün tanımlama bilgileri (örneğin kafile, parti numaraları, daha yatkın olacaktır. alıcının adı vb.) • Belli standartlara yönelik diğer bilgiler. Gıdaların geri çekilmesi / geri çağrılması Müşteriler (veya süt ve süt ürünleri sektöründe işleme ve 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğiyle getirilen diğer bir depolama merkezleri, satış noktaları, toptancılar, ihracatçılar yükümlülük ise sektörde faaliyet gösteren bir kişinin veya vb.) ile ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin toplanması kurumun ithal ettiği, ürettiği, işlediği, hazırladığı veya gerekmektedir: dağıtımını yaptığı bir gıdanın gıda güvenliği taleplerine uygun • Müşterinin şirketinin adı ve teslimat adresi (örneğin ticaret olmadığını tespit etmesi durumunda söz konusu gıdanın unvanı, adresi, telefon ve faks numaraları, e-posta adresi vb.); • Satılan malların türü ve miktarı (örneğin adı, takdim şekli, parti numarası vb.); geri çekilmesini (eğer ürün piyasaya sürülmemişse) zorunda olmasıdır ) veya geri çağrılmasını (eğer ürün piyasaya sürülmüş ve tüketicilere sunulmuş ise) sağlamak zorunda olmasıdır. • Dağıtım şekli ve vasıtaları; • Malların alıcısına ait bilgiler; Daha açık bir ifadeyle, sektörde faaliyet gösteren bir kişi veya • Belli standartlara yönelik diğer bilgiler. kurum gıdanın taleplere uygun olmadığını tespit ettiğinde aşağıda açıklanan adımları atmak zorundadır: • Taleplere uygun olmayan gıda partisini mümkün olduğunca tam olarak belirlemek (parti numarası); • Sektördeki üst (tedarikçi) ve alt (müşteri) zincir halkalarını • İlgili süreçlerin çeşitli aşamalarını, sistemin çalışmaya devam olduğu kadar yetkili yerel sağlık kurumlarını durumdan etmesi için sorumlu kişileri ve ilgili denetleme formalitelerini derhal haberdar etmek ve geri çekme / geri çağırma açık bir şekilde belirleyen bir kontrol veya izlenebilirlik plânı; uygulama ve önlemlerini başlatmak; • Faaliyetlerin, üretim süreci akışlarının ve yapılan • Geri çağırma durumunda, tüketicileri ürüne müdahale denetimlerin sonuçlarının dokümantasyonu için gerekli tüm edilmesini gerekli kılan nedenler konusunda etkili bir bilgiler / kayıtlar. şekilde, tam ve zamanında bilgilendirmek; 3.2.1 ISO 22005 : 2008 Standardı Uygulama Yöntemleri • Gıdaların geri çekilmesine / geri çağrılmasına yol açan nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli düzeltmeleri yapmak; ISO 22005 : 2008 standardında öngörülen taleplere uygun • Alınan düzeltme önlemlerin etkinliğini süreç içerisinde takip etmek. bir izlenebilirlik sisteminin hayata geçirilebilmesi için süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin atmaları önerilen adımlar şunlardır. Daha ayrıntılı bilgi için standarttaki 3.1.2 Yaptırımlar tavsiyelere atıfta bulunulur. 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği belirlenen ilkeleri doğru İzlenebilirlik sisteminin hedeflerinin tanımlanması uygulamayan kişi ve kurumlara uygulanacak yaptırımları Şirketin izlenebilirlik sistemini geliştirirken ulaşmayı belirleme sorumluluğunu üye ülkelere bırakmaktadır. plânladığı hedefler çok çeşitlidir. Bunlar güvenlik hedefleri (veya güvenlik taleplerine uygun olmayan ürünün plânlı 3.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki bir şekilde ve zamanında geri çekilmesi / geri çağrılması İzlenebilirlik: ISO 2005 : 2008 Standardı ve hedefine ulaşılmasına imkân veren bir izlenebilirlik sisteminin Uygulama Yöntemleri geliştirilmesi), kalite hedefleri (veya bir ürünün kalitesinin ortaya çıkmasında belirleyici olan tüm üretim aşamalarında ISO 2005 : 2008 standardı, isteğe bağlı uygulama alanında bir kontrol altında tutulması) ve pazarlama hedefleri (veya gıda izlenebilirlik sistemini yürürlüğü koymak isteyen şirketlere tüketicinin ürünün ve muhtevasının menşei ile kaynağı yönelik uluslar arası bir standarttır. Standart, tarımsal üretim konusunda bilgilendirilmesi) olabilmektedir. Şirketin bu şirketlerinden, süt üreticilerine ve perakendecilere kadar hedeflerden birini veya birkaçını kişiselleştirmesi ve bunların üretim zincirindeki çok sayıdaki kişi, kurum ve kuruluş için açık bir şekilde tanımlanması, açıklanması ve şirketin tüm uygulanabilmektedir. personeline bildirmesi önem taşımaktadır. Standardın yapısı şöyledir: İzlenebilirlik sisteminin kapsamının tespiti Bölüm 1 Amaç Daha sonra tespit edilen hedefler ile ilgili olarak şirket Bölüm 2 Referans Alınan Standartlar tarafından pazarlanan gıdalardan hangilerinin sistem Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar “kapsamında” sürekli olarak izlenmesi gerektiği belirlenmelidir. Bölüm 4 İzlenebilirlik Sisteminin İlkeleri ve Amaçları Süt ve süt ürünleri sektöründe hazır ürün ve isteğe bağlı olarak Bölüm 5 İzlenebilirlik Sisteminin Gereklilikleri tüm ürün yelpazesine veya bunların bazı kısımlarına doğrudan Bölüm 6 Uygulama temas eden ambalaj malzemeleri de dikkate alınmalıdır. Bölüm 7 İç Denetim Sektör derinliğinin tespiti Madde 8 Revizyon Sektör derinliği ile izlenebilirlik sisteminin sürekli olarak Sektörde bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması için sistem kapsaması gereken üretim, işleme, pazarlama vb. aşamalarının kayıtlarının uygun şekilde tutulabilmesi şarttır; şirket bu tamamı kast edilmektedir. Birincil üretim aşaması da (bu amaçla önceden aşağıdaki düzenlemeleri yapmak zorundadır: makalede besicilik kast edilmektedir) sisteme mutlaka dâhil • İzlenebilirlik uygulamasının yönetilmesi ve denetlenmesi edilmelidir. Bir örnek verecek olursak, süt ve süt ürünleri için sorumlulukları ve yöntemleri tanımlayan bir sektörel el kitabı; 40 sektörü başlıca dört süreçten oluşabilmektedir: Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği Süt üretimi Peynir üretimi Peynirin eskitilmesi ve paketlenmesi Teslimat ve pazarlama Hayvanların ahıra girmesinden, sütün sağılmasına ve işleme merkezine gönderilmesine kadar geçen süreç. Sütün teslim alınmasından, peynirin eskitilmeye hazır şekilde üretilmesine kadar geçen süreç. Peynirin işleme merkezinden gelmesi ve hazır ürünün depolanmasına kadar geçen süreç. Kargonun teslim edilmek üzere hazırlanmasından müşterinin satış noktalarına teslim edilmesine kadar geçen süreç. Parti ne kadar büyük olursa, izlenebilirlik sisteminin hayata geçirilmesi o kadar ucuz olmakta, fakat sistemden daha az verim alınabilmektedir. Gerçekten de bu durumda rastlantısal olayların yönetilmesi yüksek miktardaki ürünün geri çekilmesini / geri çekilmesini gerektirebilmektedir. Parti ne kadar küçük olursa sistem o kadar kesin / hassas olmakta fakat uygulanması da o kadar pahalıya mal olabilmektedir. Bu durumda izlenebilirlik sistemi daha fazla sayıda bilginin Sadece süt üretimi yapılması durumunda süreç doğal olarak ilk “takip edilip yönetilmesini” sağlamak zorundayken geri aşamada tamamlanmaktadır. çekme / geri çağırma işlemleri daha “plânlı” bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. İzleme unsurlarının tespiti Kişiselleştirilmiş her bir süreç için izlenebilirlik amacıyla İzlenen ürününün tespit yöntemlerinin tanımlanması kontrol altında tutulacak olan unsurların / parametrelerin İzlenen ürün tüketici / müşteri tarafından diğer ürünlerden (örneğin sütün ve hazır ürünün kimyasal - fiziksel kolayca ayırt edilebilir nitelikte olmalıdır. İzlenen bir ürünün değerleri, ham maddelerin menşei, hazırlama tarihleri vs.) tespit edilebilmesi için uygulanabilecek yöntemler örneğin kişiselleştirilmelerine ihtiyaç vardır. İzlenen unsurlar, belirlenen bir ya da daha fazla sayıda ticarî marka veya ilgili partinin izlenebilirlik hedefi ile bağlantılı olmalı ve sistemin ön koşulları tanımlanması için özel bir kod / simge kullanılmasıdır (örneğin olarak algılanmaları gereken hijyen ve güvenlik taleplerinin cacciotina “T”) (çevirmenin notu: Cacciotina bir peynir karşılanmasını sağlayan unsurların yerine geçmemelidir. türüdür). Bu unsurların her biri için gerçekleştirilen denetimlerin dokümantasyonunun yapılmasına ihtiyaç vardır (örneğin Son olarak ise belirlenen izlenebilirlik sisteminin talepleri verilerin toplanması için özel formların kullanılması gibi). konusunda sorumluluk bilinci oluşturulması ve bunların özümsenmelerini sağlamak, yönetim metotlarını ve Parti tanımı yürürlüğe konan yöntem ile ilgili sorumlulukları belirlemek Parti sözcüğü ile homojen veya hemen hemen aynı koşullarda ve alınan önlemlerin kanıtlanması için gerekli desteğin elde edilen bir ürünün miktarı kast edilmektedir. Süt ve süt (örneğin izlenebilirlik el kitapları, çalışma yöntemleri, bilgi ürünleri sektöründe farklı üretim süreçlerinde en azından toplama formlar vs. gibi) sağlanması amacıyla sektörde aşağıdaki parti türlerinin tanımlanmaları önerilmektedir: faaliyet gösteren çeşitli kişi ve kurumlar (örneğin çiftçiler, dağıtımcılar, nakliyatçılar vs.) arasında anlaşmalar yapılması Süt partisi Mandıraya gelen sütlerin tartım işlemi sırasında her süt partisine verilen bir kod / seri numarası ile tanımlanabilmektedir (süt teslimatları bir sevk belgesi veya süt teslim kartı ile de ilişkilendirilebilmektedir); ürün girişindeki sevk belgesi listelerine / teslim kartlarına ve ilgili süt tartı protokollerine başvurarak üreticiyi, teslim tarihini ve teslim edilen miktarı belirlemek mümkündür. Üretim partisi Yapılan her iş için verilen bir seri numarası ile tanımlanabilmektedir. Üretim partisinin kodlanması için işin yapıldığı tarihin (gg/aa/yyyy sırasına göre) ve ardından da -birden fazla tesiste üretim yapıldığı takdirde- X’in üretimin yapıldığı tesisi ve -üretim tesislerinde birden fazla üretim hattı mevcut olduğu takdirde- N’nin de üretimin yapıldığı üretim hattını ifade ettiği XN harflerinin kullanılması mümkündür. Paketleme partisi Hazır ürünün paketleme partisinin kodlanması için genellikle üretim tarihi ardından da (production: üretimi ifade eden) C harfi kullanılmaktadır. Paketleme tarihi açık olarak veya gg/aa/yy sırasına göre yazılabilmekte veya Jülyen takvimine göre paketleme yılı ve günü kullanılabilmektedir. Örnek: 11 Mart 2005 günü paketlenen ürün L110305C veya L 08/70 ile kodlanabilmektedir. gerekmektedir. 3.2.2 İsteğe Bağlı İzlenebilirlik Uygulamasının Avantajları İsteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulamaya konması, izlenebilirlik konusundaki yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesine yardımcı olabilecek bir araç olarak değerlendirilmelidir. Sektörel izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların ayrıntıları aşağıda verilmektedir: • Sorumlulukların kolayca kişiselleştirilebilmeleri: Sektörde isteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması, belirlenen talepleri (zorunlu ve / veya isteğe bağlı) yerine getirmeyen “zincir halkasının” hemen belirlenerek izole edilmesine ve böylece bir ürünün uygun olmaması durumunda ürünün ortaya çıkmasına katkıda bulunan tüm sistemlerinin disiplinini belirlemek üzere 2004 ve 2005 yılları unsurların sürece dâhil edilmelerine imkân vermektedir. arasında çıkarılmış olan dokuz düzenleme kast edilmektedir. • İletişim ve pazarlama: Ürün geçmişinin ham maddelere ulaşılana kadar yeniden oluşturulabilme kapasitesi b2b Hijyen paketini oluşturan dokuz düzenleme şunlardır: (busines to business: şirketler arasında) iletişiminde ve • Gıda ürünlerinin hijyeni hakkındaki 29.04.2004 tarih ve 852 / 2004 sayılı AT yönetmeliği; b2c (business to consumer: şirket ve tüketici arasında) iletişiminde önemli bir pazarlama aracı olabilir. • Hayvansal gıda ürünleri ile ilgili özel hijyen hükümlerini • Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir içeren 29.04.2004 tarih ve 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği; • İnsanlar tarafından sindirilmeye yönelik hayvansal gıda şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da ürünlerinin resmî denetimlerinin yapılması hakkındaki özel tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği hükümleri içeren 29.04.2004 tarih ve 854 / 2004 sayılı AT ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır. Yönetmeliği; • Gıda ve yem ürünleri mevzuatına uygunluğun denetlenmesi 3.2.3 Şirketler İçin Sertifikasyon Süreci için resmî kontroller hakkında hükümleri içeren 29.04.2004 tarih ve 882 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği; ISO 22005 : 2008 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon • Yem ürünlerinin hijyeni konusundaki talepleri içeren 12.01.2005 tarih ve 183 / 2005 tarihli AT Yönetmeliği; • Gıda ürünlerine uygulanabilen mikrobiyoloji kriterleri tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas hakkındaki 15.11.2005 tarih ve 2073 / 2005 sayılı AT olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin Yönetmeliği karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge • 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde belirtilen bazı ürünlerle analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü) ilgili yöntemlerin uygulanması, 854 / 2004 ve 882 / 2004 ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada sayılı AT Yönetmeliklerinde belirtilen resmî kontrollerin da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen organizasyonu, 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğindeki hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde farklılıklar ve 853 / 2004 ile 854 / 2004 sayılı AT değerlendirilmesini kapsamaktadır. Yönetmeliklerindeki değişiklikler hakkındaki 15.12.2005 tarih ve 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği; Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl • Et ürünlerindeki resmî trişin kontrolü için özel hükümler içeren 05.12.2005 tarih ve 2075 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği; düzenli kontroller yapılmaktadır. • 853 / 2004, 854 / 2004 ve 882 / 2004 sayılı AT Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara Yönetmeliklerinin uygulanmasına yönelik geçici ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına düzenlemelerin tespiti ile 853 / 2004 ve 854 / 2004 sayılı AT ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı Yönetmeliklerinin değiştirilmesi hakkındaki 05.12.2005 tarih bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon ve 2076 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği. kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir. Bunlardan bazıları gıda sektöründe faaliyet gösteren 4. ZORUNLU VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA ALANLARINDA girişimcilere yönelik hükümler içerirken, diğerleri de bunun HİJYEN VE SAĞLIK GÜVENLİĞİ yerine kontrolleri yapmakla yetkili ulusal makamlara yöneliktir; kalanlar ise yeni standartlara geçişi kolaylaştırmak 4.1 Zorunlu Uygulama Alanında Hijyen ve Sağlık amacıyla alınacak geçici önlemlerin ve uygulama usullerinin Güvenliği: Hijyen Paketinin İçeriği ve Kapsamı belirlenmesi için öngörülmüşlerdir. “Hijyen paketi” terim ile genel olarak 2002 yılına ait 178 sayılı AT Yönetmeliği ile birlikte Topluluğun gıda ve yem ürünlerinin hijyeni ve güvenliği konusundaki ilkelerini ve kontrol 42 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği Şekil 2: “Hijyen paketi” ile ilgili Topluluk yönetmeliklerinin Yönetmeliğinin II numaralı ekinde listelenmiştir (örneğin geçerlilik alanlarının özeti mekânların tadilâtı, gıda maddeleriyle temas için uygun Yem ve Gıda sektörü işletmecileri Yetkili Makamlar Uygulama koşulları ve geçici hükümler Yönerge 852-Gıda üretiminin ve ürünlerinin genel hijyen kuralları Yönerge 853-Hayvansal gıdaların ve ürünlerinin belirli kuralları Yönerge 103- Yemlerin belirli kuralları Yönerge 2073-Mikrobiyolojik kriterlerle ilgili kurallar Yönerge 882-Yem ve gıdaların resmi kontrollerinin düzenlenmesiyle ilgili genel kurallar Yönerge 854-Hayvansal gıdaların belirli kuralları Yönerge 2075-Trişin kontrolleriyle ilgili kurallar malzemelerin kullanılması, kirlenmelerin önlenmesi için uygulanacak yöntemler, atık su yönetimi vs.). Özel talepler ise aynı Yönetmeliğin I numaralı ekinde listelenmiştir ve Avrupa yasama organının bir ürünün sağlığı açısından önem taşıdığına hükmettiği hijyen önlemlerinin üretim sürecinde kontrol edilmesi ile ilgili düzenlemeleri içermektedir; bunlar gıdaların mikrobiyolojik kriterleri, gıdaların sıcaklıklarının kontrol edilmesi, soğuk zincirin idame ettirilmesi, gıdalardan örnek alınması ve bunların analizi ile ilgili düzenlemelerdir. Yönerge 2074-Uygulama koşulları Yönerge 2076-Geçici hükümler Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesini sağlamak için 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde gıda ürünlerindeki “Hijyen paketinin” uygulama alanı, gıda ürünlerinin imalât, risklerin kontrol ve denetimi amacıyla bilimsel ve güvenilir işleme, dağıtım ve ithalâtı gibi tüm aşamalarını kapsamaktadır. verileri esas alan bir sistemin hayata geçirilmesi zorunluluğuna Ancak evde kullanılmak üzere üretilmiş gıda ürünlerinin dikkat çekilmektedir. Bu tür bir kontrol sistemi, daha çok hazırlanması, işlenmesi ve depolanması ile ilgili tüm faaliyetler HACCP kısaltması ile bilinen ve Avrupa’da 90’lı yılların bu paketin kapsamı dışında tutulmuştur. başında 93 / 43 EEC sayılı Yönetmelik ile ürün işleme sürecine entegrasyonu zorunlu kılınan Hazard Analysis Control Critical 4.1.1 Hijyen Paketinin Uygulama Yöntemleri ve Talepleri Point prensibi olarak kişiselleştirilmiştir. Tüm gıda ürünlerinin işlenme süreci ile ilgili talepler bu Şekil 3: İşlem aşamalarının ve HACCP prensibinin makalede hijyen ve sağlık alanlarını ilgilendirdiği kadarıyla temsili şeması derinlemesine ele alınacak olan 852 / 2004 sayılı AT Haccp Ekibinin Kurulması Yönetmeliğinde tespit edilmiştir. Süt ve süt ürünleri şirketleri Ürünün Tanımlanması gibi hayvansal gıdaların ticaretiyle iştigal eden gıda şirketleri de 852 / 2004 (Ek IX) sayılı AT Yönetmeliğinde aşağıda Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması belirtilen hususlar ile ilgili olarak öngörülen spesifik talepleri yerine getirmekle yükümlüdürler: İşlenmemiş süt üretimi için sağlık talepleri, süt üretim tesislerindeki hijyen, ısıl işlem, ambalaj ve etiketlendirme ile ilgili talepler. Ek IX yorumlamanın kolaylaştırılmasını sağlayan sayısal değerler ve spesifik talepler içermektedir; bu nedenle daha ayrıntılı bilgi edinmek için söz konusu eki incelemenizi öneriyoruz. Birincil üretimdeki hijyen ve gıda güvenliği 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen başlıca talep, gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların gıdaların birincil üretimden başlamak üzere (bu makalede süt üreticileri olarak besiciler kast edilmektedir) tüm gıda zinciri içerisindeki hijyen ve sağlık güvenliğini garanti altına almakla yükümlü kılınmalarıdır. Bu amaca ulaşılabilmesi için Yönetmelikte gıda maddeleri üretim süreci ile ilgili genel talepler ve özel talepler öngörülmektedir. Genel talepler tesis, makine ve personel hijyeni ile ilgili olup 852 / 2004 sayılı AT Prensip 1 CCP Tespiti Prensip 2 Kritik Limitleri Belirleme Prensip 3 Dokumantasyon Yönetimi Prensip 4 CCP Denetim Prosedürlerinin Tanımı Prensip 5 Düzeltici Faaliyetlerin Belirlenmesi Prensip 6 Tetkik Prosedürlerinin Hazırlanması Prensip 7 Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması Hazırlık Ön Evreleri Dolayısıyla “hijyen paketi” sadece HACCP yönteminin Ağaç, “evet” veya “hayır” ile cevaplanabilen spesifik sorulardan geçerliliğini teyit etmekle kalmayıp, üretim sektöründeki farklı oluşan ve sonuçta CCP veya PRP sınıflarından birinin yeterli gereksinimlerin karşılanması için, basitleştirilmiş bir şekilde doğrulukta tespit edilmesini sağlayan bir tür yol haritasıdır. dâhi olsa, işleme sürecinin ön aşamalarında (yani birincil üretimde) kademeli olarak uygulanmasını da önermektedir Dolayısıyla özetle ifade edilecek olduğu takdirde, 852 / 2004 Son tahlilde HACCP gıda risklerinin analizine ve tüketicilerin sayılı AT Yönetmeliği gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve sağlığını gerçekten tehdit edebilecek zararlara yol açabilen kurumların HACCP sisteminin prensiplerini esas alan bir ya da tehlikelerin tespitine yönelik işlemsel bir metodolojidir; daha fazla kalıcı prosedürü plânlamalarını, uygulamalarını ve bu yöntemde muhtemel tüm tehlikelerin listelenmesi ile idame ettirmelerini öngörmektedir; bununla birlikte birinci başlanarak bunların her biri için gerekli kontrol önlemleri aşamada faaliyet gösteren kişi ve kurumlara böyle bir sistemi belirlenmektedir. Ürünün sağlık açısından sakıncasızlığı yürürlüğe koymakla yükümlü olmamalarına karşın üretim konusunda belirleyiciliği olmayan veya ancak doğru işlemsel süreçlerindeki riskleri bilimsel olarak yönetmeleri ve sistematik pratikler uygulanarak etkili bir şekilde yönetilebilen riskler bir şekilde denetlemeleri şiddetle tavsiye edilmektedir. PRP (ön gereklilikler) olarak sınıflandırılmaktadır; buna karşılık bir gıda ürününün güvenliğini ve dolayısıyla da tüketicinin Destekleyici dokümantasyon sağlığını ciddî bir şekilde tehlikeye sokan riskler CCP (critical Gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, üye control points: kritik kontrol noktaları) olarak sınıflandırılmakta ülkenin yetkili makamına HACCP yöntemi uygulama olup, şirket tarafından tespit edilen, bilimsel geçerliliğe sahip yükümlülüklerini yerine getirdiklerini kanıtlayabilmeleri için denetim mekanizmalarıyla yönetilmek zorundadırlar. uygun bir dokümantasyon (hijyen alanında iyi uygulama el kitapları, kullanma talimatları vs.) sunmak ve kayıtları en az Sektördeki katılımcıların CCP noktalarının tespitinde gıda ürünlerinin raf ömrü kadar olmak üzere makul bir süre desteklenmeleri için Codex Alimentarius, “karar ağacı” olarak zarfında muhafaza etmek zorundadır. 852 / 2004 sayılı AT adlandırılan çok yararlı bir aracın kullanılmasını önermektedir. Yönetmeliğinin 7. - 9. maddelerinde, düzenlemede öngörülen Şekil 4: Karar alma Mekanizma Şeması Soru 1 Ürünün veya prosesin işleyişini değiştirin Risklerin kontrol ölçüleri var mı? Evet Hayır Soru 2 Bu evredeki risk kontrolü ürünün güvenliği için gerekli mi? Evre kabul edilebilir seviye Evet Hayır Hayır Soru 4 CCP Bu evrede kontrol eksikliği kabul edilemez bir kirlenme seviyesi yaratır mı? Evet Kabul edilebilir kirlilik seviyesini azaltabilecek başka bir evre var mı? Hayır Evet 44 Evet PRP Hayır Soru 5 Soru 3 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği esneklik kriterinin daha doğru ve daha kesin bir şekilde • Söz konusu gıda sektörü ile ilişkili otokontrol önlemleri tanımlanmasına imkân verdiklerinden dolayı özellikle küçük ile HACCP ilkelerinin uygulanması ve gıdayı işleyen ölçekli işletmelerde iyi uygulama el kitaplarının kullanılması müessesenin kendisi tarafından geliştirilen görevlerin yerine tavsiye edilmektedir. İyi uygulama el kitabının en azından getirilmesi; aşağıdaki bilgileri içermesi tavsiye edilmektedir: • Grafikler ve akış diyagramları dâhil olmak üzere üretim çevriminin tanımlanması; • Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesi için uygulanan • Üretim, depolama, nakliyat ve / veya dağıtım süreçleriyle ilgili kritik noktalar; • Dâhili dokümantasyon (prosedürler ve el kitapları); • Uyumsuzluk yönetimi. yöntemlerin tanımlanması; • Hijyen - sağlık risklerin belirlenmesi (örneğin sütün İstisnalar ve geçici düzenlemeler mikrobiyolojik veya kimyasal - fiziksel kirlenmesi, nakliyat Avrupa Komisyonu, Yeni standartlara kademeli olarak ve depolama sıcaklığının olduğu kadar kontrolsüz işleme geçilmesini kolaylaştırmak amacıyla 2005 yılı içerisinde sıcaklığı vs.); sırasıyla belli ürünler ve / veya kontrol faaliyetleri için geçici • Risk analizleri ve veri toplama teknikleri (örneğin süt ürünleri sektörü...); • Gözlem ve kontrol teknikleri (örneğin kimyasal ve fiziksel istisnalar ve geçici düzenlemeler başlıkları altında 2074 ve 2076 / 2005 sayılı AT Yönetmelikleri olmak üzere iki yeni Yönetmelik yayımlamıştır. Özellikle 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği, kirleticilerin varlığının tespiti için laboratuar araştırmaları; geleneksel veya aşağıda belirtilen ürünlerin imalâtı konusunda veri toplama sistemleri gibi kayıt cihazları; sütün nakliyat, önemli istisna imkânları getirmektedir: depolama ve pastörizasyon ve hazır ürünün muhafaza • Eski zamanlardan beri geleneksel olarak üretildiği kabul sıcaklıklarına ait verilerin toplanması vs.) • Kullanılan belgeler ve kayıtlar; • Personelin eğitimi, modernizasyonu ve sorumlulukları. edilen ürünler; • Şifrelenmiş veya tescil edilmiş teknik spesifikasyonlara ya da geleneksel üretim ile ilgili olarak geleneksel üretim yöntemlerine göre imal edilen ürünler veya Üretim tesislerinin kayıt ve kabulü 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen diğer bir yenilik • Topluluk, üye ülke, bölgesel veya yerel mevzuata göre geleneksel gıda olarak koruma altında olan ürünler. ise gıda şirketlerinin kayıt ve kabul işlemlerinden geçme zorunluluğudur. Gıda sektöründe faaliyet gösteren tüm kişi Bu tür ürünlerin için istisna başvuruları yetkili ulusal makama ve kurumlar yetkili makamlara gıda imalât, işleme ve dağıtım yapılmalıdır. faaliyetlerini yürüten bir üretim tesisi açtıklarını bildirmek zorundadır. Süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösterenler, 4.1.2 Yaptırım Düzenlemeleri hayvansal ürünleri işleyen kişi ve kurumlar olarak ayrıca izin almak zorunda olup bu tür bir izin ancak yetkili ulusal sağlık dairesi Belirlenen ilkeleri doğru uygulamayan sektör katılımcılarına tarafından önceden yapılacak bir inceleme ziyaretinden sonra uygulanacak yaptırımlarla ilgili düzenlemelerin belirlenmesi verilebilmektedir. Tesisin ruhsat alması, pazarlama aşamasında her üye ülkenin kendisine bırakılmaktadır. hayvansal gıda ürünlerinin üzerine yapıştırılan etikette bulunan CE işaretinin verilmesi için kaçınılmaz bir gerekliliktir. 4.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanında Personel eğitiminin güncelleştirilmesi 2005 Standardı ve Uygulama Yöntemleri Hijyen - Sağlık Güvenliği: ISO 22000 : 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği (Ek II, Madde XII) son olarak gıda ile ilgili bir yapı içerisinde çalışan personelin eğitiminin ISO 22000 : 2005 standardı gıda güvenliğinin gıda sektörünün önemi konusunda ürün işleme sektöründe faaliyet gösteren tamamını kapsayacak şekilde yönetilmesi için bu alanda kişi ve kurumların dikkatini çekmektedir. Düzenlemelerde geçerli uluslar arası hükümlerin uyumlulaştırılması amacıyla öngörülen eğitim özellikle aşağıdaki hususları kapsamak geliştirilmiş olup 23 ülkenin bilirkişilerinin yanı sıra ve Avrupa zorundadır: Birliği Tarım ve Gıda Ürünleri Sanayicileri Konfederasyonu • Gıda ürünlerinin işlenmesi ile bağlantılı hijyen - sağlık risklerine karşı önleyici uygulamalar; (CIAA), Codex Alimentarius Komisyonu, Dünya Gıda Güvenliği • HACCP sistemi (Hazard Analysis and Critical Control Points): Girişimi (CIES) ve Dünya Gıda Güvenliği Örgütü (WFSO) Standart ayrıca gıda güvenliği için şirketin kendisine ait temsilcilerinden oluşan bir ISO çalışma grubu tarafından yönetim sisteminin (SGSA) vazgeçilmez unsurları olarak hazırlanmıştır. HACCP sisteminin yedi temel ilkesini de tam kapsamlı Standart, gıda sektörüne olduğu kadar gıda sektörüne yakın olarak içermektedir. sektörlerde uygulanabilecek genel nitelikteki talepleri belirlemektedir; ikinci duruma geri dönülecek olursa, gıdaların Aşağıda ISO 22000 standardının temel talepleri konusunda nakliyesi, depolanması ve dağıtımı alanlarında hizmet veren ayrıntılı bilgiler sunulmakta olup, bu konuda derinlemesine bir şirketler veya bu şirketlere tesis, teçhizat, temizlik malzemeleri, araştırma için belgenin kendisinin incelenmesi önerilmektedir. hijyen ürünleri vs. tedarik eden şirketler bu sektörden sayılmaktadır. Dolayısıyla hedef açıktır: Gıdaların hijyen - Talep 5 - Yönetim Sorumluluğu sağlık güvenliğini en iyi şekilde sağlayabilmek için bir ürünün Gıda güvenliği için şirketin kendine ait yönetim sisteminin oluşmasına katkıda bulunan mümkün olduğunca çok sayıda (SGSA) etkili ve verimli bir şekilde geliştirilmesi, idame kişi, kurum ve kuruluşun sürece dâhil edilmesi. ettirilmesi ve iyileştirilmesi için şirket yönetiminin angajmanı ve katılımı büyük önem taşımaktadır. Şirket yönetiminin ISO 22000 standardı başlıkları aşağıda belirtilen 8 ana sorumluluklarına organizasyonun gıda güvenliği ile ilgili maddeye ayrılmaktadır: hususları dikkate alan ticarî hedeflerinin belirlenmesi, gıda güvenliği politikalarının belirlenmesi, kaynak temini, periyodik Bölüm 1 Amaç kontrollerin yapılması da dâhildir. Gıda güvenliği politikası, Bölüm 2 Referans Standartlar şirketin amacına, bağlayıcı standartlara ve müşterinin Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar taleplerine uygun olmalı ve uygunluğun idame ettirilebilmesi Bölüm 4 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi amacıyla tekrar tekrar gözden geçirilmelidir. Bölüm 5 Yönetim Sorumluluğu Bölüm 6 Kaynak Yönetimi Talep 6 - Kaynak Yönetimi Bölüm 7 Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi Standart, şirketin kendine ait yönetim sistemini (SGSA) Bölüm 8 Geçerli Kılma, Doğrulama ve İyileştirme plânlaması, hayata geçirmesi, güncelleştirmesi ve idame ettirmesi için gerekli insan ve malzeme kaynaklarını ISO 220000 standardına uygun gıda güvenliğine yönelik bir belirleyerek hazır bulundurmasını öngörmektedir. Buna ek yönetim sisteminin yol gösterici ilkeleri şunlardır: olarak eğitim faaliyetlerinin etkililiğinin kontrol edilmesi ve •Gıda zincirinin tamamını kapsayan iletişim: taleplerin yerine getirildiğini kanıtlayan kayıtların muhafaza Bu aspekt, gıda güvenliği ile bağlantılı tüm risklerin tespit edilmesi de öngörülmektedir. Şirket yönetimi, bu noktada edilmesinin ve zincirin her noktasında uygun şekilde öngörülen taleplerin yerine getirilebilmesi amacıyla şirket kontrol edilmesinin sağlanması için organizasyon ve tedarik organizasyonu dâhilinde belirlenen ve şirketin kendine zincirinin alt ve üst kademelerindeki aktörler arasındaki ait yönetim sistemini (SGSA) etkileyen her görev için ilgili bilgi alışverişinin yönetilmesinin ne kadar önemli olduğunu faaliyetlerin yürütülmesine yönelik bir bilgi ve deneyim profili göstermektedir. belirlemeli, şekillendirmeli ve personelin eğitimi için bir •Gıda güvenliği için şirketin kendisine ait yönetim sistemi programı yürürlüğe koymalıdır. (SGSA): Talep 7 - Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi Gıda güvenliği ancak organizasyonun toplam yönetim sisteminin entegre bir parçası olarak yapılandırılmış bir Standardın kalbini oluşturan bu talep, organizasyonun sistem dâhilinde sağlanarak garanti altına alınabilmektedir. güvenli gıdaları plânlaması ve gerçekleştirmesi için kontrol önlemlerinin belirlenmesini öngörmektedir. Standart, HACCP ilkelerinin yanı sıra ön gereklilikler programı (PRP) konseptini de getirmektedir. Ön gereklilikler programı (PRP), insanlar tarafından sindirilmeye yönelik güvenli gıdaların üretimi, 46 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Peynir Ürünleri Örneğinde Gıda Güvenliği işlenmesi ve temininde hijyenik bakış açısından uygun bir • Üretim sektöründe sinerji oluşturulması: Paylaşılan çevre oluşturmak için gerekli çerçeve koşullarını ve önlemleri ve ölçülebilen ortak hedefler üzerinde çalışılması, kapsamaktadır. Organizasyon, ön gereklilikler programını sektörde faaliyet gösteren farklı aktörler arasındaki (PRP) belirlerken yapı ve mekânlar, hava, su ve enerji temini ortaklık ilişkilerinin pekiştirilmesine yardımcı olmakta ve diğer hizmetler, teçhizatların uygunluğu, bakım ve ve aynı zamanda organizasyonun etkililiğinin artmasını temizlik için erişilebilirlikleri vs. gibi belli aspektleri dikkate sağlamaktadır. Bu sinerjiler belirtilen gelişmelere paralel almak zorundadır. Süt ve süt ürünleri sektörü örneğinde ön olarak orta vadede “ürünün” maliyetler giderek azaltılacak gereklilikler programı (PRP) için özellikle teçhizatların ve şekilde elde edilmesi ile bağlantılı işlemlerin daha da mekânların tadilâtı ile mikrobiyolojik kirlenmeye bağlı hijyen - sağlık risklerini önemli ölçüde azaltan zararlılarla (kanatlı standartlaşmasını sağlamalıdır. • “Responsable care”: Sertifikasyon başvurusunda bulunan böcekler, sürüngen böcekler ve kemirgen böcekler) mücadele şirket, tedarikçilerinin tespit ve seçiminde yasal ve önem taşımaktadır. Standart, organizasyonun ürünlerin bağlayıcı talepleri olduğu kadar hijyeni ve ürün güvenliğini izlenebilirliğine yönelik bir sistem (bu durumda ISO 22005 : etkileyen hususları da dikkate almalıdır; bu şekilde sektör 2008 standardıyla bağlantılı sertifikasyon tamamen uyumlu koordinatörüne sözleşmeden doğan yetkilerini üretim olacaktır) ve CCP ile RPR’de kritik sınırların aşıldığı ürünlerin zinciri, çevre ve ürün güvenliği ile ilgili sorumluluklarını daha yönetilmesi için dokümantasyonu yapılan bir prosedür iyi yerine getirebilmek için yardımcı olunması sağlanacaktır. hazırlamasını talep etmektedir. Organizasyon daha sonra • Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait güvenli olmayan ürünlerin hızlı bir şekilde geri çekilmesini unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir sağlamalıdır. Şirket yönetimi bu amaçla ürünün piyasadan şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da geri çekilmesini başlatmaya ve gerçekleştirmeye yetkili olan tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği personelini belirlemek zorunda olup, geri çekilen ürünlerin ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır. yönetimi ve gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin sıralanması için dokümantasyonu yapılmış bir prosedürün hazırlanması 4.2.2 Sertifikasyon Aşamaları gerekmektedir. Geri çekilen ürünler, tüketime uygun olanlarla karıştırılmamaları amacıyla birbirlerinden uygun şekilde ISO 22000 : 2005 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin ayrılmalıdırlar. Geri çekme nedeni, kapsamı ve sonucu, şirket sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya yönetimi tarafından yapılacak olan değerlendirme aşamasında bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon kullanılabilen bilgilerden oluşmalıdır. Organizasyon, belirlenen tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas geri çekme prosedürünün etkililiğini kontrol etmeli ve bu tür olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin kontrolleri kayıt altına almalıdır. karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü) 4.2.1 Sertifikasyonun Beraberinde Getirdiği Avantajlar ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen İsteğe bağlı bir şirket yönetim sisteminin (SGSA) yürürlüğe hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde konması, sadece gıda sektörünü değil aynı zamanda üretime değerlendirilmesini kapsamaktadır. dolaylı olarak katılan gıda sektörüne yakın sektörleri de kapsayacak şekilde genişletilebilir olması sayesinde “hijyen Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl paketi” ile getirilen yasal yükümlülüklerin en iyi şekilde yerine düzenli kontroller yapılmaktadır. getirilebilmesi için yararlı bir araç olabilmektedir. Sektörel izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara ayrıntıları aşağıda verilmektedir: ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir. ZEYTİNYAĞı BİLGİ ÖRNEĞİNDE GIDA GÜVENLİĞİ Antonio ROMEO ve Laura CELENTANO (Dintec) 1. SUNUŞ VE GENEL ÇERÇEVE İzlenebilirlik kurumu, CE 178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği ile tesis edilerek 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girerken hijyen Avrupa Komisyonu, tüketicilerin güvenini sarsan doksanlı güvenliği ve sağlık ilkeleri “hijyen paketi” olarak adlandırılan yılların gıda skandalları (deli dana hastalığı, tavuklarda dioksin pakette veya 2004 ve 2005 yıllarında yayımlanan ve gıda çıkması vb.) üzerine son zamanlarda tüm dikkatini gıda güvenliği kuralları için ortak bir sistem belirlenerek sektörde güvenliğinin garanti altına alınması ve gıda maddelerinin faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların sorumluluklarının kalitesinin artırılması üzerinde yoğunlaştırmıştır. artırılmasını öngören dokuz yeni yönetmelikten oluşan bir külliyatta toplanmıştır. Bu çalışmalar, geçenlerde karara bağlanan ve günümüzde uluslar arası arenadaki en geniş kapsamlı düzenleme Avrupa Komisyonunun bağlayıcı normatif faaliyetlerine çerçevesi olarak kabul edilen bir dizi yeni düzenleme ile paralel olarak, Uluslararası Standartlar Örgütü - ISO gibi sonuçlanan yoğun bir yasama faaliyetini beraberinde ilgili uluslararası standart kuruluşları tarafından yayımlanan getirmiştir. Topluluğun gıda güvenliği politikalarının üzerine ve şirketlerin ürünlerinin kalitesini daha da artırmak için bina edildiği sütunlar, izlenebilirlik veya bir gıda maddesinin gönüllülük esasına göre kabul edebilecekleri isteğe bağlı üretim sürecinde geçtiği tüm aşamaların tarihçesinin yeniden standartlar / normlar da oluşturulmuştur. İsteğe bağlı oluşturulabilme kapasitesi ve geniş kapsamlı bir risk analizini standartlar, adlarından da anlaşılacağı üzere, gönüllülük esas alan, üretim çevrimi hijyen güvenliği - sağlık koşullarıdır. esasına bağlıdır ve yürürlükteki mevzuatı tazmin edici nitelikte 48 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Zeytinyağı Örneğinde Gıda Güvenliği değildir. Bunlar, şirket güvenilirliğinin artırılmasını sağlamak sayılmaktadır. 