ALMANYA`DAKi TÜRK
advertisement
iSTANBUL TiCARET ODASI
YAYlN NO : 1996-39
AVRUPA BiRLiGi'NDEKi TÜRK GiRiŞiMCiLERi DiZiSi: 1
ALMANYA'DAKi TÜRK
GiRiŞiMCiLERi
Hazırlayanlar:
Dr. Cengiz Ersun
Selçuk Tayfun Ok
Atilla imrahor ilyas
Eylül1996
LEBiB YALKIN YAYlMLARI VE BASlM iŞLERi A.Ş.
TEL: (0212) 279 67 50
IÇiNDEKiLER
Sayfa
TABLO VE ŞEKiLLER LiSTESi
SUNUŞ
GiRiŞ VE AMAÇ
1. ALMANYA'DA TÜRK iŞADAMLARI
3
1.1. ALMANYA'DA TÜRK iŞADAMLARlNlN ÖNEM KAZANMASINI
HAZlRLAYAN FAKTÖRLER
1.1.1. Almanya'da Bir Türk Topluluğunun
Oluşması
3
3
1.1.1.1. Alman Ekonomisinin işgücü Talebi. Başlangıcından
1973 Yılına Kadar Türk'lerin Almanya'ya Gelişi
3
1.1.1.2. 1973 Yılında işçi Girişinin Durdurulmasından
Sonraki Dönem
4
1.1.2. Almanya'daki Türk Topluluğunun Boyutları itibariyle
Konumu
6
1.1.3. Türk Topluluğunun Almanya'da Kalıcı Bir Yerleşme
Eğilimine Girmesinin Etkileri
9
1.1.3.1. Nüfus
Yapısında
1.1.3.2. Tüketim
Gözlenen
Eğiliminde
Gelişmeler
9
Değişim
11
Gözlenen
1.1.3.3. Çalışma imkan ve Tercihlerinde Gelişmeler
1.1.4. Türkiye-Almanya Dış Ticaret ilişkileri
13
15
1 .1.4.1. Türkiye'nin Almanya'ya ihracatı
15
1.1 .4.2. Türkiye'nin Almanya'dan ithalatı
19
1.2. ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN EKONOMiK
KONUMU
21
1.2.1. Almanya'daki Türklerin Kendi işyerierini Kurmaya
Yönelmeleri
24
1.2.2. Almanya'daki Türk işadamları Varlığının Boyutları ve
Gösterdiği Gelişme
26
Sayfa
1.2.2.1. Başlangıçta Ortaya Çıkan iş imkanları.
Kısıtlamalardan Kaynaklanan Fırsatların
Kullanılması
26
1.2.2.2. Türk Firmalarının Piyasaya Yerleşmeleri ve Yakın
Zamanlarda Kaydedilen Gelişmeler
2. ALMANYA'DA FAALiYETIE BULUNAN TÜRK iŞADAMLARlNlN
ÖRGÜTLENMESi VE TÜRK iŞADAMLARI iLE iLGiLi ÇALIŞMA YAPAN
VEYA HiZMET SUNAN ORGANiZASYONLAR
2.1. ALMANYA'DA TÜRK iŞADAMLARI TARAFINDAN KURULAN
DERNEKLER
2.1.1. Türk-Alman işadamları Dernekleri Almanya
Federasyonu-TiDAF
27
31
31
32
2.1.1.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
32
2.1.1.2. Amacı ve
32
Çalışma Şekli
2.1.2. Avrupa-Türk işadamları ve Sanayicileri Derneği-ATiAD
33
2.1.2.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
33
2.1.2.2. Amacı ve
34
Çalışma Şekli
2.1.3. Müstakil Sanayici ve işadamları Derneği-MÜSiAD
35
2.1.3.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
35
2.1.3.2. Amacı ve
35
Çalışma Şekli
2.1.4. Avrupa-Türk Gıda Maddeleri ithalatçıları Birliği-TÜRKiMPORT
36
2.1.4.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
36
2.1.4.2. Amacı ve
37
Çalışma Şekli
2.1.5. Türk-Alman Tekstil ve Hazırgiyimciler Birliği-TÜDET
38
2.1.5.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
38
2.1.5.2. Amacı ve
39
Çalışma Şekli
2.1.6. Türk International Transportçular Avrupa Birliği-TiTAB
ll
40
Sayfa
2.2. TÜRK DIŞ TiCARET VAKFI
40
2.3. TÜRKiYE ARAŞTIRMALAR MERKEZi-ZENTRUM FÜR
TÜRKEiSTUDiEN
42
2.3~ 1. Kuruluş Şekli
ve Amacı
42
2.3.2. Türkiye Araştırmalar Merkezi'ni Taşıyıcı Derneğinin Üyeleri
42
2.3.3. Sunulan Hizmetler
43
2.4. BÖLGESEL iLETiŞiM MERKEZLERi
2.4.1.
Kuruluş Şekli
44
ve Amacı
44
2.4.2. Sunulan Hizmetler
45
2.5. ALMANYA'DA BiR TÜRK SANAYi VE TiCARET ODASI'NlN
KURULMASI
2.5.1. Almanya'da Oda Sisteminin
Yapısı
47
47
2.5.2. Almanya'da Oda Sisteminin Dış Ülkelerdeki Organizasyonu.
Dış Ülke Ticaret Odaları-AHK'Iar
48
2.5.3. Almanya'da Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası
Kurulmasına Zemin Hazırlayan Gelişmeler
50
2.5.4. Almanya'da Bir Türk Alman Ticaret ve Sanayi
Kurulması için Yürütülen Çalışmalar
Odası
3. ALMANYA'DA FAALiYET GÖSTEREN TÜRK iŞADAMLARI
ARASINDA KONUM VE EGiLiMLERiN TESPiTi AMACIYLA
YAPILAN ANKETiN DEGERLENDiRiLMESi
3.1. ALMANYA'DA KURULU TÜRK FiRMALARININ YAPISAL
ÖZELLiKLERi
3.1.1.