98 / 83 / CE sayılı AT yönetmeliğinin 6 maddesinden veya tüketicilere / müşterilere ürünün veya üretim sürecinin itibaren öngörülen hükümlere uyulması açısından 80 / 778 / karakteristik özelliklerini açıklamak amacıyla kullanılabilen CEE sayılı AET ve 98 / 83 / CE (178 / 2002 sayılı AT yönetmeliği) araçlardır. Dolayısıyla isteğe bağlı standartlar, piyasada bazı yönetmeliklerindeki taleplerden bağımsız olarak su da gıda konulardaki beklentilerin ve ihtiyaçların yorumlanmasını, maddelerine dâhil edilmiştir. standardizasyonunu ve sonuç itibarıyla bilinen ve kabul edilen kurallardan ibaret bir sistem oluşturulmasını amaçlamaktadır. Codex Alimentarius: Son yıllarda gıda alanında yayımlanan en önemli isteğe Gıda Kodeksi veya Uluslararası Gıda Standartları, Codex bağlı standartlar, 2005 yılına ait ISO 2200 “Gıda Güvenliği Alimentarius Komisyonu tarafından hazırlanmış olan bir Yönetim Sistemleri. Gıda Zincirinde Yer Alan Tüm Kurumlar İçin kurallar ve standartlar bütünüdür; Komisyon 1963 yılında Gereksinimler” ve 2007 yılına ait ISO 22005 “Gıda Zincirinde Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) İzlenebilirlik. Temel İlkeler ve Gereksinimler”dir. tarafından, tüketici sağlığının korunması ve uluslararası gıda ticaretinin doğru yapılması için çözüm bulma, standardizasyon Bu makale, zeytinyağı sektöründe faaliyet gösteren Türk ve davranış ilkeleri belirleme amacıyla kurulmuştur. şirketlerine izlenebilirlik ve gıda güvenliği ile ilgili bağlayıcı standartların doğru uygulanması konusunda destek olmayı ve Gıda hijyeni: aynı zamanda tarım ve gıda sektöründeki temel isteğe bağlı Bir gıda ürününün öngörülen kullanım amacı dikkate alınmak standartlara adapte olabilmeleri için yönlendirilmelerinde suretiyle insanlar tarafından sindirilmeye uygunluğunun yardımcı olacak araçları sağlamayı amaçlamaktadır. sağlanması ve risklerin kontrol edilmesine yönelik gerekli önlemler ve şartlar (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). Topluluk düzenlemeleri yerine getirilip, izlenebilirlik ve isteğe bağlı hijyen güvenliği - sağlık projelerine uyum sağlanarak Gıda sektöründe faaliyet gösterenler: hem şirket verimliliğinin hem de tarım ve gıda sektöründe Kontrolü altındaki gıda şirketlerinin gıda mevzuatı taleplerini faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünün iyileştirilmesine yerine getirmelerinden sorumlu gerçek ve tüzel kişilerdir önemli katkılarda bulunulabileceği umulmaktadır. (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği). Sonuç olarak bu makalede belirtilen hususların uygulanması Birincil ürünler: için, bunların ürünün özelliklerine, kullanılan yöntemlere Tarım, hayvancılık, avlama ve balıkçılık ürünleri dâhil olmak ve söz konusu şirketin ulaşmak istediği hedeflere göre üzere birincil üretimden elde edilen ürünler (852 / 2004 sayılı kişiselleştirilmeleri gerektiğini hatırlatırız. Bu nedenle, önerilen Yönetmelik). örnekleri değerlendirirken eleştirel bir açıdan bakıp, verilen bilgileri şirketin gerçeklerine uygun olarak “kişiselleştirilmiş” İşlenmiş ürünler: izlenebilirlik ve gıda güvenliği sistemlerinin hayata geçirilmesi İşlenmemiş ürünlerden (ham maddelerden) işlenerek elde için referans temeli olarak almak suretiyle ihtiyatlı bir yaklaşım edilen ürünler. Bu ürünler imalâtları için gerekli olan veya sergilemeniz ve gerektiğinde ilgili spesifik konularda danışman bunlara belli özellikler kazandıran katkı maddeleri içerebilirler desteğinden yararlanmanız gerekmektedir. (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). 2. TERİMLER VE TANIMLAR Bir ürünün geri çağrılması: Daha üst düzeyde bir sağlık korumasının sağlanması için diğer Gıdalar (veya gıda ürünleri ya da yiyecek maddeleri): İşlenmiş, önlemlerin yetersiz kalması hâlinde ürünün son tüketiciye kısmen işlenmiş veya işlenmemiş, insanlar tarafından sindirilen ulaşmış dâhi olsa geri çekilmesi için alınan herhangi bir önlem. veya sindirilmesi beklenen herhangi bir madde veya ürünü ifade eder. İçecekler, sakız ve su dâhil olmak üzere, üretimleri veya İzlenebilirlik: işlenmeleri ya da hazırlanmaları sırasında gıda maddelerine Bir gıdanın, yemin veya gıda ürünü elde edilmesine hizmet istenerek ilâve edilen tüm maddeler gıda maddelerinden eden bir hayvanın ya da bir gıdada veya yemde kullanılması öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddenin tüm üretim, işleme ve satış aşamalarında takip edilebilmesi • Hızlı uyarı sistemi, kriz yönetimi ve acil durumlar (Madde 50 ilâ 57); imkânıdır (178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği). • Yöntemler ve kapanış hükümleri (Madde 58 ilâ 65): Uzlaştırma usulleri ve yetkili yürütme komisyonu, kapanış hükümleri, Bir gıdanın geri çekilmesi: önlemlerin uygulanması, referans standartlar. Tehlikeli bir ürünün satılmasını, sergilemesini veya tüketiciye 3.1.1 178 /2002 Sayılı AT Yönetmeliği Uygulama Yöntemleri sunulmasını engelleyen her türlü önlem. ve Talepler Tesis: Bir gıda şirketinin her birimi (852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği). Yasal düzenlemenin yol gösterici ilkesi bu sektörde faaliyet gösteren tüm aktörlerin hukukî sorumluluğu birinci dereceden 3. GIDALARIN BAĞLAYICI VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA paylaşmasıdır (Madde 17): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet ALANLARINDAKİ İZLENEBİLİRLİĞİ gösteren girişimciler tüm üretim, işleme ve satış aşamalarında, kontrolleri altındaki şirketlerde, kendi faaliyetleri ile ilgili 3.1 Bağlayıcı Uygulama Alanlarındaki konularda gıda ve yem ürünlerinin gıda mevzuatı hükümlerine İzlenebilirlik: 178 / 2002 Sayılı AT Yönetmeliğinin uygun olmasını sağlarlar ve bu hükümlere uyulmasını kontrol İçeriği ve Kapsamı ederler”. 28 Ocak 2002 tarihinde yayımlanan 178 sayılı AT yönetmeliği Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların yasal “gıda mevzuatının ilkelerini ve genel taleplerini belirleyerek sorumlulukları müşterek olmakla birlikte açık değildir, çünkü gıda maddelerinin ve yemlerin üretim, işleme ve pazarlama gıda güvenliği kuralları açısından değerlendirildiğinde tespit süreçlerinin tüm aşamalarındaki izlenebilirlik yükümlülüğünü edilen herhangi bir uyumsuzluk durumunda zincirde mevzuat düzenlemekte ve Avrupa Gıda Güvenliği Kurumunu (EFSA) tesis hükümlerine uyulmayan halka aranmaktadır. ederek gıda güvenliği alanındaki prosedürleri saptamaktadır”. Sektörde faaliyet gösteren kişi ve kurumların birincil hukukî 178 / 02 sayılı AT Yönetmeliği, gıda ve yem ürünlerinin tüm sorumlulukları, ikinci bir kuralın ve bunu takip eden diğer üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında uygulanmaktadır. kuralların da uygulanmasını veya izlenebilirlik aracından Tıbbî ürünler, kozmetik ürünleri, tütün vs., evde kullanılan yararlanılarak gıda maddesinin tedarik zincirindeki tüm tüm gıda ürünleri ve ambalaj (ambalaj 1935 / 2004 sayılı AT geçmişi ile ilgili gerekli bilgilerin toplanması zorunluluğunu Yönetmeliği kapsamında ayrıca ele alınmaktadır) 178 / 2002 da kapsamaktadır (Madde 18): “Gıda ve yem sektöründe faaliyet sayılı AT Yönetmeliğinin uygulama alanı dışındadır. gösteren tüm girişimciler, bir gıdayı, yemi, gıda ürünü elde edilmesine hizmet eden bir hayvanı veya bir gıdada ya da yemde Yönetmelik beş başlığa (bölüme) ayrılmaktadır: kullanılması öngörülen veya kullanılması beklenen bir maddeyi Uygulama alanı ve tanımlar (Madde 1 ilâ 3): Yönetmeliğin aldıkları her kişiyi tespit edebilecek durumda olmak zorundadır”. amacı, uygulama alanı, tanımlar, istisnalar; • Genel gıda mevzuatı (Madde 4 ilâ 21): Ürünlerle ilgili ticarî yükümlülükler ve gıda mevzuatı hükümleri; • Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (Madde 22 ilâ 49): Kurum, insan kaynakları iç organizasyonu ve sorumluluk paylaşımı, yapısal işlev; 50 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları Şekil 1: Gıda sektöründeki izlenebilirlik ve Nakliyatçılar da gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi geri izlenebilirlik şeması ve kurumlardan sayılmakta olduklarından, depolama / komisyonculuk gibi alanlarda bağımsız olarak çalışmaları durumunda giren ve çıkan gıda ürünleri ile ilgili bilgilerin kayıt İzlenebilirlik Hammadde alımı Trasformasyon altına alınmalarını sağlamak zorundadırlar. Paketleme Son Kullanıcı Yönetmelikte, bilgilerin kayıt altına alınması konusunda özel talimatlar öngörülmemekte ve sektörde faaliyet gösterenlerin her birine, yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerin Geri İzlenebilirlik karşılanması koşuluyla kendi şirketine uygun araçları kullanmakta serbestlik tanımaktadır. Bu, muhafaza edilen evrakın bir makbuz (örneğin sevk irsaliyeleri, tedarikçilerin İthalâtçılar dâhil olmak üzere, sektörde faaliyet gösteren tüm faturaları vs.) ile sınırlandırılması veya sektörde faaliyet kişi ve kurumlar iki temel soruya yanıt verebilmek için gerekli gösterenlerin arasında veri alışverişi sağlanması için ileri bilişim tüm bilgileri kaydetmek ve saklamak zorundadır: “kim bana sistemlerinin (örneğin barkodlar, radyo Frekansı ile tanımlama ne temin etti” (tedarikçi) ve “kime ne temin ettim” (son tüketici “RFID” vb.) geliştirilmesi anlamına gelmektedir. hariç olmak üzere müşteriler). Sektörde faaliyet gösterenler, gerekli bilgileri talep edildiğinde Tedarikçiler (veya zeytinyağı sektöründe özellikle zeytinyağı yetkili makamların kullanımına sunabilmeleri şartıyla şirkette üreticileri) ile ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin hâlihazırda kullanılmakta olan kayıt sistemleri vasıtasıyla da toplanması gerekmektedir: saklayabilmektedir. • Kişisel bilgiler (örneğin şirket merkezi, ürünün geldiği fabrika vb.); 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğinde bilgilerin hangi süre • Alınan malların türü ve miktarı (örmeğin adı, takdim şekli vb.); zarfında muhafaza edilmeleri gerektiği konusuna da açıklık • Malların alındığı tarih; getirilmemektedir. Muhafaza süresinin en azından ürünün • Ürün tanımlama bilgileri (örneğin kafile, parti numaraları, muhafaza edildiği süreye eşit olduğunun varsayılması akla alıcının adı vb.) daha yatkın olacaktır. • Belli standartlara yönelik diğer bilgiler. Gıdaların geri çekilmesi / geri çağrılması Müşteriler (zeytinyağı sektöründe işleme ve depolama merkezleri, satış noktaları, toptancılar, ihracatçılar vb.) ile 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliğiyle getirilen diğer bir ilgili olarak en azından aşağıdaki bilgilerin toplanması yükümlülük ise sektörde faaliyet gösteren bir kişinin veya gerekmektedir: kurumun ithal ettiği, ürettiği, işlediği, hazırladığı veya • Müşterinin şirketinin adı ve teslimat adresi (örneğin ticaret dağıtımını yaptığı bir gıdanın gıda güvenliği taleplerine uygun unvanı, adresi, telefon ve faks numaraları, e-posta adresi vb.); • Satılan malların türü ve miktarı (örneğin adı, takdim şekli, parti numarası vb.); • Dağıtım şekli ve vasıtaları; olmadığını tespit etmesi durumunda söz konusu gıdanın geri çekilmesini (eğer ürün piyasaya sürülmemişse) zorunda olmasıdır ) veya geri çağrılmasını (eğer ürün piyasaya sürülmüş ve tüketicilere sunulmuş ise) sağlamak zorunda olmasıdır. • Malların alıcısına ait bilgiler; • Belli standartlara yönelik diğer bilgiler. Daha açık bir ifadeyle, sektörde faaliyet gösteren bir kişi veya kurum gıdanın taleplere uygun olmadığını tespit ettiğinde aşağıda açıklanan adımları atmak zorundadır: • Taleplere uygun olmayan gıda partisini mümkün olduğunca tam olarak belirlemek (parti numarası); • Sektördeki üst (tedarikçi) ve alt (müşteri) zincir halkalarını • İlgili süreçlerin çeşitli aşamalarını, sistemin çalışmaya devam olduğu kadar yetkili yerel sağlık kurumlarını durumdan etmesi için sorumlu kişileri ve ilgili denetleme formalitelerini derhal haberdar etmek ve geri çekme / geri çağırma açık bir şekilde belirleyen bir kontrol veya izlenebilirlik plânı; uygulama ve önlemlerini başlatmak; • Faaliyetlerin, üretim süreci akışlarının ve yapılan • Geri çağırma durumunda, tüketicileri ürüne müdahale denetimlerin sonuçlarının dokümantasyonu için gerekli tüm edilmesini gerekli kılan nedenler konusunda etkili bir bilgiler / kayıtlar. şekilde, tam ve zamanında bilgilendirmek; 3.2.1 ISO 22005 : 2008 Standardı Uygulama Yöntemleri • Gıdaların geri çekilmesine / geri çağrılmasına yol açan nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli düzeltmeleri yapmak; ISO 22005 : 2008 standardında öngörülen taleplere uygun • Alınan düzeltme önlemlerin etkinliğini süreç içerisinde takip etmek. bir izlenebilirlik sisteminin hayata geçirilebilmesi için süt ve süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin atmaları önerilen adımlar şunlardır. Daha ayrıntılı bilgi için standarttaki 3.1.2 Yaptırımlar tavsiyelere atıfta bulunulur. 178 / 2002 sayılı AT Yönetmeliği belirlenen ilkeleri doğru İzlenebilirlik sisteminin hedeflerinin tanımlanması uygulamayan kişi ve kurumlara uygulanacak yaptırımları Şirketin izlenebilirlik sistemini geliştirirken ulaşmayı belirleme sorumluluğunu üye ülkelere bırakmaktadır. plânladığı hedefler çok çeşitlidir. Bunlar güvenlik hedefleri (veya güvenlik taleplerine uygun olmayan ürünün plânlı 3.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanlarındaki bir şekilde ve zamanında geri çekilmesi / geri çağrılması İzlenebilirlik: ISO 2005 : 2008 Standardı ve hedefine ulaşılmasına imkân veren bir izlenebilirlik sisteminin Uygulama Yöntemleri geliştirilmesi), kalite hedefleri (veya bir ürünün kalitesinin ortaya çıkmasında belirleyici olan tüm üretim aşamalarında ISO 2005 : 2008 standardı, isteğe bağlı uygulama alanında bir kontrol altında tutulması) ve pazarlama hedefleri (veya gıda izlenebilirlik sistemini yürürlüğü koymak isteyen şirketlere tüketicinin ürünün ve muhtevasının menşei ile kaynağı yönelik uluslar arası bir standarttır. Standart, tarımsal üretim konusunda bilgilendirilmesi) olabilmektedir. Şirketin bu şirketlerinden, süt üreticilerine ve perakendecilere kadar hedeflerden birini veya birkaçını kişiselleştirmesi ve bunların üretim zincirindeki çok sayıdaki kişi, kurum ve kuruluş için açık bir şekilde tanımlanması, açıklanması ve şirketin tüm uygulanabilmektedir. personeline bildirmesi önem taşımaktadır. Standardın yapısı şöyledir: İzlenebilirlik sisteminin kapsamının tespiti Bölüm 1 Amaç Daha sonra tespit edilen hedefler ile ilgili olarak şirket Bölüm 2 Referans Alınan Standartlar tarafından pazarlanan gıdalardan hangilerinin sistem Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar “kapsamında” sürekli olarak izlenmesi gerektiği belirlenmelidir. Bölüm 4 İzlenebilirlik Sisteminin İlkeleri ve Amaçları Zeytinyağı sektöründe hazır ürün ve isteğe bağlı olarak tüm Bölüm 5 İzlenebilirlik Sisteminin Gereklilikleri ürün yelpazesine veya bunların bazı kısımlarına doğrudan Bölüm 6 Uygulama temas eden ambalaj malzemeleri de dikkate alınmalıdır. Bölüm 7 İç Denetim Sektör derinliğinin tespiti Madde 8 Revizyon Sektör derinliği ile izlenebilirlik sisteminin sürekli olarak Sektörde bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması için sistem kapsaması gereken üretim, işleme, pazarlama vb. aşamalarının kayıtlarının uygun şekilde tutulabilmesi şarttır; şirket bu tamamı kast edilmektedir. Birincil üretim aşaması da (bu amaçla önceden aşağıdaki düzenlemeleri yapmak zorundadır: makalede zeytinyağı üretimi kast edilmektedir) sektörün • İzlenebilirlik uygulamasının yönetilmesi ve denetlenmesi son durumu şirketin amaç ve gayelerine göre seçilmiş için sorumlulukları ve yöntemleri tanımlayan bir sektörel el olmalıdır; örneğin ürün ticaretinin sonuna kadar ulaştırılmalı kitabı; (veya distribütörler, ihracatçılar vb. dahil) veya şirkette 52 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları meydana gelen koşullara göre paketleme durumunda izlenebilirlik hedefi ile bağlantılı olmalı ve sistemin ön koşulları sınırlandırılmalıdır. olarak algılanmaları gereken hijyen ve güvenlik taleplerinin karşılanmasını sağlayan unsurların yerine geçmemelidir. İzleme unsurlarının tespiti Bu unsurların her biri için gerçekleştirilen denetimlerin Kişiselleştirilmiş her bir süreç için izlenebilirlik amacıyla dokümantasyonunun yapılmasına ihtiyaç vardır (örneğin kontrol altında tutulacak olan unsurların / parametrelerin verilerin toplanması için özel formların kullanılması gibi). Tablo (örneğin sütün ve hazır ürünün kimyasal - fiziksel 1’de izlenecek olası elemanlar üzerinde örneklendirmeleri değerleri, ham maddelerin menşei, hazırlama tarihleri vs.) gösteren yol gösterici bir çizelge bulunmaktadır. kişiselleştirilmelerine ihtiyaç vardır. İzlenen unsurlar, belirlenen Tablo I – Zeytinyağı üretiminde izlenecek şartların örneklenmesi EVRELER Zeytin yetiştirme BELİRLENECEK ÖĞELER Üretici ve zeytin paketlerinin geliş yerinin belirlenmesi İZLENMİŞ OLAN BİLGİLER Kadastro Kaynakları Zeytinin toplanması Kullanılan bitkilerin ve zirai işlemlerin belirlenmesi Zeytinlerin kırıcıya taşınması Toplama aşamasında zeytinlerin belirlenmesi Kullanılan araç ve taşıyıcının belirlenmesi Kırıcıdan alınan zeytinler Girdi zeytinlerin tespiti Zeytinlerin geçici stoklanması Tek yönlü veya diğer benzer bir sistemle veya numaralandırma yoluyla stoklama alanlarının ve geçici stoklamada zeytinlerin elirlenmesi Budama tarihi Gübreleme tarihi Gübreleme için kullanılan ürünün cinsi ve miktarı İşlem tarihleri İşlem için kullanılan ürünün cinsi ve miktarı Paketlerin geliş yerinin kadastro kaynakları Toplama tarihleri Toplama miktarı Taşıma tarihi Kırıcıya giren zeytin miktarı ve tarihi Girdi payı Zeytin girdi payı Stoklama yer kodu Zeytinlerin öğütülmesi Öğütme sırasından zeytin stoklarının belirlenmesi Kırıcıda yağ stoklanması Tek yönlü ve diğer benzer bir sistemle veya numaralandırma yolu ile her bir yağ stoklama deposunun belirlenmesi Her bir depodan yağın boşaltılma ve doldurulma işleminin belirlenmesi Olası işlemler, karışımlar, yağın taşıma ve ulaştırılması Paketleme Her bir paketi belirleme İşlenmiş ürünün Son kullanıcıya ulaştırılması Satılan ürürnün cinsi, miktarı ve müşterinin belirlenmesi Tarih Öğütme payı Üretici Öğütülmüş zeytin miktarı Elde edilen yağ miktarı Yağ asiditesi Stoklama depo kodu Stoklama depo kodu İşlem tarihi Öğütme payı Yağın geliş yerinin depo kodu Yağın gönderildiği varış noktasındaki depo kodu, (her bir işlemden sonra depoda kalan miktar.) Paketleme tarihi Paketleme pay sayısı Paketlenen yağın geliş yeri depo kodu Paketlenen ürün miktarı Elde edilen paket sayısı Paketleme cinsi Kapak ve şişe paylarının ve toptancısının belirlenmesi Ambalaj ve etiket tedarikçisinin belirlenmesi Müşteri tanımlama bilgileri Satılan ürünün payları, cinsi ve miktarı Parti tanımı gösteren çeşitli kişi ve kurumlar (örneğin çiftçiler, dağıtımcılar, Parti sözcüğü ile homojen veya hemen hemen aynı koşullarda nakliyatçılar vs.) arasında anlaşmalar yapılması gerekmektedir. elde edilen bir ürünün miktarı kast edilmektedir. Süt ve süt ürünleri sektöründe farklı üretim süreçlerinde en azından 3.2.2 İsteğe Bağlı İzlenebilirlik Uygulamasının Avantajları aşağıdaki parti türlerinin tanımlanmaları önerilmektedir: İsteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulamaya Zeytin (veya girdi girilen zeytinin) üretim partisi İşlem (veya öğütme) partisi Stoklama partisi Genel olarak tartma sırasında kırıcıya giren her bir zeytin stoğuna verilen numaradan oluşmaktadır (ayrıca zeytin tesliminde verilen sevk belgeleri de eklenmiştir.); sevk belgellerinin listesi ve girişi yapılmış zeytinlerin tartma etiketleri kontrol edilerek zeytin üreticisine, teslim tarihine ve teslim edilen zeytin miktarına ulaşabilirsiniz. Genel olarak kırıcıdan geçirilen her bir işleme verilen numaradan oluşmaktadır. (kısmi ve toplam); kırıcı işlem kaydı kontrol edilerek kırıcıya giren ve öğütülen zeytin stoklarına ulaşılabilir. konması, izlenebilirlik konusundaki yasal yükümlülüklerin Genel olarak her bir stoklama deposunu belirleyen sayı ve kod ile çakışmaktadır.; stoklama kayıtlarını kontrol ederek depoda stoklanan yağdan kalan öğütme miktarına ulaşılabilir. • Sorumlulukların kolayca kişiselleştirilebilmeleri: Sektörde Paketleme partisi Satış aşamasında ortaya çıkan koddur. İşlenmiş ürün partisinin kodlaması için genelde paketleme tarihine (basit veya belirli bir sırayla) veya Sezar takviminin gün sayısı ve yılına bakılır. Örneğin paketlenmiş şişelerin günü 2 Şubat 2008, kodu da L020208 veya L08/33 olacaktır. yerine getirilmesine yardımcı olabilecek bir araç olarak değerlendirilmelidir. Sektörel izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların ayrıntıları aşağıda verilmektedir: isteğe bağlı bir izlenebilirlik sisteminin uygulanması, belirlenen talepleri (zorunlu ve / veya isteğe bağlı) yerine getirmeyen “zincir halkasının” hemen belirlenerek izole edilmesine ve böylece bir ürünün uygun olmaması durumunda ürünün ortaya çıkmasına katkıda bulunan tüm unsurların sürece dâhil edilmelerine imkân vermektedir. Parti ne kadar büyük olursa, izlenebilirlik sisteminin hayata • İletişim ve pazarlama: Ürün geçmişinin ham maddelere geçirilmesi o kadar ucuz olmakta, fakat sistemden daha ulaşılana kadar yeniden oluşturulabilme kapasitesi b2b az verim alınabilmektedir. Gerçekten de bu durumda (busines to business: şirketler arasında) iletişiminde ve rastlantısal olayların yönetilmesi yüksek miktardaki ürünün b2c (business to consumer: şirket ve tüketici arasında) geri çekilmesini / geri çekilmesini gerektirebilmektedir. Parti iletişiminde önemli bir pazarlama aracı olabilir. ne kadar küçük olursa sistem o kadar kesin / hassas olmakta • Rekabet avantajı: Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait fakat uygulanması da o kadar pahalıya mal olabilmektedir. unsurların geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir Bu durumda izlenebilirlik sistemi daha fazla sayıda bilginin şirketin veya sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da “takip edilip yönetilmesini” sağlamak zorundayken geri tüzel bir kişinin üretim arzında müşterilerine sunabileceği çekme / geri çağırma işlemleri daha “plânlı” bir şekilde ayırt edici belli unsurlar oluşturmaktadır. gerçekleştirilebilmektedir. 3.2.3 Şirketler İçin Sertifikasyon Süreci İzlenen ürününün tespit yöntemlerinin tanımlanması İzlenen ürün tüketici / müşteri tarafından diğer ürünlerden ISO 22005 : 2008 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin kolayca ayırt edilebilir nitelikte olmalıdır. İzlenen bir ürünün sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya tespit edilebilmesi için uygulanabilecek yöntemler örneğin bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon bir ya da daha fazla sayıda ticarî marka veya ilgili partinin tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas tanımlanması için özel bir kod / simge kullanılmasıdır (örneğin olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin saf sızma zeytinyağı “T”). karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü) Son olarak ise belirlenen izlenebilirlik sisteminin talepleri ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada konusunda sorumluluk bilinci oluşturulması ve bunların da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen özümsenmelerini sağlamak, yönetim metotlarını ve yürürlüğe hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde konan yöntem ile ilgili sorumlulukları belirlemek ve alınan değerlendirilmesini kapsamaktadır. önlemlerin kanıtlanması için gerekli desteğin (örneğin izlenebilirlik el kitapları, çalışma yöntemleri, bilgi toplama Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl formlar vs. gibi) sağlanması amacıyla sektörde faaliyet düzenli kontroller yapılmaktadır. 54 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara 9.853 / 2004, 854 / 2004 ve 882 / 2004 sayılı AT ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına Yönetmeliklerinin uygulanmasına yönelik geçici ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı düzenlemelerin tespiti ile 853 / 2004 ve 854 / 2004 sayılı AT bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon Yönetmeliklerinin değiştirilmesi hakkındaki 05.12.2005 tarih kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir. ve 2076 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği. 4. ZORUNLU VE İSTEĞE BAĞLI UYGULAMA ALANLARINDA Bunlardan bazıları gıda sektöründe faaliyet gösteren HİJYEN VE SAĞLIK GÜVENLİĞİ girişimcilere yönelik hükümler içerirken, diğerleri de bunun yerine kontrolleri yapmakla yetkili ulusal makamlara 4.1 Zorunlu Uygulama Alanında Hijyen ve Sağlık yöneliktir; kalanlar ise yeni standartlara geçişi kolaylaştırmak Güvenliği: Hijyen Paketinin İçeriği ve Kapsamı amacıyla alınacak geçici önlemlerin ve uygulama usullerinin belirlenmesi için öngörülmüşlerdir. “Hijyen paketi” terim ile genel olarak 2002 yılına ait 178 sayılı AT Yönetmeliği ile birlikte Topluluğun gıda ve yem ürünlerinin Şekil 2: “Hijyen paketi” ile ilgili Topluluk yönetmeliklerinin hijyeni ve güvenliği konusundaki ilkelerini ve kontrol geçerlilik alanlarının özeti sistemlerinin disiplinini belirlemek üzere 2004 ve 2005 yılları arasında çıkarılmış olan dokuz düzenleme kast edilmektedir. Yem ve Gıda sektörü işletmecileri Yönerge 852-Gıda üretiminin ve ürünlerinin genel hijyen kuralları Yönerge 853-Hayvansal gıdaların ve ürünlerinin belirli kuralları Yönerge 103- Yemlerin belirli kuralları Yönerge 2073-Mikrobiyolojik kriterlerle ilgili kurallar Yetkili Makamlar Yönerge 882-Yem ve gıdaların resmi kontrollerinin düzenlenmesiyle ilgili genel kurallar Yönerge 854-Hayvansal gıdaların belirli kuralları Yönerge 2075-Trişin kontrolleriyle ilgili kurallar Uygulama koşulları ve geçici hükümler Yönerge 2074-Uygulama koşulları Yönerge 2076-Geçici hükümler Hijyen paketini oluşturan dokuz düzenleme şunlardır: 1.Gıda ürünlerinin hijyeni hakkındaki 29.04.2004 tarih ve 852 / 2004 sayılı AT yönetmeliği; 2.Hayvansal gıda ürünleri ile ilgili özel hijyen hükümlerini içeren 29.04.2004 tarih ve 853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği; 3.İnsanlar tarafından sindirilmeye yönelik hayvansal gıda ürünlerinin resmî denetimlerinin yapılması hakkındaki özel hükümleri içeren 29.04.2004 tarih ve 854 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği; 4.Gıda ve yem ürünleri mevzuatına uygunluğun denetlenmesi “Hijyen paketinin» uygulama alanı, gıda ürünlerinin imalât, için resmî kontroller hakkında hükümleri içeren 29.04.2004 işleme, dağıtım ve ithalâtı gibi tüm aşamalarını kapsamaktadır. tarih ve 882 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği; Ancak evde kullanılmak üzere üretilmiş gıda ürünlerinin 5.Yem ürünlerinin hijyeni konusundaki talepleri içeren 12.01.2005 tarih ve 183 / 2005 tarihli AT Yönetmeliği; hazırlanması, işlenmesi ve depolanması ile ilgili tüm faaliyetler bu paketin kapsamı dışında tutulmuştur. 