Kuruluş Yılları
3.1.2. Tercih Edilen Firma
3.1.3.
Kayıtlı
51
54
55
55
56
Şekilleri
56
Sermaye Yapısı
3.1.4. iş Hacmi
57
3.1.5. Çalıştırılan işgücü
60
lll
Sayfa
3.2. ALMANYA'DA FAALiYET GÖSTEREN TÜRK iŞADAMLARlNlN
ÇALIŞMA ŞEKiLLERi VE TiCARi EGiLiMLERi
3.2.1. Faaliyet
Şekilleri
3.2.2. Faaliyet
Konuları
62
62
ve Sektörel
Dağılım
63
3.2.3. Dış Ticaret ilişkileri
66
3.2.4. Temsilcilik, Bayilik, Acentalık ilişkileri ve Türkiye'de
Kurulu Türk Firmalarıyla işbirliği Eğilimleri
68
3.3. TÜRK FiRMALARININ AVRUPA PiYASASlNDA REKABET
iMKANLARININ ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARI
TARAFINDAN DEGERLENDiRiLMESi
4. SONUÇ VE ÖNERiLER
71
73
4.1. HiZMET SUNUŞUYLA iLGiLi GÖRÜŞ VE ÖNERiLER
73
4.1.1. Konsolosluk Hizmetleri
73
4.1.2. Almanya'daki Türk işadamiarını Temsil Edecek Bir icaret
ve Sanayi Odası Kurulması
74
4.1.3. Türk Ticaret Merkezleri
Kurulması
75
4.1.4. Almanya'da Türk imajını Geliştirmeye
Yönelik Aktiviteler Düzenlenmesi
75
4.1 .5. Bilgilendirmeye Önem Verilmesi
76
4.2. SEKTÖR BAZINDA GÖRÜŞ VE ÖNERiLER
4.2.1.
Gıda
77
77
4.2.2. inşaat
77
4.2.3.
Taşımacılık
79
4.2.4.
Bankacılık
80
ADRES LiSTELERi
KAYNAKLAR
IV
TABLO VE ŞEKiLLER LiSTESi
Sayfa
No'su
1 ALMANYA'DAKi TÜRK NÜFUSUNDA YlLLARA GÖRE
KAYDEDiLEN GELiŞMELER
2
3
4
5
6
7
8
9
ALMANYA'DAKi TÜRKLERiN FEDERE DEVLETLERE GÖRE
DAGILIMI
8
ALMANYA'DA EN FAZLA TÜRK NÜFUSA SAHiP YERLEŞiM
YERLERi
8
ALMANYA'DAKi TÜRKLERiN YAŞ GRUPLARINA GÖRE
DAGILIMI
10
ALMAN HALKININ NÜFUS YAPISI VE GELiŞME
PERSPEKTiFLERi
1O
ALMANYA'DAKi TÜRK NÜFUSUNUN iKAMET SÜRESi
iTiBARiYLE DAGILIMI
11
ALMANYA'DA SiGORTALI OLARAK ÇALIŞAN TÜRKLERiN
SEKTÖREL DAGILIMINDA GÖZLENEN GELiŞMELER
14
ÖNEM SIRASINA GÖRE DÜZENLENMiŞ MAL GRUPLARI
iTiBARiYLE 1995 YlLlNDAALMANYA'YA YAPILAN iHRACAT
17
TÜRKiYE'NiN ALMANYA'YA iHRACATI
18
1O TÜRKiYE'NiN ALMANYA'DAN iTHALATI
11
6
ÖNEM SIRASINA GÖRE DÜZENLENMiŞ MAL GRUPLARI
iTiBARiYLE 1995 YlLlNDAALMANYA'DAN YAPILAN iTHALAT
18
20
12
YlLLARA GÖRE iŞÇi DÖViZi GiRiŞLERi VE TÜRKiYE'NiN DÖViZ
GELiRLERi iÇiNDE iŞÇi DÖViZi GiRiŞLERiNiN ÖNEMi
22
13
ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN EKONOMiK KONUMU
28
14
ALMANYA'DA YABANCILAR TARAFINDAN KURULAN
iŞLETMELERiN FAALiYET KOLLARINA GÖRE DAGILIMI
30
FiRMA KURULUŞLARININ BEŞER YILLIK DÖNEMLER
iTiBARiYLE DAGILIMI
55
KAYlTLI SERMAYELERi KONUSUNDA BiLGi VEREN
FiRMALARlN SERMAYE YAPILARI iTiBARiYLE DAGILIMI
57
15
16
V
Sayfa
No'su
17 FiRMALARlN YILLIK CiRO SEViYELERiNE GÖRE DAGILIMI
59
18 FiRMALARlN ÇALlŞTlRDlKLARI iŞGÜCÜ SEViYELERiNE
GÖRE DAGILIMI
.
19 FiRMALARlN FAALiYET ŞEKiLLERiNE GÖRE DAGILIMLARI
61
62
20 ANKET GRUBUNA GiREN FiRMALARCA BiLDiRiLEN FAALiYET
21
KONULARININ SEKTÖREL DAGILIMI
64
ANKET GRUBUNA GiREN FiRMALARlN FAALiYET TÜRÜ
iTiBARiYLE DAGILIMI
65
22 ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN DIŞ TiCARET
iLiŞKiLERiNiN DAGILIMI
66
23 ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN TÜRKiYE DIŞINDA EN
YAYGIN TiCARET iLiŞKiSi OLDUGU ÜLKELER
67
24 ALMANYA'DA FAALiYET GÖSTEREN TÜRK iŞADAMLARI
ARASINDA BAŞKA BiR FiRMANIN TEMSiLCiLiK, BAYiLiK VEYA
ACENTALIGINI YAPANLARlN DAGILIMI
70
25 ALMANYA'DA FAALiYET GÖSTEREN TÜRK iŞADAMLARlNlN
TÜRKiYE'DE KURULU BiR FiRMAYLA YAPMAK iSTEDiKLERi
iŞBiRLiGi ŞEKiLLERi
70
26 TÜRKiYE'DE KURULU TÜRK FiRMALARININ AVRUPA
PiYASASlNDA REKABET EDEBiLiRLiGiNiN ALMANYA'DAKi
TÜRK iŞADAMLARI TARAFINDAN MUHTELiF KRiTERLERE
GÖRE DEGERLENDiRiLMESi
72
27 ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN TÜRKiYE'NiN GÜMRÜK
BiRLiGi'NE GiRiŞiNiN REKABET ŞARTLARI ÜZERiNDEKi ETKiSi
KONUSUNDAKi BEKLENTiLERi
72
VI
•
Almanya ile İthalat - İhracat
işlemlerinizde
güvenilir adresiniz...
•
I$BANK
Almanya ile iş yapmak istiyorsunuz... Ülkeyi, oradaki çalışma
ortamını ve iş yaptığınız fırmaları
tanıyan, güçlü ve deneyimli bir
bankaya ihtiyacınız var ...
Öyleyse
İşbank
tam
aradığınız Banka .. ! Neden mi
?
Çünkü İş Bankası
ilk kez 1932
yılında
Almanya'da
faaliyete
başlamıştır ...... Bugün
12 şubesiyle
Almanya'daki en geniş şube ağına
sahip
Türk
Bankası
olan
İşbank' ın deneyimi tartışılmaz.
Ödenmiş sermayesi 100 Milyon
DM ve
sermayesinin
tamamı
Türkiye İş Bankası A.Ş. 'ne ait.
Gücü de tartışılmaz .
•
IŞBANKambH
Genel Müdürlük
Frankfurt 1 Main
Tei:069-299010
Stuttgart
Tel:0711-264576
Rossmarkt 9,
Tel.: 069- 29 90
Frankfurt 1Hbf
Tei:069-29901145-47
Gelsenklrchen
Tel:0209-144002
Berlin
Tei:030-2542270
Berlin-Kreuzberg
Tel:030-6169550
Dahası da var ... İşbank Türkiye İş
Bankası A.Ş.
'nin 824 şubesiyle OnLine bağlantılı. Hızı da tartışılmaz.
Deneyimli ve uzman kadrosu,
geniş muhabir · ağı ile her türlü
sorununuzda yardımcı olmaya hazır.
Almanya'da tam bir Alman Bankası
gibi çalışıyor. Üstelik Türkçe de
konuşuluyor.
İster
ihracat ister ithalat, Almanya
her türlü ticari
işleminizde,
İşbank'ı
tercih
etmemeniz için bir neden var mı ?
Gelin İşbank'a Almanya'da evinizde
olmanın keyfini yaşayın.
ile
bağlantılı
603 ı ı Frankfurt 1M.
ıo
Düsseldorf
Tei:0211-3880 1O
Karlsruhe
Tei:0721-25735
Hamburg
Tei:040-246111
Münih
Tel:089-539536-38
Köln
Tel:0221-391372
Nürnberg
Tel:09ll-260699
~TAIIJCX-CLCCT/:20""/C~ l7~131i
1~, E~
& t;uı~~
CEP TELEFONU+ BİLGİSAYAR
VE AKSESUARLARI
AYRlCA ŞİRKETİMiZ ALMANYA 'DA
• iŞ KURMA, ŞUBE AÇMA, YENi PAZAR EDiNME
• TiCARi VE SlNAi iŞLERi TAKiP VE NETiCELENDiRME
• ÖZEL VE TÜZEL MÜESSESELERDE MÜNASEBET TESiS ETME V. B.
GİBİ GÖREVLERİ ÜSTLENMEKTEDİR!
Longericher Hauptstr. 78 A 1 50739 Köln-Longerich
Tel.: 0049-221-599 54 74 Fax: 0049-221-599 41 09
1»MER-KEZ
Türk G1da Maddeleri Toptanc1s1
Lebensmittei-Handel GmbH
+KURU GIDA
MADDELERi VE
KONSERVELER +
Lüneburger Str. 371-377
10557 Berlin (Moabit)
Tel.:. 030/394 28 61
'394 25 50
Fax: 030/ 394 24 42
SUNU Ş
Türkiye ekonomisini ilgilendiren veya önemli ölçüde etkileyen muhtelif konularda öteden beri araşttrmalar yaym/ayan Odam1zca ilk kez Türkiye d1şmda kurulu Türk firmalannm ele almdJğJ bir araşt~rma haztr/anmasma gerek görülmüştür.
Bunda Türkiye'nin d1ş ticaretinde kaydedilen hJZ/1 gelişmenin yams1ra, yurtdişm­
da Türkiye ekonomisi aç1smdan art1k mutlaka dikkate a/mmas1 gereken bir Türk
işadam/an var!Jğmm
ortaya ÇlkJşmm da pay1 büyüktür.