6.Gıda ürünlerine uygulanabilen mikrobiyoloji kriterleri hakkındaki 15.11.2005 tarih ve 2073 / 2005 sayılı AT 4.1.1 Hijyen Paketinin Uygulama Yöntemleri ve Talepleri Yönetmeliği. Tüm gıda ürünlerinin işlenme süreci ile ilgili talepler bu 7.853 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde belirtilen bazı ürünlerle makalede hijyen ve sağlık alanlarını ilgilendirdiği kadarıyla ilgili yöntemlerin uygulanması, 854 / 2004 ve 882 / 2004 derinlemesine ele alınacak olan 852 / 2004 sayılı AT sayılı AT Yönetmeliklerinde belirtilen resmî kontrollerin Yönetmeliğinde tespit edilmiştir. organizasyonu, 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğindeki farklılıklar ve 853 / 2004 ile 854 / 2004 sayılı AT Birincil üretimdeki hijyen ve gıda güvenliği Yönetmeliklerindeki değişiklikler hakkındaki 15.12.2005 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen başlıca talep, tarih ve 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği; gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların 8.Et ürünlerindeki resmî trişin kontrolü için özel hükümler içeren 05.12.2005 tarih ve 2075 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği; gıdaların birincil üretimden başlamak üzere (bu makalede süt üreticileri olarak besiciler kast edilmektedir) tüm gıda zinciri içerisindeki hijyen ve sağlık güvenliğini garanti altına Dolayısıyla «hijyen paketi» sadece HACCP yönteminin almakla yükümlü kılınmalarıdır. Bu amaca ulaşılabilmesi için geçerliliğini teyit etmekle kalmayıp, üretim sektöründeki farklı Yönetmelikte gıda maddeleri üretim süreci ile ilgili genel gereksinimlerin karşılanması için, basitleştirilmiş bir şekilde talepler ve özel talepler öngörülmektedir. Genel talepler tesis, dâhi olsa, işleme sürecinin ön aşamalarında (yani birincil makine ve personel hijyeni ile ilgili olup 852 / 2004 sayılı AT üretimde) kademeli olarak uygulanmasını da önermektedir. Yönetmeliğinin II numaralı ekinde listelenmiştir (örneğin mekânların tadilâtı, gıda maddeleriyle temas için uygun Son tahlilde HACCP gıda risklerinin analizine ve tüketicilerin malzemelerin kullanılması, kirlenmelerin önlenmesi için sağlığını gerçekten tehdit edebilecek zararlara yol açabilen uygulanacak yöntemler, atık su yönetimi vs.). Özel talepler tehlikelerin tespitine yönelik işlemsel bir metodolojidir; ise aynı Yönetmeliğin I numaralı ekinde listelenmiştir ve bu yöntemde muhtemel tüm tehlikelerin listelenmesi ile Avrupa yasama organının bir ürünün sağlığı açısından önem başlanarak bunların her biri için gerekli kontrol önlemleri taşıdığına hükmettiği hijyen önlemlerinin üretim sürecinde belirlenmektedir. Ürünün sağlık açısından sakıncasızlığı kontrol edilmesi ile ilgili düzenlemeleri içermektedir; bunlar konusunda belirleyiciliği olmayan veya ancak doğru işlemsel gıdaların mikrobiyolojik kriterleri, gıdaların sıcaklıklarının pratikler uygulanarak etkili bir şekilde yönetilebilen riskler kontrol edilmesi, soğuk zincirin idame ettirilmesi, gıdalardan PRP (ön gereklilikler) olarak sınıflandırılmaktadır; buna karşılık örnek alınması ve bunların analizi ile ilgili düzenlemelerdir. bir gıda ürününün güvenliğini ve dolayısıyla da tüketicinin sağlığını ciddî bir şekilde tehlikeye sokan riskler CCP (critical Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesini sağlamak için control points: kritik kontrol noktaları) olarak sınıflandırılmakta 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliğinde gıda ürünlerindeki olup, şirket tarafından tespit edilen, bilimsel geçerliliğe sahip risklerin kontrol ve denetimi amacıyla bilimsel ve güvenilir denetim mekanizmalarıyla yönetilmek zorundadırlar. verileri esas alan bir sistemin hayata geçirilmesi zorunluluğuna dikkat çekilmektedir. Bu tür bir kontrol sistemi, daha çok Çizelge 2: Zeytin üretiminde temel riskleri belirleme örneği HACCP kısaltması ile bilinen ve Avrupa’da 90’lı yılların başında 93 / 43 EEC sayılı Yönetmelik ile ürün işleme sürecine Kimyasal riskler Karışım proses evresi entegrasyonu zorunlu kılınan Hazard Analysis Control Critical Zeytin üzerinde bulunan bitki kalıntıları Ekme-sulama Point prensibi olarak kişiselleştirilmiştir. Zeytin üzerinde bulunan ağır metal kalıntıları Ekme-sulama Fiziksel riskler Şekil 3: İşlem aşamalarının ve HACCP prensibinin Toprak kalıntıları Toplama-trasformasyon-paketleme temsili şeması Cam kalıntıları Paketleme Taşıma ve stoklama sıcaklık değerleri Toplama-trasformasyon Haccp Ekibinin Kurulması Ürünün Tanımlanması Biyolojik riskler Hazırlık Ön Evreleri Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması Prensip 1 CCP Tespiti Prensip 2 Kritik Limitleri Belirleme Prensip 3 Dokumantasyon Yönetimi Prensip 4 CCP Denetim Prosedürlerinin Tanımı Prensip 5 Düzeltici Faaliyetlerin Belirlenmesi Prensip 6 Tetkik Prosedürlerinin Hazırlanması Prensip 7 Akış Şemasının Kontrolü ve Uygulanması Küf Depolama Sektördeki katılımcıların CCP noktalarının tespitinde desteklenmeleri için Codex Alimentarius, “karar ağacı” olarak adlandırılan çok yararlı bir aracın kullanılmasını önermektedir. Ağaç, “evet” veya “hayır” ile cevaplanabilen spesifik sorulardan oluşan ve sonuçta CCP veya PRP sınıflarından birinin yeterli doğrulukta tespit edilmesini sağlayan bir tür yol haritasıdır. Dolayısıyla özetle ifade edilecek olduğu takdirde, 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların HACCP sisteminin prensiplerini esas alan bir ya da daha fazla kalıcı prosedürü plânlamalarını, uygulamalarını ve idame ettirmelerini öngörmektedir; bununla birlikte birinci aşamada faaliyet gösteren kişi ve kurumlara böyle bir sistemi 56 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları Şekil 4: Karar alma Mekanizma Şeması Soru 1 Ürünün veya prosesin işleyişini değiştirin Risklerin kontrol ölçüleri var mı? Evet Hayır Soru 2 Evet Hayır Hayır Soru 4 CCP Bu evrede kontrol eksikliği kabul edilemez bir kirlenme seviyesi yaratır mı? Evet Kabul edilebilir kirlilik seviyesini azaltabilecek başka bir evre var mı? Hayır Soru 3 Bu evredeki risk kontrolü ürünün güvenliği için gerekli mi? Evre kabul edilebilir seviye Evet PRP Hayır Soru 5 Evet yürürlüğe koymakla yükümlü olmamalarına karşın üretim • Risk analizleri ve veri toplama teknikleri süreçlerindeki riskleri bilimsel olarak yönetmeleri ve sistematik • Gözlem ve kontrol teknikleri bir şekilde denetlemeleri şiddetle tavsiye edilmektedir. • Kullanılan belgeler ve kayıtlar; • Personelin eğitimi, modernizasyonu ve sorumlulukları. Destekleyici dokümantasyon Gıda sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, üye Üretim tesislerinin kayıt ve kabulü ülkenin yetkili makamına HACCP yöntemi uygulama 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği ile getirilen diğer bir yenilik yükümlülüklerini yerine getirdiklerini kanıtlayabilmeleri için ise gıda şirketlerinin kayıt ve kabul işlemlerinden geçme uygun bir dokümantasyon (hijyen alanında iyi uygulama el zorunluluğudur. Gıda sektöründe faaliyet gösteren tüm kişi kitapları, kullanma talimatları vs.) sunmak ve kayıtları en az ve kurumlar yetkili makamlara gıda imalât, işleme ve dağıtım gıda ürünlerinin raf ömrü kadar olmak üzere makul bir süre faaliyetlerini yürüten bir üretim tesisi açtıklarını bildirmek zarfında muhafaza etmek zorundadır. 852 / 2004 sayılı AT zorundadır. Yönetmeliğinin 7. - 9. maddelerinde, düzenlemede öngörülen esneklik kriterinin daha doğru ve daha kesin bir şekilde Personel eğitiminin güncelleştirilmesi tanımlanmasına imkân verdiklerinden dolayı özellikle küçük 852 / 2004 sayılı AT Yönetmeliği (Ek II, Madde XII) son olarak ölçekli işletmelerde iyi uygulama el kitaplarının kullanılması gıda ile ilgili bir yapı içerisinde çalışan personelin eğitiminin tavsiye edilmektedir. İyi uygulama el kitabının en azından önemi konusunda ürün işleme sektöründe faaliyet gösteren aşağıdaki bilgileri içermesi tavsiye edilmektedir: kişi ve kurumların dikkatini çekmektedir. Düzenlemelerde öngörülen eğitim özellikle aşağıdaki hususları kapsamak • Grafikler ve akış diyagramları dâhil olmak üzere üretim zorundadır: çevriminin tanımlanması; • Genel ve özel taleplerin yerine getirilmesi için uygulanan yöntemlerin tanımlanması; • Hijyen - sağlık risklerin belirlenmesi • Gıda ürünlerinin işlenmesi ile bağlantılı hijyen - sağlık risklerine karşı önleyici uygulamalar; • Söz konusu gıda sektörü ile ilişkili otokontrol önlemleri ile HACCP ilkelerinin uygulanması ve gıdayı işleyen Standart, gıda sektörüne olduğu kadar gıda sektörüne yakın müessesenin kendisi tarafından geliştirilen görevlerin yerine sektörlerde uygulanabilecek genel nitelikteki talepleri getirilmesi; belirlemektedir; ikinci duruma geri dönülecek olursa, gıdaların • Üretim, depolama, nakliyat ve / veya dağıtım süreçleriyle ilgili kritik noktalar; nakliyesi, depolanması ve dağıtımı alanlarında hizmet veren şirketler veya bu şirketlere tesis, teçhizat, temizlik malzemeleri, • Dâhili dokümantasyon (prosedürler ve el kitapları); hijyen ürünleri vs. tedarik eden şirketler bu sektörden • Uyumsuzluk yönetimi. sayılmaktadır. Dolayısıyla hedef açıktır: Gıdaların hijyen sağlık güvenliğini en iyi şekilde sağlayabilmek için bir ürünün İstisnalar ve geçici düzenlemeler oluşmasına katkıda bulunan mümkün olduğunca çok sayıda Avrupa Komisyonu, Yeni standartlara kademeli olarak kişi, kurum ve kuruluşun sürece dâhil edilmesi. geçilmesini kolaylaştırmak amacıyla 2005 yılı içerisinde sırasıyla belli ürünler ve / veya kontrol faaliyetleri için geçici ISO 22000 standardı başlıkları aşağıda belirtilen 8 ana istisnalar ve geçici düzenlemeler başlıkları altında 2074 ve 2076 maddeye ayrılmaktadır: / 2005 sayılı AT Yönetmelikleri olmak üzere iki yeni Yönetmelik yayımlamıştır. Özellikle 2074 / 2005 sayılı AT Yönetmeliği, Bölüm 1 Amaç geleneksel veya aşağıda belirtilen ürünlerin imalâtı konusunda Bölüm 2 Referans Standartlar önemli istisna imkânları getirmektedir: Bölüm 3 Terimler ve Tanımlamalar • Eski zamanlardan beri geleneksel olarak üretildiği kabul Bölüm 4 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi edilen ürünler; Bölüm 5 Yönetim Sorumluluğu • Şifrelenmiş veya tescil edilmiş teknik spesifikasyonlara Bölüm 6 Kaynak Yönetimi ya da geleneksel üretim ile ilgili olarak geleneksel üretim Bölüm 7 Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi yöntemlerine göre imal edilen ürünler veya Bölüm 8 Geçerli Kılma, Doğrulama ve İyileştirme • Topluluk, üye ülke, bölgesel veya yerel mevzuata göre geleneksel gıda olarak koruma altında olan ürünler. ISO 220000 standardına uygun gıda güvenliğine yönelik bir yönetim sisteminin yol gösterici ilkeleri şunlardır: Bu tür ürünlerin için istisna başvuruları yetkili ulusal makama •Gıda zincirinin tamamını kapsayan iletişim: yapılmalıdır. Bu aspekt, gıda güvenliği ile bağlantılı tüm risklerin tespit edilmesinin ve zincirin her noktasında uygun şekilde 4.1.2 Yaptırım Düzenlemeleri kontrol edilmesinin sağlanması için organizasyon ve tedarik zincirinin alt ve üst kademelerindeki aktörler arasındaki Belirlenen ilkeleri doğru uygulamayan sektör katılımcılarına bilgi alışverişinin yönetilmesinin ne kadar önemli olduğunu uygulanacak yaptırımlarla ilgili düzenlemelerin belirlenmesi göstermektedir. •Gıda güvenliği için şirketin kendisine ait yönetim sistemi her üye ülkenin kendisine bırakılmaktadır. (SGSA): 4.2 İsteğe Bağlı Uygulama Alanında Hijyen - Sağlık Güvenliği: ISO 22000 : 2005 Standardı ve Uygulama Yöntemleri Gıda güvenliği ancak organizasyonun toplam yönetim sisteminin entegre bir parçası olarak yapılandırılmış bir sistem dâhilinde sağlanarak garanti altına alınabilmektedir. ISO 22000 : 2005 standardı gıda güvenliğinin gıda sektörünün • HACCP sistemi (Hazard Analysis and Critical Control Points): tamamını kapsayacak şekilde yönetilmesi için bu alanda geçerli uluslar arası hükümlerin uyumlulaştırılması amacıyla Standart ayrıca gıda güvenliği için şirketin kendisine ait geliştirilmiş olup 23 ülkenin bilirkişilerinin yanı sıra ve Avrupa yönetim sisteminin (SGSA) vazgeçilmez unsurları olarak Birliği Tarım ve Gıda Ürünleri Sanayicileri Konfederasyonu HACCP sisteminin yedi temel ilkesini de tam kapsamlı olarak (CIAA), Codex Alimentarius Komisyonu, Dünya Gıda Güvenliği içermektedir. Girişimi (CIES) ve Dünya Gıda Güvenliği Örgütü (WFSO) temsilcilerinden oluşan bir ISO çalışma grubu tarafından Aşağıda ISO 22000 standardının temel talepleri konusunda hazırlanmıştır. ayrıntılı bilgiler sunulmakta olup, bu konuda derinlemesine bir 58 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları araştırma için belgenin kendisinin incelenmesi önerilmektedir. kısmen önem taşımaktadır; ancak yağın toplama, depolama ve ulaştırma koşullarının hassasiyeti sıcaklık kontrolü, diğer Talep 5 - Yönetim Sorumluluğu karanlık koşullarına eşitlik gösterir, en yüksek kalitede ve daha Gıda güvenliği için şirketin kendine ait yönetim sisteminin kesin bir ürün alabilme imkanı sağlamaktadır. (SGSA) etkili ve verimli bir şekilde geliştirilmesi, idame ettirilmesi ve iyileştirilmesi için şirket yönetiminin angajmanı Standart, organizasyonun ürünlerin izlenebilirliğine yönelik ve katılımı büyük önem taşımaktadır. Şirket yönetiminin bir sistem (bu durumda ISO 22005 : 2008 standardıyla sorumluluklarına organizasyonun gıda güvenliği ile ilgili bağlantılı sertifikasyon tamamen uyumlu olacaktır) ve CCP hususları dikkate alan ticarî hedeflerinin belirlenmesi, gıda ile RPR’de kritik sınırların aşıldığı ürünlerin yönetilmesi için güvenliği politikalarının belirlenmesi, kaynak temini, periyodik dokümantasyonu yapılan bir prosedür hazırlamasını talep kontrollerin yapılması da dâhildir. Gıda güvenliği politikası, etmektedir. Organizasyon daha sonra güvenli olmayan şirketin amacına, bağlayıcı standartlara ve müşterinin ürünlerin hızlı bir şekilde geri çekilmesini sağlamalıdır. Şirket taleplerine uygun olmalı ve uygunluğun idame ettirilebilmesi yönetimi bu amaçla ürünün piyasadan geri çekilmesini amacıyla tekrar tekrar gözden geçirilmelidir. başlatmaya ve gerçekleştirmeye yetkili olan personelini belirlemek zorunda olup, geri çekilen ürünlerin yönetimi Talep 6 - Kaynak Yönetimi ve gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin sıralanması için Standart, şirketin kendine ait yönetim sistemini (SGSA) dokümantasyonu yapılmış bir prosedürün hazırlanması plânlaması, hayata geçirmesi, güncelleştirmesi ve idame gerekmektedir. Geri çekilen ürünler, tüketime uygun olanlarla ettirmesi için gerekli insan ve malzeme kaynaklarını karıştırılmamaları amacıyla birbirlerinden uygun şekilde belirleyerek hazır bulundurmasını öngörmektedir. Buna ek ayrılmalıdırlar. Geri çekme nedeni, kapsamı ve sonucu, şirket olarak eğitim faaliyetlerinin etkililiğinin kontrol edilmesi ve yönetimi tarafından yapılacak olan değerlendirme aşamasında taleplerin yerine getirildiğini kanıtlayan kayıtların muhafaza kullanılabilen bilgilerden oluşmalıdır. Organizasyon, belirlenen edilmesi de öngörülmektedir. Şirket yönetimi, bu noktada geri çekme prosedürünün etkililiğini kontrol etmeli ve bu tür öngörülen taleplerin yerine getirilebilmesi amacıyla şirket kontrolleri kayıt altına almalıdır. organizasyonu dâhilinde belirlenen ve şirketin kendine ait yönetim sistemini (SGSA) etkileyen her görev için ilgili 4.2.1 Sertifikasyonun Beraberinde Getirdiği Avantajlar faaliyetlerin yürütülmesine yönelik bir bilgi ve deneyim profili belirlemeli, şekillendirmeli ve personelin eğitimi için bir İsteğe bağlı bir şirket yönetim sisteminin (SGSA) yürürlüğe programı yürürlüğe koymalıdır. konması, sadece gıda sektörünü değil aynı zamanda üretime dolaylı olarak katılan gıda sektörüne yakın sektörleri de Talep 7 - Güvenli Gıdaların Plânlanması ve Gerçekleştirilmesi kapsayacak şekilde genişletilebilir olması sayesinde “hijyen Standardın kalbini oluşturan bu talep, organizasyonun paketi” ile getirilen yasal yükümlülüklerin en iyi şekilde yerine güvenli gıdaları plânlaması ve gerçekleştirmesi için kontrol getirilebilmesi için yararlı bir araç olabilmektedir. Sektörel önlemlerinin belirlenmesini öngörmektedir. Standart, HACCP izlenebilirlik sistemine bağlı olarak ortaya çıkan avantajların ilkelerinin yanı sıra ön gereklilikler programı (PRP) konseptini ayrıntıları aşağıda verilmektedir: de getirmektedir. Ön gereklilikler programı (PRP), insanlar tarafından sindirilmeye yönelik güvenli gıdaların üretimi, Üretim sektöründe sinerji oluşturulması: işlenmesi ve temininde hijyenik bakış açısından uygun bir Paylaşılan ve ölçülebilen ortak hedefler üzerinde çalışılması, çevre oluşturmak için gerekli çerçeve koşullarını ve önlemleri sektörde faaliyet gösteren farklı aktörler arasındaki ortaklık kapsamaktadır. Organizasyon, ön gereklilikler programını ilişkilerinin pekiştirilmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda (PRP) belirlerken yapı ve mekânlar, hava, su ve enerji temini organizasyonun etkililiğinin artmasını sağlamaktadır. Bu ve diğer hizmetler, teçhizatların uygunluğu, bakım ve temizlik sinerjiler belirtilen gelişmelere paralel olarak orta vadede için erişilebilirlikleri vs. gibi belli aspektleri dikkate almak “ürünün” maliyetler giderek azaltılacak şekilde elde edilmesi ile zorundadır. Zeytinyağı sektöründe ön gereklilikler program bağlantılı işlemlerin daha da standartlaşmasını sağlamalıdır. sonuçlarının (PRP) personelin oluşturulması durumunda Responsable care: Ek I – Bibliyografya Sertifikasyon başvurusunda bulunan şirket, tedarikçilerinin tespit ve seçiminde t-yasal ve bağlayıcı talepleri olduğu kadar Zorunlu ve Zorunlu Olmayan İzlenebilirlik hijyeni ve ürün güvenliğini etkileyen hususları da dikkate almalıdır; bu şekilde sektör koordinatörüne sözleşmeden AT Yönergesi 178/2002, Gıda mevzuatının genel şartlarını ve doğan yetkilerini üretim zinciri, çevre ve ürün güvenliği ile prensiplerini kurar, Gıda güvenliği konusunda Avrupa’nın ilgili sorumluluklarını daha iyi yerine getirebilmek için yardımcı kontrolünü sağlar ve gıda güvenliği alanında prosedürleri olunması sağlanacaktır. belirler. AT Yönergesi 1935/2004, gıda Ürünleriyle temas eden eşya Rekabet avantajı: ve malzemeleri kapsar ve 80/590/AET ve 80/109/AET Sektöre özgü, örneğin belli bir alana ait unsurların Yönetmeliklerini geçersiz kılar. geliştirilmesi, entegre üretim vs., münferit bir şirketin veya DG Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği), hayvan sektörün koordinasyonunu üstlenen özel ya da tüzel bir kişinin sağlığını ve gıda zinciri genel kurul kararlarını kapsayan üretim arzında müşterilerine sunabileceği ayırt edici belli genel gıda mevzuatıyla ilgili olarak 178/2002 sayılı unsurlar oluşturmaktadır. Yönetmeliğin (AT) 11, 12, 16, 17, 18, 19 ve 20. Maddelerinin uygulanmasını kapsar. 4.2.2 Sertifikasyon Aşamaları 2008 tarihli ISO 22005 “Gıda üretiminin izlenebilirliği. Temel prensipler ve şartlar”. ISO 22000 : 2005 standardına uygun izlenebilirlik sisteminin sertifikasyonu üçüncü şahıs vasfındaki bir organizasyon veya Zorunlu ve Zorunlu Olmayan sıhhi-hijyenik bu standart uyarınca işlem yapan başka bir organizasyon güvenlik tarafından yapılabilmektedir. Sertifikasyon süreci esas olarak ilk aşamada ilgili standartlarda öngörülen taleplerin AT Yönergesi 852/2004, gıda ürünleri hijyenini kapsar. karşılanıp karşılanmadığını tespit etmek için yapılan bir belge AT Yönergesi 853/2004, hayvansal gıdaların hijyeni analizini (örneğin izlenebilirlik el kitaplarının vs. kontrolünü) kapsamındaki belirli kuralları kapsar. AT Yönergesi 854/2004, insanların tüketebilmesi için hayvansal ve sonuçların pozitif olması durumunda ikinci aşamada da uygulamanın ve izlenebilirlik belgelerinde rapor edilen gıda ürünlerinin resmi kontrolünü düzenleyen belirli hususların öngörülen standartlara uygunluğunun yerinde kuralları kapsar.. AT Yönergesi 882/2004, Hayvanların rahatlığı ve sağlık değerlendirilmesini kapsamaktadır. kurallarına, gıda ve yem kapsamındaki standarda Sertifikasyon sürecinin ortalama süresi 3 yıl olup, her yıl uygunluğunu denetlemek için resmi kontrolleri kapsar. düzenli kontroller yapılmaktadır. AT Yönergesi 183/2005, yem hijyeni için şartlar. AT Yönergesi 2073/2005, gıda ürünlerine uygulanabilen Sertifikasyon işleminin masrafları farklı miktarlara mikrobiyolojik kriterler. ulaşabilmektedir ve sertifikasyonu yapılacak yerlerin sayısına AT Yönergesi 2074/2005, Yönerge 853/2004 kapsamındaki ilgili ve ürünlerin türüne göre bağlıdır. Bu konuda daha ayrıntılı ürünler ve Yönerge 854/2004 ve 882/2004 standartlarının bilgi alabilmek için ülkenizde faaliyet gösteren sertifikasyon resmi kontrollerinin düzenlenmesiyle ilgili uygulama kurumu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir. koşullarını kapsar, Yönerge 852/2004 yürürlükten kaldırılmıştır ve Yönerge 853/2004 ve 854/2004 değişikliğe uğramıştır. AT Yönergesi 2075/2005, et Trişinleriyle ilgili resmi kontrollere uygulanabilen belirli kuralları kapsar. AT Yönergesi 2076/2005, Yönerge 853/2004, 854/2004 ve 882/2004’nin uygulanması için geçici hükümler, Yönerge 853/2004 ve 854/2004 değişiklikleri kapsar. 60 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları DG Sanco Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği), 3.Tarımsal gıda ürünlerinin kalitesi: Menşe sınıflandırması gıda ürünleri hijyenini kapsayan 852/2004 sayılı Yönergenin kapsamındaki ortak politikalar, coğrafi göstergeler (AT) bazı hükümlerinin uygulanması üzerine bilgilendirici ve tarımsal gıda ürünlerinin sağlam geleneksel özelliklerine belgedir. yer veren site, DG Sanco Rehberi Genel Hatları (Tüketici koruma güvenliği), HACCP sistem prensiplerine bağlı prosedürlerinin http://ec.europa.eu/agriculture/quality/index_en.htm 4.Tüketici Koruma ve Güvenlik Komisyonu: Komisyonun uygulanması ve bazı gıda kuruluşlarında HACCP sistem faaliyetlerine ve sıhhi-hijyenik güvenlik ve izlenebilirlik prensiplerinin uygulamasının basitleştirilmesini kapsar. kapsamındaki ortaklık politikalarına ve tüketicinin 2005 tarihli ISO 22000 “Gıda güvenliği yönetim sisitemleri. Gıda üretiminde her türlü düzenleme için şartlar”. bilgilendirilmesi ve korunma koşullarına yer veren site, http://ec.europa.eu/food/index_it.htm 5.EFSA: Gıda Güvenlik Avrupa Ajansı portalı (EFSA), Gıdaların etiketlenmesi ve sergilenmesi http://www.efsa.europa.eu 6.RASFF: ortaklık standardının öngördüğü şartlara uygun Yönerge 2000/13/AT, gıda ürünlerinin ve maddeleri hakkında tüketiciye bilgi verilmesini kapsar. AT Yönergesi 1513/2001, 1019/2002, 1234/07, 182/2009, zeytinyağı etiketlenmesini kapsar. olmayan ithalatı engellemeye çalışan hızlı alarm sistemi, http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/index_en.htm 7.GUCE: Avrupa Ortaklığının Resmi Gazete yayınları, http://eur-lex.europa.eu/JOIndex.do?ihmlang=en, belge AT Yönergesi 1924/06, süt ürünlerinin etiketlenmesini kapsar. kaynakları veya anahtar kelimeleri ekleyerek Yönetmelikler AT Yönergesi 1234/2007, sütün etiketlenmesini kapsar. ve tüzükleri araştırma yapma olanaklarına yer veren site, http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=en Ek II – Güncel Tutma 8.Hayvanların rahatlığı ve güvenliği: hayvanların beslenmesi ve yemlerin izlenebiliriliğine yer veren site, Bu ek belge, Tarımsal gıda sektöründe faaliyet gösteren Avrupa http://europa.eu/legislation_summaries/food_safety/ ve Uluslararası temel kuruluşların güncellnmiş listesini kapsar. animal_nutrition/index_en.htm Liste; Gıda sektöründeki Türk işletmecilere, sıhhi-hijyenik güvenlik ve izlenebilirlik kapsamındaki ortaklık mevzuatını ZORUNLU OLMAYAN SİTELER ve sektördeki zorunlu olmayan uluslararası standartların gelişimini güncellemek için gerekli bilgilerin elde edilmesini sağlar. 1.ISO: Uluslararasi Standardizasyon Kurumunun sitesi, http:// www.iso.org/iso/home.htm 2.CEN: Zorunlu olmayan kurumların kabul ettiği zorunlu Zorunlu Siteler olmayan standartları düzenleyen sitesi, http://www.cen.eu/cenorm/homepage.htm 1.Avrupa Birliği: Birliğin tüm dillerinde 3.UNI: uluslararası standartları online elde edilebilen genel bilgilendirme portalı, ve danışılabilen İtalyan Ulusal Standardizasyon http://europa.eu/ Kurumunun sitesi, http://webstore.uni.com/unistore/ 2.Tarım Komisyonu: Ortak Tarım Politikası (OTP) ve Komisyonun faaliyetlerine yer veren site, http://europa.eu/pol/agr/index_it.htm public/langjump?targetScreen=SEARCH_PRODUCTS_ FORM&language=EN 4.Gıda Kodu Komisyonu: Gıda ve Tarım Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü’nün gıda sektöründe rehber hatlarını ve standartlarını düzenlemek için oluşturduğu komisyon, www.codexalimentarius.net/web/index_en.jsp AB ORTAK TARIM BİLGİ POLİTİKASI İLE İLGİLİ DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN 1. AB ve Türkiye’deki Temas Noktaları Brüksel ve Türkiye’de İlgili Linkler: AB İstatistikleri: Delegetion of the European Commission to Turkey http://www.avrupa.info.tr/DelegasyonPortal.html http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/ Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, AB Bilgi. about_eurostat/european_framework/legislation_in_force Şubat 2009. http://www.avrupa.info.tr/Files//File/PressPacks/ http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ AgricultureFair/abtur.pdf Eurostat. homepage comm_legislation/9905_17123_2008_EN_5.pdf http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/ Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Katılım Öncesi eurostat/home Mali Yardımlar. European Commission, Agriculture and rural development http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5&l=1 http://ec.europa.eu/agriculture/index_en.htm European Commission, DG Health and Consumers http://ec.europa.eu/dgs/health_consumer/index_en.htm 62 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin Europa, Euro-Lex http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm http://eur-lex.europa.eu/en/legis/latest/chap0320.htm European Commission, DG Health and Consumers Food Safety- From Farm to the Fork http://ec.europa.eu/food/intro_en.htm http://ec.europa.eu/food/animal/welfare/index_en.htm European Commission, Agriculture and rural development, Monitoring Agri-trade Policy (MAP) http://ec.europa.eu/agriculture/publi/map/index_en.htm European Commission, Enlargement http://ec.europa.eu/enlargement/index_en.htm İktisadi Kalkınma Vakfı http://www.ikv.org.tr/ TUSİAD AB Temsilciliği- Brüksel e-mail http://www.tusiad.org/tusiad_cms.nsf/mainpage?OpenForm Bilkent Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi http://www.eucenter.bilkent.edu.tr Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi http://www.ces.boun.edu.tr Doğuş Üniversitesi Avrupa Birliği Koordinatörlüğü http://www.dogus.edu.tr/unv/aka/tr_1_7.aspx Dumlupınar Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve Uygulama Merkezi http://daum.dumlupinar.edu.tr Galatasaray Üniversitesi Avrupa Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi http://aadm.gsu.edu.tr/tr Gaziantep Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma Merkezi http://www.gantep.edu.tr/ab/ index_abd.php?bolum_id=20255623 Marmara Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü http://avrupa.marmara.edu.tr Türk Üniversitelerinde Orta Doğu Teknik Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi AB Araştırma, Uygulama Merkezleri: (Centre for European Studies) http://www.abofisi.metu.edu.tr Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATAUM) http://ataum.ankara.edu.tr/anasayfa.php Anadolu Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma Uygulama ve Dokümantasyon Merkezi http://www.adom.anadolu.edu.tr/ İstanbul Teknik Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi Araştırma Ofisi http://www.abmerkezi-arastirma.itu.edu.tr/ Uşak Avrupa Birliği Araştırma Merkezi http://www.usak.org.tr/merkez.asp?id=4 Bahçeşehir Üniversitesi AB Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi (ABADAM) http://abadam.bahcesehir.edu.tr İstanbul Bilgi Üniversitesi Avrupa Birliği Uygulama ve Araştırma ve Merkezi Gazi Üniversitesi Avrupa Birliği Uygulama ve Araştırma Merkezi http://www.abaum.gazi.edu.tr Atatürk Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma Uygulama Merkezi Balıkesir Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi http://babim.balikesir.edu.tr Orta Doğu Teknik Üniversitesi Avrupa Birliği Ofisi http://www.abofisi.metu.edu.tr Sakarya Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi http://www.eurdc.sakarya.edu.tr Çukurova Üniversitesi AB Dokümantasyon Merkezi http://cuedc.cu.edu.tr/dokmer.htm Kadir Has Üniversitesi AB araştırma ve Uygulama Merkezi http://www.khas.edu.tr/tr/akademik/arastirma-uygulamamerkezleri/ab-arastirma-ve-uygulama-merkezi.html Adnan Menderes Üniversitesi Avrupa Araştırmalar Merkezi http://www.akademik.adu.edu.tr/aum/avam İzmir Ekonomi Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve Uygulama Merkezi http://ekoab.ieu.edu.tr/index.php?lang=tr Yaşar Üniversitesi AB Araştırma Merkezi http://euc.yasar.edu.tr/?pages=6 2. Temel Kaynaklar Entegre İdare ve Kontrol Sistemi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağı, Topluluk İstatistikleri Hakkında Mevzuat Tek Ortak Piyasa Düzeni Hakkında Mevzuat Council Regulation (EEC) No 3508/92 of 27 November 1992 Council Regulation (EC) No 1234/2007 of 22 October 2007 establishing an integrated administration and control system establishing a common organisation of agricultural markets for certain Community aid schemes, OJ L 355, 5.12.1992, p. 1–5. and on specific provisions for certain agricultural products (Single CMO Regulation), OJ L 299, 16.11.2007, p. 1–149. Commission Regulation (EEC) No 3887/92 of 23 December 1992 laying down detailed rules for applying the integrated Commission Regulation (EC) No 795/2004 of 21 April 2004 administration and control system for certain Community aid laying down detailed rules for the implementation of the schemes, OJ L 391, 31.12.1992, p. 36–45. single payment scheme provided for in Council Regulation (EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct Council Directive 92/102/EEC of 27 November 1992 support schemes under the common agricultural policy and on the identification and registration of animals. establishing certain support schemes for farmers, OJ L 141, OJ L 355, 5.12.1992, p. 32-36. 30.4.2004, p. 1–17 . Council Regulation (EC) No 322/97 of 17 February 1997 on Sağlık Taraması Hakkında Mevzuat Community Statistics OJ L 52, 22.2.1997, p. 1–7. Council Regulation (EC) No 72/2009 of 19 January 2009 on Regulation (EC) No 1760/2000 of the European Parliament modifications to the Common Agricultural Policy by amending and of the Council of 17 July 2000 establishing a system Regulations (EC) No 247/2006, (EC) No 320/2006, (EC) No for the identification and registration of bovine animals 1405/2006, (EC) No 1234/2007, (EC) No 3/2008 and (EC) and regarding the labelling of beef and beef products No 479/2008 and repealing Regulations (EEC) No 1883/78, and repealing Council regulation (EC) No 820/97, OJ L 204, (EEC) No 1254/89, (EEC) No 2247/89, (EEC) No 2055/93, (EC) 11.8.2000, p. 1-10. No 1868/94, (EC) No 2596/97, (EC) No 1182/2005 and (EC) No 315/2007, OJ L 30, 31.1.2009, p.1-15. Commission Regulation (EC) No 831/2002 of 17 May 2002 implementing Council Regulation (EC) No 322/97 on Council Regulation (EC) No 73/2009 of 19 January 2009 Community Statistics, concerning access to confidential data establishing common rules for direct support schemes for scientific purposes, OJ L 133, 18.5.2002, p. 7–9. for farmers under the common agricultural policy and establishing certain support schemes for farmers, amending Council Regulation (EC) No 21/2004 of 17 December 2003 Regulations (EC) No 1290/2005, (EC) No 247/2006, (EC) No establishing a system for the identification and registration 378/2007 and repealing Regulation (EC) No 1782/2003, OJ of ovine and caprine animals and amending Regulation (EC) L 30, 31.1.2009, p.16-99. No 1782/2003 and Directives 92/102/EEC and 64/432/EEC. OJ L 5, 9.1.2004, p. 8-17. Council Regulation (EC) No 74/2009 of 19 January 2009 amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) OJ L 30, 31.1.2009, p.100-111. 64 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin Doğrudan Yardım/Tek Çiftlik Ödemesi Programı Council Regulation (EC) No 1182/2007 of 26 September 2007 Hakkında Mevzuat laying down specific rules as regards the fruit and vegetable sector, amending Directives 2001/112/EC and 2001/113/EC Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003 and Regulations (EEC) No 827/68, (EC) No 2200/96, establishing common rules for direct support schemes under (EC) No 2201/96, (EC) No 2826/2000, (EC) No 1782/2003 and the common agricultural policy and establishing certain (EC) No 318/2006 and repealing Regulation (EC) No 2202/96, support schemes for farmers and amending Regulations OJ L 273, 17.10.2007, p. 1–30. (EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001, (EC) No 1454/2001, (EC) No 1868/94, (EC) No 1251/1999, Council Regulation (EC) No 73/2009 of 19 January 2009 (EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) 2358/71, establishing common rules for direct support schemes (EC) No 2529/2001. OJ L 270 21.10.2003, p.1-69. for farmers under the common agricultural policy and establishing certain support schemes for farmers, amending Çapraz Uyum Hakkında Mevzuat Regulations (EC) No 1290/2005, (EC) No 247/2006, (EC) No 378/2007 and repealing Regulation Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003 (EC) No 1782/2003, OJ L 30, 31.1.2009, p. 16–99. establishing common rules for direct support schemes under the common agricultural policy and establishing certain Commission Regulation (EC) No 380/2009 of 8 May 2009 support schemes for farmers and amending Regulations amending Regulation (EC) No 796/2004 laying down (EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001, detailed rules for the implementation of cross- compliance, (EC) No 1454/2001, (EC) 1868/94, (EC) No 1251/1999, modulation and the integrated administration and (EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) No 2358/71 and control system provided for in Council Regulation (EC) No 2529/2001 OJ L 270, 21.10.2003, p. 1–69 . (EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct support schemes under the common agricultural policy and Commission Regulation (EC) No 795/2004 of21 April 2004 establishing certain support schemes for farmers, as well as laying down detailed rules for the implementation of the for the implementation of cross-compliance provided for in single payment scheme provided for in Council Regulation Regulation (EC) No 479/2008, OJ L 116, 9.5.2009, p.9- 15. (EC) No 1782/2003 establishing common rules for direct support schemes under the common agricultural policy and Commission Regulation (EC) No 484/2009 of 9 June 2009 establishing certain support schemes for farmers amending Regulation (EC) No 1975/2006 laying down OJ L 141, 30.4.2004, p. 1–17. detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 1698/2005, as regards the implementation of control Commission Regulation (EC) No 796/2004 of 21 April 2004 procedures as well as cross-compliance in respect of rural laying down detailed rules for the implementation of cross- development support measures OJ L 145, 10.6.2009, p. 25-30. compliance, modulation and the integrated administration and control system provided for in Council Regulations Kırsal Kalkınma Hakkında Mevzuat (EC) No 1782/2003 and (EC) No 73/2009, as well as for the implementation of cross compliance provided for in Council Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September Regulation (EC) No 79/2008 (OJ L 141, 30.4.2004, p. 18). 2005 on support for rural development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) Commission Regulation (EC) No 1973/2004 of 29 October (OJ L 277, 21.10.2005). 