Uzun süre sosyal
ilişkileri
itibariyle kendi içine kapa/1 bir toplum olan Türki-
ye, 1960'11 yillarda başlayan Avrupa ülkelerine Türk işçisi gidişleriyle ilk kez yaygm bir şekilde d1ş temas imkam bulmuştur. Bugün ise bu ilişkilerin art1k baz1 Avrupa ülkelerinde önemli boyutlara ulaşan yurtdişmda yerleşik Türk firma ve işa­
damlan düzeyinde geliştirilmesi sözkonusudur. 1996 y1/mda Türkiye ile Avrupa
Birliği arasmda başlatJ/an gümrük birliği şartlannda başan kazanabilmek için üretim ve pazarlama ça!Jşmalannm uluslararasi düzeyde, bilhassa Avrupa piyasa
koşullan daha fazla dikkate almarak yürütülmesi gerekmektedir. Bu yeni rekabet
ortammda Avrupa piyasalannda yerleşik Türk işadamalannm imkan ve tecrübelerinin bütün taratlara yarar sağlayacak işbirliği köprüleri olarak değerlendirilmesi
!az1mdtr.
Sunulan araşttrmada en fazla Türk firmasmm kurulu olduğu Almanya öncelikle ele almm1ş ve burada bulunan Türk işadamlanmn ekonomik konum/an, iliş­
kileri, sorun ve imkanlan ile Türkiye ile
rinde
ilişkilerinin geliştirilmesi perspektifleri üze-
durulmuştur.
yard1mc1 olan Bonn Büyükelçiliğimiz Ekonomi ve Ticaret
Başmüşaviri Yiğit Deriner'e, Frankfurt Başkonsolosluğumuz Ekonomi ve Ticaret
Müşaviri Saadet Deniz'e, Münih Başkonsolosluğumuz Ekonomi ve Ticaret Müşaviri Muammer Oral ve Müşavir YardimCISI Kudret Ceran'a sağladiklan destek
dolayiSJYia; gerekli temas ve değerlendirmeleri yaparak çalişmay1 hazirlayan
Bu
araştirmaya
Odam1z Genel Sekreter YardimCISI Dr. Cengiz Ersun'a, Etüt ve Araştlfma Şubesi
Müdürü Selçuk Tayfun Ok'a uzman Atilla imrahor ilyas'a teşekkür eder, sunulan
ça!Jşmanm
ilgililere yarar/1 olmasm1 dilerim.
Prof.Dr.ismail Özaslan
Genel Sekreter
GiRIŞ VE AMAÇ
Türkiye, Avrupa Topluluğu ile Gümrük Birliği'ne girerek ekonomik gelişmesi­
ni ve sanayileşmesini Avrupa ülkelerinde uygulanan ticari kurallar çerçevesinde
ve dış rekabete açık olarak yürütmeyi kabul etmiştir. Bu yeni ortam dahili piyasamızda dış rekabet baskısını artırırken Türk firmalarına Avrupa Tek Pazarı'na eşit
rekabet şartlarında girme şansını getirmektedir.
Başka
bir ifadeyle Gümrük Birliği Türkiye için aynı zamanda risk ve fırsat
içermektedir. Avrupa Birliği Fonlarından önemli ölçüde yardım almayacak olan
Türkiye dahilde üstlendiği piyasa payı kaybetme riskini dış piyasalarda telafi etmek zorundadır. Bu nedenle Gümrük Birliği ile ilgili gelişmelerin değerlendirilme­
sinde ihracatın artırılması ön planda ele alınmalıdır. Türkiye için bahiskonusu fır­
sat budur.
Türk firmalarının "Avrupa Tek Pazarı"nda başarı sağlamaları yalnız ilgili ülke
ithalatçılarının istek ve çabalarına terkedilemez. Yabancı ithalatçıların muhtelif
seçenekleri ve kendilerine göre farklı menfaatleri olabilir. ihracatımızın büyük ölçüde artırılması ve çeşitlendirilmesi Türk firmalarının AB piyasasında pazarlama
aşamasında da yaygın ve etkili bir şekilde insiyatif kazanmaları ile desteklenmelidir. Piyasaya güvenli bir şekilde yerleşilmesi bu gibi ilişki ve aktiviteleri gerekli
kılmaktadır.
ihracat piyasasında temsilcilik, acentalık tesisi, toptan veya perakende ticaret kanallarında doğrudan yeni firma veya ortaklık kurulması gibi yöntemler ancak büyük firmalar tarafından ele alınabilen, belirli bir işlem hacmi ve finansman
gücü gerektiren faaliyetlerdir. Bilhassa Türkiye ekonomisinde büyük önem ve
ağırlığa sahip küçük ve orta boy işletmeler için doğrudan yurtdışı pazarlama faaliyetlerinde bulunmak maddi imkansızlık ve yetersiz üretim hacmi nedeniyle
mümkün olmamaktadır. Bu gibi firmalar için yabancı piyasaların izlenmesi, talep,
tüketici tercihleri ve teknoloji değişikliklerinin takip edilmesi, hatta bazan lisan sorunlarının aşılması dahi önemli bir problem oluşturabilmektedir.
Avrupa Tek Pazarı'nda mamulleri için etkili pazarlama imkanı arayan, fakat
bu faaliyetleri bizzat yürütmeleri mümkün veya rantabl olmayan firmalarımız için
genel arilarnda takip edilecek iki seçenek olduğu düşünülmektedir:
a) Yurtiçinde firmalararası işbirliği veya işbölümü yapılarak yurtdışı pazarlamada etkili olabilecek ihracat birlikleri oluşturulması,
b) Avrupa Topluluğu piyasalarında kurulu Türk firmalarının mevcut imkan ve
tecrübelerinin kullanılması.