2004 laying down detailed rules for the application of Council Regulation (EC) No 1782/2003 as regards the support schemes 2006/144/EC: Council Decision of 20 February 2006 on provided for in Titles IV and IVa of that Regulation and Community strategic guidelines for rural development the use of land set aside for the production of raw materials (programming period 2007 to 2013) OJ L 345, 20.11.2004, p. 1–84;. OJ L 55, 25.2.2006, p. 20–29. Council Regulation (EC) No 1944/2006 of 19 December 2006 Commission Regulation (EC) No 1974/2006 of 15 December amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural 2006 laying down detailed rules for the application of development by the European Agricultural Fund for Rural Council Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural Development (EAFRD) (OJ L 367, 22.12.2006, p. 23–24). development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD), OJ L 368, 23.12.2006, p. 15–73. Commission Regulation (EC) No 1320/2006 of 5 September 2006 laying down rules for the transition to the rural Commission Regulation (EC) No 434/2007 of 20 April 2007 development support provided for in Council Regulation amending Regulation (EC) No 1974/2006 by reason of (EC) No 1698/2005 OJ L 243, 6.9.2006, p. 6–19 . Accession of Bulgaria and Romania to the European Union, OJ L 104, 21.4.2007, p. 8–12. Ortak Tarım Politikasının Finansmanı Hakkında Mevzuat Commission Regulation (EC) No 363/2009 of 4 May 2009 amending Regulation (EC) No 1974/2006 Council Regulation (EC) no 1290/2005 of 21 June 205 OJ L 111, 5.5.2009, p. 5–12. on the financing of the common agricultural policy. OJ L 209, 11.8.2005, p. 1-25. Commission Regulation (EC) No 1320/2006 of 5 September 2006 laying down rules for the transition to the rural Corrigendum to Council Regulation (EC) No 1290/2005 of development support provided for in Council Regulation 21 June 2005 on the financing of the common agricultural (EC) No 1698/2005 OJ L 243, 6.9.2006, p. 6–19. policy, OJ L 209, 11.8.2005 . Council Regulation (EC) No 1463/2006 of 19 June 2006 Commission Regulation (EC) No 883/2006 of 21 June 2006 adapting Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural laying down detailed rules for the application of Council development by the European Agricultural Fund for Rural Regulation (EC) No 1290/2005 as regards the keeping of Development (EAFRD) by reason of the accession of Bulgaria accounts by the paying agencies, declarations of expenditure and Romania to the European Union OJ L 277, 9.10.2006, p. 1-1. and revenue and the conditions for reimbursing expenditure under the EAGF and the EAFRD, OJ L 171, 23.6.2006, p. 1–34. 2006/663/EC: Council Decision of 19 June 2006 adapting the Act of Accession of Bulgaria and Romania as regards rural Commission Regulation (EC) No 885/2006 of 21 June 2006 development OJ L 277, 9.10.2006, p. 2–3. laying down detailed rules for the application of Council Regulation (EC) No 1290/2005 as regards the accreditation of 2006/664/EC: Council Decision of 19 June 2006 adapting paying agencies and other bodies and the clearance of the Annex VIII to the Act of Accession of Bulgaria and Romania accounts of the EAGF and of the EAFRD, OJ L 277, 9.10.2006, p. 4–6. OJ L 171, 23.6.2006, p. 90–110. Kontrol Hakkında Mevzuat Council Regulation (EC) No 1698/2005 of 20 September 2005 on support for rural development by the European Commission Regulation (EC) No 1975/2006 of 7 December Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD), 2006 laying down detailed rules for the implementation OJ L 277, 21.10.2005. of Council Regulation (EC) No 1698/2005, as regards the implementation of control procedures as well as cross- Council Regulation (EC) No 1944/2006 of 19 December 2006 compliance in respect of rural development support amending Regulation (EC) No 1698/2005 on support for rural measures, OJ L 368, 23.12.2006, p. 74–84. development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) OJ L 367, 22.12.2006, p. 23–24, OJ L 335M , 13.12.2008, p. 769–774. 66 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin Kırsal Kalkınma Bütçesi Hakkında Mevzuat Council Regulation (EC, Euratom) No 1995/2006 of 13 December 2006 amending Regulation (EC, Euratom) No Commission Decision of 22 October 2007 amending Decision 1605/2002 on the Financial Regulation applicable to the 2006/410/EC, setting the amounts which, pursuant to Articles general budget of the European Communities, OJ L 390, 10(2), 143d and 143e of Council Regulation (EC) No 1782/2003, 30.12.2006, p. 1–26. are made available to the EAFRD and the amounts available for EAGF expenditure, and Decision 2006/636/EC fixing the Devlet Yardımları Hakkında Mevzuat annual breakdown by Member State for Community support to rural development for the period from 1 January 2007 to Council Regulation (EC) No 994/98 of 7 May 1998 on the 31 December 2013 (notified under document number application of Articles 92 and 93 of the Treaty establishing the C(2007) 5106) (2007/680/EC) OJ L 280, 24.10.2007, p. 27-30. European Community to certain categories of horizontal State aid, OJ L 142, 14.5.1998, p. 1–4. Commission Decision of 1 June 2007 amending Decision 2006/636/EC fixing the annual breakdown by Member State of Council Regulation (EC) No 659/1999 of 22 March 1999 laying the amount for Community support to rural development for down detailed rules for the application of Article 93 of the EC the period from 1 January 2007 to 31 December 2013 (notified Treaty, OJ L 83, 27.3.1999, p. 1–9. under document number C(2007) 2274) (2007/383/EC) L 142, 5.6.2007, p. 21-22. Commission Regulation (EC) No 794/2004 of 21 April 2004 implementing Council Regulation (EC)No 659/1999 laying 2006/410/EC: Commission Decision of 24 May 2006 setting the down detailed rules for the application of Article 93 of the EC amounts which, pursuant to Articles 10(2), 143d and 143e of Treaty OJ L 140, 30.4.2004, p. 1-134. Council Regulation (EC) No 1782/2003, are made available to the EAFRD and the amounts available for EAGF expenditure, Corrigendum to Commission Regulation (EC) No 794/2004 OJ L 163, 15.6.2006, p. 10–11. of 21 April 2004 implementing Council Regulation (EC) No 659/1999 laying down detailed rules for the application of 2006/493/EC: Council Decision of 19 June 2006 laying down Article 93 of the EC Treaty (OJ L 140, 30.4.2004), the amount of Community support for rural development OJ L 25, 28.1.2005, p. 74–74, OJ L 25, 28.1.2005, p. 74–75. for the period from 1 January 2007 to31 December 2013 , its annual breakdown and the minimum amount to be Commission Regulation (EC) No 1935/2006 of 20 December concentrated in regions eligible under the Convergence 2006 amending Regulation (EC) No 794/2004 implementing Objective, OJ L 195, 15.7.2006, p. 22–23. Council Regulation (EC) No 659/1999 laying down detailed rules for the application of Article 93 of the EC Treaty 2006/588/EC: Commission Decision of 29 August 2006 OJ L 407, 30.12.2006, p. 1–137. allocating the amounts resulting from the modulation provided for in Article 10 of Council Regulation (EC Corrigendum to Commission Regulation (EC) No 1935/2006 No 1782/2003 to the Member States for the years 2006 to 2012 of 20 December 2006 amending Regulation (EC) No 794/2004 (notified under document number C(2006) 3839) implementing Council Regulation (EC) No 659/1999 laying OJ L 240, 2.9.2006, p. 6-8 . down detailed rules for the application of Article 93 of the EC Treaty ( OJ L 407, 30.12.2006) OJ L 44, 15.2.2007, p. 3–59. 2006/636/EC: Commission Decision of 12 September 2006 fixing the annual breakdown by Member State of the amount Commission Regulation (EC) No 68/2001 of 12 January 2001 for Community support to rural development for the period on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to from 1 January 2007 to 31 December 2013 (notified under training aid, OJ L 10, 13.1.2001, p. 20–29. document number C(2006) 4024) (OJ L 261, 22.9.2006, p. 32–34). Commission Regulation (EC) No 70/2001 of 12 January 2001 Kalite Politikası Hakkında Mevzuat on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to State aid to small and medium-sized enterprises, OJ L 10, Commission Regulation (EC) No 1898/2006 of 14 December 13.1.2001, p. 33–42. 2006 laying down detailed rules of implementation of Council Regulation (EC) No 510/2006 on the protection Commission Regulation (EC) No 1857/2006 of 15 December of geographical indications and designation of origin for 2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to agricultural products and foodstuffs. State aid to small and medium- sized enterprises active in the OJ L 369, 23.12.2006, p. 1-19, OJ L 322 M, 2.12.2008, p.364 -382. production of agricultural products and amending Regulation (EC) No 70/2001, OJ L 358, 16.12.2006, p. 3–21. Commission Regulation (EC) No 1216/2007 of 18 October 2007 laying down detailed rules for the implementation of Commission Regulation (EC) No 1860/2004 of 6 October 2004 Council Regulation (EC) No 509/2006 on agricultural products on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to de and foodstuffs as traditional specialities guaranteed minimis aid in the agriculture and fisheries sectors OJ L 325, OJ L 275, 19.10.2007, p. 3–15. 28.10.2004, p. 4–9, OJ L 348M , 24.12.2008, p. 10–18. Council Regulation (EC) No 834/2007 of 28 June 2007 on Guidelines on national regional aid for 2007-2013 (Text with organic production and labelling of organic products and EEA relevance), OJ C 54, 4.3.2006,p.13-44. repealing Regulation (EEC) No 2092/91 OJ L 189, 20.7.2007, p.13–23. Commission Regulation (EC) No 1628/2006 of 24 October 2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to Commission Regulation (EC) No 889/2008 of 5 September national regional investment aid (Text with EEA relevance), 2008 laying down detailed rules for the implementation of OJ L 302, 1.11.2006, p. 29–40, OJ L 348M , 24.12.2008, p. 800–817. Council Regulation (EC) No 834/2007 on organic production and labelling of organic products with regard to organic Community guidelines for State aid in the agriculture and production, labelling and control OJ L 250, 18.9.2008, p. 1-84. forestry sector 2007 to 2013 OJ C 319, 27.12.2006, p. 1–33. Commission Regulation (EC) No 1235/2008 of 8 December Commission Regulation (EC) No 1998/2006 of 15 December 2008 laying down detailed rules for implementation of Council 2006 on the application of Articles 87 and 88 of the Treaty to Regulation (EC) No 834/2007 as regards the arrangements for de minimis aid OJ L 379, 28.12.2006, p. 5–10. imports of organic products from third countries OJ L 334, 12.12.2008, p. 25-52 . Community framework for state aid for research and development and innovation, OJ C 323, 30.12.2006, p. 1–26. Commission Regulation (EC) No 606/2008 of 26 June 2008 amending Regulation (EC) No 831/2002 implementing IPA-IPARD Hakkında Mevzuat Council Regulation (EC) No 322/97 on Community Statistics, concerning access to confidential data for scientific purposes. Council Regulation (EC) No 1085/2006 of 17 July 2006 OJ L 166, 27.6.2008, p. 16-17. establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 210 31.7.2006, p.82-92. Council Regulation (EC) No 510/2006 of 20 March 2006 on the protection of geographical indications and designations Commission regulation (EC) No 718/2007 of 12 June 2007 of origin for agricultural products and foodstuffs, implementing Council Regulation (EC) No 1085/2006 OJ L 93, 31.3.2006, p.12-25, OJ L 335 M, 13.12.2008, p.213-250. establihing an Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) OJ L 170, 29.6.2007, p.1-66. 68 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin Council Regulation (EC) No 509/2006 of 20 March 2006 Kırsal Kalkınma on agricultural products and foodstuffs as traditional specialities guaranteed. European Commission, “The new rural development policy OJ L 93, 31.3.2006, p. 1–11, OJ L 335 M , 13.12.2008, p. 181–212. and its principles” http://europa.eu.int/comm/agriculture/rur/back/index_ Türkiye’de OTP’ye uyum için çıkartılmış temel mevzuat en.htm (10 12 2004) European Commission, Rural Development policy 2007-2013 Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/index_en.htm Görevleri Hakkında Kanun No: 5648 Kabul tarihi 4.5.2007, European Commission Agriculture and Rural Development, RG 18.5.2007, sayı: 26526. Enlargement of the European Union Financial and technical assistance Tarım Kanunu, No. 5488, Kabul Tarihi: 18/4/2006, RG http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/ 25/04/2006, sayı: 26149. index_en.htm 2006/144/EC: Council Decision of 20 February 2006 on Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu, No : 5200, Kabul Tarihi : Community strategic guidelines for rural development 29/6/2004, RG 6/7/2004 sayı: 25514. (programming period 2007 to 2013) OJ L 55, 25.2.2006, p. 20–29, OJ L 270 M, 29.9.2006, p. 258–267 Organik Tarım Kanunu, No : 5262, Kabul Tarihi : 1/12/2004, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/ RG 3/12/2004 sayı: 25659. LexUriServ.do?uri=CELEX:32006D0144:EN:NOT Avrupa Birliğine Üyelik Yolunda Türkiye Kırsal Kalkınma 3. Internet Sayfaları Politikası Raporu http://www.tarim.gov.tr/E_kutuphane,E_Kutuphane.html Sağlık Taraması Tek Çiftlik Ödemesi European Commission, “Health Check of the CAP: current situation, Commission proposal and Council outcome” European Commission, Single Payment Scheme - (03/2009) the concept http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/index_en.htm European Commission, Communication from the http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/infosheets/ pay_en.pdf Commission: “Preparing for the ‘Health Check’ of the CAP European Commission, The Common Agriculture Policy reform” (20/11/2007) Explained http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/index2_en.htm CAP Health Check towards better European Farming, food http://ec.europa.eu/agriculture/capexplained/cost/ index_en.htm and rural policies. The debate on the post-2013 CAP. http://caphealthcheck.eu/the-debate-on-the-post-2013-cap/ AB Kalite Politikası #more-777 Europa-Press Releases, Agriculture: CAP Health Check will Communication from the Commission to the European help farmers meet new challenges IP/08/1749 Brussels, Parliament, the Council, the European Economic and 20 November 2008 Social Committee and the Committee of the Regions http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do? on agricultural product quality policy {SEC(2009) 670} reference=IP/08/1749&format=HTML&aged=0&language= {SEC(2009) 671} EN&guiLanguage=en http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/ communication_en.htm European Commission, European Policy For Quality Fischler, Franz, “EU Enlargement and Globalisation A Agricultural Products, Fact Sheet, January 2007 dual Challenge for Europe.” Ökosoziales Forum, Vienna, 9 February 2004 http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/quality/ 2007_en.pdf http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do? Impact Assessment Report for a Communication on reference=SPEECH/04/64&format=HTML&aged= Agricultural Product Quality Policy 0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/ Screening report-Turkey, Chapter 11 – Agriculture and Rural com2009_234/ia_en.pdf Development, 7 September 2006 http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/ OTP’nin Geleceği turkey/screening_reports_en.htm Screening Croatia Turkey. Chapter 12. Food Safety – Boel, Mariann Fischer, CAP post 2013: What future for direct Veterinary – Phytosanitary Policies. List of Community payments? Speech/09/279, 02.06.2009 legislation applicable on 1st March 2006 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference= http://www.abgs.gov.tr/files/tarama/tarama_files/12/ SPEECH/09/279&format=HTML&aged=0&language= screening_chapter_12_vers_14_01.doc European Commission Enlargement, Turkey-Financial EN&guiLanguage=en Rapid-Press Releases-Europa, CAP simplification: Assistance Commission well on the way to meeting target http://ec.europa.eu/enlargement/candidate-countries/ to reduce admin burden in agriculture by 25 percent turkey/financial_en.htm by 2012, IP/09/409 T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, AB Tarım Müzakerelerine Hazırlık http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction. do?reference=IP/09/409 (25.06.2009) http://www.tarim.gov.tr/ CAP2020. Debating the Future of the Common A ABTarimMuzakereleri,Ab_Muzakere.html gricultural Policy IPA-IPARD http://cap2020.ieep.eu/2009/7/7/ outcomes-of-the-czech-presidency Katılım Öncesi Yardım Aracı Genişlemeler http://sgb.tarim.gov.tr/duyurular/IPARD_Program/ IPARD_Program.htm Fischler, Franz, “Agriculture and enlargement - 44 days to go”. Press conference Brussels, 18 March , 2004 IPARD Programı Sektör Analizleri http://sgb.tarim.gov.tr/duyurular/Sektor_analizleri/ http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do? sektor_analizleri.htm reference=SPEECH/04/138&format=HTML&aged= 4. Kaynakça 0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004), Fischler, Franz, “EU Enlargement: A future for European Busse, Christian, “Zu Entstehung und Inhalt der Verordnung Farmers.” 9th Carrefour on Animal Production. Gembloux, (EG) Nr. 1234/2007 über eine gemeinsame Organisation der 21 January 2004 Agrarmärkte (Einheitliche GMO)” Jahrbuch des Agrarrechts, http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do? Band VIII. Nomos, 2008, (3-30). reference=SPEECH/04/32&format=HTML&aged= Canenbley, Christiane und Martin Sheele, “Agrsarpolitische 0&language=EN&guiLanguage=en (1.9.2004) ve Perspectiven für eine zukunftsfähige Landwirtschaft”, Jahrbuch des Agrarrechts, Band VII, 2006 (3-19). Eraktan, Gülcan, “Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları”, Avrupa Birliği Politikaları, İmaj Yayınevi, Ankara, 2007 (91-118). 70 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Tarım Politikası İle İlgili Daha Fazla Bilgi İçin Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türk Tarımı ve Tarım Politikasında Değişim Beklentileri”. Türkiye-AB İlişkileri Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları, Alp Yayınevi, Yayın No:47, Ankara, 2007. Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliğine Tam Üyelik Süreci ve Türk Meulen, Bernd van der, Menno van der Velde, European Food Law Handbook. Waageningen Academic Publishers, 2008. Priebe, Hermann, Die subventionierte UnvernunftLandwirtschaft und Naturhaushalt. Siedler Verlag GmbH, Berlin, 1988. Tarımı” Kamu’da Sosyal Politika Dergisi, Cilt:1, Sayı : 1, Rehber, Erkan, Tolga Tipi, Mustafa Aksüyek, AB Tarım İşletmeleri Memur-Sen Yayınları, Öncü Basımevi, Ankara, 2006. Muhasebe Veri Ağı Sistemi (FADN) ve Bunun Türkiye’de Seçilmiş Eraktan, Gülcan, “Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası’nda Değişim Doğrultuları ve Türkiye İçin Önemi” Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Kış 2006, Cilt:5, Sayı:2, ATAUM, Ankara, 2006. Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy of the European Community. Its institutional and administrative organisation. Granada Publishing, Allanheld, Osmun, Montclair, 1979. Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy of the European Community. Its institutional and administrative organisation. BSP Professional Books, Oxford London Edinburg Boston Polo Alto Melbourne, 1987. Fennell, Rosemary, The Common Agricultural Policy-Continuity and Change. Clarendon Press, Oxford, New York, 1997. İktisadi Kalkınma Vakfı, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Katılım Süreci, Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, İstanbul, 2001. İktisadi Kalkınma Vakfı, Avrupa Birliği ile Katılım Müzakereleri Rehberi. İstanbul, Şubat 2005. Bir Alandaki Tarım İşletmelerine Uygulanabilirliği Üzerine Bir Araştırma. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Temmuz 2002. Ritson, C, D.R. Harvey (Ed), The Common Agricultural Policy. CAP International, 1997. Stamer, Hans, Agrarpolitik aktuell. Unser Weg in die Zukunft. Frankfurt/Main, DLG Verlag, 1983. Tangermann, Stefan, “Weltweite ökonomische und politische Rahmenbedingungen für die EG Agrarpolitik” Wirtschaftliche und soziale Auswirkungen unterschiedlicher agrarpolitischer Konzepte, 1988, 61-72. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye-Avrupa Topluluğu Ortaklık Konseyi Kararları 1964-2000, Cilt 2, Yayın No. DPT: 2596, Ankara, 2001. Tracy, Michael, Agriculture in Western Europe-Crisis and Adaptation since 1880. Granada Publishing, London, 1982. Ritson, Christopher-David R. Harvey (Ed.), The Common Agricultural Policy and the World Economy. Essays in Honour of John Ashton. CAP International, Wallingford, 1991. Ritson, Christopher-David R. Harvey (Ed.), The Common Kok, W., 2003. Enlarging the European Union Achievments and Agricultural Policy. CAP International, Wallingford, 1997. Challenges. European University Institute Robert Shuman Yalçın, Seçil Başak, Beşinci Genişleme Sürecinde Avrupa Birliği Centre for Advanced Studies, Belgium. Krug, Simone, Die Finanzierung der GAP im Kontext des Finanzvervassungssystems der EU. Band 54, Nomos, 2008. Krug, Simone, Die Problematik der finanziellen Auswirkungen eines EU-Beitritts der Türkei im Bereich der Landwirtschaft. Jahrbuch des Agrarrechts, Band VIII. Nomos, 2008, (47-62). ile Yeni Üye Devletlerin Tarım Konusunda Görüşme Pozisyonları ve Sonuçları. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara, 2006. ab ortak balıkçılık balıkçılık polİtİkası Dr. Şebnem KARAUÇAK - Eurohorizons Danışmanlık I. ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASI’NIN oluşturulan OBP, 1992 ve 2002 yıllarında iki kez reforme HUKUKİ TEMELLERİ VE GELİŞİMİ edilerek, bugün yürürlükte olan mevzuatın temel çerçevesi çizilmiştir. AB’nin, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği alanındaki kurallarını düzenleyen Ortak Balıkçılık Politikası’nın (OBP) Ancak bu çerçevenin, 2002’den bu yana artan ihtiyaçları hukuki temeli, Roma Antlaşması’na dayanmaktadır. 1970’li ve değişen koşulları karşılamakta yetersiz kalması üzerine yıllara kadar, Antlaşma’nın ‘tarım’ başlığı altında düzenlenen Komisyon, 2008 yılında OBP’de yeni bir reform hazırlığına balıkçılık konusu, 70’lerin başından itibaren ayrı bir politika girişmiştir. Filo kapasitesi ve mevcut kaynaklar arasında olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu doğrultuda atılan sürdürülebilir bir denge oluşturmak, piyasaya sunulan ilk adımlar, AB’li balıkçılara, üye ülke sularında eşit koşullarda ürünlerde Avrupalı üreticilerin payını artırmak, mevcut yasal avlanma hakkı tanınmasını sağlayan düzenlemelerdir. Bunları, çerçeveyi geliştirerek endüstrinin daha fazla sorumluluk zaman içinde balıkçılık ürünlerinde ortak bir pazar ve yapısal üstlenmesini sağlamak ve karar mekanizmalarını iyileştirmek bir politikanın geliştirilmesi izlemiştir. 1976’da, uluslararası amacıyla, Komisyon tarafından Nisan 2009’da konuya ilişkin gelişmeler paralelinde üye ülkelerin deniz kaynaklarından bir Yeşil Kitap yayınlanmış ve ilgili taraflarla istişare süreci yararlanma haklarını 12 milden 200 mile çıkarmaları üzerine, başlatılmıştır. İstişare sürecinin tamamlanmasının ardından, konuya ilişkin düzenlemelerin önemi daha da artmıştır . Üye 2011’de yeni düzenleme teklifinin hazırlanması ve reformun, ülkeler arasındaki uzun müzakerelerin ardından, 1983 yılında 2013’te yürürlüğe girmesi hedeflenmektedir. 1 72 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikası Dünyanın 3. büyük balıkçılık endüstrisine sahip olan AB’de, halinde, Komisyon ve üye devletler, OBP’nin genel hedefleri ile yılda yaklaşık 6,9 milyon ton balık piyasaya sürülmekte, uyumlu olmak kaydıyla acil önlemler alma yetkisine sahiptir. balıkçılık ve su ürünleri işleme sektörleri 400.000 kişiye istihdam sağlamaktadır. Sektörün, ekonomik ve sosyal Kaynaklara Erişim: öneminden hareketle, OBP’nin temel önceliği, ‘rekabetçi bir OBP’nin temel ilkelerinden biri, üye ülkelerin Topluluk su ve balıkçılık endüstrisi ile balık stoklarının ve deniz ekosisteminin balık kaynaklarına özgür ve eşit erişim hakkıdır. Ancak küçük sürdürülebilirliği arasında sağlıklı bir denge kurmak’ olarak teknelerin kendi bölgelerinde geleneksel avlanma faaliyetlerini belirlenmiştir sürdürebilmeleri için, üye devletler kıyı bölgelerinde 12 mile kadar olan bir alanda sadece yerel balıkçılara avlanma imkanı Bu çerçevede uzun vadeli bir bakış açısı ile geliştirilen OBP, tanıma hakkına sahiptir. Bunun dışındaki bölgeler ise herhangi kaynakların yönetim ve denetimine ilişkin etkin önlemlere bir kısıtlama olmaksızın tüm Topluluk balıkçılarına açıktır. ve pazar politikalarına ilişkin ilkelere dayanmaktadır. Söz Balıkçı teknelerinin, Topluluk sularında avlanabilmek için: lisans konusu ilkeler doğrultusunda şekillendirilen politika ve avlanma iznine sahip olmaları, 15m.’den uzun teknelerin, kapsamında, kaynakların ve çevrenin korunmasından avlanma uzaktan denetimi sağlayacak sistemler bulundurmaları ve tüm kapasitelerine, filo yönetiminden su ürünleri yetiştiriciliğine, balıkçılık faaliyetlerini kayıt altında tutmaları gerekmektedir. denetim ve gözetim mekanizmalarından yapısal politikalara, ortak piyasa düzeninden tüketicilerin bilgilendirilmesine, Avlanma Kapasitesi ve Kotalar: üretici birliklerinin örgütlenmesinden fiyat destek ve AB, avlanma faaliyetleri ile mevcut kaynaklar arasında denge müdahale sistemlerine ve üçüncü ülkelerle ilişkilere kadar kurabilmek için 1983-2002 döneminde uyguladığı ‘Çok Yıllı geniş bir alanda üye devletlerin uymakla yükümlü olduğu Kılavuz Programlar’ ile, kapasite indirim hedefleri belirleyerek, kurallar getirilmiştir. üye devletlerin balıkçılık filolarını sınırlandırmıştır. 2002 yılında ise, kaynakların giderek azaldığı tespitinden hareketle, II. KAYNAKLARIN VE ÇEVRENİN KORUNMASI Topluluk filosunun toplam kapasitesini dondurmuştur. Üye devletler, AB’nin belirlediği ‘referans seviyeler’ doğrultusunda OBP’nin öncelikli hedeflerinin başında, canlı su kaynaklarının kendilerine tanınan avlanma kotalarına uymak ve avlanma sürdürülebilirliğinin güvence altına alınması ve çevrenin kapasiteleri ile kotalar arasında denge sağlayacak önlemleri korunması gelmektedir. Bu amaçla mevcut kaynakların almakla yükümlüdür. Topluluk düzeyinde bir filo sicili yönetimine ve yok olma riski bulunan türlerin geri kazanımına oluşturulabilmesi için, üye devletler, bandıralarını taşıyan ilişkin çok yıllı planlar ve özel önlemler uygulanmaktadır. balıkçılık teknelerinin kaydını tutarak Komisyon’a bildirmek zorundadır. Topluluk filosuna katılım ve filodan çıkış ise, belirli A. KAYNAKLARIN KORUNMASI VE YÖNETİMİ kurallarla düzenlenmiştir. Filoya belirli miktarda bir kapasite eklenmesi için, aynı miktarda kapasitenin filodan çekilmiş AB, kaynakların korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, olması gereklidir. avlanma kapasitesinin ve filoların sınırlandırılması, kaynaklara ve sulara erişim, uygulama ve denetim alanlarında kapsamlı Av miktarı ve kapasitesine ilişkin sınırlar, avlanma kotalarının kurallar getirmiştir. Buna göre üye devletler, canlı su üye devletler arasındaki dağıtımı, Topluluk sularında üçüncü kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlamak üzere, belirli ülkelere tanınacak avlanma kotaları, AB tarafından daha önlemleri almakla yükümlüdür. Bu çerçevede, soyları önceki yılların avlanma oranları ve ilgili paydaşlarla yürütülen tükenme tehlikesi altındaki bazı canlı türlerinin varlıklarını istişareler temelinde belirlenmektedir. Üye devletler ise, sürdürebilmeleri için bilimsel otoritelerce belirlenen ‘referans kotalarını, bandıralarını taşıyan tekneler arasında dağıtmakta sınır değerleri’ne uygun çok yıllı geri kazanım planları, tehlike ve kendi aralarında kota değişimi yapabilmektedir. AB, altında olmayan türlerin ise, güvenli biyolojik sınırlar içinde avlanma kotalarını aşan üye devletlerin, ileriki yıllardaki tutulabilmesi için ‘referans koruma değerleri’ne uygun, çok kotalarını azaltabilmekte, kota miktarını aşarak, başka yıllı yönetim planları hazırlanması gereklidir. Bunun yanı sıra, bir üye devletin mağduriyetine yol açan ülkelerden geri avlanmadan kaynaklanan nedenlerle canlı su kaynaklarına alınan kotaların bir bölümünü ise, mağdur olan devlete veya deniz ekosistemine ilişkin ciddi bir tehdit oluşması aktarabilmektedir. Gerek kendi egemenlik ve yetki alanlarındaki sularda, gerek Akdeniz’de Balıkçılık: bandıralarını taşıyan teknelerce Topluluk dışındaki sularda Akdeniz’deki balık stoklarının giderek azalması AB’yi, yürütülen faaliyetlerin, OBP’ye uygunluğunu denetlemek, 1994 yılından itibaren, bölgeye yönelik özel politikalar üye devletlerin sorumluluğundadır. Bir üye devletin, geliştirmeye yöneltmiştir. Son olarak, 2006 yılında, Akdeniz yetki alanı dışındaki Topluluk sularında avlanan tekneleri balıkçılığına ilişkin özel bir yönetim çerçevesi oluşturulmuştur. denetleyebilmesi için, ilgili kıyı devletinin iznini alması ya da Kaynaklarının sürdürülebilirliğine ilişkin idari önlemleri özel bir denetim programı uygulanıyor olması gereklidir. Üye düzenleyen kurallar uyarınca, üye devletler kendi karasuları devletler, uluslararası sularda, bir başka üye devlet bandıralı içinde avlanmanın yasaklanabileceği veya sınırlandırılabileceği tekneleri de denetleyebilmektedir. koruma alanlarını ve bu alanlara ilişkin idari önlemleri belirleyerek Komisyon’u bilgilendirmekle yükümlüdür. Denetim ve Gözetim: Üye devletler, OBP kurallarının ihlali halinde, gerekli Yabani flora ve fauna ile doğal yaşam ortamlarının yaptırımları uygulamak ve durumu Komisyon’a bildirmekle korunmasına ilişkin kurallara göre, sıkı koruma önlemlerine yükümlüdür. Bunlar arasında lisanssız, izinsiz, yasaklanmış tabi tutulması gereken deniz canlılarının istisnai durumlar av malzemeleri ve yöntemlerle avlanmak; asgari boyutlarla dışında avlanması, deniz çayırı ve mercan yatakları üzerinde ilgili kurallara uymamak; av yasağı olan türleri avlamak; tekne trol, gırgır, dreç vb. kullanılması yasaktır. Ancak yönetim üzerindeki tanımlayıcı işaretleri gizlemek ya da sahte işaret planlarına uygun olmak kaydıyla istisnai olarak gırgır, sürütme kullanmak; uyduyla çalışan tekne denetim sistemlerini hileli vb. ağların kullanımına ve küçük teknelere, avlanma alanını ve kullanmak; seyir defterleri, karaya aktarımlar, satış belgeleri av oranını sınırlamaları ve ağ gözü büyüklüklerine ilişkin belirli vb. üzerinde tahrifat yapmak; pazarlama standartlarına kurallara uymaları halinde bu bölgelerde bazı dip ağlarını uymamak; denetleyicilere engel olmak vb. yer almaktadır. Söz kullanma izni verilebilmektedir. konusu ihlallerin gerçekleşmesi halinde üye devletler, para cezalarından av malzemelerinin alıkonulmasına, teknenin Avlanma araç ve gereçlerine sınırlamalar getiren, bunların faaliyetlerinin geçici olarak durdurulmasından ihtiyati haciz kullanımına yönelik mesafe ve derinlik kriterlerini, av konulmasına ve lisansın iptaline kadar bir dizi idari ve cezai malzemelerinin boyutlarını belirleyen AB, ayrıca bazı yaptırım uygulama yetkisine sahiptir. Komisyon, OBP’nin türlerin avlanmasını yasaklarken, bazı türlerin ise izin verilen Topluluk düzeyinde uygulanışını denetlemekte, ihlal tespit asgari avlanma boyutlarını belirlemektedir. Bunun yanı etmesi halinde durumun ciddiyetine göre değişen çeşitli sıra, farklı düzenlemeler aracılığı ile ağ gözü açıklıklarının önlemler almaktadır. Komisyon ayrıca, belirli bölgelerdeki ölçümlenmesine ilişkin cihazlara ve asgari iğne boyutlarına, balıkçılık faaliyetlerinin kaynaklara zarar verdiğini saptaması trol ağlarına takılabilecek cihazlara ve uygulamanın durumunda engelleyici tebdirler de alabilmektedir. denetimine yönelik kurallar getirilmiştir. Avlanma Lisansları ve Iskarta Balıklar: Balıkçılık faaliyetlerinin AB düzeyinde kontrolü için, avlanma lisanslarında bulunması gereken asgari bilgiler uyumlaştırılmıştır. Üye devletler, lisansların bu kurallara uygun bir şekilde verilmesi, yönetilmesi ve gerektiğinde geri alınmasından sorumludur. AB, Topluluk teknelerinin sulara ve kaynaklara erişimi için gerekli koşulları ve özel avlanma izinlerine yönelik kuralları belirleme yetkisine sahiptir. Kuralların uygulanması ve denetimi ise üye devletlerin sorumluluğundadır. 