Avrupa Birliği ülkelerinde yerleşik Türk işadamlarının toplam olarak yaklaşık
52.000 kişiye ulaştığı tahmin edilmektedir. Gerek tecrübe birikimi, gerekse işlem
hacmi itibariyle önemli boyutlara sahip bu girişimci varlığının, AB'ne yönelik ihracatımızın geliştirilmesinde, Türkiye'ye teknoloji ve tecrübe transferinde bir köprübaşı olarak ayrıca dikkate alınmasında yarar görülmektedir.
Avrupa'daki Türk işadamları Türkiye ekonomisinin dışa açılışında önemli bir
Bu avantajın en iyi şekilde değerlendirilebilmesi için yurtdışındaki Türk
işadamları varlığının boyutları, özellikleri, imkanları ve sorunlarıyla ewela iyi tanınması, birbirleriyle ve Türkiye ile olan ilişkilerinin desteklanerek geliştirilmesi
için neler yapılabileceğinin iyi anlaşılması gerekir.
fırsattır.
Odamızca
bir araştırma dizisi şeklinde tasarlanan bu konu çerçevesinde ilk
olarak yaklaşık kırkbin Türk işadamının faaliyet gösterdiği, Türkiye'nin en önemli
dışticaret ortağı olan Almanya ele alınmıştır. Türk işadamlarının kaydadeğer ölçüde yerleşik olduğu diğer Avrupa Birliği ülkeleri ve isviçre'deki durum dizinin diğer yayınları olarak ayrıca incelenecektir.
Sunulan çalışma ile Almanya'da kurulu Türk firmalarının konumlarının ve
Türkiye ile ilişkilerinin geliştirilmesi için uygulanabilecek aktivitelere genel anlamda ışık tutmak ve güncellik kazandırarak teşvik etmek istenmiştir. Gereken bilgilerin temini için Almanya'da Büyükelçilik ve Konsolosluk yetkililerimiz, Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi, muhtelif bölgesel sanayi ve ticaret odaları, merkezi
Bonn'da bulunan Türkiye Araştırmalar Merkezi, Duisburg Bölgesel iletişim Merkezi, Almanya'da kurulu Türk firmaları ve işadamı birlikleri yetkilileri ile görüşül­
müş, ayrıca 71 Türk firmasını kapsayan bir anket düzenlenmiştir. Veri temini Nisan 1996'da kapatılmıştır.
Günümüz dünyasında büyük ölçüde artan dış ticaret ilişkileri piyasaları birbirlerine yaklaştırmıştır. Bu uluslararası rekabet ortamında başarı sağlanabilmesi
için gereken organizasyonların kişisel ilişkilerle desteklenmesinin avantaj sağla­
dığı görülmektedir. Bu nedenle Almanya'daki Türk işadamlarının ewela içinde
yaşadıkları sosyal ve siyasi ortamda etkinlik kazanabilecekleri bir ilişki ortamı kurulmasına çalışı lmalıdır. Bu işadamlarının Türkiye ve Türk firmaları ile olan ilişki­
leri karşılıklı menfaatler açısından değerlendirilmali ve nihayet diğer dünya piyasalarını da kapsayabilecek bir perspektif içine oturtulmalıdır.
2
1. ALMANYA'DA TÜRK iŞADAMLARI
1.1. ALMANYA'DA TÜRK iŞADAMLARlNlN ÖNEM KAZANMASINI
HAZlRLAYAN FAKTÖRLER
Almanya'da yakın zamanlara kadar yalnız misafir işçi "Gastarbeit1er" genellemesiyle dikkate alınan Türklerin özellikle 1980'1i yılların ikinci yarısından itibaren hızla artan bir şekilde işadamı olarak etkinlik göstermeleri dikkat çekici bir gelişmedir.
Osmanlı devletinin son dönemlerine istinat eden gözlemlerin etkisiyle uzun
süre Türklerin ticarete yatkın olmadığının kabul edildiği batı dünyasınırı en geliş­
miş piyasalarından biri olan Almanya'da bugün Türk firmaları bilhassa tekstil, tu-
ve inşaat sektörlerinde önemli boyutlara varan bir aktivite
kazanmışlardır. Çoğu kez mütevazi başlangıç şartlarından yola çıkılarak elde
edilen bu ekonomik performans sağladığı yatırım ve istihdam imkanlarıylaAlman
ekonomisi açısından da bugün artık ihmal edilemeyecek boyutlara ulaşmıştır.
rizm,
gıda, taşımacılık
Almanya'daki Türk firmalarının etkinliği ve bu piyasada tecrübe kazanmış
Türk işadamı varlığı Türkiye ekonomisinin geliştirilmesi için önemli bir fırsattır. Bu
faktörün iyi değerlendirilebilmesi için Almanya'daki Türk firmalarının genel anlamda ortak gelişme zeminini oluşturan
* Almanya'da yerleşik Türk topluluğu ve
* Türkiye-Almanya
öncelikle gözönünde
Almanya'da
ilişkisi
dışticaretinin
tutulmasında
yerleşik
yarar vardır.
Türklerin meydana
getirdiği
pazar ve Türkiye ile ticaret
Almanya'daki Türk firmaları için tek olmasa da avantajlı oldukları bir geliş­
me sahası oluşturduğu gibi, Almanya'daki Türk firmaları da ekonomik başarıla­
rıyla Almanya'daki Türk topluluğunun sosyal konumunun ve iki ülke arasındaki
ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine önemli katkılar sağlamaktadır.