74 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikası OBP kapsamındaki hedeflerden biri de, balık kaynaklarının malzemeleri ile avlanan teknelere destek için yan tekneler sürdürülebilirliğini tehdit eden, ıskarta balık oranlarının kullanılması ve gırgır kullanan teknelerin denizde aktarma azaltılmasıdır. Bu doğrultuda çeşitli önlemler ve eylem planları yapmaları yasaktır. Avlanma izni verilen tekne sayısı, üye uygulayan AB, üye devletleri, ıskartaya alınan ürünler de dahil ülkelerin gönderdiği listeler üzerinden AB tarafından olmak üzere, tür başına av miktarlarını belirleyecek verileri belirlenmekte, listede bulunmayan teknelerin bölgede toplamakla yükümlü tutmaktadır. avlanmasına izin verilmemektedir. Bu bölgede, yunusların ve su kaplumbağalarının korunmasına ilişkin çeşitli önlemler de Göçmen Balıkların Korunması: uygulanmaktadır. IV. Bölgede ise, üye devletler teknelerin yol Göçmen balık stoklarının korunmasında, bölgesel balıkçılık açtığı kirliliği, ıskarta uygulamalarını, kaybedilen veya terk örgütleri ile işbirliği yapan AB, bazı göçmen balıkların edilen ağlara takılan türlerin oranlarını, istenmeden yakalanan avlanmasına ve stoklarının korunmasına yönelik teknik yan-avları, yok olma tehlikesi altındaki türlerin avlanmasını tedbirler ve kontrol önlemleri getirmiştir. Kontrol önlemleri, ve deniz memelilerinin gırgır ağları ile kuşatılmasını önleyici Topluluk’ta kayıtlı üye ülke bandıralı balıkçı teknelerinin, 3 tedbirler almakla yükümlüdür. farklı bölgedeki2 faaliyetlerine ilişkin kuralları belirlemektedir. B. ÇEVRENİN KORUNMASI Üye ülkeler, I.Bölge’ye yönelik önlemler kapsamında, mavi yüzgeçli orkinoslarla ilgili besicilik faaliyetlerine katılan AB’de, çevresel yükümlülüklerin tüm Topluluk politikalarına teknelerin avlanma ve aktarma faaliyetlerini; üçüncü bir ülkeye dahil edilmesi zorunlu olduğundan, OBP kural ve kiraladıkları bandıraları altındaki teknelerin listesini; belirli uygulamalarının da çevre hedefleri ile uyumlu olması türlere dair yıllık nominal av bilgilerini; limanlarına yanaşan gereklidir. Bu nedenle deniz ortamının korunması amacıyla teknelerdeki avları, avlanma malzemelerini, aktarma ve karaya Topluluk genelinde temel kuralları düzenleyen ortak bir çıkartma faaliyetlerini; semirtme çiftliklerinin faaliyetlerini, çerçeve ve eylem planları oluşturulmuştur. OBP; “kaynakta ilgili düzenlemelerde belirtilen şekilde kayıt altına almak, önleme, engelleme, arıtma” ve “kirleten öder” ilkelerini esas denetlemek, ihlaller halinde önlemler almak ve tüm verileri, almakta, denizlerde biyoçeşitliliğin korunması; balıkçılık düzenlemelerde belirlenen süreler içinde Komisyon’a sektöründe ekosisteme dayalı yenilikçi uygulamaların bildirmekle yükümlüdür. Topluluk teknelerinin ve limanlarının, benimsenmesi; çevre dostu avlanma yöntemlerinin teşvik yasadışı, kural dışı ve kayıt dışı balıkçılık faaliyetleri yapan edilmesi; avlanmanın balık stokları üzerindeki olumsuz teknelerce aktarılan göçmen balık türlerini kabul etmeleri etkilerinin azaltılması ve avlanma kapasitesini artıracak devlet yasaklanmıştır. II. Bölge’ye yönelik önlemler, I.Bölge avlanma yardımlarının kaldırılması hedeflerini benimsemektedir. iznine sahip teknelerin kaydı, aktarımları ve liman denetim ve bildirim usüllerine ilişkin tüm kuralları kapsamakta, bunların Avrupa deniz ortamında çevresel koşulları 2021 yılına kadar yanı sıra kullanılan avlanma malzemelerinin özel olarak mümkün olan en iyi hale getirerek, balıkçılıkta ekolojik işaretlenmesini gerektirmektedir. III. Bölge’ye ilişkin kurallar ise, sürdürülebilirliği güvence altına almayı amaçlayan AB, üye devletlere, kendi bandıralarını taşıyan teknelerin IATTC3 Avrupa deniz bölgelerini tanımlayarak, üye devletleri, kendi önlemlerine ve Uluslararası Yunus Balığı Koruma Programı’na bölgeleri için kapsamlı deniz stratejileri hazırlamak ve uyumunu sağlama yükümlülüğü getirmektedir. uygulamakla yükümlü tutmaktadır. Bunun yanı sıra, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinde, biyoçeşitliliğin korunması Göçmen stokların korunmasına yönelik teknik önlemler ise, amacıyla geliştirilen eylem planı kapsamında, balık stoklarının 4 farklı bölgeyi içeren düzenlemeleri kapsamaktadır . I. ve sürdürülebilir kullanımının ve korunmasının sağlanması; teknik II. Bölgelere dair önlemler, belirli dönemlerde bazı tekne koruma önlemlerinin geliştirilmesi, su ürünleri yetiştiriciliğinde ve malzemelerin kullanımına ve belirli türlerin avlanabilir doğal ortamı etkileyebilecek uygulamalardan kaçınılması asgari boyutlarına ilişkin sınırlar ve yasaklar getirmektedir. yönünde önlemler getirilmiş, ayrıca özel bir düzenleme ile AB, bu bölgelerde 24m.’den uzun teknelerin sayısını ve deniz memelilerinin kazaen avlanmasını engelleyici tedbirler kapasitesini belirleme ve üye ülkeler arasında paylaştırma alınmıştır. 4 yetkisine sahiptir. III. Bölge’de ise, aktarma işlemleri ve tekne sayıları kısıtlanmaktadır. Buna göre, balık yığıcı av Avlanma kotalarının sektör ve tüketiciler üzerinde oluşturduğu Eko-Etiket Sistemi zararı azaltmak için, yetiştiriciliği destekleme kararı alan AB, 2009 yılında sektörde sürdürülebilir gelişimi sağlamak Eko-etiket sistemleri, belirli çevre standartları doğrultusunda üretilen ürünlerin özel bir logo taşımasını öngörmektedir. Böylelikle, hem üreticilerin rekabet avantajı kazanmak amacıyla çevre-dostu uygulamalara yönelmeleri, hem de tüketicilerin daha bilinçli tercihler yapmaları sağlanmaktadır. AB’nin mevcut eko-etiket düzenlemesi, gıda ürünlerini kapsamamaktadır. Ancak, eko-etiketleme sistemini, çevresel yükümlülükleri OBP’ye dahil etmenin bir yöntemi olarak değerlendiren AB, 2005 yılında yayımladığı bir Tebliğ ile, balıkçılık sektörüne amacıyla bir strateji benimsemiştir. Çevreye zarar vermeksizin arz-talep dengesini AB-27’de balıkçılık ve su ürünleri üretiminin miktara göre dağılımı (Toplam üretime oranla %) sağlayarak, piyasaya sağlıklı ürünler sunulmasını öngören strateji, özellikle geçimini balıkçılık ile Deniz Balıkları 303,290 24 % sağlayan bölgelerde, sürdürülebilir istihdam yaratılmasını yönelik eko-etiket uygulamaları konusunda Topluluk Tatlı Su Balıkları 297,177 23 % hedeflemektedir. Bu düzeyinde bir yaklaşım benimsenmesini tartışmaya kapsamda sektöre açmıştır. Halihazırda, çeşitli bölgesel ve uluslararası girişimler tarafından hayata geçirilen benzer uygulamalar bulunmaktadır. Bunların başında, “Yunus dostu1” ve “Deniz İdaresi Konseyi2” etiketleme sistemleri gelmektedir. Kabuklular ve Yumuşakçalar 681,577 53 % yönelik devlet yardımları, piyasa arzı Kaynak: Eurostat 2006 fazla olan türlerde üretimin artırılmasından çok, çiftliklerin modernizasyonuna, 1 Ton balıklarının yunuslara zarar vermeyen avlanma yöntemleri ile yakalandıkları anlamına gelmektedir. 2 Ürünlerin aşırı avlanmaya bağlı olarak üretilmediğini göstermektedir. çeşitliliğin artırılmasına, organik ve çevre dostu yöntemler kullanımına, atıkların önlenmesine, kanalize edilmektedir. IV. ORTAK PİYASA DÜZENİ AB, bu alanda geliştirdiği düzenlemelerin yanı sıra, uluslararası sözleşmelere taraf olmak suretiyle de kaynakların ve çevrenin Ortak Balıkçılık Politikası’nın ilk bileşenini oluşturan “ortak korunmasına yönelik önlemler almaktadır. Topluluk ayrıca, üye piyasa düzeni”, aşağıdaki beş başlık altında incelenen devletleri balık yaşamının korunması ve iyileştirilmesi için tatlı düzenlemeleri kapsamaktadır. sularda kirliliğin azaltılmasına ilişkin önlemler almak ve bu amaçla belirlediği fiziksel ve kimyasal parametrelere uymakla A. ORTAK PAZARLAMA STANDARTLARI yükümlü tutmaktadır. Ortak pazarlama standartlarını belirleyen AB düzenlemesi, III. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ balıkçılık ürünlerinin piyasaya sürülebilmesi için karşılanması gereken kalite, boyut, ağırlık, paketleme, sunum ve etiketleme AB’de su ürünleri yetiştiriciliği, tatlı ve tuzlu su balığı standartlarını ortaya koymaktadır. Standartlara uymayan yetiştiriciliği ile kabuklular ve yumuşakçalar üretimi olmak ürünlerin satış amacıyla sergilenmesi, satışa sunulması, üzere 3 alt sektör kapsamında düzenlenmektedir. 27 üye ülke satılması veya başka bir biçimde pazarlanması yasaktır. Ancak, tarafından gerçekleştirilen yıllık 1,3 milyon ton düzeyindeki kıyı balıkçıları tarafından doğrudan ve az miktarda satılan üretim, yaklaşık 3 milyar Euro’luk bir ciroya karşılık gelmekte ürünler düzenleme kapsamına girmemektedir. Standartlara ve sektör, 65.000 kişiye istihdam sağlamaktadır. Su ürünleri uyumun denetlenmesi ve ihlallerin cezalandırılması, üye işleme sektörünün cirosu ise, 18 milyar Euro’ya ulaşmaktadır. devletlerin yükümlülüğüdür. Bununla birlikte, kaynakların sınırlı oluşu ve üretimin, 12 milyon tona ulaşan tüketici talebini karşılayamaması nedeniyle AB, ihtiyacının büyük bölümünü ithal etmektedir. 76 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikası Ortak pazarlama standartları, her parti ürünün, tazelik planın uygulanabilmesi için ABF’nin özel yardımlarından derecesine göre, “Ekstra”, “A”, “B” veya “Kabul Edilemez” faydalanabilmektedir. Üretici örgütlerinin fiyat destek olarak sınıflandırılmasını öngörmektedir. Ürünlerin tazeliği, mekanizmaları kapsamında faydalandıkları yardımlar mali desteklerden faydalanabilmek açısından büyük önem ise, Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (EAGF) çerçevesinde taşımaktadır. Örneğin, “Ekstra” ve “A” kategorileri altındaki sağlanmaktadır. ürünler için, pazar müdahale mekanizmaları kapsamında ödenen geri alım tazminatından yararlanılamamaktadır. Ortak AB, balıkçılıkla ilgili farklı alanlarda faaliyet gösteren kuruluşlar pazarlama standartları, ürünlerin ağırlık ve boyutlarına göre de arasındaki bölünmenin sektörü zayıflatmasını engellemek sınıflandırılmasını gerektirmektedir. Belirli balıklar ağırlıklarına, amacıyla; üretim, ticaret ve işleme ile ilgili faaliyetlerin karides veya deniz salyangozu gibi ürünler ise kabuklarının temsilcilerinden oluşan tüzel kişilikleri de, “branşlararası örgüt” genişliğine göre derecelendirilmekte; asgari standartlara olarak tanıyabilmektedir. AB’nin rekabet kurallarına bir istisna uymayan ürünler piyasaya sürülememektedir. Belirlenen olarak, bu şekilde tanınan örgütlerin sorumluluklarını yerine tazelik ve boyut kategorilerinin etiketlerle belirtilmesi getirmek amacıyla yaptıkları anlaşmalar, aldıkları kararlar ve gerekmektedir. Ortak piyasa standartları, AB dışından ithal gerçekleştirdikleri uyumlu eylemlere izin verilebilmektedir. edilen ürünleri de kapsamaktadır. Bu ürünlerin piyasaya sürülebilmesi için, belirli bilgilerin (menşe ülkesi, tazelik ve C. PAZAR MÜDAHALE MEKANİZMALARI boyut kategorileri, derecelendirme ve gönderim tarihleri vb.) paketlerin üzerinde belirtilmesi gerekmektedir. AB, piyasadaki arz-talep dengesizliğinin olumsuz etkilerini hafifletmek, balıkçıların gelirlerinin belirli bir seviyenin B. ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ altına düşmesini engellemek ve Topluluk filosunun rekabet gücünü artırmak amacıyla, müdahaleye dayalı özel bir fiyat Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği yapan üreticiler tarafından destek sistemi uygulamaktadır. Buna göre, her avlanma yılı gönüllü olarak kurulan üretici örgütlerinin temel hedefi, için “rehber fiyatlar” ve “geri alım fiyatları” belirlenmektedir. ürünlerin en uygun koşullarda pazarlanmasını sağlamaktır. Bu Ürünlerin fiyatı, rehber fiyatların %90’ını aşmayacak şekilde hedef doğrultusunda alınan önlemler; üretimin planlanarak belirlenen geri alım fiyatlarının altına düştüğünde, üretici talebe uygun hale getirilmesi, fiyatlarda istikrar sağlanması örgütleri, ilgili ürünleri piyasadan çekebilmektedir. Bu ve sürdürülebilir balıkçılığın desteklenmesi gibi önceliklere durumda devreye giren müdahale mekanizmaları sayesinde, hizmet etmektedir. Örgütler tarafından belirlenen kurallar, bazı örgüt üyelerinin kaybı tazmin edilmektedir.5 durumlarda örgüt dışı üreticilere de uygulanabilmektedir Bu şekilde piyasadan çekilen ürünlere uygulanan geri alım AB mevzuatı, üretici örgütlerinin tanınması için aranan asgari yardımları dışında, aynı ilkeden hareketle, daha sonra yeniden kriterleri ortaya koymaktadır. Örgütler, her avlanma yılı için bir insan tüketimine sunulmak üzere işlenerek muhafaza edilen “uygulama programı” hazırlamakla yükümlüdür. Söz konusu veya bir süre için piyasadan çekilerek depolanan ürünler programların, arzın piyasaya adapte edilmesine yönelik bir için de farklı destek mekanizmaları geliştirilmiştir. Ciddi strateji, avlanma ve üretim planları, pazarlanmasında güçlük fiyat farkları veya üretim miktarının az olması nedeniyle bu çekilen türlerin tedariğini sağlamaya yönelik önlemler ve mekanizmalardan yararlanamayan ürünler için ise, bölgesel kuralları ihlal eden üyelere uygulanacak cezaları içermesi düzeyde, tek-fiyat desteğine dayanan bağımsız geri alım gerekmektedir. Üretici örgütleri, uygulama programlarına ve uzatma önlemleri uygulanmasına izin verilebilmektedir. bağlı yükümlülüklerinden doğan masraflarını karşılayabilmek Orkinos avcılığı alanındaki müdahale mekanizmaları da, için 5 yıllık bir “telafi yardımı”ndan faydalanabilmektedir. sektöre özel bir düzenlemeye tabidir. Orkinos üreticilerine Ayrıca, üretici örgütlerinin kurulması ve yeniden yönelik desteğin ne zaman devreye gireceği; işleme yapılandırılması için alınacak önlemler de, Avrupa Balıkçılık endüstrisini ilgilendiren arz koşulları, üreticilerin gelirleri ve Fonu (ABF) ile desteklenebilmektedir. Ürünlerin kalitesini üretim fazlasının engellenmesi gibi öncelikler doğrultusunda geliştirmeye yönelik özel bir plan sunan örgütler ise, farklı bir belirlenen “Topluluk üretici fiyatları”na göre saptanmaktadır. tanınma statüsünden yararlanabilmekte ve sundukları D. TÜKETİCİNİN BİLGİLENDİRİLMESİ sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına, sektör çalışanlarının yaşam kalitesinin iyileştirilmesine ve sektörde kadın-erkek AB mevzuatının, balıkçılık ve su ürünlerinde tüketicinin eşitliğinin teşvik edilmesine yönelik faaliyetlere mali destek bilgilendirilmesine dair hükümlerine göre, işaretleme sağlamaktadır. veya etiketleme kullanılmayan ürünlerin tüketiciye satışı yasaklanmıştır. Buna göre canlı, taze, soğutulmuş, 2007-2013 dönemi için toplam bütçesi 3.849 milyon dondurulmuş, kurutulmuş, tuzlanmış, salamura, pişirilmiş, € olan fonun sağladığı destekler, topluluk filolarının füme balıklar; kabuklu deniz ürünleri; yumuşakçalar ve düzenlenmesi; su ürünleri yetiştiriciliği, iç su balıkçılığı, balık su omurgasızları ile insan tüketimine uygun balık ya da ve su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması; sektörün ortak su omurgasızlarının unları, yemleri ve tanelenmiş balık çıkarlarının gözetilmesi; balıkçılık bölgelerinin sürdürülebilir yemlerinin: ticari isimleri, üretim yöntemleri ve avlanma kalkınması ve teknik destekler olmak üzere 5 öncelikli alana alanlarının etiketlerde belirtilmesi zorunludur. Bu yükümlülük yönlendirilmektedir. Fon’un sağladığı destek miktarları, en balıkçılar veya su ürünü yetiştiricilerince, tüketiciye doğrudan az gelişmiş bölgelere ve üye devletlere azami katkı sağlamak yapılan az miktardaki satışlarda uygulanmamaktadır. amacıyla, ülkelerin kişi başına milli gelirlerinin AB ortalamasına oranını esas alan kriterler doğrultusunda hesaplanmaktadır. E. ÜÇÜNCÜ ÜLKELERLE İLİŞKİLER Ülkelere sağlanan yıllık miktarların saptanmasında, ilgili ülkede sektörün önemi, sektördeki istihdam oranı ve avlanma Ortak piyasa düzeni, üçüncü ülkelerle yapılan ticareti de çabasının ne oranda düzenlenmesi gerektiği de dikkate kapsamaktadır. Buna göre, Topluluğun işleme endüstrilerinde alınmaktadır. kullandığı ham maddelerde yeterli arzın sağlanması amacıyla, bazı ithal ürünlerin gümrük vergileri kısmen ya da tamamen ABF kapsamında, hijyen, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, belirli bir süre askıya alınabilmektedir. Ancak uygulamanın, çevre dostu avlanma teknikleri kullanılması vb. yatırımlara; Topluluk piyasasına zarar verdiğinin tespiti halinde, askıya balıkçılık faaliyetini bırakmak veya bir süre durdurmak alınan gümrük vergileri tekrar yürürlüğe koyulabilmektedir. isteyen tekne sahiplerine; kaynakların azalmasından Üçüncü ülke bandıralı balıkçı tekneleri, sağlık ve pazarlama olumsuz etkilenen balıkçılara; su ürünlerinin yetiştirilmesi, standartları ile rekabetin korunmasına ilişkin Topluluk işlenmesi ve pazarlanmasına, yeni türlere yönelik çeşitlilik kurallarına uyum sağlamak kaydıyla, üye devlet limanlarına sağlanmasına; NATURA 2000 alanlarının korunmasına ve yanaşarak ürünlerini pazarlayabilmektedir. Bu teknelerin balıkçılık bölgelerinin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik kaptanları, üye devletlerin yetkili kurumlarına, pazarlayacakları faaliyetlere mali destek sağlanmaktadır. Üye ülkeler ABF’den ürünlerin menşeini, türlere göre sınıflandırılmış miktarını ve ne yararlanabilmek için Komisyon’a, temel öncelikler, hedefler, şekilde pazarlanmak istendiğini belirten bir belge ibraz etmek tahmini kamu mali kaynakları ve uygulamaya yönelik takvim ve satışlarında, Topluluk tarafından belirlenerek limanlarda içeren OBP ile uyumlu bir Ulusal Strateji Planı ve bu plana göre yayınlanan fiyat seviyelerini uygulamakla yükümlüdür. hazırlanan bir Uygulama Programı sunmakla yükümlüdür. V. YAPISAL ÖNLEMLER VE FİNANSMAN Devlet Yardımları: Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörleri, ABF’nin yanı Avrupa Balıkçılık Fonu: sıra, çeşitli devlet yardımlarından da yararlanabilmektedir. AB, OBP’nin etkin işleyişini sağlamak amacıyla, balıkçılık AB’nin Rekabet Politikası’na göre, rekabeti bozucu etki yaratan ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerine yönelik çeşitli mali devlet yardımları yasaklanmış olmakla birlikte, Ortak Pazar’ın destek mekanizmaları geliştirmiştir. Bunlardan en önemlisi, işleyişi açısından engel yaratmayan bazı devlet yardımlarına 2007 yılında uygulamaya giren Avrupa Balıkçılık Fonu’dur izin verilmektedir. Bunlar arasında çok küçük ölçekli finansman (ABF). O tarihe kadar uygulanan Balıkçılık Mali Yönlendirme imkanları sağlayan “de minimis” yardımlar kapsamında Aracı’nın yerini alan ABF, balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği, balıkçılık sektörüne özel düzenlemeler getirilmiştir. Sektör, işleme ve pazarlama sektörlerinin desteklenmesine, söz konusu devlet yardımlarının yanı sıra, tüm işletmelerin rekabetçiliğin geliştirilmesine, kaynakların ve çevrenin yararlanabileceği KOBİ yardımları, istihdam yardımları, eğitim, korunmasına, balıkçılığın yoğun olduğu bölgelerde AR-GE vb. desteklerden de yararlanabilmektedir. 78 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikası VI. GIDA GÜVENLİĞİ VE HAYVAN SAĞLIĞI VII. SOSYAL ŞARTLAR Gıda güvenliği ve hayvan sağlığına ilişkin AB mevzuatı, Tekne çalışanlarına yönelik sosyal şartlar, AB müktesebatının tüm gıda işletmelerinin uymakla yükümlü olduğu kuralları “Sosyal Politika ve İstihdam” faslı kapsamında ele alınmaktadır. belirleyen düzenlemeler dışında, hayvansal kökenli gıda Gemicilerin çalışma ve dinlenme sürelerine ilişkin ürünlerini ilgilendiren spesifik kurallar da içermektedir. İlgili AB düzenlemelere göre, 24 saatlik süredeki azami çalışma süresi düzenlemesi ; balıkçılık ürünlerinin sarılması, ambalajlanması, 14, asgari dinlenme süresi 10 saat; haftalık azami çalışma süresi muhafaza edilmesi, nakliyesi, balıkların karaya çıkarılması, 72, asgari dinlenme süresi 72 saattir. Gemilerde 16 yaşından aktarılması ve tekneler de dahil olmak üzere ürünlerin belirli küçüklerin, geceleri ise 18 yaşından küçüklerin çalıştırılması işlemlere tabi tutulduğu tesislerle ilgili çeşitli hijyen kurallarına yasaktır. Teknelerde, çalışma ve dinlenme saatlerine ilişkin uyulmasını gerektirmektedir. Bu kurallar, teknelerin, atık, kayıtların tutulması ve çalışanlara yılda en az 4 haftalık ücretli duman, yakıt, petrol ve makine yağı gibi zararlı maddelerin izin verilmesi zorunludur. 6 neden olduğu kirliliğe yol açmayacak şekilde tasarlanıp inşa edilmesinden, teknelerde dondurulan ürünlerin ısısının Ayrıca işverene, balıkçı teknelerinde, çalışanların sağlık ve hangi derecede muhafaza edilmesi gerektiğine; ürünlerin güvenliğini sağlayacak önlemleri alma ve teknelerde gerekli dondurulması veya yıkanması için kullanılan sudan, alet-ekipman ve kişisel korunma ürünlerini bulundurma ürünlerle temas eden ekipmanlara kadar oldukça geniş bir yükümlülüğü getirilmiştir. Seyir halindeki teknelerde ise, uygulama alanını kapsamaktadır. Aynı düzenleme, canlı çift coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları kabuklu yumuşakçaların üretimi, toplanması, pazarlanması, nedeniyle belirli tıbbi malzemelerin, kapasitesi ve temizlenmesi, dağıtımı, sarılması, ambalajlanması ve mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise bir doktorun etiketlenmesi ile ilgili hijyen kurallarını da belirlemektedir. bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon temin edilmesi zorunludur. Bunun yanı sıra, suda yaşayan hayvanlar ve su ürünlerini ilgilendiren sağlık koşulları da, ayrı bir AB Direktifi7 tarafından düzenlenmektedir. Akuakültür hayvanları ve su ürünlerinin pazara arzı, ithalatı ve aktarımı sırasında gözetilmesi gereken hayvan sağlığı yükümlülüklerini belirleyen Direktif, hastalık salgınlarının ortaya çıkması ve salgın şüphesi oluşması halinde alınması gereken önlemleri de ortaya koymaktadır. Direktif, aynı zamanda, ilgili otorite, kişi, kurum ve sektörlerin, söz konusu hayvanlarda rastlanabilecek hastalıklarla ilgili farkındalık ve donanımlarının artırılmasına yönelik önlemler de içermektedir. Notlar 1 Common fisheries policy, Managing a common resource, http://ec.europa.eu/fisheries/cfp_en.htm 2 1.Bölge (Atlantik Okyanusu ve bitişik deniz suları); 2.Bölge (Hint Okyanusu suları) 3.Bölge (Doğu Pasifik Okyanusu suları) 3 Inter-Amerikan Tropikal Orkinos Komisyonu 4 Uluslararası Atlantik Orkinosları Komisyonu (ICCAT), Hint Okyanusu Orkinos Komisyonu (IOTC), Inter-Amerikan Tropikal Orkinos Komisyonu (IATTC) ve Batı ve Orta Pasifik Balıkçılık Komisyonu (WCPFC) Sözleşmeleri tarafından belirlenmiş sular. 5 Örneğin; fiyatı geri alım fiyatının altına düştüğü için piyasadan çekilen, “1” numaralı boyut kategorisinde ve “Ekstra” veya “A” tazelik kategorilerinde sınıflandırılan bütün halindeki mezgit balıkları için belirlenen 2009 yılı geri alım fiyatı ton başına 581 €’dur 6 853/2004/EC sayılı, hayvansal kökenli gıda ürünlerinin hijyeni ile ilgili spesifik kuralları belirleyen Konsey Tüzüğü 7 2006/88/EC sayılı suda yaşayan hayvanlara ve bunlara bağlı su ürünlerine ilişkin hayvan sağlığı gereklilikleri ve suda yaşayan hayvanlarda görülen bazı hastalıkların önlenmesi ve kontrolü hakkında Konsey Direktif türkİye’nİn balıkçılık ab balıkçılık polİtİkası’na uyumu Dr. Şebnem KARAUÇAK - Eurohorizons Danışmanlık Ortak Balıkçılık Politikası (OBP) kapsamında, deniz Halen Türkiye’de, AB ile uyumlu bir balıkçılık politikası ile alanlarındaki biyolojik kaynaklara ilişkin koruma tedbirlerini bu politikaya bağlı amaç ve hedefler bulunmamaktadır. AB, alma ve üçüncü ülkeler veya uluslararası kuruluşlarla 2005-2009 dönemi stratejik hedefini “…çevresel açıdan anlaşmalar yapma yetkisi, AB’ye aittir. Diğer alanlardaki yetki sürdürülebilir, başarılı bir denizcilik ekonomisi geliştirmeyi ise, AB ve üye devletler tarafından ortaklaşa kullanılmaktadır. amaçlayan, ilgili bütün alanları kapsayan bir denizcilik Temel kararlar Konsey düzeyinde ele alınmakta, üye devletler politikasına özellikle ihtiyaç vardır. Bu şekildeki bir denizcilik tarafından da uygulanmaktadır. Üye devletler mevzuatın politikası deniz bilimi araştırmaları, teknoloji ve yenilikçilikte uygulanmasından, Avrupa Komisyonu da uygulamaların ulaşılacak mükemmeliyetle desteklenmelidir…” ifadesi ile denetim ve gözetiminden sorumludur. ortaya koymuştur. Türkiye’nin, AB’nin bu stratejisine uygun bir balıkçılık politikası geliştirme yönünde çalışmalara bir an önce Balıkçılık müktesebatı esas olarak, üyelikle birlikte doğrudan başlaması gerekmektedir. uygulamaya giren düzenlemelerden oluştuğundan, mevzuatın büyük bir bölümünün uyumlaştırılması gerekmemektedir. I. İDARİ YAPILANMA Ancak Türkiye’nin, katılım öncesinde, AB mevzuatında yer alan ilkeler ve uygulama mekanizmaları konusunda deneyim OBP kapsamında öncelikle, AB kurallarını etkin kazanabilmesi için, gerekli idari ve hukuki düzenlemeleri uygulayabilecek kapasitede ve deneyimde bir idari yapının yapması, uygulamaya yönelik sistemleri kurması gereklidir. kurulması gereklidir. Türkiye’de balıkçılık, AB’nin aksine ayrı bir 80 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu politika olarak değil, tarımın bir parçası olarak ele alınmaktadır. katılması gereklidir. Bu aynı zamanda, AB mevzuatının Bu bağlamda, balıkçılıkla ilgili politika oluşturulması ve oluşturulmasında önemli rol oynayan ve katılımcılığı sağlayan uygulanmasından sorumlu başlıca kurum Tarım ve Köyişleri yönetişim ilkesinin, Türkiye’de daha etkin uygulanması Bakanlığı’dır (TKB). Ancak Bakanlığın içinde de bu konudan açısından önemlidir. sorumlu tek bir birim bulunmamakta, konular dört farklı genel müdürlükte, daire başkanlıkları düzeyinde yürütülmektedir. Düzenlemelerin, ekosisteme dayalı balıkçılık yönetim Bu durum, üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye’de planlarına uygun olarak geliştirilmesi gerekmektedir. Bu balıkçılığın yönlendirilmesi, yönetim ve denetimine ilişkin konuda AB projesi kapsamında Karadeniz, Marmara ve koordinasyonda, ciddi bir dağınıklık yaratmaktadır. Bu sorunun Ege Balıkçık Yönetim Planlarının hazırlanmasına yönelik ön giderilebilmesi için, öncelikle su ürünleri ile ilgili ayrı bir çalışmalar yapılmıştır. Ancak, söz konusu planların, bilimsel genel müdürlüğün kurulması gereklidir. Konu, TKB’nin görev veriler ışığında yeniden ele alınması ve uygulamaya koyulması ve yetkilerinin yeniden düzenlenmesi amacıyla hazırlanan gereklidir. Kanun Tasarısı Taslağında ele alınmıştır. Tasarının, hedeflendiği gibi 2009’da yasalaşması halinde, balıkçılık ile ilgili konular, Su ürünleri avcılığına ilişkin düzenlemelerde ise, temel kurulacak bu genel müdürlük tarafından yürütülecektir. balıkçılık yönetimi araçları olarak; AB’dekilere benzer biçimde balık boyu, ağ gözü açıklığı, av araçları ve av sezonu Diğer taraftan ‘AB Katılım Öncesi Mali Yardımları’ kapsamında, kısıtlamaları kullanılmaktadır. Ancak AB balıkçılık yönetimi, TKB’de ve diğer ilgili kurumlarda, 2005-2007 arasında, balıkçılık toplam avlanabilir miktarını esas almaktadır. Bu açıdan ile ilgili yasal ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi amacıyla bakıldığında Türkiye’de, toplam avlanabilir miktar, yani kota bir proje gerçekleştirilmiştir . Bu proje kapsamında balıkçılık sistemi sadece 2 ürün için geliştirilmiştir. Bunlardan Orkinos ile ilgili bilgilerin toplandığı ve hazırlandığı Su Ürünleri Bilgi kotası, uluslararası anlaşmalar kapsamında ele alınmaktadır. Sistemi (SUBİS)2 oluşturulmuştur. Diğer kota uygulaması ise, 2008’de beyaz kum midyesi için 1 getirilmiştir. Buna göre, bu ürünün yıllık avlanma kotası 35.000 Türkiye’de balıkçılık ile ilgili yasal çerçeveyi, 1380 sayılı Su ton olarak belirlenmiştir. Av, belirli noktalardan boşaltılmakta Ürünleri Kanunu oluşturmaktadır. Ancak bu kanun, AB ve kotalar SUBİS’ten izlenmektedir. 2010 yılında ise yılan balığı mevzuatının tümüne uyumlu değildir. AB projesinin de avcılığına kota getirilmesi planlanmaktadır. katkısıyla, Kanun’da değişiklik öngören bir Yasa Tasarısı hazırlanmış olup, TBMM İhtisas Komisyonlarında halen Ancak, Türkiye’de avcılık ve tüketim profili esas alındığında, tartışılmaktadır. Yaklaşık bir yıl önce görüşmelerin tıkanması, önemli türler olarak ortaya çıkan hamsi, palamut, lüfer, daha ileri seviyedeki mevzuat uyum çalışmaları açısından ciddi kefal, sardalye gibi balıklar için henüz yönetim planları sıkıntı yaratmaktadır. oluşturulmamıştır. Bu planlar oluşturulduğunda, daha fazla sayıda balık türü için kota geliştirilmesi söz II. AB BALIKÇILIK MÜKTESEBATINA UYUM konusu olabilecektir. Stok değerlendirmeleri, bu tür uygulamaların temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle, stok A. KAYNAKLARIN KORUNMASI VE YÖNETİMİ değerlendirmelerinin acilen yapılması gereklidir. Diğer taraftan Türkiye’de, su ürünleri karaya çıkış istatistikleri, gerçek av Türkiye’de 2008 yılına kadar, 2 yıllık Su Ürünleri Avcılığı miktarının sadece %30-50’sini gösterebilmekte ve av çabası ile Sirkülerleri ile yapılan kaynak yönetimine ilişkin düzenlemeler, ilgili sağlıklı veriler bulunmamaktadır. Bu yüzden, herhangi bir 2008’den bu yana, düzenlemelerin yıllık bazda, bilimsel balık stoku veya bazı balık stoklarında aşırı avlanmaya bağlı bir bulgular doğrultusunda ve daha hızlı yapılabilmesi amacıyla azalma olup olmadığını tespit etmek son derece zordur. tebliğlerle belirlenmektedir. Avcılığa ilişkin düzenlemeler ise, AB mevzuatı doğrultusunda üniversiteler, araştırma enstitüleri Gelecekte AB ile benzer biçimde geliştirilecek olan kota ve su ürünleri konusunda faaliyet gösteren sivil toplum dağıtım sisteminde, geçmiş yıllardaki av miktarının da örgütleri gibi paydaşların yer aldığı Su Ürünleri Danışma göz önüne alınması gerekecektir. Balıkçılık faaliyetinde Kurulu ile istişarelerde bulunarak hazırlanmaktadır. Ancak, bulunduğunu gösteremeyen veya avı ile ilgili tam bilgi düzenlemelere ilişkin karar alma sürecine daha fazla paydaşın vermeyen balıkçılar, kota tahsisatlarında ciddi sorunlar yaşayabilecektir. Bu konuda balıkçıların açısından, filo kapasitesinin dondurulması gereklidir. Bunun bilgilendirilmesi ve av miktarı hakkında doğru bilgi için Türkiye’de, balıkçı teknesi filo kapasitesi belirlenmeli ve vermelerinin sağlanması için, gerekli tedbirlerin alınması filoya giriş-çıkışlarda AB’deki gibi kapasite faktörü göz önüne önem taşımaktadır. alınmalıdır. Türkiye’de, AB’de olduğu gibi, amatör su ürünleri avcılığı, ticari 3. Av Kapasitesi: avcılıktan ayrılmaktadır. Amatör avcılık için izin alınmasına Türkiye’de balıkçı teknesi filosunun av kapasitesi tam olarak gerek olmamakla birlikte, ağ kullanımı yasaktır. Özellikle bilinmemektedir. Kapasite belirlemede kullanılan ölçümlerde Akdeniz’e ilişkin AB mevzuatı, amatör balıkçıların avladıkları AB mevzuatına uyum sınırlıdır. Filodaki yaklaşık 20.000 miktara ilişkin verilerin sunulmasını istediğinden, bu konuda tekneden, tam boyu 15 ile 24 metre arasındaki 800 adedinin bazı düzenlemeler yapılması gerekecektir. Öte yandan, ölçümü, ulusal yöntemlerle yapılmıştır. Filoya kayıtlı olan, boyu Kabotaj Kanunu’na atıf yapan Su Ürünleri Kanunu’na göre, 24 metreden büyük tekneler ise AB Londra Sözleşmesi’ne göre yabancıların Türk sularında ticari avcılık yapması yasaktır. ölçülmektedir. Üyelik ile birlikte bu yasakların kaldırılması gerekecektir. AB mevzuatı ile uyumlu olarak, gemi ve su araçlarının 1. Filo Kaydı: tonilatolarının ölçülmesine ilişkin esasları belirleyen bir İç sularda faaliyet gösterenler dahil tüm balıkçılık tekneleri, yönetmelik, Mart 2009’da yürürlüğe girmiştir. Buna göre, TKB’den ruhsat almak, bunları 2 yılda bir yenilemek ve boyu 15m. ve daha büyük olan mevcut ve yeni balık avlama Ruhsat Kayıt Defteri’ne kaydettirmek zorundadır. Kaydedilen gemilerinin tonilatoları Londra Sözleşmesi, küçüklerinki tekne bilgileri ile AB mevzuatındakiler arasında farklılıklar ise Yönetmelik ekindeki esaslara göre ölçülmektedir. bulunmaktayken, AB destekli proje kapsamında, bu farklar Yönetmelik ayrıca, tam boyları 15 ve 15m’den büyük balıkçılık belirlenerek tüm işlemlerin tek merkezden yürütülmesi için teknelerinin ölçümünün Mart 2013’e kadar tamamlanmasını SUBİS oluşturulmuştur. 2008 av döneminden bu yana kısmen öngörmektedir. Bir başka ifadeyle boyu, 15-24m. arasında işletilen sistem ile AB’ye uyumlu filo kayıt sistemine geçilmiş, olan ve daha önce ölçümü yapılmış 800 adet teknenin, balıkçı teknelerinin boy esaslı kodlamasına başlanmıştır. 2011’e bu tarihe kadar yeniden ölçülmesi gerekmektedir. Ancak kadar sürecek geçiş döneminde, ruhsatlarda eski ve yeni kayıt tekneler genelde ahşap olduğundan, tekne planlarına numaraları birlikte kullanılacak, daha sonra tüm işlemler SUBİS ulaşmada ciddi sıkıntılar bulunmaktadır. Yönetmelikte boyu aracılığıyla gerçekleştirilecektir. 15m’den küçük teknelerin ölçümleri konusunda ise net bir hüküm bulunmamaktadır. Türkiye’nin üyelik tarihindeki 2. Filo Yapısı: filo kapasitesinin ortaya koyulması açısından, tüm balıkçı TKB tarafından ruhsat verilmiş 20.000’in üzerinde balıkçı teknelerinin ölçümlerinin o tarihe kadar tamamlanması teknesi, deniz av filosuna kayıtlıdır. Ayrıca, 3.000’e yakın balıkçı gerekmektedir. teknesi de içsularda faaliyet göstermektedir. 1971’den itibaren verilen sübvansiyonların da etkisiyle av filosunda yaşanan 4. Balıkçı Teknesi İzleme Sistemi: büyüme, balık stokları üzerinde olumsuz etki yarattığından, Bu konudaki çalışmalar, AB projesi kapsamında gerçekleştirilmiş, 1991’de balıkçı ruhsat tezkeresi düzenlenmesine ara verilmiştir. Sahil Güvenlik Komutanlığı (SGK) bünyesinde gerekli sistem Ancak bu kural 3 yıl ihlal edilmiştir. 2002’den itibaren de hiçbir oluşturulmuş, donanım ve yazılım temin edilmiş, eğitimler yeni balıkçı teknesine ruhsat tezkeresi düzenlenmemiştir. alınmıştır. SUBİS ile bağlantısı oluşturulan bu sistem, TKB ve SGK tarafından ortaklaşa işletilmektedir. Sistemin işleyişi, 2007 Halihazırda yeni bir teknenin filoya girişine, sadece av yılında 86 adet orkinos av teknesine mavi kutu takılması ve filosundan bir teknenin çıkması halinde izin verilmekte, izin bu teknelerin izlenmesi yoluyla test edilmiştir. Sistem aracılığı verilen tam boy artışı %20’yi aşamamaktadır. Ayrıca teknelerin ile 2008 yılında 198 tekne izlenmiştir. AB mevzuatına uyumlu modernizasyonu durumunda da %20’lik boy artışına izin olarak, 1 Ocak 2010’dan sonra boyu 15 metreden büyük verilmektedir. Ancak, her iki durumda da, motor gücü veya teknelere cihaz takılmasının zorunlu kılınması ve 1.245 teknenin tonaj gözardı edilmektedir. Bu sistem, filo kapasitesinde artışa izlenmesi planlanmaktadır. İzleme otomatik tanımlama sistemi yol açtığından, AB mevzuatı ile çelişmektedir. AB’ye uyum ile yapılacak ve uydu bazlı sistemle entegre edilecektir. 82 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu 5. Av Verileri: sahillerine yayılmış 65 üs/liman/yerleşim yerinde konuşlu Av verileri, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından muhtelif tip ve büyüklükte yaklaşık 160 adet sahil güvenlik anketler yoluyla elde edilmektedir. Anket sırasında, bir önceki botuna ilaveten, sahil güvenlik helikopterleri ve sahil güvenlik takvim yılına ait bilgiler derlenmekte, ancak veri toplama uçakları ile mobil radarlar bulunmaktadır. ve değerlendirme aşamalarında, teknolojik gelişmelerden yararlanılmamaktadır. Yıllık av verilerinin toplanması ve kontrol AB projesi ile oluşturulan tekne izleme sistemi, izleme, edilmesi açısından, teknelerin belirli karaya çıkış noktalarından kontrol ve denetimde etkinliğin sağlanması için, SÜBİS boşaltılması gerekmektedir. Ancak halihazırda herhangi bir ile bağlantılandırılmıştır. Ancak bu sistemlerin etkin liman, küçük bir rıhtım ve ülke genelindeki büyük limanların uygulanmasını sağlayacak Kanun Tasarısı yasalaşmadığından, çoğu, karaya çıkarma noktası olarak kullanılabilmektedir. uygulamada sıkıntılar devam etmektedir. Sayının bu kadar yüksek olması, bir sezonda ne kadar balık avlandığının kontrol edilmesini imkansız hale Önceki yıllarda, karasuları dışında, münhasır ekonomik getirmektedir. Avlanma verilerinin etkin biçimde toplanması alanlar ve uluslararası sularda avcılık yapanların, mevzuatta ve değerlendirilmesi açısından, bu konuda özel olarak teçhiz yer alan kurallara uyması yükümlülüğü bulunmaktaydı. edilmiş ve konuya özel personelin istihdam edildiği çıkış AB’nin yasal olmayan, rapor edilmemiş ve düzenlenmemiş noktalarının belirlenmesi gerekmektedir. Ancak bugüne avlanmayı önlemeyi hedefleyen ve 2010 başında yürürlüğe kadar, AB kriterlerine uygun olarak sadece 34 adet karaya çıkış girecek mevzuatına daha fazla uyumu teminen, Nisan 2009’da noktası oluşturulmuştur. Bunların 30’u AB projesi kapsamında bir talimat yayınlanmıştır. Bu talimat uyarınca, avcıların yapılmış, bu noktalarda 120 yeni personel istihdam edilmiştir. uluslararası sularda yapacakları ava ilişkin esaslar belirlenmiş, izin alma ve avlarını belirli noktalardan karaya çıkarma TKB tarafından, 2008’den itibaren SUBİS’in uygulanmasına zorunluluğu getirilmiştir. Usulsüzlük konusunda alınacak ilişkin hazırlanan talimatta, uzunluğu 10m’den büyük tedbirler de ayrıca belirlenmiştir. tekneler için 200’ün üzerinde karaya çıkış noktası belirlenmiştir. Bu 200’e yakın barınağın, AB gereklerini yerine Bu konuda diğer önemli araçlar av kayıtları seyir defterleri, getirecek biçimde yapılandırılması ve ciddi bir planlama karaya çıkış bildirimleri ve satış notlarıdır. Bunlar, balıkçılık yapılması gerekmektedir. Nitekim 2008 yılında, Balıkçı verisi toplanması ve kaynak yönetim kararlarının alınmasında Barınakları Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle, tüm balıkçı da önemli role sahiptir. Boyu 12m. ve üzerindeki teknelerin, barınaklarının, karaya çıkış noktası olarak faaliyet gösterecek seyir defteri tutması ve bildirimde bulunması uygulamasına biçimde yapılandırılmasına dair gerekli hükümler ortaya 2002’de başlanmıştır. Ancak karaya çıkış noktalarının koyulmuştur. Uygulama açısından, kotaya tabi ürünleri dağınıklığı ve bu noktalarda gerekli idari binaların avlayan teknelerin avlarını kendileri için belirlenmiş karaya bulunmaması, uygulamada sıkıntılar yaratmaktadır. çıkış noktalarında boşaltma zorunluluğu getirilmiştir. Bu uygulamaya beyaz kum midyesi için 2008, orkinos için 2009 Eylül 2008’den itibaren, beyaz kum midyesi istihsalinde yılında başlanmıştır. bulunacak tüm balıkçı teknelerinin boy uzunluğuna bakılmaksızın, avcılık verilerini kaydetmek üzere seyir defteri 6. İzleme, Denetim ve Kontrol: tutması zorunluluğu getirilmiştir. Benzer bir düzenleme, Türkiye’deki balıkçılık faaliyetlerinin kontrolü ve izlenmesinde kotaya tabi orkinos için de söz konusudur. Bu ürünler TKB dışındaki farklı kurumların, değişik derecelerde belirlenmiş noktalardan karaya çıkarıldığından, seyir defterleri sorumluluğu bulunmaktadır. Bunlar arasındaki en önemli bu noktalarda teslim edilmektedir. Ayrıca kotalar ve bildirimler kurumlardan biri, SGK’dır. Bakanlık ve SGK izleme, denetim SUBİS’e kaydedilerek izlenmektedir. Satış notuna ilişkin ve kontrol faaliyetlerini yakın işbirliği içinde yürütmektedir. hazırlıklar ise, AB destekli proje kapsamında yapılmış, 10 Bakanlık, 81 gemiden oluşan bir filoya sahiptir. Bunların balıkçı halinde pilot uygulama başlatılmıştır. Bu uygulamaların tamamı, boyu 12m’den küçük tekneler olup, 41’i kıyı sularında, yaygınlaştırılması ve etkin biçimde uygulanması için Su 40’ı ise içsularda faaliyet göstermektedir. Deniz denetim Ürünleri Kanunu’ndaki değişikliğin bir an önce yasalaşması operasyonlarında, TKB esas olarak kıyı suları, içsular ve kıyıdaki gerekmektedir.3 operasyonları üstlenmektedir. SGK bünyesinde ise, Türkiye İzleme, denetim ve kontrollere ilişkin idari kapasite açısından, C. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ TKB ve SGK personeli AB projesi kapsamında eğitilmiştir. Ancak kurumların, operasyonlar için yeterli personele ve deniz AB’de su ürünleri yetiştiriciliği, stratejik açıdan ve avcılıkla balıkçılığının denetimini etkin yönetecek lojistik desteğe ilgili kararların tamamlayıcısı olarak değerlendirilmekte, ihtiyacı vardır. Zira, AB kurallarına göre denetim ve kontrol avlanma kotalarının sektör ve tüketiciler üzerinde oluşturduğu sistemleri yeterli olmayan üye devletler, durum düzelene kadar zararı azaltmak üzere, yetiştiricilik desteklenmektedir. para cezası ödemek zorundadır. Üyelik sonrasında Türkiye’nin Ayrıca, yetiştiricilik ürünleri ortak piyasa düzenine tabidir. de benzer bir durumla karşılaşmaması açısından, kurumsal Türkiye’de bu sektör, Su Ürünleri Kanunu ve Su Ürünleri kapasitenin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Yetiştiriciliği Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Ancak avlanabilen su ürünlerine benzer biçimde, yetiştiricilikle ilgili açık bir B. ÇEVRE ülke politikası veya stratejisi yoktur. Su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği sektörü için birbiri ile uyumlu ve uzun vadeli Çevre, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği ile karşılıklı bir ulusal politikanın bir an önce oluşturulması gereklidir. etkileşim içindedir. Özellikle son yıllarda yetiştiricilik Bu politikalarda öngörülecek eylemlerin devlet yardımları, sektörünün büyümesi, kıyı şeridinin doğal estetiğini bozması, yapısal eylemler gibi alanlardaki müktesebat uyum oluşturduğu deniz kirliliği ve ortamdaki diğer canlılara çalışmalarında doğrudan yansıtılması sektör açısından büyük olumsuz etkileri nedeniyle Türkiye’de giderek daha fazla önem taşımaktadır. Bu, aynı zamanda AB’nin 2009’da kabul eleştiriye maruz kalmaktadır. Kabuklu Su Ürünlerinin Yetiştiği ettiği ve bir öncekinin devamı niteliğindeki “Yetiştiricilik için Sulara İlişkin Kalite Standardları Hakkında Tebliğ ile Türkiye, sürdürülebilir bir gelecek” isimli stratejiye benzer bir yaklaşım AB mevzuatının bu sularda ölçülecek parametreler ve izleme ortaya koyacaktır. 4 programı yürütülmesine ilişkin bölümüne uyum sağlamıştır. Bu tebliğde eksik kalan hususların tamamlanması ve balıkların D. ORTAK PİYASA DÜZENLERİ yaşayabilmesi için korunması veya iyileştirilmesi gereken suların kalitesine ilişkin düzenlemeye uyumda ise bir ilerleme 1. Ortak Pazarlama Standartları: sağlanmamıştır. Bu mevzuata tam uyumun, daha kapsamlı AB mevzuatı, piyasaya sunulacak ürünler için tazelik ve boy düzenlemeleri içeren Su Çerçeve Direktifi’ne uyum sonrasında kriterlerinden oluşan pazarlama standartlarına uyumu sağlanması planlanmaktadır. zorunlu kılmaktadır. Türk mevzuatında ise sadece tazelik kriterleri ele alınmaktadır. Balıkların avlanabilir asgari boyutları Türkiye’de içsu balık kaynaklarının taşıma kapasitesi, ekolojisi da belirlenmiş olmakla birlikte, pazarlama standartları ve stok değerlendirmesi konusundaki bilgiler yetersiz ve bulunmadığından, asgari avlanma boyutlarının altındaki birincil bilimsel araştırmalar eksiktir. Bu nedenle, önemli balıklar da satışa sunulabilmektedir. Diğer taraftan, Türk nehir ve göl tatlı su ekosistemlerinin mevcut durum (stok mevzuatında tüketicinin bilgilendirilmesi konusunda genel değerlendirmesi) araştırmalarının ivedilikle yapılması hükümler olmakla beraber, bu bilgiler AB mevzuatındakilerin gereklidir. Özellikle balık çiftliklerinin yer seçimlerinde tamamını karşılamamakta ve etkin bir denetim belirleyici olan Çevresel Etki Değerlendirmesi alanındaki sağlanamamaktadır. AB’ye uyum doğrultusunda pazarlama mevzuata ise, büyük oranda uyum sağlanmıştır. standartları ve tüketicinin bilgilendirilmesine yönelik bir yönetmelik taslağı hazırlanmış ve ilgili paydaşların görüşü AB’nin 2009 tarihli “Yetiştiricilik için sürdürülebilir bir gelecek” alınmıştır. Ancak 2 yıldır yönetmeliğin kabulü konusunda isimli stratejisinde, deniz alanlarının planlaması ve Entegre bir ilerleme kaydedilmemiştir. Yönetmelik yürürlüğe Kıyı Alanları Yönetiminin geliştirilmesine devam edileceği girdiği takdirde, türün ticari ismi, istihsal yöntemi, istihsal ve üye devletlerin bu konuda teşvik edileceği vurgulanmıştır. alanını içeren bir işaret ya da etiket olmaksızın, pazarlama Türkiye’de ise, entegre kıyı alanları yönetimi henüz tam olarak yöntemi ne olursa olsun, satışa sunulamayacaktır. Esasen ele alınmamıştır. Ancak konuya, yetiştiricilik politikasının bir yönetmeliğin kabulü sonrasında, sistemin oturtulabilmesi ve parçası olarak bakılması yararlı olacaktır. etkin denetimlerin yapılabilmesi için ciddi zamana ve insan 5 kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Bu bağlamda, idari kapasitenin bir an önce oluşturulması büyük önem taşımaktadır. 84 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu 2. Fiyat Destek Mekanizmaları: Her iki kanunun da amacı, tüzel kişilik oluşturmaktır. Ancak Ortak piyasa düzenleri (OPD) alanında Türkiye’de, su bu konudaki AB mevzuatı tüzel kişilik oluşturulmasını değil, ürünlerinin pazarlanmasında herhangi bir fiyat veya belirli kriterleri karşılayan tüzel kişiliklerin tanınmasını müdahale sistemi bulunmamaktadır. Fiyatlarda istikrarın hedeflemektedir. Öte yandan, her iki kanun da, AB olmaması hem üreticiyi zarara uğratmakta, hem de tüketici mevzuatında önemli yere sahip olan müdahale mekanizması, açısından sıkıntı yaratmaktadır. Herhangi bir müdahale sistemi operasyonel programlar ve örgütler tarafından belirlenen bulunmaması nedeniyle, üreticinin zararını telafi etmesi de kuralların üye olmayan balıkçılara genişletilmesi gibi konuları mümkün olmamaktadır. Bu açıdan, Türkiye’de balıkçılık sektörü ele almamaktadır. Bu bağlamda, su ürünleri sektöründeki için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılarak bir fiyat ve üretici örgütleri için ayrı bir kanun çıkarılması veya mevcut müdahale sisteminin tesis edilmesi, OPD’ye uyum kapsamında kanunlarda değişiklik yapılması tartışmaya açılmış, ancak bu ele alınması gereken öncelikli konuların başında gelmektedir. tartışma, 3 yıldır sonuçlandırılamamıştır. Türkiye’de balıkçılık, tarım politikası kapsamında ele Bir başka önemli husus ise, AB mevzuatı uyarınca, üretici alınmaktadır. Tarım Kanunu ile belirlenen öncelikler örgütlerinin tanınması sonrasında bu örgütlerin bazı arasında “…pazarın örgütlenmesi ile ilgili olarak AB’ye uyum faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla sağlanan mali sürecindeki gelişmelerden doğacak ihtiyaçları karşılayabilecek yardımlardır. Türkiye’de ise, mevcut kanunlarda bu yönde şekilde ortak piyasa düzenlerinin öngördüğü, idari ve hukuki bir düzenleme bulunmamaktadır. AB’dekilere benzer düzenlemelerin yapılması ve desteklemelerin AB mevzuatı mekanizmalar konusunda deneyim kazanılması açısından, bu ve uluslararası taahhütler ile uyumlu olması…” hedefi yer örgütlerin piyasa koşullarında yetki kullanması, etkinliklerini almaktadır. Aynı kanunda ayrıca, destekleme araçları ortaya koyacak biçimde kurulması ve tanınmasına yönelik arasında “piyasa düzenlemeleri desteği” adı altında bir destek destek programlarının oluşturulması gerekmektedir. öngörülmüştür. Bu hükümlerle, AB’ye uyum hedeflenmiş olmakla birlikte, bugüne kadar söz konusu alanlarda AB’de avlanan ürünler, sadece kayıtlı teknelerden kayıtlı olan ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Diğer taraftan Su Ürünleri ilk alıcıya veya kayıtlı mezat yerlerinde satılabilmektedir. Kanunu değişikliğinde, su ürünleri sektöründe uygulanacak Bu işlemler sırasında da bazı belgelerin düzenlenmesi desteklerin, diğerlerinin yanı sıra ortak pazar organizasyonu ve gerekmektedir (satış notu, depolama bildirimi, nakliye yetiştiricilik konularını da kapsayacağı belirtilmiştir. Ancak bu belgesi). AB mevzuatı ayrıca, piyasada istikrarın sağlanması kanun tasarısının halen yasalaşmaması nedeniyle, bu alanda konusunda alınacak tedbirlerin temelini oluşturmak üzere, da hiçbir ilerleme sağlanamamıştır. toptancı pazarında ya da limandaki ortalama ürün ve kategori fiyatlarının kaydedilerek Komisyon’a gönderilmesini zorunlu 3. Üretici Örgütlenmesi: kılmaktadır. Bu satış bildirimlerinin yanı sıra, hallerdeki satış Balıkçılık sektöründeki üretici örgütlenmesi konusunda, fiyatlarının izlenmesi de gerekmektedir. Gelecekte tam olarak Türkiye’de su ürünleri üretici birlikleri ve su ürünleri aktif olduğunda, bu tür kayıtlar ve veriler SUBİS üzerinden kooperatifleri olmak üzere 2 farklı yasal dayanağa6 ve izlenebilecektir. Ancak bu konuda ilerleme sağlanabilmesi için, örgütlenme biçimine sahip yapılar bulunmaktadır. Bu alanda Su Ürünleri Kanunu’ndaki değişikliğin bir an önce yasalaşması 400’ü aşkın kooperatifin varlığına karşın, herhangi bir üretici gerekmektedir. Balıkçılık ürünlerinin pazarlanmasındaki birliği bulunmamaktadır. en önemli ayağı oluşturan haller konusunda, AB projesi kapsamında, AB hijyen kurallarını karşılayan 2 balık hali tasarlanmış ve kurulmuştur. E.YAPISAL ÖNLEMLER VE FİNANSMAN gidilmesi gerekecektir. Diğer tedbirler konusunda, su ürünleri açısından, iller için farklı destekler öngörülmüştür 8. Yapısal önlemler, Türkiye’nin en zayıf olduğu alanlardan birisidir. Türkiye’de, müktesebatta tanımlandığı şekilde, balıkçılık Yapısal eylemler arasında yer alan, işleme tesisleri konusunda ve su ürünleri yetiştiriciliği için yapısal bir politika veya fon “Gıda güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı politikaları” faslına bulunmamaktadır. Su ürünleri sektörüne ilişkin kapsamlı bir ilişkin yapılan bir çalışmada, Türkiye’de bulunan toplam 198 strateji belgesi de yoktur. Ancak konu, tarımın bir alt sektörü işletmeden, 78’inin AB kriterlerini karşılamadığı belirlenmiştir. olarak kabul edildiğinden, Şubat 2007’de kabul edilen Ulusal Diğer koşulları karşılaması durumunda, IPARD kaynaklarından Kırsal Kalkınma Stratejisi’nin bir parçası olarak ele alınmaktadır. yararlanabilecek tesis sayısı 26’dır. Kalan 52 tesisin ise mevcut koşullarda AB fonlarından yararlanması mümkün 1. IPARD: olamayacaktır. Bu sorunun aşılması için, söz konusu tesislerin AB destekli proje kapsamında, sektöre yönelik bir rapor modernizasyonuna ilişkin kaynak yaratılmasını sağlayacak hazırlanmıştır. Bu rapor, Katılım Öncesi Araç-Kırsal Kalkınma ciddi çalışmalar yapılması gerekmektedir. (IPARD) bileşeni kapsamında, tarım sektörüne verilecek AB yardımlarının temelini oluşturan IPARD programının7 IPARD programı dışında, AB yapısal araçlarına benzer bir hazırlanmasında kullanılmıştır. IPARD programında, su ürünleri diğer destek türü ise balıkçı barınaklarının inşaatıdır. Kaynak sektörüne yönelik 3 alan belirlenmiştir.: yönetimi kapsamında gelecekte daha fazla ürünün kotaya • Tarım ve Balıkçılık Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanmasına tabi tutulabileceği göz önüne alındığında, su ürünlerine ve Yatırımlar tedbiri altında, balıkçılık sektöründe, AB geçimlerini bu faaliyetlerden sağlayanlara yönelik desteklere standartlarına uygun olmayan (ihracat yapmayan) mevcut ilişkin kapsamlı bir strateji ve planın hazırlanması zorunludur. küçük ve orta büyüklükteki balıkçılık (işleme) tesislerinin Ancak bu konuda çalışmalar henüz başlamamıştır. Diğer Topluluk standartlarına yükseltilmesine yönelik yatırımlar, taraftan, üyelik sonrasında AB yapısal fonlarının uygulanmasını • Balıkçılık alanında, üyelerinin modernizasyon ve yeniden sağlayacak yapıların da oluşturulması gerekmektedir. Bu yapılandırma çalışmalarında ve ürünlerinin pazarlanmasında konunun, TKB’nın yeniden yapılandırılması kapsamında ele önemli rol oynayacak modern üretici gruplarının alınması beklenirken, bu ihtiyacın da yeterince karşılanmadığı kurulmasının desteklenmesi tedbiri, görülmektedir. • Kırsal alanlardaki işletmelerin ekonomik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi tedbiri altında, kültür balıkçılığının 2. Su Ürünleri Araştırmaları: geliştirilmesi tedbiridir. Su ürünleri araştırmaları, TKB’ye bağlı 4 bölgesel araştırma Üretici örgütlerinin kurulmasının desteklenmesi tedbiri enstitüsü ve üniversiteler tarafından yürütülmekte ve esas ile, IPARD Programının uygulanacağı 42 ilde bu konuda olarak yetiştiricilik üzerine odaklanmaktadır. Ancak AB’nin, kaynak sağlanması öngörülmüştür. Tedbire ilişkin bilgiler kaynakların korunmasına ilişkin mevzuatının temelini incelendiğinde, her ne kadar balıkçılığın kapsandığı oluşturan balık stoklarının belirlenmesi konusunda, sınırlı söylenmişse de, detaylarda bu konunun yeterince ele sayıda çalışma yapılmıştır. Türkiye, mevcut AB politikasını alınmadığı görülmektedir. Yanlış anlamaya yol açılmaması uygulamaya koyacak şekilde bilimsel gerekliliklere uygun, açısından, IPARD programının ifadelerinde değişikliğe yani ekosisteme dayalı balıkçılık yönetim planlarını hayata geçirmek durumundadır. Bu nedenle araştırmaların AB’dekilere uygun olarak yürütülmesi ve stok değerlendirme çalışmalarına özel önem verilmesi gereklidir. Bu bağlamda, 86 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu 2009 yılında kaynak yönetim sistemi ve stok değerlendirme III. GIDA GÜVENLİĞİ çalışmalarının esaslarının belirlenmesi ile bu konuda gerekli hukuki ve idari yapıyı sağlamayı hedefleyen yeni bir AB Projesi Gümrük Birliği kapsamında, gıda mevzuatına da uyum başlatılmıştır. 2010 yılında tamamlanması planlanan proje ile yükümlülüğü taşıyan Türkiye’de 1995 tarihli ve 560 sayılı bu alanda önemli ilerleme kaydedilmesi beklenmektedir. “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile bu konudaki çalışmalar Altyapı açısından, üniversitelerde ve bazı kamu kuruluşlarında, başlatılmış, gıda etiketleme, gıda katkı maddeleri, ambalaj araştırmalarda kullanılabilecek gemiler bulunmaktadır. Ancak malzemeleri, kalıntı, aroma maddeleri gibi önemli sayıdaki AB gemilerin araştırma faaliyetlerindeki giderleri ile bakım-onarım mevzuatına uyum sağlanmıştır. gibi diğer giderleri için kamu kuruluşlarının bütçelerinde ayrı bir ödenek bulunmaması bu araştırmaların önündeki temel AB gıda güvenliği politikası, 2000’li yılların başından bu yana engellerdir. Bu nedenle araştırma gemileri bir işletme gibi ciddi bir reform sürecinden geçmektedir. Bu kapsamda, düşünülmeli ve ayrı bir bütçe tahsis edilmelidir. çiftlikten-sofraya kadar tüm üretim ve dağıtım aşamalarında yüksek düzeyde gıda güvenliği sağlanmasına yönelik çok 3. Devlet Yardımları: sayıda düzenleme getirilmiştir. 2004 yılında onaylanan ve 560 Türkiye’de su ürünlerine yönelik devlet yardımları sayılı KHK’yı yürürlükten kaldıran 5179 sayılı Kanun ile, AB kapsamında, hazır ve konserve balık için ihracat iadesi, mevzuatındaki bazı gelişmelere kısmen uyum sağlanmıştır. balıkçı gemilerinde kullanılan mazot için vergi indirimi, su Böylece, çiftlikten sofraya gıda güvenliği, sorumluluğun ürünleri yetiştiriciliği destekleme programı ile balıkçı ve balık işletmecide olması, işletmede hijyenin, gıda zincirinde de çiftlikleri için sübvansiyonlu kredi programı bulunmaktadır. izlenebilirliğin temini gibi ilkeler Türk mevzuatına dahil Bunun yanı sıra sektör, istihdam yardımları, KOBİ’lere yönelik edilmiştir. Ancak AB, bu kanunun kabulü ile aynı tarihlerde, yardımlar vb. yatay devlet yardımı programlarından da daha fazla ayrıntılı kural koyan ve önceki kuralları birbiriyle yararlanabilmektedir. Ancak, Türkiye’de verilen yardımların tutarlı hale getiren yeni mevzuatı kabul etmiştir. Bu çerçevede, bir bölümü, AB müktesebatı ile uyumlu olmayan işletme gıda işletmelerine dair genel hijyen kuralları ile balıkçıları yardımları şeklindedir. Bunların başında ihracat iadesi, balıkçı da kapsayan birincil üretimle iştigal edenlere yönelik ve balık çiftliklerine yönelik düşük faizli yatırım ve işletme düzenlemeler, kısmen mevzuata yansıtılmış, ancak henüz kredisi destekleri gelmektedir. Su ürünleri yetiştiriciliğine tamamına uyum sağlanmamıştır. verilen destekler, AB ile en uyumlu olanlar olmakla birlikte, yardım yoğunluğu açısından daha fazla uyum sağlanması AB mevzuatı, AB’ye ihracat yapan gıda işletmelerinin AB gerekmektedir. Türkiye’nin yardım programlarını, AB’nin kurallarına göre çalışması ve denetlenmesini zorunlu yapısal ve devlet yardımı politikaları ile uyumlu biçimde kılmaktadır. Bu çerçevede, ihracatçı işletmelere yönelik düzenlemeye başlaması gereklidir. Bu bağlamda, su ürünlerine bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan biri, “Su Ürünleri yönelik desteklerin AB ile uyum durumunun kapsamlı olarak İşleme ve Değerlendirme Tesisi Denetimi Talimatı”dır. Ancak ele alınması ve uygun olmayan devlet yardımlarının ne ilgili kuralların tüm işletmelere uygulanması gerektiğinden, zaman kaldırılacağı ve yerine ne tür destekleme tedbirleri önümüzdeki dönemde balıkçı halleri, yumuşakça ve balık getirileceğinin belirlenmesine yönelik çalışmalara başlanması işleme tesisleri gibi hayvansal kökenli ürünlerin işlendiği önemlidir. firmalara yönelik düzenlemelere de tam uyum gerekmektedir. Bu amaçla, “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu tasarısı” hazırlanmıştır. Bu kanunla, AB’nin “Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” faslı kapsamındaki tüm mevzuatına uyum hedeflenmiştir. Kanun, su ürünleri sektörüne yönelik gıda güvenliği kurallarının yanı sıra, balık hastalıkları ile mücadelede temel ilkeleri de ortaya koyacaktır. AB destekli bir proje kapsamında, gıda güvenliği mevzuatına VI. YENİ AB ÜYELERİNE TANINAN GEÇİŞ SÜRELERİ uyum ve kapasitenin geliştirilmesine yönelik önemli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Ancak daha ayrıntılı kurallar konusundaki Müzakere sürecinde aday ülkeler, üyelikle birlikte uyum mevzuat uyumu için söz konusu kanunun biran önce sağlamakta zorlanacakları bazı alanlarda, sağlam gerekçeler yasalaşması gerekmektedir. ortaya koymaları halinde, uyumu, sınırlı bir süre için üyelik sonrasına erteleyen geçiş süreleri ya da istisnalar IV. SOSYAL ŞARTLAR alabilmektedir. 2004 ve 2007 yıllarında AB’ye katılan bazı ülkelere, balıkçılık ürünlerini de kapsayan gıda güvenliği faslı Balıkçıların sosyal şartlarına yönelik düzenlemeler, Sosyal altında yer alan aşağıdaki düzenlemede bu imkan tanınmıştır. Politika faslında ele alınmaktadır. Bu kapsamda yer alan gemicilerin çalışma saatlerine ilişkin düzenlemenin, • Balıkçılık ürünlerinde tesislerin kendi sağlık kontrollerini Türkiye’deki karşılığı Deniz İş Kanunu’dur. Ancak bu kanundaki yapmalarına ilişkin 91/493/AET sayılı Direktif kapsamında, bazı hükümler AB mevzuatını tam karşılamadığından, Letonya, Litvanya, Polonya ve Slovakya’ya 1,5 ila 2,5 yıl önümüzdeki yıllarda Kanun değişikliğine gidilecektir. Bazı arasında değişen geçiş süreleri verilmiştir (Bu direktifin yerini balıkçı teknelerinde işverenin, çalışanların sağlık ve güvenliğini daha sonra, 2004/41/AT sayılı Direktif almıştır). teminen alması gereken tedbirler, teknelerde bulundurulacak Notlar alet-ekipman ile teknelerin özelliklerini ortaya koyan AB mevzuatına ise, 2004 yılında kabul edilen Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ile uyum sağlanmıştır. Coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları nedeniyle, seyir halindeki teknelerde bazı tıbbi malzemelerin, kapasitesi ve mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise doktor bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon temin edilmesine yönelik AB mevzuatına uyumlu olarak 2002 yılında Türkiye’de bir yönetmelik9 kabul edilmiştir. Sosyal şartlara ilişkin mevzuat uyumunda kaydedilen ilerlemeye rağmen, uygulamada yaşanan sorunlar, bu alanda denetimlerin etkinleştirilmesi gereğini ortaya koymaktadır. V. MÜZAKERE SÜRECİ Türkiye ile AB arasında, Balıkçılık faslına ilişkin müzakerelere henüz başlanmamıştır. AB’nin, Aralık 2006 tarihli Zirve toplantısında, Türkiye’nin Gümrük Birliği Ek Protokolü’nü Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne uygulamadığı sürece, aralarında Balıkçılık faslının da bulunduğu 8 fasılda, müzakereleri başlatmama ve durumu Aralık 2009 tarihli Zirve’de gözden geçirme yönünde aldığı karar uyarınca, bu faslın açılması, ilgili siyasi kriterin yerine getirilmesi şartına bağlanmıştır. 88 1 Proje ile mevzuat uyumunun sağlanması ve uygulanması ile ilgili kurumsal yapılanmanın desteklenmesi, personelin eğitimi, sektör stratejisi ve planı ile su ürünleri yönetim planlarının hazırlanması amaçlanmıştır. Ayrıca, balıkçılık kayıt ve bilgi sistemleri konusunda altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. 2 SUBİS: seyir defteri bildirimi, karaya çıkış bildirimi, depolama bildirimi, nakil bildirimi, satış bildirimi ve tekne kayıt sistemi ile ürünlerin avlanmasından, satışına kadar olan tüm sürecin kayıt altına alınmasını sağlamaktadır. 3 Ulusal Program’da, Su Ürünleri Kanunu’nun yasalaşması için öngörülen tarih 2009’dur. 4 2005 yılında çıkarılan tebliğ, 2008 yılında revize edilmiştir. 5 Entegre Kıyı Alanları Yönetimi “kıyı alanlarının sürdürülebilir yönetimini destekleyecek dinamik, çok disiplinli ve tekrarlayan bir süreç” şeklinde tanımlanmış olup, bütün paydaşların, bilgilendirilmiş katılımını ve işbirliğini kullanarak, belirli bir kıyı alanındaki toplumsal amaçları değerlendirmeyi ve bu amaçlara ulaşmak için gereken eylemleri gerçekleştirmeyi hedefler. Aynı zamanda, uzun vadede çevresel, ekonomik, sosyal, kültürel ve rekreasyonel hedeflerin, doğal dinamiklerle belirlenen sınırlar içerisinde dengelenmesini gözetir. 6 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu. 7 Program metnine http://www.tarim.gov.tr/E_kutuphane,IpardProgrami.html adresinden erişim sağlanabilir. 8 Burdur, Elazığ, Erzurum, Giresun, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kastamonu, Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Sivas, Trabzon ve Van illeri tüm tedbirlerden; Afyon, Amasya, Çankırı, Erzincan, Karaman, Kütahya, Şanlıurfa ve Tokat illeri “Üretici Örgütlerinin Kurulmasına Destek” ve “Ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi” tedbirlerinden; Mersin ili “Balıkçılık tesislerinin Topluluk Standartlarına Yükseltilmesi” ve “Üretici Örgütlerinin Kurulmasına Destek” tedbirinden; Ağrı, Aksaray, Ankara, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Kars, Manisa, Mardin, Muş, Nevşehir, Uşak ve Yozgat ise sadece “Üretici Örgütlerinin Kurulmasına Destek” tedbirinden yararlanabilmektedir. 9 Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmelik Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > Türkiye’nİn AB Balıkçılık Politİkası’na Uyumu ab müktesebatına balıkçılık uyumun türk balıkçılık sektörüne etkİlerİ Bahar BALTA - Eurohorizons Danışmanlık I. ORTAK BALIKÇILIK POLİTİKASI MEVZUATINA UYUM AB’nin Ortak Balıkçılık Politikası (OBP), su ürünleri kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir yönetimi, faaliyetlere ve piyasaya yönelik ortak kurallar, sektöre yönelik A. İDARİ YAPILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLER destekler ve üçüncü ülkelerle ilişkilerin ele alındığı çok sayıda OBP mevzuatı, AB kurallarını etkin biçimde uygulayabilecek düzenlemeyi içermektedir. kapasite ve deneyime sahip bir idari yapıyı gerekli kılmaktadır. Ancak sektördeki aktörleri doğrudan ilgilendiren balık ve su Bu nedenle, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde (TKB) ürünleri hastalıkları, gıda güvenliği, çevrenin korunması, sosyal Daire Başkanlıkları düzeyindeki örgütlenme yapısının şartlar gibi düzenlemeler OBP kapsamında ele alınmamaktadır. değiştirilerek, bu konuya özel bir Genel Müdürlük kurulması Bu nedenle, AB uyum sürecinin sektöre etkilerini sağlıklı bir öngörülmektedir. Bu yeni yapıda, merkezi ve yerel düzeyde biçimde değerlendirebilmek için OBP’nin yanı sıra, “Gıda kurulacak bilgi sistemlerini çalıştıracak, av faaliyetlerini sürekli Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” ile “Sosyal Politika ve izleyecek, politikaları belirleyecek ve uygulamayı denetleyecek İstihdam” gibi müktesebat başlıkları altında yer alan bazı kalifiye insan kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Bakanlığın düzenlemelerin etkilerinin de incelenmesi gerekmektedir. yanı sıra, denizlerdeki denetimlerde önemli rol oynayan Bu makalede, farklı müktesebat başlıkları altında sektörü Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın da (SGK) etkin uygulama için düzenleyen kurallar ve bunlara uyumun olası etkileri personel açısından güçlendirilmesi gerekecektir. değerlendirilmektedir. 90 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri B. BALIKÇILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLER Türkiye’de henüz konuyla ilgili kapsamlı bir analiz yapılmadığından, idari yapı için ihtiyaç duyulacak personel sayısı ve denetimler için gerek duyulan bot vb. altyapı 1. Kayıt ve Bildirimler: ihtiyaçların miktarı ve bunlar için gereken mali kaynak ihtiyacı AB mevzuatı ilgili taraflara çok sayıda kayıt ve belge tutma ve bilinmemektedir. yetkili makamlara bilgi verme yükümlülüğü getirmektedir. Öncelikle Topluluk sularında avcılık yapabilmek için özel AB mevzuatına göre, üye ülkelerde bir Balıkçılık İzleme izinlerin alınması gerekmektedir. Benzer bir izin sistemi Merkezi ile Su Ürünleri Bilgi Sistemi kurulması gerekmektedir. Türkiye’de de uygulanmaktadır. Karasularında avcılık Türkiye’de AB fonlarının desteği ile gerçekleştirilen bir proje yapan ve boyu 10m.’den kısa tekneler bu yükümlülüğe tabi kapsamında, SGK bünyesinde bir Balıkçılık İzleme Sistemi, TKB değilken, boyu 10m.’den büyük teknelerde, teknenin nerede bünyesinde bir Su Ürünleri Bilgi Sistemi (SÜBİS) kurulmuştur. kaydedildiği, sahibin adı-adresi, uzunluğu, motor gücü Bu sistemlerin oluşturulmasında kullanılan 450.000 € gibi bilgileri içeren belgelerin bulundurulması gereklidir. tutarındaki kaynağın, 113.000 €’luk bölümü ulusal bütçeden, Boyu 17m.’den büyük tekneler ise, güncel çizimleri veya kalanı AB kaynaklarından sağlanmıştır. balık odalarına ilişkin tanımları teknede bulundurmakla 1 yükümlüdür. AB mevzuatı esas itibarıyla kaynakların korunmasını hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için kullanılan en Tam boyu 10m. ve üzeri olan tekne kaptanlarının, avlanan ve önemli araç ise izin verilen toplam av miktarlarıdır (avcılık canlı ağırlığı 50 kg.’dan fazla olan her türe ilişkin av miktarı, kotaları). Bu kotaların aşılmaması için, avların belirli karaya avın yakalandığı tarih ve yer ile bu balıkların hangi ekipmanla çıkış noktalarından boşaltılması gerekmektedir. Bu uygulama, yakalandığına dair bilgileri içeren seyir defteri tutmaları balıkçılık faaliyetlerine ilişkin istatistiktiki bilgilerin toplanması gerekmektedir. Ürünlerin boşaltıldıkları noktalarda, seyir açısından da büyük öneme sahiptir. Dolayısıyla kamu defteri ve karaya çıkış bildirimi yetkililere verilmelidir. Bu tarafından, karaya çıkış noktası olarak kullanılacak yerlerin bildirimde, karaya çıkarılan avla ilgili bilgilerin yanı sıra, limana belirlenmesi ve buralarda gerekli bina, teçhizat ve personelin varış verileri ve denizde bir başka gemiye aktarılan avla ilgili bulundurulması gerekmektedir. bilgiler de yer almaktadır. Türkiye’de bugüne kadar toplam 34 karaya çıkış noktası idare Türkiye’de 2002 yılında, boyu 12m. ve üzerindeki teknelerin, binası oluşturulmuştur. Bu binaların yapımı için harcanan seyir defteri tutması ve bildirimde bulunması uygulamasına 1,15 milyon €’nun yaklaşık%66’sı AB fonlarından hibe yoluyla başlanmıştır. Eylül 2008’den itibaren, beyaz kum midyesi karşılanmıştır. TKB tarafından yapılan değerlendirmelere istihsalinde bulunacak tüm balıkçı teknelerinin (boy göre, AB mevzuatının gereklerini karşılayabilmek için, toplam uzunluğuna bakılmaksızın), avcılık verilerini kaydetmek 45 adet idare binasına ihtiyaç duyulmaktadır. İlave olarak üzere seyir defteri tutması zorunluluğu getirilmiştir. Benzer yapılması düşünülen 11 binanın maliyetinin ise 380.000 düzenleme kotaya tabi orkinos için de sözkonusudur. Bu €’civarında olacağı öngörülmektedir. Ayrıca söz konusu ürünler belirlenmiş noktalardan karaya çıkarıldığından, seyir binaların işletilmesi için ek insan kaynağına da ihtiyaç defterleri ve karaya çıkış bildirimleri bu noktalara teslim duyulacaktır. edilmektedir. Diğer taraftan, AB mevzuatı 1 Ocak 2010’den itibaren boyu 24m.’den büyük, Temmuz 2011’de itibaren de Kaynakların sürdürülebilir yönetimi açısından, balıkçılık boyu 15m.’den büyük teknelerin seyir defteri ve karaya çıkış stoklarının belirlenmesi en önemli araçtır. Halihazırda bu bildirimlerinin elektronik olarak iletilmesi zorunluluğunu alandaki ihtiyaçlara ve stok değerlendirmede çalışacakların getirmiştir. Ancak bu uygulamaya Türkiye’de ne zaman eğitimine ilişkin maliyetin belirlenmesi yönünde AB destekli geçileceğine ilişkin bilgi bulunmamaktadır. Ayrıca teknelerdeki bir proje kapsamında çalışmalar yürütülmektedir. su ürünlerinin sadece kayıtlı alıcılara veya kayıtlı mezat yerlerinde satılması gerekmektedir. Dolayısı ile balıkçıların satış yaparken, bu hükme riayet etmeleri gerekecektir. 