1.1.1. Almanya'da Bir Türk Topluluğu'nun
Oluşması
1.1.1.1. Alman Ekonomisinin işgücü Talebi: Başlangıcından
1973 Yılına Kadar Türklerin Almanya'ya
Gelişi
ikinci Dünya Savaşı sırasında önemli ölçüde genç ve orta yaş nüfus kaybı3
na uğrayan Almanya 1950'1i yıllarda savaşın yarattığı ekonomik tahribatın giderilmesi ve ülkenin yeniden imarı için ihtiyaç duyduğu işgücünü kendi kaynağından
temin ederneme sorunuyla karşılaşmıştır. Nihayet Federal Ordu'nun kurulmasıy­
la çok
sayıda
gencin silah
altına alınarak işgücü piyasasından
mik büyümenin sürdürülebilmesi için ülke
dışından işçi
çekilmesi ekono-
teminini
kaçınılmaz kıl­
mıştır.
ilk olarak 1955 yılında italya, daha sonra 1960 yılında Yunanistan ve ispanya ile "işçi Mübadele Anlaşmaları" yapılarak işçi getirildiği halde 1961 yılında iş­
gücü açığı 320.000'e ulaşmıştır.(1)
Türkiye ile Almanya arasında "Alman iş Piyasası için Türkiye'den işçi Alın­
ması Anlaşması"nın 30 Kasım 1961 yılında imzalanmasıyla beraber Türk işçileri­
nin Almanya'ya
ması
girişi
artmaya
başlamış,
ancak bu
akımın
büyük boyutlara
ulaş­
bahiskonusu anlaşmanın 1964 yılında yeniden düzenlenmesinden sonra
gerçekleşmiştir.
1961-1963
yılında
yıllarında
100.000, 1971
Kasım
27.100
yılında
kişiye ulaşan
500.000
Almanya'daki Türk nüfusu 1965
kişi sınırını aşmıştır.
1973'de Almanya'nın Avrupa Topluluğu ülkeleri dışında yabancı işçi
alımını durdurmasına
ye'den ikili
anlaşma
kadar devam eden bu süreç içinde Almanya'ya Türkiçerçevesinde 648~029 kişi gitmiş ve Almanya'daki toplam
Türk nüfusu 1973 itibariyle 91 0.500'e
ulaşmıştır.
1.1.1.2. 1973 Yılında işçi Girişinin Durdurulmasından Sonraki Dönem
1960'1ı yılların Almanya'sında
dalgalanmaların
uygun politikalarla
ekonomide ortaya
çıkabilecek
giderilebileceği yaygın
te ve ekonomik istikrar içinde tam istihdam hedefi esas
konjonktürel
olarak kabul edilmek-
alınmaktaydı.
1967 yılın­
da başlayan ekonomik durgunluk milli gelir artışı bakımından daha sonra giderilebildiği halde, durgunluk sonrasında ortaya çıkan istihdam gerilemesinin tekrar
(1) iş arayan 180.000 Alman işgücüne karşın 500.000 açık işçi talebi bulunmaktaydı.
4
eski seviyesine çıkarılmasında zorlukla karşılaşılmıştır. Sanayide işgücü ikame
edici teknolojilere geçilmesi, tekstil ve madencilik gibi bazı emek yoğun sektörlerde ucuz dış rekabet baskısı nedeniyle işgücü talebinde kalıcı yapısal değişiklikler
ortaya çıkmıştır.(1)
Nihayet giderek büyüyen yabancı nüfusun Alman toplumu içinde yol açtığı
sosyal sorunları ve tepkileri de dikkate alan Alman hükümeti Kasım 1973'de Avrupa Topluluğu ülkeleri dışından anlaşmalı olarak yabancı işçi alımını durdurmuştur. Bu tarihten sonra anlaşmalı olarak Almanya'ya gelen Türk işçileri sayısı
1974-1980 döneminde toplam 9.412, 1981-1990 döneminde toplam 674 kişide
kalmıştır.
Almanya'ya anlaşmalı olarak Türk işçisi girişi bu şekilde istisnalar dışında fiilen durdurulduğu halde 1973 yılında 910.500 kişi olan Almanya'daki Türk nüfusunun 1974, 1983, 1984 ve 1985 yılları dışında sürekli olarak artmaya devam
ederek 1975 yılında 1 milyon, 1981 yılında 1.5 milyon seviyelerini aştığı ve 1995
sonu itibariyle(2) 2.054.000
kişiye ulaştığı
görülmektedir.
Türkiye'den işçi alımı durdurulurkan Almanya'da bulunan Türk
işçilerinin tabii geri dönüş eğilimleri içinde giderek azalacakları, en azından artık
artmayacakları beklentisinden hareket edilmişti. Bu şekilde Almanya'daki Türk
nüfusun 1966-1973 döneminde %28 olan ortalama yıllık artış hızı yeni işçi alım­
larının durdurulmasından sonra, 1974-1982 döneminde %6.5'e gerilemiştir. Ancak bu kafi görülmeyerak Aralık 1981 'de "Aile Birleştirme Kanunu" çerçevesinde
Almanya'ya getirtilebilecek çocuk yaşı 16'ya indirilmiş, 1983-1984'in ilk yarısında
Türkiye'ye geri dönmeyi kabul edecek Türk işçilerine 10.500 DM. "Geri dönüş
Teşvik Primi verilmiştir (Rückkehrförderungsgesetz).
1973
yılında
Bilhassa 10.500 DM teşvik priminin etkisiyle Almanya'daki Türk nüfus 19831985 döneminde 180.000 kişi veya% 11.4 oranında gerilayerek 1.4 milyon kişiye
inmiştir. Bu tarihten sonra ise 1986-1995 dönemi itibariyle %3.9 seviyesinde bir
ortalama
yıllık artış
görülmektedir.