2. Filo ve Av Kapasitesi, Tekne İzleme Sistemleri: Tam boyu 15m. ve üzeri balıkçılık teknelerinin otomatik AB mevzuatında, teknelere yönelik önemli sayıda yapısal ve tanımlama sistemi ile izlenmesi ise, OBP’nin değil, Ulaştırma alet-ekipman yükümlükleri bulunmaktadır. Öncelikle ruhsat Politikası başlığı altındaki gemi trafiği izleme ve bilgi numaralarının tekne üzerine yazılması gerekmektedir. Bu sisteminin kurulmasına ilişkin AB mevzuatının gereğidir. yazıların boyutları, tekne boyuna göre farklılık göstermektedir. Türkiye’de AB mevzuatına uyumlu olarak 2007 yılında yayımlanan tebliğ uyarınca, tam boyu 15m. ve üzeri tüm Yetkili makamlar, balıkçılık faaliyetlerini izlemek üzere bir balıkçı gemilerinin 1 Ocak 2010’den itibaren, bu tanımlamaya tekne izleme sistemi (VMS) kurmak ve işletmekle yükümlüdür. uygun cihazlarla donatılmış olma zorunluluğu getirilmiştir. Bu Bu sistemin tam olarak çalıştırılması için, belirli büyüklükteki cihazın tekne başına maliyetinin ise 1.500 € civarında olduğu teknelere uygun VMS cihazları takılması gerekmektedir. Dünya tahmin edilmektedir.6 Tarım ve Gıda Örgütü tarafından yapılan bir analize göre, bu cihazın takılma maliyeti tekne başına 4.600 € civarındadır2. AB mevzuatı açısından teknelerin ölçülerek, av kapasitesinin Diğer taraftan, cihazın kullanımı için belirli bir iletişim masrafı belirlenmesi ve filo kapasitesinin sabitlenmesi7 gerekmektedir. da olacaktır. Bütün masraflar avcılıktan sorumlu kişiler Türkiye’de, balıkçı teknelerinin ölçülmesini de içeren tarafından karşılanacaktır. yönetmelik Mart 2009’da yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik uyarınca, boyu 15m. ve daha büyük olan mevcut ve yeni Türkiye’de 2007 yılında 86 adet orkinos av teknesi, 2008 yılında balık avlama gemilerinin tonilatoları Londra Sözleşmesi, da 198 teknenin hareketi ve faaliyetleri, takılan cihazlar yoluyla küçük olanlarınki ise Yönetmelik ekinde verilen esaslara göre izlenmiştir. 1 Ocak 2010’dan sonra tam boyu 15m.’den büyük ölçülmek durumundadır. Yönetmelik ayrıca, tam boyları 15m. teknelere de cihaz takılmasının zorunlu kılınması ve böylelikle ve üzerindeki balıkçılık teknelerinin ölçümünün, Mart 2013’e 1.245 teknenin izlenmesi planlanmaktadır. Bunun balıkçı kadar tamamlanmasını öngörmektedir. Diğer bir ifade ile teknelerine toplam maliyetinin, 5,7 milyon € civarında olacağı boyu 15-24m. arasında olan ve daha önce başka bir yöntemle tahmin edilmektedir. ölçümü yapılmış 800 adet teknenin tonilatolarının, bu tarihe 3 kadar yeniden ölçülmesi gerekecektir. Geriye kalan teknelerin Bu rakamlar, yürürlükteki mevzuat çerçevesindeki ise ruhsat yenileme sırasında gerekli bilgileri girilmek yükümlülüklerin maliyetini göstermektedir. 2010 yılında suretiyle, SÜBİS kapsamında tonilatoları otomatik olarak AB kontrol mevzuatında yapılması planlanan değişiklikle, hesaplanabilmektedir. tam boyu 10m.’den büyük tüm tekneler için de cihaz takma zorunluluğu getirilebilecektir. Bu değişikliğin kabul edilmesi 3. Avlanma Koşulları ve Kısıtlamalar: halinde, 1.564 tekne daha düzenleme kapsamına alınacaktır. Balıkçıların en fazla etkilenecekleri alanlardan biri de avlanma Bu değişikliğin sektöre ilave maliyetinin yaklaşık 7,2 milyon € koşulları ve kısıtlamalar olacaktır. AB mevzuatında, balıkçılık olacağı tahmin edilmektedir. kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için, balık stoğu veya 4 grupları bazında belirli tedbirler öngörülmektedir. Bunlar; ilgili Seyir defteri ve karaya çıkış bildirimlerinin elektronik balık türü stoğunun yeniden oluşturulması planları ile yönetim olarak iletilmesinin uygulamaya başlanması durumunda, planlarının uygulanması, av miktarının sınırlandırılması, boyu 15m.’den büyük teknelerde dizüstü bilgisayar ile avlanmasına izin verilen teknelerin sayısı ve türünün elektronik seyir defteri yazılımı kullanılması gerekecektir. belirlenmesi, avlanma kapasitesinin sınırlandırılması, belirli Türkiye’de bu kapsama girecek teknelerin kaç tanesinin, bu bölgeler ve/veya dönemlerde av faaliyetlerinin yasaklanması yazılım ve donanıma sahip olduğu konusunda net bir bilgi veya kısıtlanması, asgari av büyüklüğü, teknik tedbirler bulunmamaktadır. Ancak İngiltere’de gerçekleştirilen bir etki (kullanılan balıkçılık malzemeleri, sayıları, büyüklükleri, analizi kapsamında, bunun tekne başına maliyetinin 2.500€ kullanım metodları, vb.), balıkçılığın deniz eko-sistemleri civarında olacağı tahmin edilmektedir. Bu rakama işletim ve avlanması hedeflenmeyen türler üzerindeki etkisinin maliyetleri (iletişim hizmetleri) dahil değildir. azaltılmasına yöneliktir. Bunlardan önemli bir bölümü Türk 5 balıkçılarının da aşina olduğu tedbirlerdir. 92 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri 4. Av Kotaları: 5. Ortak Piyasa Düzeni ve Üretici Örgütleri: AB’de kaynakların korunması için kullanılan en yaygın Balıkçılık ve su ürünleri piyasasında üretici ve tüketicilerin tedbirlerden biri de, av kotalarıdır. Türkiye’de av kotası çıkarları açısından arz ve talebin dengelenmesini hedefleyen halihazırda beyaz kum midyesi ve orkinos için uygulanmakta ortak piyasa düzeni Türkiye’de de uygulanacak, AB ile olup, 2010 yılında yılan balığı için de uygulanması yapılacak su ürünleri ticaretinin önündeki gümrük vergisi planlanmaktadır. Ancak gerek AB mevzuatı ile uyum, dahil, diğer tüm engeller ortadan kalkacaktır. gerek sürdürülebilir kaynak yönetimi açısından, Türkiye’de avcılık ve tüketim profili esas alındığında önemli türler Ortak piyasa düzeni aynı zamanda, piyasaya sunulacak için yönetim planları henüz oluşturulmamıştır. Bu planlar ürünler için tazelik ve boy kriterlerinden oluşan pazarlama oluşturulduğunda, daha fazla sayıda balık türü için kota standartlarının uygulanmasını zorunlu kılacaktır. Bu, geliştirilmesi sözkonusu olabilecektir. balıkçıların zaten piyasada satılamayacak ürünleri avlamasını engelleyecektir. Ayrıca, piyasaya sunulan ürünler konusunda Türkiye’nin üyeliği ile birlikte, Ege, Marmara ve özellikle tüketicinin bilgilendirilmesine yönelik kurallar yürürlüğe Karadeniz’deki balık stoklarına ilişkin AB düzeyinde bazı girecektir. Bu da balıkçıların avladıkları veya yetiştirdikleri tedbirler geliştirilmesi muhtemeldir. Nitekim benzer bir ürünlere yönelik detaylı bilgileri, ürün üzerindeki etiketlerde durum Romanya ve Bulgaristan’ın 2007’de AB’ye üye olması belirtmesini gerektirecektir ile çaça ve kalkan balığı için sözkonusu olmuştur. Karadeniz için getirilen koruma tedbirleri bağlamında, bu iki balık türü Ortak piyasa düzeni ile birlikte, bir fiyat destek sistemi için av kotası oluşturulmuştur. Ayrıca kalkan için av sezonu (15 yürürlüğe girecek ve su ürünleri bu fiyatın altında Nisan-15 Haziran) ve asgari av büyüklüğü belirlenmiştir. Teknik satılamayacaktır. Sistemin amacı, daha iyi üretici geliri tedbirler bağlamında da dip uzatma ağları için minimum ağ- sağlanmasından ziyade, zor piyasa koşulları karşısında bir gözü açıklığı ortaya koyulmuştur. güvence oluşturmaktır. Piyasadan geri çekilen balıkçılık ürünlerinin depolanarak, daha sonra (bazen başka bir Gelecekte AB ile benzer biçimde geliştirilecek olan kota formda işlenerek) piyasaya sürülmesi yoluna gidilecektir. dağıtım sisteminde, geçmiş yıllardaki av miktarının da dikkate Bu sistemin uygulanmasında balıkçılardan oluşan ve üye alınması gerekecektir. Balıkçılık faaliyetinde bulunduğunu devletler tarafından tanınan üretici örgütleri birincil öneme gösteremeyen veya avı ile ilgili tam bilgi veremeyen sahiptir. Bu örgütler avcılığı da operasyonel programlarla balıkçıların, kota tahsisatlarında ciddi sorunlar yaşaması düzenlediğinden, balıkçıların avcılık ve diğer faaliyetlerinin muhtemeldir. Bu bağlamda, balıkçıların önümüzdeki yıllarda daha iyi planlanmasına katkıda bulunacaktır. Örgütler, bu av miktarı hakkında doğru bilgi vermeleri kendileri açısından programların uygulanması konusunda AB bütçesinden destek son derece önemlidir. Ayrıca, AB’dekine benzer biçimde, alabilecektir. Bütün bunlar, balıkçıların örgütlü bir yapıya kotaya tabi ürünler bu konuda belirlenmiş karaya çıkış kavuşmaları için itici güç oluşturacaktır. noktalarından bolşaltılacak ve kota takibi SÜBİS üzerinden yapılacaktır. Bu durum, bazı balıkçıların maliyetlerinde artışa 6. Devlet Yardımları: neden olacaktır. AB mevzuatına uyum doğrultusunda, Türkiye’de halihazırda verilen bazı devlet yardımları ortadan kalkacak veya Bütün bu tedbirlerin uygulanması sıkı biçimde izlenecek değişikliğe uğrayacaktır. Örneğin, su ürünleri yetiştiricilerine ve denetime tabi tutulacaktır. AB denetçileri tarafından da verilen 2.000 ton/yıl’lık destek miktarı aşağıya çekilecektir. gerçekleştirilebilecek olan denetimlerde, balıkçıların her türlü kolaylığı sağlaması gerekecektir. Diğer taraftan belirli Üyelikle birlikte Türkiye, AB’nin yapısal politikaları kapsamında kısıtlamalar dışında üye devlet balıkçılarının Türk sularında, hazırlayacağı programların uygulanması için Avrupa Balıkçık Türk balıkçılarının da diğer üye devlet sularında avcılık Fonu kaynaklarını kullanabilecektir. Hazırlanan programda yapması imkanı oluşacaktır. Bu durum Türk balıkçıları için öngörülmesi durumunda bu destekler: balıkçılık faaliyetinden önemli fırsatlar yaratabileceği gibi, Türk sularının AB üyesi ülke çekilmek isteyen veya geçici süre durdurmak isteyen tekne balıkçılarına açılması rekabet açısından zorlayıcı bir faktör de sahiplerine verilen primler; hijyen, çalışma koşullarının oluşturacaktır. iyileştirilmesi vb. gibi konularda teknelere yapılacak yatırımların desteklenmesi; kaynakların azalmasından olumsuz Ortak piyasa düzenleri kapsamında tazelik ve boyu konusunda etkilenen balıkçılara yönelik eğitim, mesleki yerleştirme pazarlama standartları ile tüketicinin bilgilendirilmesine ilişkin programları gibi sosyo-ekonomik tedbirlerden yararlanma; hükümler önem taşımaktadır. Bu ürünlerin satışını yapanların, genç balıkçıların tekne alımlarının desteklenmesi; yetiştiricilik ürünlerin pazarlama standartlarına uymasını temin etmeleri ve yatırımlarına yönelik destekler; çevreyle uyumlu metodları tüketiciyi bilgilendirmeleri gerekmektedir. uygulayan yetiştiricilerin tazmini ile su ürünlerinin işlenmesi II. GIDA GÜVENLİĞİ KOŞULLARINA UYUM ve pazarlanmasına yönelik yatırımların desteklenmesi vb. şeklinde olabilecektir. Ancak bu destek araçları uzun bir liste olup, bunlardan hangilerinin seçileceği, Türkiye AB’nin gıda ve yem güvenliğine yönelik temel mevzuatı, tarafından hazırlanacak programda belirlenecektir. Ayrıca, çiftlikten sofraya gıda güvenliği, sorumluluğun işletmecide teknelere izleme cihazlarının takılması, bilgilerin elektronik olması, işletmede hijyenin, gıda zincirinde de izlenebilirliğinin olarak iletilmesi vb. maliyetlerin karşılanmasında da AB temini gibi bazı temel ilkeler üzerine inşa edilmiştir. Bu açıdan kaynaklarından yararlanılması sözkonusu olacaktır. bakıldığında su ürünlerinin avlanmasından sofraya gelene kadar tüm aşamaları, gıda güvenliği mevzuatı kapsamındadır. C. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLER. Süreç gereği, tekne sahipleri de dahil olmak üzere AB mevzuatı teknelerdeki su ürünlerinin sadece kayıtlı bu aşamalardaki tüm aktörler, gıda işletmecisi olarak alıcılar veya kayıtlı mezat yerlerinde satılmasını, ilk alıcının tanımlanmaktadır. Gıda işletmecileri, kontrolleri altındaki kayıtlı olmasını, asgari büyüklüğün belirlendiği ürünlerin faaliyetlerden ve işlemlerden tümüyle sorumludur. İşletmeciler satışı, depolanması veya nakliyesinden sorumlu olanların, aynı zamanda ithal edilen, üretilen, işlenen ve piyasaya ürünlerinin coğrafi menşeini kanıtlayabilir olması koşulunu sunulan ürünlerin güvenliğini temin etmekle de yükümlüdür. getirmektedir. Dolayısıyla alıcı ve mezat yerlerinde menşe bilgilerinin bulunmasına özel önem verilmesi gerekecektir. AB’nin bu temel mevzuatı dışında, uygulamaya yönelik detayları ortaya koyan farklı düzenlemeler de bulunmaktadır. Mevzuat uyarınca, karaya çıkarılan ürünlerin ilk olarak Bunlar, genel hijyen kriterleri ile hayvansal kökenli ürünlere pazarlanmasından sorumlu olan mezat noktaları ya da yönelik özel hijyen kriterlerini (balıkçıları, balıkçı hallerini, su belirlenen diğer yetkili birimler tarafından ilk satış öncesinde, ürünlerinin nakliyesi ve su ürünlerini işleyen işletmelere ilişkin bir satış notu düzenlenmesi gerekmektedir. Satış belgesinde hijyen kurallarını) içermektedir. türün adı, avlanılan yer, fiyat ve miktar, balık boyutu, ağırlığı, satıcı ve alıcıya ait bilgiler bulunmaktadır. Türkiye’de, bu Üye devletlerin yetkili makamları, AB mevzuatının konuda pilot çalışmalar yürütülmekte olup, ilgili mevzuat gıda işletmecileri tarafından uygulanmasının temini ve değişikliğinin gerçekleşmesi durumunda uygulama doğrulanmasından sorumludur. Bunu sağlamak için su yaygınlaştırılacaktır. ürünlerinin her aşamasında resmi kontroller yapılması gereklidir. Su ürünlerinin üretimi ve pazara arzına ilişkin resmi AB kuralları uyarınca, karaya çıkarılan ancak satışa sunulmayan kontroller; karaya çıkarma ve ilk satışta hijyen koşullarına veya daha sonra satışa sunulacak ürünler için ürün sahiplerinin uyulduğunun; müzayede alanları ve haller dahil olmak üzere depolama belgesi doldurması ve sunması gerekmektedir. Bu tekne ve karadaki tüm işletmelerin onay koşullarını devam belge, satış notunda yer alan “satış fiyatı” dışındaki bilgilerin ettirdiğinin; tekneler dahil tüm işletmelerde kullanılan yanısıra, ürünlerin nerede depolandığına ilişkin bilgiyi de ekipmanın temiz olduğunun, personel hijyeni koşullarının içerecektir. Seyir defteri ve karaya çıkış bildirimlerine benzer sağlandığının ve depolama ve nakliye koşullarına uygun biçimde, satış notu ve depolama belgesinin elektronik olarak işlemler yapıldığının doğrulanması için yapılmaktadır. Bu iletilmesi mevzuat kapsamında ele alınmıştır. Bu uygulama, koşulları sağlamayanlara cezai müeyyide uygulanmaktadır. onaylı mezat yerleri ve alıcılarda, gerekli bilgisayar ve yazılımın Çok sayıda parametre üzerine yapılan kontroller sonrasında, bulunmasını zorunlu kılacaktır. Mevcut düzenlemelerin insan tüketimine uygun olmadığı tespit edilen ürünler devam etmesi halinde bu konuda AB mali kaynaklarından piyasaya arz edilememektedir. yararlanılması sözkonusu olacaktır. 94 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri Yine AB mevzuatı uyarınca, resmi kontroller sırasında ücret 3 Sektördeki bir çok aktörün karşılaması gereken “genel alınması öngörülmüştür. Üye devletlerin bu ücretlerin hijyen”9 kurallarına aşağıda yer verilmiştir. Bunlar kapsamlı oranlarını, kontrollerde görev alan personelin maaşları; tesis, düzenlemeler olduğundan, tekrardan kaçınmak amacıyla alet, ekipman, eğitim, yol ve bağlı masraflar dahil olmak her defasında yinelenmeyerek, ilgili dipnota atıfta üzere laboratuvar analizi ve numune alma masraflarını bulunulmuştur. dikkate alarak belirleyeceği hükme bağlanmıştır. Ancak her A. BALIKÇILIK ÜRÜNLERİ durumda mevzuatta öngörülen asgari kontrol ücretinin alınması gerekmektedir. Kontrollerde alınacak asgari ücretler aşağıda verilmiş olup, ithalatta uygulanacak ücretler ayrıca 1. Balıkçı Tekneleri: belirlenmiştir: Dondurucu ve fabrika tekneleri dışındaki teknelerle a balıkçılık ve su ürünlerinin piyasaya ilk arzında, ay içinde ilk avcılık, ürünün özelliklerini ciddi biçimde değiştirmeyen işleme ve bunların müzayede alanları dahil karadaki ilk 50 ton için ton başına 1 €, sonrasında ton başına 0,5 € işletmeye nakilleri “birincil üretim” olarak kabul edilmektedir. b ürünlerin balık pazarında ilk satışında, ay içinde ilk 50 ton Aynı zamanda yetiştiricilik kapsamındaki balık üretimi, için ton başına 0,5 €, sonrasında ton başına 0,25 € c tazelik ve/veya büyüklük derecelendirmesinin yapılmadığı veya yetersiz olduğu ürünlerin ilk satışında, ay içinde ilk 50 toplanması ve bir işletmeye nakli de birincil üretim olarak değerlendirilmektedir. ton için ton başına 1 €, sonrasında ton başına 0,5 € Bu açıdan bakıldığında, tekneler dahil balıkçıların mutlak d İstavrit, hamsi, sardalye gibi balıkların da dahil olduğu pazarlama standartlarına tabi türler için alınan ücret, surette kayıtlı olmaları gerekmektedir. Genel hijyen kuralları sevkiyat başına 50 €’dan az uyarınca; birincil avcılık ve av ürünlerinin taşınması işlemleri sırasında ürünün hijyenini etkileyecek her türlü tedbir alınmalı; e balıkçılık ve su ürünlerinin işlenmesi için ton başına 0,5 €. tekne kaptanları, teknenin tabiatına ve büyüklüğüne uygun Türkiye, bu mevzuatın bir bölümüne kısmen uyum sağlamış olarak, tehlikelerin kontrolü amacıyla uyguladıkları tedbirlerin olup, 2010 sonrasında daha kapsamlı çalışmalar yapılacaktır . kaydını tutmalı ve muhafaza etmeli; izlenebilirliği teminen 8 kayıtlarda yer alan bilgiyi yetkili makama ve talep edilmesi AB mevzuatında çift kabuklu yumuşakçalara ilişkin kurallar durumunda alıcı gıda işyeri yöneticilerine vermelidir. Ancak ile balıkçılık ürünlerine ilişkin kurallar farklı olduğundan 24 saatten daha az süre ile avlanan ve kıyı balıkçılığı yapan bunlar ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Konunun daha iyi tekneleri işletenler, kayıt yükümlülüğünden muaftır. anlaşılmasını teminen bazı noktalar aşağıda açıklanmıştır. Teknelerin, teknede kullanılan donanım ve su girişlerinin 1 Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sözkonusu olduğunda bulaşıklığı engelleyecek biçimde tasarlanmış ve uygun “avlanma ve balıkçılık ürünleri” birincil ürün olarak kabul malzemeden yapılmış olması, bunların ve yüzeylerin edilmektedir. Birincil üretim ise “niteliklerini önemli ölçüde temizlenme ve dezenfeksiyonun kolay olması gibi özel hijyen değiştirmemek kaydıyla, birincil ürünlerin üretim yerinde kurallarına uyması gerekmektedir. taşınması, depolanması ve elden geçirilmesi, üretim yerinden bir tesise teslimine kadar taşınması ve gerekli 24 saatten daha fazla, taze su ürünlerini korumak için dizayn olduğu takdirde, canlı hayvanların taşınması” işlemleridir. edilmiş ve donatılmış teknelerde, bu özel kurallar dışında, 2 Diğer önemli husus ise gıda işletmelerinin kayıt altına bulaşmayı önleyecek biçimde oluşturulmuş ambar ve depo ile alınması veya onaylanmasıdır. Hayvansal kökenli ürünleri buralarda belli sıcaklıkta soğutma temin eden ve gerektiğinde işleyen işletmelerin onaylanması gerekmektedir. Onay, sıcaklıkları kaydeden düzeneklerin bulunması gerekmektedir. işletmenin ilgili koşulları sağladığının tespiti için yapılan denetim sonrasında verilmektedir. Onaylı işletmelerden elde Ayrıca balıklar avlandıktan sonra, bulaşıklığı önleyecek edilen ürünler üzerine, ürün işletmeyi terk etmeden önce, biçimde tutulmalı, bunların tutulduğu bölümler temiz olmalı, belirli şekillerde kolay okunabilir ve silinmeyen kimlik işareti güneş veya diğer ısı kaynağının etkisinden korunmalı, canlı uygulanmalıdır. Bu işarette işletmenin bulunduğu ülkenin olarak muhafaza edilenler yüklendikten sonra mümkün olan kodu ile onay numarası da bulunmaktadır. en kısa sürede soğutulmalı, mümkün olmadığı durumlarda hızla karaya çıkarılmalıdır. Diğer taraftan su Gemilerde işleme sonunda elde edilen ürünler, mikrobiyolojik ürünlerini soğutmak için kullanılan buzun, içme suyu veya kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler temiz sudan yapılması gerekmektedir. gibi unsurları da içeren sağlık standartlarına uygun olmalıdır. Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar suya dayanıklı olmalı, tekne güvertesinde hazırlanan suya dayanıklı olmalı, ürünler teknede sarılırsa, sarmak için dondurulmuş bloklar karaya çıkarılmadan önce yeterince kullanılan malzeme bir bulaşma kaynağı olmamalı, bulaşma sarılmalı, sarmak için kullanılan malzeme ve depolamada riskine maruz kalmayacak şekilde depolanmalı, yeniden bulaşma riski önlenmeli, yeniden kullanılabilir ise kolayca kullanılabilir ise kolayca temizlenebilmeli veya gerektiğinde temizlenebilmeli veya gerektiğinde dezenfekte edilebilir dezenfekte edilebilir özellikte olmalıdır. özellikte olmalıdır. Ürünler niteliklerine göre belirlenen sıcaklıkta saklanmalı, depolanmalı ve nakledilmelidir. 2. Dondurucu Gemiler ve Fabrika Gemileri: Bu gemilerde gerçekleştirilen işlemler, ürünün yapısında bir 3. Su Ürünlerinin Boşaltılması, takım değişikliklere yol açabileceğinden, birincil üretim olarak Karaya Çıkarılması, Müzayede Alanları ve Haller: görülmemektedir. Dolayısıyla bu işletmelerin (gemilerin) Onaya tabi olan bu alanlarda, 9 no’lu dipnotta açıklanan onaylanması gereklidir. genel hijyen kurallarına uyulmalı, HACCP sistemi işletilmeli ve ürünlere kimlik işareti uygulanmalıdır. Ürünlerin Bu tür tekneler öncelikle 9 no’lu dipnotta açıklanan boşaltılmasında kullanılan ekipmanlar, bulaşmayı engelleyen genel hijyen kurallarını ve tüm teknelere yönelik koşulları malzemeden yapılmış olmalı, bunların sürekli temizlik ve karşılamalıdır. Gemilerde gıda güvenliği için önemli olan bakımı yapılmalı, bulaşmayı önlemek açısından işlemler hızla tehlikeleri tanımlayan, değerlendiren ve kontrol etmek için tamamlanmalı, ürünler uygun sıcaklıklarda saklanmalıdır. kullanılan Kritik Kontrol Noktaları ve Risk Analizleri (HACCP) sisteminin kurulması ve işletilmesi, gemiyi terk etmeden Müzayede alanları ve haller için ayrıca, insanların tüketimine ürünlere kimlik işareti uygulanması gerekmektedir. Dondurucu uygun olan ve olmayan ürünlerin ayrı kilitli dondurucularda gemiler için ayrıca, uygun sıcaklıkta ve yeterli kapasitede tutulması, bu yerlerin diğer amaçlar için kullanılmaması, su dondurucu donanımının, ambar ve depo ile buralarda belli ürünlerinin kalitesi ile uyuşmayan araçların tesise girmemesi, sıcaklıkta soğutma temin eden ve gerektiğinde sıcaklıkları tesisin resmi kontrolleri kolaylaştırmak için iyi aydınlatılmış kaydeden düzeneklerin bulundurulması zorunludur. olması zorunluluğu getirilmiştir. Fabrika gemilerinde ise güvertede kolay temizlenebilir Taze su ürünleri, parazitlerin önlenmesi açısından uygun ve bulaşıklığı önleyici bir kabul alanının bulunması, metodlarla muamele edilmeli, ürünler mikrobiyolojik temizlenmesinin kolay olması ve ürünleri güneşten, kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler maddelerden ve bulaşıklık kaynaklarından korumaya yönelik gibi unsurları da içerecek sağlık standartlarına uygun olmalıdır. biçimde dizayn edilmiş olması gibi kurallar getirilmiştir. Bu Buz altında saklanan taze su ürünlerinin koyulduğu kaplar tür gemilerde gerçekleştirilen işlemlere yönelik özel hijyen suya dayanıklı olmalı ve ürünler niteliklerine göre belirlenen kuralları, ürün çeşidine göre belirlenmiştir. Bu kapsamda, taze sıcaklıkta saklanmalı ve depolanmalıdır. su ürünleri, dondurulmuş ürünler, mekanik olarak ayrıştırılmış balık eti üretimi sırasında uyulacak koşullar ile bazı ürünler için 4. Su Ürünleri İşleme Tesisleri: hammadde koşulları getirilmiştir. Buralarda ayrıca, parazitlerin Hayvansal kökenli ürünlerin işlendiği işletmeler olarak önlenmesi açısından ürünler, uygun metodlarla muamele değerlendirilen bu işletmeler, 9 no’lu dipnotta açıklanan genel edilmelidir. hijyen kurallarının yanı sıra özel hijyen kurallarına da tabidir. Bu bağlamda söz konusu işleme tesislerinin onaylanmaları ve HACCP sistemini kurup işletmeleri gerekmektedir. Ayrıca, onaylı tesislerin tamamı için geçerli olduğu üzere, tesisten çıkan ürüne kimlik işareti uygulanması gerekmektedir. 96 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri Bu tür tesislere ve tesislerde gerçekleştirilen işlemlere yönelik Ürünler, bu konuda özel olarak belirlenmiş üretim-toplama özel hijyen kuralları, ürün çeşidine göre belirlenmiştir. Dolayısı alanlarından toplanmalı, alanın özelliklerine göre belirlenmiş ile taze su ürünleri, dondurulmuş ürünler, mekanik olarak işlemlere tabi tutulmalı, toplanan ürünler bulaşıklığa yol ayrıştırılmış balık eti, yumuşakça ve kabukluların pişirilmesi açmayacak biçimde temizlenmeli ve nakledilmeli, onaylanmış ve insan tüketimine sunulacak balık yağının üretimi sırasında alanlarda belirlenen koşullar altında dinlendirilmeli, uyulacak koşullar ile bazı ürünler için hammadde koşulları dinlendirme işlemine ilişkin tüm kayıtlar saklanmalı, bu kapsamlı biçimde düzenlenmiştir. Tesislerde ayrıca ürünler, ürünlerin güvenliğini veya canlılığını olumsuz etkilemeyen parazitlerin önlenmesi için uygun metodlarla muamele bir sıcaklıkta muhafaza edilmelidir. Şayet deniz tarağı edilmelidir. sınıflandırılmış üretim alanlarının dışındaki yerlerden toplanmışsa, bunlar için getirilmiş özel kurallar yerine İşleme tesislerinden elde edilen ürünler mikrobiyolojik getirilmelidir. kriterlerin yanı sıra organoleptik, histamin, toksik maddeler gibi unsurları da içeren sağlık standartlarına uygun olmalıdır. Çift kabuklu yumuşakçaları toplayan ve avlayanların bu Su ürünlerinin tutulduğu kaplar suya dayanıklı malzemeden ürünlere yönelik kabul ve temizleme merkezlerinin ve/veya yapılmış olmalı, işlenmiş ürünler niteliklerine göre belirlenen işleme tesislerinin de olması durumunda, bunlar onaylı sıcaklıkta saklanmalı ve depolanmalıdır. işletme olarak kabul edilmektedir. Böyle bir durumda, bunların yukarıdakilerin yanı sıra aşağıda ayrıca açıklanan hususları da 5. Nakliyeciler: yerine getirmeleri gerekmektedir. Su ürünlerini nakledenler, nakil boyunca, taze ve dondurulmuş su ürünlerini gereken sıcaklıkta saklamalı, ürün buz altında 2. Sevkiyat ve Temizleme Merkezleri: saklanıyorsa ürünün su ile temas etmesini engelleyecek Bu tür merkezler için onay alınması gerekmektedir. Ayrıca tedbirleri almalı, canlı olarak nakledilecek su ürünlerinin gıda bu tesisler, 9 no’lu dipnotta verilen gereklilikleri karşılamalı, güvenliğini ve canlılığını olumsuz biçimde etkilemeyecek izlenebilirliği sağlamalı ve HACCP sistemlerini kurup biçimde nakledilmesini temin etmelidir. işletmelidir. Merkezlere yönelik olarak karadaki tesisler ve kullanılan tanklara ilişkin yapısal gereklilikler ile merkezin B. KABUKLU YUMUŞAKÇALAR niteliğine göre uyulması gereken hijyen kuralları ayrı ayrı belirlenmiş ve buralara kabul edilecek ürünlere yönelik 1. Toplayıcı ve yetiştiriciler: kriterler ortaya koyulmuştur. Sevk merkezi veya arındırma tesisine ulaşmadan önceki işlemler birincil üretim olarak kabul edilmektedir. Dolayısı ile Ürünlerin mikrobiyolojik kriterler ile tazelik, canlılık, toksinler bu ürünleri toplayan ve yetiştirenlerin kayıt olması gereklidir. gibi bazı maddelere ilişkin sınır değerleri içeren sağlık Ayrıca bunların hijyeni etkileyecek her türlü tedbiri alma, standartlarını karşılaması gerekmektedir. Ürünler belirlenen tehlikelerin uygun bir biçimde kontrolü amacıyla uyguladıkları şekilde sarılmalı, paketlenmeli, üzerine kimlik işareti tedbirlerin kaydını tutma ve muhafaza etme; izlenebilirliği koyulmalı, tür adı ve paketlenme tarihini de içerecek biçimde teminen kayıtlarda yer alan bilgiyi yetkili makama ve talep etiketlenmeli ve tüketiciye sunulana kadar kapalı tutulmalıdır. edilmesi durumunda alıcı gıda işyeri yöneticilerine verme yükümlülükleri bulunmaktadır. Ürünlerin farklı tesisler arasında hareketleri kayıt belgesi ile yapılmalıdır. Kayıt belgesi, toplayıcının kimliği ve adresi, hasat tarihi, üretim alanının konumu ve sağlık durumu gibi bilgiler bulunmalı, belge kopyaları saklanmalıdır. C. GENEL DEĞERLENDİRME III. SOSYAL ŞARTLARA UYUM Gıda mevzuatı uyarınca dondurucu ve fabrika gemileri dışında Sosyal Politika ve İstihdam faslı kapsamında yer alan kalan gemilerin, kayıt altına alınması ve mevzuatta öngörülen gemicilerin çalışma saatlerine ilişkin düzenlemeler, hijyen ve yapısal gereklilikleri karşılaması gerekmektedir. ILO Sözleşmesi hükümlerini esas almaktadır. Bu konu Türkiye’de TKB tarafından denizde avlanmak üzere ruhsat Türkiye’de Deniz İş Kanunu ile düzenlenmiş olmakla birlikte, verilmiş 20.000 civarında, ayrıca içsularda avlanan 3.000’e yakın bazı hükümler AB mevzuatını tam karşılamadığından balıkçı teknesi bulunmaktadır. Bu teknelerin ne kadarının, bu değiştirilmeleri gerekecektir. AB mevzuatına tam uyum gereklilikleri karşıladığı bilinmemektedir. Ancak çoğu teknenin sağlandığında, 24 saatlik süredeki azami çalışma süresi eski olduğu göz önüne alındığında, bunların faaliyetlerine 14, dinlenme süresi en az 10 saat; 7 gün süresince çalışma devam edebilmeleri için modernize edilmeleri gerektiği açıktır. süresi azami 72 saat, dinlenme süresi en az 72 saat olacaktır. Sektörün tahminlerine göre, modernizasyon maliyetinin tekne Gemilerde 16 yaşından küçüklerin çalıştrılması, 18 yaşından başına 50-70 bin TL olabileceği hesaplanmaktadır. küçük gemicilerin ise gece çalıştırılması yasaklanacaktır. Çalışma ve dinlenme saatlerine ilişkin kayıt tutulup, muhafaza Su Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği’nde, edilecektir. Gemi adamlarına bir yıllık süre için, en az 4 haftalık hallerin uyacağı koşullar belirlenmiş olmakla birlikte, bir ücretli izin verilecektir. çok su ürünleri halinin, gerekli hijyen koşullarını taşımadığı bilinmektedir. AB mevzuatı uyarınca hallerin de ciddi biçimde Bazı balıkçı teknelerinde işverenin, çalışanların sağlık ve modernizasyonu gerekecektir. güvenliğini teminen alması gereken tedbirler, teknelerde bulundurulacak alet-ekipman ile teknelerin özelliklerini ortaya Türkiye’de AB’ye ihracat yapmak üzere onay almış çok sayıda koyan AB mevzuatına ise, 2004 yılında kabul edilen Balıkçı işleme tesisi bulunmakta olup, bu tesisler yukarıda belirtilen Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri koşulları karşılamaktadır. “Gıda güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Hakkında Yönetmelik ile uyum sağlanmıştır. Buna göre Sağlığı politikaları” faslına ilişkin bir çalışmada, Türkiye’de tekne sahiplerinin, belirlenen gereklilikleri yerine getirmeleri bu kapsamda değerlendirilen 198 işletmenin%60’ının, AB ve teknelerde kişisel korunma ürünlerini bulundurmaları kurallarına uygun olarak çalıştığı tespit edilmiştir. Dolayısı gereklidir. ile geriye kalan 78 tesisin modernizasyonu yapılmak durumundadır. Bu tesisler için müzakereler sırasında geçiş Coğrafi olarak izole ve sağlık imkanlarına uzak olmaları süresi alınamaması halinde, üyelikle birlikte kapatılmaları nedeniyle, seyir halindeki teknelerde belirli tıbbi malzemelerin, gerekecektir. kapasitesi ve mürettebatı belirli sayının üzerinde olanlarda ise doktor bulundurulması ve bu tür gemilere tıbbi konsültasyon Türkiye’de, oldukça dağınık bir yapıdaki liman ve barınaklarda temin edilmesine yönelik AB mevzuatına uyumlu olarak karaya çıkarılan su ürünlerinin çoğu, teknelerle veya 2002 yılında Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet kamyonlarla taşınmaktadır. Kullanılan araçların önemli bir Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları bölümü, AB mevzuatında belirtilen koşulları sağlamaktan Hakkında Yönetmelik kabul edilmiştir. Buna göre teknelerin uzaktır. Bu bağlamda, nakliye, soğuk zincirin en zayıf halkasını yer aldıkları kategori için oluşturulan ilaç ve araç-gereç oluşturduğundan bu tür araçlara da yatırım yapılması listesindeki ürünlerin, sözkonusu teknelerde bulundurulması gerekecektir. gerekmektedir. 98 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Müktesebatına Uyumun Türk Balıkçılık Sektörüne Etkileri Notlar 1 “Türkiye’nin Su Ürünleri Politikası Alanında AB Müktesebatına Yasal ve Kurumsal Uyumu” Projesi 2 FAO, Fishing Operations, 1.Vessel Monitoring System, FAO Technical Guidelines for Responsible Fisheries, 1998, s. 42 3 AB Katılım Müzakereleri kapsamında gerçekleştirilen ayrıntılı tarama toplantılarında balıkçılık filosunun yapısına ilişkin olarak, Türkiye’de boyu 15 m üzerinde olan 1.245 adet tekne bulunduğu bilgisi verilmiştir. Bu bağlamda, boyu 15 m ve üzeri tekneler için toplam maliyet 1245 x 4600 € = 5,73 milyon € olarak hesaplanmıştır. 4 Türkiye’de boyu 10-15 metre arasında 1.564 tekne bulunmaktadır. Bu bağlamda ilave maliyet, 1564 teknex4.600 €= 6,73 milyon € olarak hesaplanmıştır. 5 UK Department for Environment, Food and Rural Affairs, Impact Assessment of Commission Proposals establishing a Control System to ensure compliance with the CFP, March 2009, p. 9 6 Bu rakam, ilgili Türk mevzuatında istenen özellikleri karşılayan bir cihazın, KDV ve montaj dahil Türkiye’deki yaklaşık piyasa fiyatıdır. 7 AB mevzuatı uyarınca, motor gücü ve GT açısından filo kapasitesi belirlenip sabitlenmekte, filoya yeni tekne girişine ise, sadece aynı kapasitede bir teknenin filodan çıkması durumunda izin verilmektedir. 8 Hijyen kriterlerine ilişkin temel AB mevzuatı, 852/2004/EC ve 853/2004/EC sayılı Gıda Maddelerinin genel Hijyen kuralları ile Hayvansal kökenli ürünlere yönelik özel hijyen kurallarını belirleyen Tüzüktür. Bunlardan 852/2004 sayılı Tüzüğün bazı hükümleri, Gıda Güvenliği ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne Dair Yönetmelikte öngörülen asgari teknik ve hijyenik şartlarla benzerlikleri bulunmaktadır. 853/2004/EC sayılı tüzüğün, su ürünleri ile ilgili hükümleri ise Su Ürünleri Yönetmeliği ve Su Ürünleri İşleme ve Değerlendirme Tesisi Denetimi Talimati kapsamında ele alınan bazı hususlarla benzerlikler göstermektedir. 9 Genel Hijyen Kuralları kısaca şunlardır: Gıda işletmesi her türlü bulaşmayı engelleyebilecek kolay temizlenebilir şekilde planlanmalı, uygun olarak inşa edilmiş tuvalet, lavabo vb. bulunmalı; uygun temizlik ve bakımı yapılmalı; uygun sıcaklıklarda depolama ve nakliye sağlanmalı ve izlenmeli; uygun havalandırma ve ışıklandırma sağlanmalı; kullanılacak ekipman gıda güvenliği şartlarını taşımalı ve bakımı yapılmalı; gıda zincirinin her aşamasında gıda güvenliği tedbirleri alınmalı, sıcak ve soğuk su sağlanmalı, gıda ile temas eden su, devir daim suyu, buz ve buhar gıda güvenliği şartlarını taşımalı; tüm atıklar uygun biçimde izole ve bertaraf edilmeli; çalışan personel kişisel hijyen şartlarına uymalı ve tüm hijyen gerekliliklerini sağlamalı; kullanılan hammadde güvenli olmalı ve uygun biçimde depolanmalı; uygun zararlı mücadelesi yapılmalı; gıdaya uygun ambalaj malzemesi kullanılmalı ve ambalajlama uygun biçimde yapılmalı; uygulanacak ısıl işlem, standartları karşılamalı, bulaşıyı önleyecek şekilde uygulanmalı ve izlenerek kayıt altına alınmalı; çalışanların gıda güvenliği ve genel hijyen kurallarına ilişkin eğitimleri sağlanmalıdır. AB ORTAK BALIKÇILIK BİLGİ POLİTİKASINA İLİŞKİN BİLGİ KAYNAKLARI Dr. Şebnem KARAUÇAK, Eurohorizons Danışmanlık I. AB VE TÜRKİYE’DEKİ TEMAS NOKTALARI • Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries (STECF) (Balıkçılık Bilimsel Teknik ve Ekomonik Komitesi) 1. Avrupa Birliği’ndeki Temas Noktaları https://stecf.jrc.ec.europa.eu/home • Advisory Committee on Fisheries and Aquaculture (ACFA) • European Commission, Directorate General for Maritime Affairs and Fisheries (Avrupa Komisyonu Balıkçılık ve (Balıkçılık ve Su Ürünleri Danışma Komitesi) http://ec.europa.eu/fisheries/cfp/governance/acfa_en.htm Denizcilik Genel Müdürlüğü) • European Economic and Social Committee, Section NAT http://ec.europa.eu/dgs/fisheries/index_en.htm (Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi, NAT Birimi (Tarım, • European Parliament, Committee on Fisheries (PECH) Çevre, Su Ürünleri, Hayvan Sağlığı)) (Avrupa Parlamentosu Balıkçılık Komitesi) http://eesc.europa.eu/sections/nat/index_en.asEUROFISH http://www.europarl.europa.eu/committees/ http://www.eurofish.dk pech_home_en.htm • EUROPÊCHE (Avrupa Birliği Ulusal Balıkçı İşletmeleri • Council ot the European Union, Agriculture and Fisheries (AB Konseyi, Tarım ve Balıkçılık Bölümü) Örgütleri Derneği) http://www.europeche.org http://www.consilium.europa.eu/App/NewsRoom/ • EUROPÊCHE Üyesi Ulusal Örgütler: loadBook.aspx?id=355&lang=1&bid=100&infotarget= &target= 100 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları • Almanya, Deutscher Fischerei Verbant 2. Türkiye’deki Temas Noktaları (Alman Balıkçılar Derneği) www.deutscher-fischerei-verband.de • Belçika, Rederscentrale (Armatörler Merkezi) www.rederscentrale.be • Danimarka, Danmarks Fiskeriforening (Danimarka Balıkçılar Derneği) www.fiskeriforening.dk • İspanya, Federación Espaňola de Armadores de Buques de Pesca (FEABP) (İspanya Balıkçı Armatörler Federasyonu) [email protected] ; Federaciōn Espaňola de Organizaciones Pesqueras (FEOPE) (İspanya Balıkçılık Örgütleri Federasyonu) www.feope.com; Federaciōn Nacional de Cofradias de Pescadores (Ulusal Balıkçı Dernekleri Federasyonu) f [email protected] • Fransa, Union des Armateurs à la Pêche de France (UAPF) (Fransa Balıkçı Armatörler Birliği) [email protected] • İngiltere, National Federation of Fishermen’s Organisations (NFFO) (Ulusal Balıkçı Örgütleri Federasyonu) www.nffo.org.uk ; Scottish Fishermen’s Federation (İskoç Balıkçıları Federasyonu) www.sff.co.uk •Yunanistan, Panhellenic Middle Range Union of Shipowners (PEPMA) (Yunan Armatörler Birliği) [email protected] • İtalya, Federazione Nazionale dele imprese di Pesca (Ulusal Balıkçı İşletmeleri Federasyonu) www.federpesca.it • İsveç, Sveriges Fikares Riksförbund (İsveç Balıkçılar Federasyonu) [email protected] • Hollanda, Stiching van de Nederlandse Visserij (Hollanda Balıkçılar Vakfı) www.pvis.nl/ • Malta, Apex Organization of Cooperatives (Apex Kooperatifler Birliği) www.apexmalta.coop • Polonya, North Atlantic Producers Organization (Kuzey Atlantik Üreticileri Örgütü) www.paop.org.pl • T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı http://www.tarim.gov.tr • T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sektererliği – ABGS www.abgs.gov.tr • Sahil Güvenlik Komutanlığı http://www.sgk.tsk.tr • Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) http://www.tobb.org.tr • Su Ürünleri Yetiştiricileri Birlikleri http://www.tarimziraat.com/uretici_birlikleri/ su_urunleri_yetistiricileri_birligi • Su Ürünleri Federasyonu http://www.sufed.org • Akuakültür Derneği http://www.aquaculture.web.tr • Balıkçılığı Koruma ve Geliştirme Derneği h ttp://www.bkgd.org • Balıkçılık Teknolojisi Mühendisleri Derneği http://www.btmd.org • Orkinos Yetiştiricileri ve İhracatçıları Derneği http://www.oyid.com • Su Ürünleri Derneği http://fisheries.ege.edu.tr/dernek • Su Ürünleri Mühendisleri Derneği http://site.mynet.com/sumder • Su Ürünleri Tanıtım Derneği http://www.suurunleri.org • Su Ürünleri Tanıtım Grubu http://www.turkishseafood.org.tr • İzmir Su Ürünleri Yetiştiriciliği ve Üreticileri Derneği http://www.suderizmir.org • Türk Deniz Araştırmaları Vakfı http://www.tudav.org • İstanbul Balık Müstahsilleri Derneği http://www.istanbulbalikcilik.com.tr • Muğla Kültür Balıkçıları Derneği http://www.muglakulturbalikcilari.com • Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü http://www.sumae.gov.tr • Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretim ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü http://www.akdenizsuurunleri.gov.tr • Deniz Ticaret Odası http://www.denizticaretodasi.org II. TEMEL KAYNAKLAR • 3259/94/AT sayılı, balıkçı teknelerinin özelliklerine ilişkin Konsey Tüzüğü (2930/86/AET sayılı Tüzüğe değişiklik 1. Genel Hükümler getirmiştir.) • COM(2006)360 sayılı, “azami sürdürülebilir ürün oranları ile • COM(2009)163 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası reformuna ilişkin Yeşil Kitap AB balıkçılığında sürdürülebilirlik” konulu Komisyon Tebliği • 2371/2002/AT sayılı, balıkçılık kaynaklarının Ortak Balıkçılık • 1627/94/AT sayılı, özel avlanma izinlerine ilişkin genel Politikası kapsamında korunması ve sürdürülebilir kullanımı şartları belirleyen Konsey Tüzüğü hakkında Konsey Tüzüğü • COM(2005)647 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın • 2371/2002/AT sayılı Konsey Tüzüğü’nün uygulamasına basitleştirilmesi ve iyileştirilmesine ilişkin Komisyon Tebliği • COM(2002)637 sayılı, üçüncü ülkelerle balıkçılık için ortaklık anlaşmaları hakkında Komisyon Tebliği ilişkin kurallar getiren 1438/2003/AT sayılı Komisyon Tüzüğü (916/2004/AT sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.) • 1242/2004/AT sayılı, yeni üye ülkeler için 2371/2002/AT sayılı • COM(2002)677 sayılı, üçüncü ülkelerle balıkçılık işbirliği anlaşmalarında bütünleştirilmiş bir çerçeve oluşturulmasına dair Komisyon Tebliği Tüzükte yer alan bazı önlemler konusunda derogasyonlar getiren Konsey Tüzüğü • 1281/2005/AT sayılı, avlanma lisanslarının düzenlenmesi • COM(2007)160 sayılı, Karadeniz’de sinerji: yeni bir bölgesel işbirliği girişimi konulu Komisyon Tebliği ve lisanslarda yer alması gereken asgari bilgilere ilişkin Komisyon Tüzüğü • COM(1999)613 sayılı, Topluluğun bölgesel balıkçılık • 26/2004/AT sayılı, balıkçı teknelerinin kayıt ettirilmesine örgütlerine katılımına ilişkin Komisyon Tebliği ilişkin Konsey Tüzüğü (1799/2006/AT sayılı Tüzükle değişiklik • 71/128/AET sayılı, Balıkçılık Danışma Komitesi’nin kurulması hakkında Komisyon Kararı (son olarak 2004/864/AT sayılı Komisyon Kararı ile değişiklik getirilmiştir.) getirilmiştir.) • 2244/2003/AT sayılı, uydu bazlı tekne denetleme sistemine (VMS) ilişkin detaylı kuralları ortaya koyan Komisyon Tüzüğü • 2004/585/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası kapsamında Bölgesel Danışma Konseyi oluşturulmasına ilişkin Konsey Kararı • 1461/2003/AT sayılı, avlanma faaliyetleri hakkında elektronik bilgi transferi ve uzaktan algılama ile ilgili pilot projelerle ilgili koşulları belirleyen Komisyon Tüzüğü • 2005/629/AT sayılı, Balıkçılık Bilimsel Teknik ve Ekonomik Komitesi’nin kurulması hakkında Komisyon Kararı • 1342/2008/AT sayılı, morina stoklarına ve bu stokların sömürülmesine neden olan balıkçılık faaliyetlerine ilişkin uzun vadeli bir plan oluşturan Konsey Tüzüğü 2. Kaynakların ve Çevrenin Korunması • 43/2009/AT sayılı, 2009 yılında Topluluk sularında ve avlanma kısıtlaması olan sularda faaliyet gösteren Topluluk 2.1. Kaynakların Korunması teknelerine yönelik avlanma koşulları ve bazı balık stoklarına ilişkin uygulamaları içeren Konsey Tüzüğü • COM(2007)/136 sayılı, “Avrupa Balıkçılığında İstenmeyen Yan-Avların Azaltılmasına ve Iskartanın Ortadan • COM(2007)30 sayılı, açık deniz balık stoklarının yönetiminde revizyona ilişkin Komisyon Tebliği Kaldırılmasına Yönelik Bir Politika” konulu Komisyon Tebliği • COM(2007)73 sayılı, balıkçılıkta “hak odaklı yönetim” • 2115/2005/AT sayılı, Kuzeybatı Atlantik Balıkçılık Örgütü çerçevesinde, Grönland pisi balığına ilişkin bir geri kazanım (balıkçı, balıkçı teknesi, işletme veya kooperatiflere münferit avlanma hakları verilmesine dayanan sistem) araçlarına ilişkin Komisyon Tebliği planı oluşturan Konsey Tüzüğü • 2807/83/AET sayılı, üye ülkelerin avlanma faaliyetlerine ilişkin bilgi kayıtlarına detaylı kurallar getiren Konsey • COM(2007)39 sayılı, OBP kapsamında avlanma kapasitesinin iyileştirilmesi ve avlanma çabası göstergelerine ilişkin Tüzüğü (son olarak 1965/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü ile değişiklik getirilmiştir.) Komisyon Tebliği • 1936/2001/AT sayılı, bazı aşırı göçmen balık stoklarının • 1954/2003/AT sayılı, bazı Topluluk avlanma alanları ve avcılığına uygulanabilir kontrol önlemlerini belirleyen kaynakları ile ilgili avlanma çabalarının yönetimine ilişkin Konsey Tüzüğü (1005/2008/AT sayılı, Tüzükle değişiklik Konsey Tüzüğü (2847/93/AT sayılı, Tüzüğe değişiklik getirilmiştir.) getirmiştir.) 102 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları • 1984/2003/AT sayılı, Topluluk içindeki mavi yüzgeçli orkinos, kılıç balığı ve patlak gözlü orkinos ticaretinin istatistiki denetimine yönelik bir sistem oluşturan Konsey Tüzüğü • 1543/2000/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın uygulanması için gerekli olan verilerin toplanması ve yönetimi ile ilgili bir Topluluk çerçevesi oluşturan Konsey Tüzüğü (1343/2007/AT sayılı, Tüzük ile değişiklik getirilmiştir.) • 1185/2003/AT sayılı, köpekbalığı yüzgeçlerinin teknelerde çıkarılmasına dair Konsey Tüzüğü • 2847/1993/AET sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’na ilişkin kontrol sistemini ortaya koyan Konsey Tüzüğü (1098/2007/ AT sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.) • COM(2002)535 sayılı, Akdeniz’deki balıkçılık kaynaklarının • 92/43/AET sayılı, yabani flora ve fauna ile doğal yaşam ortamlarının korunmasına ilişkin Konsey Direktifi • 97/62/AT sayılı, yabani flora ve fauna ile doğal yaşam ortamlarının korunmasına ilişkin teknik ve bilimsel gelişmelere ilişkin Konsey Direktifi • 129/2003/AT sayılı, balık ağı göz genişliklerini ve kalınlıklarını belirleyen detaylı kurallara ilişkin Komisyon Tüzüğü • 3440/84/AET sayılı, trollere aygıtlar tutturulmasına ilişkin Komisyon Tüzüğü • COM(2002)656 sayılı, ıskarta balık oranını azaltmaya yönelik Topluluk Eylem Planı’na ilişkin Komisyon Tebliği • 1359/2008/AT sayılı, Topluluk balıkçı teknelerinin 2009-2010 Ortak Balıkçılık Politikası dahilinde korunması ve yılları için bazı açık deniz balık stoklarını avlama imkanlarını sürdürülebilir kullanımına yönelik Topluluk Eylem Planı düzenleyen Konsey Tüzüğü hakkında Komisyon Tebliği • 1967/2006/AT sayılı, Akdeniz’de balıkçılık kaynaklarının sürdürebilir kullanımına yönelik idari önlemler hakkında Konsey Tüzüğü • 865/2007/AT sayılı balıkçılık kaynaklarının OBP kapsamında korunması ve sürdürülebilir kullanımı hakkında Konsey Tüzüğü (2371/2002/AT sayılı Tüzüğe değişiklik getirmiştir.) • COM(2003)130 sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın etkin ve aynı şekilde uygulanmasına ilişkin Komisyon Tebliği • 936/2001/AT sayılı, göç eden balık stoklarının avlanmasına • 1300/2008/AT sayılı, Batı İskoçya’daki ringa stokları ve bunların sömürülmesine neden olan balıkçılık faaliyetlerine ilişkin çok yıllı bir plan oluşturan Konsey Tüzüğü • 1542/2007/AT sayılı, ringa balığı, uskumru ve istavritle ilgili karaya çıkarma ve tartma prosedürlerine ilişkin Komisyon Tüzüğü • 1386/2007/AT sayılı, Kuzeybatı Atlantik Balıkçılık Örgütü’nün denetim bölgesine yönelik koruma ve uygulama önlemlerine ilişkin Konsey Tüzüğü • 509/2007/AT sayılı, “Western Channel” bölgesinde dil balığı ilişkin kontrol önlemlerini belirleyen Konsey Tüzüğü stoklarının sürdürülebilir şekilde avlanmasına ilişkin çok yıllı (869/2004/AT sayılı, Tüzükle değişiklik getirilmiştir.) plan ortaya koyan Konsey Tüzüğü • 520/2007/AT sayılı, 973/2001/AT sayılı, Konsey Tüzüğünü yürürlükten kaldıran ve bazı uzak göçmen balık stoklarının korunmasına yönelik teknik önlemleri ortaya koyan Konsey Tüzüğü • COM(2006)100 sayılı, bazı balık stoklarının korunmasına yönelik teknik önlemleri ortaya koyan Konsey Tüzüğü Teklifi • 41/2006/AT sayılı, Topluluk sularında avlanan Topluluk tekneleri için geçerli olan avlanma kotaları ve buna bağlı koşullara ilişkin Konsey Tüzüğü • 649/2009/AT sayılı, yıldan yıla balıkçılık kotalarının yönetimi çerçevesinde, 2009 yılına ilişkin bazı balık kotalarını düzenleyen Komisyon Tüzüğü • 302/2009/AT sayılı, Akdeniz ve Doğu Atlantik’te mavi yüzgeçli orkinos için çok yıllı geri kazanım planı hakkında Konsey Tüzüğü • 1098/2007/AT sayılı, Baltık Denizi’ndeki morina stoklarına ve bu stokların sömürülmesine neden olan balıkçılık faaliyetlerine ilişkin çok yıllı bir plan ortaya koyan Konsey Tüzüğü • 811/2004/AT sayılı, Kuzeyli berlam balığı stoklarının iyileştirilmesine yönelik önlemler getiren Konsey Tüzüğü • 1239/98/AT sayılı, balıkçılık kaynaklarının korunmasına ilişkin bazı teknik kurallar belirleyen Konsey Tüzüğü (847/97/ AT sayılı Tüzüğe değişiklik getirmiştir.). • 2347/2002/AT sayılı, açık deniz balıkçılığına ilişkin spesifik erişim kuralları ve koşulları getiren Konsey Tüzüğü • COM(2009)40 sayılı, köpek balıklarının korunması ve yönetimine ilişkin Topluluk eylem planı oluşturulmasına dair Komisyon Tebliği • 199/2008/AT sayılı, balıkçılık sektöründe verilerin toplanması, yönetimi ve kullanımı ile, OBP’ye ilişkin bilimsel tavsiyelerin desteklenmesini içeren bir Topluluk çerçevesi oluşturulmasına dair Konsey Tüzüğü • 768/2005/AT sayılı, Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı’nın oluşturulmasına ilişkin Konsey Tüzüğü • 1005/2008/AT sayılı, yasa dışı, raporlanmayan ve düzenleme dışı balıkçılık faaliyetlerinin önlenmesi, engellenmesi ve ortadan kaldırılmasına yönelik bir Topluluk sistemi oluşturan Konsey Tüzüğü • COM(2008)469 sayılı, fok ürünlerinin ticaretine ilişkin AP ve Konsey Tüzüğü • 2005/938/AT sayılı, Uluslarararası Yunus Koruma Programı Sözleşmesi’nin Topluluk tarafından onaylanması hakkında • 199/2008/AT sayılı, balıkçılık sektöründe verilerin Konsey Kararı toplanması, yönetimi ve kullanımı ile OBP konusunda • COM(2007)823 sayılı, balina avcılığına ilişkin Topluluk bilimsel danışmanlığın desteklenmesine yönelik bir Topluluk çerçevesi oluşturan Konsey Tüzüğü eylemleri hakkında Komisyon Tebliği • 734/2008/AT sayılı, açık denizlerdeki hassas sualtı • 1639/2001/AT sayılı, 1543/2000/AT sayılı Tüzüğün ekosistemlerinin tahrip edici balıkçılık faaliyetlerinden uygulamasına ilişkin detaylı kurallar getiren ve balıkçılık sektöründe verilerin toplanmasına ilişkin Topluluk korunmasına ilişkin Konsey Tüzüğü • COM(1997)719 sayılı, AB’de balıkçılık ürünlerinin geleceği: programları oluşturan Komisyon Tüzüğü (1581/2004/AT sayılı Tüzükle değişiklik getirilmiştir.) Sorumluluk, işbirliği ve rekabet konulu Komisyon Tebliği • 98/249/AT sayılı, Kuzey Doğu Atlantik’te deniz çevresinin • 2000/439/AT sayılı, üye ülkelerin OBP kapsamında veri toplama, araştırma ve pilot proje uygulama faaliyetlerine ilişkin masraflarına Topluluk tarafından finansal katkı korunmasına ilişkin sözleşmenin sonuçlandırılmasına dair Konsey Kararı • 94/157/AT sayılı, Baltık Denizi bölgesinde deniz çevresinin sağlanmasına ilişkin Konsey Kararı korunması sözleşmesinin sonuçlandırılmasına dair Konsey • 1966/2006/AT sayılı, uzaktan algılama ve elektronik kayıt ile balıkçılık faaliyetlerinin raporlanmasına ilişkin Konsey Tüzüğü Kararı • 77/585/AET sayılı, Akdeniz’in kirlenmeye karşı korunması sözleşmesinin ve Akdeniz’de gemilerden ve uçaklardan • 1996/2006/AT sayılı Tüzüğün uygulanmasına ilişkin detaylı kurallar getiren 1566/2007/AT ve 1303/20007/AT sayılı Komisyon Tüzükleri kaynaklanan kirliliğin önlenmesi sözleşmesinin sonuçlandırılmasına ilişkin Konsey Kararı • 2000/60/AT sayılı, Su politikası hakkında bir Topluluk eylem çerçevesi oluşturan AP ve Konsey Direktifi 2.2. Çevrenin Korunması • 2006/44/AT sayılı, balık yaşamının desteklenmesi için, korunması ve iyileştirilmesi gereken tatlı suların kalitesi • COM(2005)504 sayılı, “Deniz Ortamının Korunması hakkında hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi Tematik Strateji” başlıklı Komisyon Tebliği 3. Su Ürünleri Yetiştiriciliği • 2008/56/AT sayılı, Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi • COM(2002)186 sayılı, çevrenin korunmasına yönelik yükümlülüklerin Ortak Balıkçılık Politikası’na dahil edilmesi için bir Topluluk Eylem Planı oluşturan Komisyon Tebliği • COM(2001)162 sayılı, Balıkçılık için Biyoçeşitlilik Eylem Planı hakkında Komisyon Tebliği • 708/2007/AT sayılı, su ürünleri yetiştiriciliğinde yabancı ve yerelde bulunmayan türlerin kullanımına ilişkin Konsey Tüzüğü • 2006/113/AT sayılı, su kabuklularının yaşadığı suların • COM(2005)275 sayılı, “Balıkçılık Ürünleri İçin Eko-Etiket Sistemi Oluşturulmasına Yönelik Topluluk Yaklaşımı kalitesine ilişkin AP ve Konsey Direktifi • COM(2002)511 sayılı, Avrupa su ürünleri yetiştiriciliğinde Hakkında Tartışma” konulu Komisyon Tebliği sürdürülebilir kalkınma stratejisine ilişkin Komisyon Tebliği • COM(1998)42 sayılı, Avrupa Topluluğu biyoçeşitlilik 4. Ortak Piyasa Düzeni stratejisine ilişkin Komisyon Tebliği • 93/626/AT sayılı, Biyoçeşitlilik Sözleşmesi’nin sonuçlandırılmasına ilişkin Konsey Kararı • 104/2000/AT sayılı, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğindeki • 812/2004/AT sayılı, deniz memelilerinin kazaen avlanmasına ilişkin önlemler belirleyen Konsey Tüzüğü (88/98/AT sayılı Tüzüğe değişiklik getirmiştir.) ortak piyasa düzenine ilişkin Konsey Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerindeki üretici örgütlerinin tanınması • 83/129/AET sayılı, belirli fok yavrularının ve bunların konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen ürünlerinin üye devletlere ithaline ilişkin Konsey Direktifi 104 2318/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, ürünlerde kaliteyi artırmak • 1006/2008/AT sayılı, Topluluk balıkçı teknelerinin, Topluluk amacıyla, balıkçılık sektörlerindeki üretici örgütlerinin suları dışındaki avlanma faaliyetlerine ve üçüncü ülke özel olarak tanınması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen teknelerinin Topluluk sularına girişlerine ilişkin izinleri 1924/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü düzenleyen Konsey Tüzüğü (2847/93/AET ve 1627/94/AT • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, balıkçılık sektöründeki sayılı tüzüklere değişiklik getirmiştir.) uygulama planlarına ilişkin ilgili detaylı kuralları belirleyen 2508/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü 5. Yapısal Önlemler ve Finansman • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, branşlararası örgütlerin tanınma koşulları, tanınma statüsünün verilmesi ve geri • 498/2007/AT sayılı, Avrupa Balıkçılık Fonu hakkında Konsey alınması konularında uygulanmasına ilişkin detaylı kuralları Tüzüğü’nün uygulanmasına ilişkin detaylı kuralları belirleyen belirleyen 1813/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü Komisyon Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünlerinin • 861/2006/AT sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’nın piyasadan çekilmeleri durumunda sağlanan mali tazminat uygulanmasına yönelik finansal önlemlere ve deniz konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen hukukuna ilişkin Konsey Tüzüğü 2509/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünleri için uzatma yardımlarının verilmesi konusunda uygulanması • 1198/2006/AT sayılı, Avrupa Balıkçılık Fonu hakkında Konsey Tüzüğü • 1860/2004 sayılı, AT Antlaşması’nın 87. ve 88. Maddelerinin ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 2814/2000/AT sayılı tarım ve balıkçılık sektörlerinde de minimis yardıma ilişkin Komisyon Tüzüğü olarak uygulanması hakkında Komisyon Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünlerine • AT Antlaşması’nın 87. ve 88. Maddeleri yönelik “tek fiyatta yardım”ın sağlanması konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 939/2001/AT 6. Gıda Güvenliği ve Hayvan Sağlığı sayılı Komisyon Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, belirli balıkçılık ürünleri için özel depolama yardımı yapılması konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 2813/2000/AT sayılı Komisyon Tüzüğü • 104/2000/AT sayılı Tüzüğün, işleme endüstrisinde kullanılacak orkinos türlerine yönelik telafi edici yardımın verilmesi konusunda uygulanması ile ilgili detaylı kuralları belirleyen 2183/2001/AT sayılı Komisyon Tüzüğü • 2406/96/AT sayılı, bazı balıkçılık ve su ürünleri için ortak pazarlama standartlarını belirleyen Konsey Tüzüğü • 1309/2008/AT sayılı, 104/2000/AT sayılı Konsey Tüzüğü’nün I. ve II. Eklerinde yer alan balıkçılık ürünleri için, 2009 avlanma • 178/2002/AT sayılı, gıda yasasına ilişkin genel ilke ve kuralları belirleyen, Avrupa Gıda Güvenliği Ofisi’ni kuran Tüzük • 852/2004/AT sayılı, gıda maddelerinin hijyenine ilişkin gıda işletmelerinin uyması gereken genel kuralları ortaya koyan Konsey Tüzüğü • 853/2004/AT sayılı, hayvansal kökenli gıda ürünlerinin hijyeni ile ilgili spesifik kuralları belirleyen Konsey Tüzüğü • 854/2004/AT sayılı, insan tüketimine yönelik hayvansal kökenli gıda ürünlerinin resmi kontrollerinin düzenlenmesine ilişkin spesifik kuralları belirleyen Konsey Tüzüğü • 2006/88/AT sayılı, suda yaşayan hayvanlara ve bunlara bağlı yılına ait Topluluk geri alım ve satış fiyatlarını belirleyen su ürünlerine ilişkin hayvan sağlığı gereklilikleri ve suda Komisyon Tüzüğü yaşayan hayvanlarda görülen bazı hastalıkların önlenmesi • 2065/2001/AT sayılı balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği ürünleri hakkında tüketicinin bilgilendirilmesine ilişkin Komisyon Tüzüğü • 2847/93/AET sayılı, Ortak Balıkçılık Politikası’na yönelik bir kontrol sistemi getiren Konsey Tüzüğü (1005/2008/AT sayılı, Tüzükle değişiklik getirilmiştir.) ve kontrolü hakkında Konsey Direktifi • 1999/468/AT sayılı, Avrupa Komisyonu’na verilen yürütme yetkilerinin kullanılmasına yönelik usulleri açıklayan Konsey Kararı • 2004/41/EC sayılı, insan tüketimine yönelik belirli hayvansal gıdaların üretimi ve piyasaya sürülmesine ilişkin hijyen ve sağlık koşulları hakkındaki bazı direktifleri yürürlükten kaldıran Direktif 7. Sosyal Koşullar Prellezo, R., Accadia, P., Andersen J. L, “Mevcut Biyo-ekonomik Modeller Araştırması”, Sukarrieta: AZTI-Tecnalia, 2009 • 1999/63/AT sayılı, Avrupa Topluluğu Gemi Sahipleri Sualtı Kaynakları ve Ekosistem Çalışmaları Enstitüsü Birliği (ATSA) ve Taşımacılık İşçi Birlikleri Federasyonu (Wageningen IMARES), “Balıkçılık Sektörü’nde Enerji (FETT) arasında yapılan ve gemicilerin çalışma saatlerinin düzenlenmesini ele alan Anlaşma hakkında Konsey Direktifi • 1999/95/AT sayılı, Topluluk limanlarını kullanan gemilerde çalışma saatlerinin düzenlenmesine ilişkin Konsey Direktifi • 1999/130/AT sayılı, gemicilerin çalışma saatlerine ve gemiye personel olarak alınmalarına ilişkin 180 sayılı, ILO Sözleşmesi’nin onaylanması ve 1976 Deniz Ticareti Sözleşmesi’nin 1996 tarihli Protokolü hakkında Komisyon Tavsiyesi Tasarrufu”, 2009 Framian BV, “Balıkçılık için De Minimis Devlet Yardımlarının Artırılmasının Ekonomik Analizi”, 2009 Alyne E. Delaney, Aalborg Üniversitesi Araştırma Merkezi, “Baltık Denizi’ndeki Küçük Ölçekli Balıkçılık Topluluklarının Profilinin Çıkarılması”, 2008 Eurofish, “Balık ve Su Ürünleri Piyasalarının Ortak Organizasyonunun Değerlendirilmesi”, 2008 • 93/103/AT sayılı, balıkçı teknelerinde çalışanlara ilişkin asgari güvenlik ve sağlık gereklilikleri hakkında Konsey Direktifi • 92/29/AET sayılı, teknelerde tıbbi müdahele için asgari sağlık ve güvenlik gereksinimleri hakkında Konsey Direktifi MRAG, MG Otero & PolEM,“Açık Denizlerde Dip Malzemeleri Kullanan Topluluk Balıkçılık Filolarının Ekonomik ve Sosyal Öneminin Analizi”, 2008 Ernst & Young, AND-I, Eurofish, Indemar, “AB’de Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Ekonomik Performansı ve Rekabet III. İNTERNET SAYFALARI Edebilirliği Araştırması”, 2008 Sualtı Kaynaklarının Yönetimi ve Ekonomisi Merkezi (CEMARE), Su Ürünleri Balıkçılık Bilgi Paylaşım Portalı “Morina Balığı Kurtarma Planı’nın Kuzey Denizi’ndeki Karışık http://www.aquapena.com Balık Türleri Üzerindeki Ekonomik Etkileri” (EcoCoRP), 2008 AB Denizcilik ve Balıkçılık Mevzuat Özetleri Eurohorizons Danışmanlık, “Avrupa Birliği Balıkçılık Müktesebat http://europa.eu/legislation_summaries/ Rehberi”, Bandırma Ticaret Odası Yayını, 2007 maritime_affairs_and_fisheries/index_en.htm FAO Globefish&Eurofish, “Avrupa Balıkçılık Ürünleri Fiyat Avrupa Komisyonu Balıkçılık ve Denizcilik Genel Raporu”, 2007 Müdürlüğü’nün Ortak Balıkçılık Politikası Sayfası Bord Iascaigh Mhara, “Pasif Balıkçılık Malzemelerinin http://ec.europa.eu/fisheries/cfp_en.htm İşaretlenmesindeki Farklı İşaret Şamandırası Tekniklerinin Avrupa Komisyonu’nun Balıkçılık Alanındaki Yayınları Değerlendirilmesi”, 2007 (Araştırma ve Raporlar) Institut Français de Recherche pour l’Exploitation de la MER http://ec.europa.eu/fisheries/publications/ (IFREMER), “Avrupa’da Küçük Ölçekli Kıyı Balıkçılığı”, 2007 studies_reports_en.htm#aquaculture MRAG, “Spesifik Balık Türleri için Iskarta Politikasının Etki B.M. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Yayınları Analizi”, 2007 http://www.fao.org/corp/publications/en Poseidon Sualtı Kaynakları Yönetimi Ltd., “Hassas Bölgelerde EUROFISH Yayınları Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Çevresel Etkilerinin Bazı http://www.eurofish.dk Boyutları”, 2006 EUROPECHE Yayınları LEI BV & Framian BV, “Balıkçılık Sektöründe İstihdam: Mevcut http://www.europeche.org/rubrique.php3?id_rubrique=70 Durum”, 2006 Bruno Goussault, Bernard Leveau, Eurofish, “Deniz Ürünleri İçin IV. KAYNAKÇA Ambalajlama Teknolojisi Rehberi”, 2006 Prof. Hans Henrik Huss, Dr. Simon Derrick, Dr. Mike Dillon, Eurofish, “AB’de Balık ve Su Ürünlerinin Tedarik Edilmesi ve Pazarlanması Araştırması” Mayıs 2009 Humber Institute of Food & Fisheries, Grimsby, UK “Deniz Ürünleri Hijyen Yönetimi Rehberi”, 2005 Framian BV, “AB Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektörü İncelemesi”, Mayıs 2009 Wydawnitctwo, “Deniz Ürünleri Sözlüğü”, 2005 Oceanic Developpement, “Avrupa Ton Balığı Sektörü: Naturland e.V & Organic Services GmbH, “Organik Su Ürünleri Yetiştiriciliği: Üretim ve Pazarlar”, 2009 Ekonomik Durum, Beklentiler ve Ticaret Liberalizasyonunun Etkilerinin Analizi”, 2005 106 Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları Avrupa Çevre Politikası Enstitüsü (IEEP), “Kayıp Balıkçılık Bahar Balta Malzemeleri ile Hayalet Avcılık”, 2005 Stirling Üniversitesi Su Ürünleri Enstitüsü, “Su Ürünü Levrek ve Çipura Türleri Piyasa Analizi”, 2004 Avrupa Balıkçılık Danışma Komisyonu (EIFAC), “Avrupa Tatlı Su Ürünleri Yetiştiriciliği Piyasa Perspektifleri”, 2001 Nicky Spencer, “Memeli Deniz Hayvanlarının Balıkların Yanında Avlanmasına ilişkin Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi”, 2000 Bahar Balta lisans eğitimini 2007 yılında Işık Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde burslu olarak tamamladıktan sonra, 2008 yılında Centre International de Formation Européenne ve Institut Européen des Hautes Etudes Internationales’in Avrupa ve Uluslararası Çalışmalar adlı Master Programı’nı bitirdi. Halen, profesyonel hayata başladığı Avrupa Birliği ve Türkiye-AB Yazarların Özgeçmişleri ilişkileri konularında teknik danışmanlık hizmetleri veren Eurohorizons Danışmanlık ve İletişim Şirketi’nde çalışmayı PROF. DR. GÜLCAN ERAKTAN sürdüren Bahar Balta, İngilizce biliyor. 1944 yılında doğdu. 1965 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat ANTONIO ROMEO Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümünü bitirerek aynı bölümde asistan olarak göreve başladı. Aynı Fakültede 1970 yılında DINTEC firması “Kalite ve Standartlar Uygulama” birimi Doktora çalışmasını tamamladı, 1978 yılında Doçent ve başkanıdır. On yılı aşkın süredir test laboratuarlarında kalite 1988 yılında Profesör oldu. 1975-1977 yılları arasında Bonn- ve akreditasyon konularında çalışmaktadır. Önemli İtalyan Almanya’da Avrupa Topluluğu ile Türkiye arasında tarım sertifikalandırma kurumlarının üyesidir (Cisq-Cert) ve alanındaki ilişkiler konusunda Doktora sonrası çalışmalar, halihazırda SINCERT’in Akreditasyon Kurulunda yer almaktadır. daha sonra tarım politikasının değişik alanlarında Almanya- DINTEC’de çeşitli sektörlerdeki KOBİ’lere, özellikle tarım- Göttingen Üniversitesi ve Polonya-Varşova Üniversitesinden gıda alanında, zorunlu ve ihtiyari normların uygulanmasını akademisyenlerle araştırmalar ve yayınlar yapmış, değişik desteklemeyi amaçlayan projelerin koordinasyon ve uluslararası örgütler tarafından yürütülen projelere katılmıştır. idaresinde yer almakta ve kalite, sertifikalandırma ve teknik Uzmanlık konuları tarım politikası, uluslararası tarım politikası mevzuatta eğitim kurslarında ders vermektedir. ve tarımsal ilişkiler, AB’nin ortak tarım politikası, tarımsal gelişme politikasıdır. LAURA CELENTANO Dr. Şebnem Karauçak DINTEC firması “Kalite ve Standartlar Uygulama” biriminde teknik asistandır. Ana faaliyetleri İtalyan KOBİ’lerinin zorunlu Dr. Şebnem Karauçak Galatasaray Lisesi’nden mezun olduktan ve ihtiyari gıda normları uygulamalarında desteklemeyi sonra lisans eğitimini, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi amaçlayan projeler tasarlamak ve geliştirmektir. İtalyan Ticaret İletişim Bölümü’nde, yüksek lisans eğitimini aynı Üniversite’nin Oda personeli ve gıda işletmeleri operatörleri için düzenlenen Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde, doktorasını ise Mimar Sinan eğitim seminerlerinde dersler vermektedir. Üniversitesi Sosyoloji bölümünde tamamladı. Yüksek lisans ve doktora tezlerini AB politikaları konusunda hazırlayan Karauçak, DINTEC meslek hayatının başından bu yana AB ve Türkiye-AB ilişkileri konusunda çalışmalar yapıyor. Uzun yıllar görev yaptığı İktisadi DINTEC İtalyan Oda Sistemi ve ENEA (Ulusal Teknoloji ve Kalkınma Vakfı Genel Sekreterliği’nden 2006 yılında ayrılan Çevre Ajansı) tarafından kurulmuş bir konsorsiyumdur. Gıda Şebnem Karauçak, aynı tarihte AB konularında danışmanlık sektöründe DİNTEC’in birincil faaliyeti geleneksel gıda ürünlerini hizmeti veren Eurohorizons Danışmanlık ve İletişim Şirketi’ni korumak için gerekli olan araç gereçleri geliştirmek (PDO / PGI kurdu. Halen Eurohorizons’ın Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı ex Reg. Ce 510/2006 ve ortak damgalar), zorunlu uygulama şirket tarafından yayınlanan Türkiye’nin ilk ve tek AB dergisi alanlarında ve gönüllü normlarda gıda operatörlerine yardımcı Kriter’in Genel Yayın Yönetmeni olarak çalışma hayatını sürdüren olmak, eğitim sağlamak ve İtalyan gıda sektöründeki KOBİ’lerin Karauçak, Fransızca, İtalyanca ve İngilizce biliyor. uluslararasılaşmasını desteklemektir. NOTLARINIZ için Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları NOTLARINIZ için NOTLARINIZ için Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları NOTLARINIZ için NOTLARINIZ için Tarım Ve Balıkçılıkta Standartları Karşılamak: AB Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikaları > AB Ortak Balıkçılık Politikasına İlişkin Bilgi Kaynakları NOTLARINIZ için NOTLARINIZ için EUROCHAMBRES TOBB Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBRES), Avrupa Topluluklarının doğuşundan bir yıl sonra, 1958’de kurulmuştur ve merkezi Brüksel’de dir. EUROCHAMBRES, 46 üyesi (45 tane ulusal Ticaret ve Sanayi Odası Birliği ile 1 tane geçici Oda Kuruluşu) ve 2000 bölgesel ve yerel Odadan oluşan Avrupa ağı aracılığıyla Avrupa’da 19 milyondan fazla üye işletmeyi temsil etmektedir. Söz konusu işletmelerin % 99’undan fazlası Küçük ve Orta Büyüklükteki işletmelerdir (KOBI). Oda üyeleri 120 milyondan fazla çalışanı istihdam etmektedir. EUROCHAMBRES, Odaların üyelerinin çeşitli sektörlerden olmasından dolayı, Avrupa iş dünyasının genel çıkarlarını gözeten tek Avrupa kuruluşudur ve Odaların bölgelere odaklanmasının bir sonucu olarak da, iş camiasına bu kadar yakın olan tek kuruluştur. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye’de özel sektörü temsil eden en üst düzey tüzel kişiliktir. 1950 yılında, Oda ve Borsalar için şemsiye kuruluş¸ niteliğinde oluşturulmuştur. TOBB 1,3 milyondan fazla işletme, 365 yerel Oda/borsa ve 56 sektör meclisinden oluşan bir ağı temsil etmektedir. Oda/borsalar, Türkiye’de iş âlemine destek veren ana kuruluşlardır. Türkiye’de; bağımsız, demokratik ve güçlü bir Oda geleneği mevcuttur. TOBB 2003 yılında Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesini (TOBB-ETU); 2004 yılında ise Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfını (TEPAV) kurmuştur. Brüksel ve Washington’da daimi temsilcilikler bulunmaktadır. TOBB, Türk özel sektörünü; Dünya Odalar Federasyonu, Milletlerarası Ticaret Odası, EUROCHAMBRES, ECO Ticaret ve Sanayi Odası, İslam Ticaret ve Sanayi Odası, ASCAME, OECD Sanayi ve İş¸ Dünyası İstişare Komitesi (BIAC), Balkan Odalar Birliği, Karadeniz Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği ile Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) gibi kuruluşlarda temsil etmektedir. Bu yayın Avrupa Birliği desteği ile oluşturulmuştur. Bu yayının içeriği yalnızca yazarlarının, EUROCHAMBRES ve TOBB’un sorumluluğundadır ve hiçbir şekilde Avrupa Birliğinin resmi görüşlerini yansıtmamaktadır.