(1) Almanya'da Ruhr bölgesinde önemli istihdam sağlayan kömür madenleri, enerji sektöründe doğalga­
za ve atom enerjisine geçilmesi, ithal kömürün çok daha ucuz temin edilebilmesi nedeniyle kademeli
olarak kapatılmaya başlanmıştır. Demir-çelik sanayii de işgücü kullanımını önemli ölçüde azaltmıştır.
(2)
Başka
tahminlerde bu rakam 2,5 milyar seviyesinde gösterilmektedir.
5
TABLO NO: 1
ALMANYA'DAKi TÜRK NÜFUSUNDA YlLLARA GÖRE KAYDEDiLEN
GELiŞMELER
Yıllık Artış
Türk Nüfus
(Kiş il
Yıl
( 0/ıı
Türk Nüfus
Yıl
Olarak)
(Kişi)
Yıllık Artış
(%Olarak)
1964
85.200
214,4
1980
1.462.400
15,3
1965
132.800
55,9
1981
1.546.300
5.7
1966
161.000
21,2
1982
1.580.700
2,2
1967
172.000
6,8
1983
1.552.300
-1,8
1968
205.000
19,2
1984
1.425.800
-8,1
1969
322.000
57,1
1985
1.400.400
-1,8
1970
469.200
45,7
1986
1.425.700
1,8
1971
652.800
39,2
1987
1.466.300
2,8
1972
712.300
9,1
1988
1.510.800
3,0
1973
910.500
27,8
1989
1.612.600
6,7
1974
910.500
1990
1.675.900
3,9
1975
1.077.100
18,3
1991
1.779.586
6,2
1976
1.079.300
0,2
1992
1.854.945
4,2
1977
1.118.800
3,7
1993
1.918.395
3,4
1978
1.165.100
4,1
1994
1.965.577
2,5
1979
1.268.300
8,9
1995
2.054.000(1)
4,5
(1) Tahmini olarak.
1.1.2. Almanya'daki Türk Topluluğunun Boyutlar• itibariyle Konumu
Yurtdışında yerleşik
1960'11
yıllarda
Türk
vatandaşları kavramı
Almanya'ya Türk
işçilerinin gidişi
ile
kayda
başlamış
dur. 1995 sonu itibariyle dünya genelinde toplam 3.530.341
değer
ve
ölçüler içinde
gelişmiş
bir olgu-
kişiye ulaşan yurtdı­
şında yerleşik Türk vatandaşlarının 3.023.207'si veya %85.6'sı Avrupa Topluluğu
ülkelerinde bulunmaktadır. Avrupa Topluluğu ülkelerindeki Türk vatandaşlarının
6
%68'i ve dünya genelinde yurtdışında yerleşik Türk vatandaşlarının %58'i Almanya'da yaşamaktadır.(1)
Bugün Almanya'da yerleşik toplam yabancı nüfus ülke nüfusunun yaklaşık
%8.1 'ini oluşturmaktadır. Yabancılar arasında yaklaşık %30 oranında bir ağırlığa
sahip olan Türklerin Almanya nüfusu içindeki payı ise 2,6 kadardır.
Türk vatandaşlarının Türkiye dışındaki en önemli topluluğunu oluşturan Almanya'daki Türkler 1960'1ı yıllardan itibaren .geçen son 35 yıl içinde rakamsal büyümenin yanısıra nüfus yapısı ve özellikleri itibariyle de önemli değişiklikler göstermiştir.
Almanya içindeki coğrafi dağılım ele alındığında, Türklerin yaklaşık üçte birinin Nordrhein-Westfalen ve yarıdan fazlasının Nordrhein-Westfalen ve Baden
Württemberg eyaletlerinde yerleşik olduğu görülmektedir. Alman ağır sanayi,
otomotiv sanayi ve madencilik bakımından önemli olan bu yöreler aynı zamanda
Türk işçilerini başlangıçta anlaşmalı olarak büyük çapta talep etmiş olan kömür
madenieri ve sanayi kuruluşlarının da merkezleridir. Bu şekilde Türklerin yerleşi­
mi ile sanayi tesislerinin konumu arasında önem itibariyle bir paralellik görülse de
bugün bütün eski Batı Almanya bölgesindeki eyaletlerde kayda değer bir Türk
yerleşimi bulunduğu görülmektedir. Buna mukabil 1991 yılında Batı Almanya ile
birleşen eski Doğu Almanya bölgelerinde Türk yerleşimi yok denecek kadar azdır.
Türklerin en yoğun yerleştikleri şehir 135 bin kişiyle Berlin'dir. Berlin'i 75 bin
Köln, 60 bin kişiyle Hamburg, 52 bin kişiyle Duisburg ve 48 bin kişiyle Mü-
kişiyle
nih izlemektedir. Bugün Türk nüfusu 20 bin kişiyi aşan 15 yerleşim yeri bulunmaktadır. Türk nüfusunun şehir nüfusuna oranı itibariyle en yoğun Türk yerleşi­
mine sahip Alman şehrinin Köln olduğu tahmin edilmektedir.
(1) Talat Saral, Atilla Günay, Ali Alaybeyoğlu, Yurtdışındaki Vatandaşlarımızla ilgili Sorunlar ve Çözüm
Önerileri, T.C. Başbakanlık, Batı Avrupa'daki Türklerle ilgili Ekonomik, Sosyal ve Kültürel işler Müşavir­
liği Yayını, Ankara, Aralık 1995.
7
TABLO NO: 2
ALMANYA'DAKi TÜRKLERiN FEDERE DEVLETLERE GÖRE DAGILIMI
(1994 Sonu itibariyle)
Türk Nüfus
676.894
Federe Devlet
1. Nordrhein-Westfalen
Almanya'daki Türk
Nüfus lginde % Pall
34,4
2. Baden Württemberg
343.026
17,5
3. Bayern
255.388
13,0
4. Hessen
198.066
1O, 1
5. Berlin
134.956
6,9
6. Niedersachsen
132.223
6,7
7. Rheinland Pfalz
72.941
3,7
8. Hamburg
61.481
3,1
9. Schleswig-Holstein
40.797
2,1
1O. Bremen
31.084
1,6
11. Saarland
14.190
0,7
4.531
0,2
1.965.577
100,0
12. Yeni Eyaletler (1)
TOP LAM
(1) 1991 yılından önce Doğu Almanya bölgesinde bulunan Brandenburg, Sachsen, Sachsen-Anhalt, Thüringen, Mecklenburg-Vorpommern Federe Devletlerini kapsamaktadır.
TABLO NO: 3
ALMANYA'DA EN FAZLA TÜRK NÜFUSA SAHiP YERLEŞiM YERLERi
(1992 Yılsonu Itibariyle)
Yerle§im Yeri
Kişi
Yerle§im Yeri
Kişi
1.Berlin
134.956(1)
11.Bremen
24.600
2.Köln
75.400(1)
12.Nürnberg
23.200
3.Hamburg
60.306(1)
13.Hannover
23.100
4.Duisburg
51.600
14. Esslingen
22.300
5.München
47.600
15.Ludwigsburg
21.700
6.Frankfurt/M
33.600
16.Mannheim
19.900
7.Recklinghausen
31.600
17 .Bielefeld
18.500
8.Dordmund
26.100
18. Ausburg
17.200
9.Stuttgart
25.800
19.Essen
17.000
1O.Gelsenkirchen
24.800
20.Düsseldorf
16.900
(1) 1994 yılsonu itibariyle.
8
1.1.3. Türk Topluluğunun Almanya'da
Kalıcı
Bir Yerleşme
Eğilimine
Girmesinin Etkileri
1.1.3.1. Nüfus Yapısında Gözlenen
Gelişmeler
Türkler Almanya'ya büyük ölçüde 1964 yılından sonra anlaşmalı işçi olarak
gelmişlerdir. Burada yaygın olarak gözetilen amaç uzun süreli yerleşme olmayıp,
sınırlı olacağı düşünülen bir süre içinde azami ölçüde tasarruf edilmesi ve gerekiyorsa çoğunlukla Türkiye'de bırakılan ya_kınların Almanya'dan gönderHecek parayla desteklenmesiydi. Bu nedenle 1970'1i yılların ortalarına kadar Türk topluluğu içinde çocuk ve yaşlı olarak çalışmayan nüfus oranının nispeten çok düşük
kaldığı görülmektedir. 1973 yılında Almanya'da bulunan Türklerin%83'ü sigortalı
olarak çalışmaktaydı. 1976 yılına kadarki dönemde anlaşmalı işçi olarak Almanya'ya gelen toplam 825.383 Türk'ün 678.702'si veya %82'si erkekti (kadınlar
146.681 kişi).
Kasım
1973'de Avrupa Topluluğu dışındaki ülkelerden Almanya'ya işçi alı­
mının durdurulmasından
sonra Almanya'da bulunan Türk işçilerinin geri dönüş
kararlarını çok daha iyi düşünmeleri gerekmiştir. Türkiye'de başarısız olmaları
halinde yeniden Almanya'ya dönme imkanının ortadan kalktığını ve ilerde belki
de yakınlarını artık Almanya'ya getirtemeyeceklerini düşünen Türkler Mart
1974'de Aile Birleştirme Kanunu (Familienzusammenführungsgesetz) ile aile birleşiminin kolaylaştırılmasının da yardımıyla artan ölçüde ailelerini ve çocuklarını
Almanya'ya getirmeye başlamışlardır. Bu gelişmeler ve Almanya'dat bulunan
Türk gençlerinin veya büyüyen çocukların kendi aralarında evlenmeleri ya da
Türkiye'de evlenerek eşierini Almanya'ya getirmeleri suretiyle Almanya'daki Türk
topluluğu çok daha yaygın bir şekilde aile düzeni içinde yaşamaya başlamış, erkek-kadın ve yaş grupları itibariyle nüfus yapısı süratle daha dengeli bir şekle dönüşmüştür.
1992 yılı itibariyle Almanya'da yerleşik Türk nüfus içinde sigortalı çalışanla­
rın payı %35'e düşmüş, kadınların payı %44,8'e ve (0-14) yaşlarında aileye bağımlı genç nüfusun toplam çalışabilir Türk nüfus içindeki payı %37.4'e yükselmiştir. Okul çağı kabul edilen (6-18) yaş grubundaki Türk çocuklarının sayısı
1993 itibariyle 450 bin olup 2000 yılına kadar bu rakamın 500 bini aşması beklenmektedir.1993 yılı itibariyle yaklaşık 15 bin Türk genci Üniversiteye ve 25 bin
Türk genci liseye gitmektedirler.
9
TABLO NO: 4
ALMANYA'DAKI TÜRKLERIN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAGILIMI
. (31.12.1994 Itibariyle)
Nüfus CKi§il
Toplam Nüfus
l~inde% Pax
6 Yaşı na Kadar
237.921
12,1
6-1 O Yaşları
133.353
6,8
10-18 Yaşları
269.361
13,7
18-21 Yaşları
138.585
7,1
21-35 Yaşları
605.420
30,8
35-45 Yaşları
192.350
9,8
45-55 Yaşları
240.641
12,2
·55-65 Yaşları
124.576
6,3
23.372
1,2
1.965.577
100,0
Va§ Gruby
65 Yaşından Büyük
TOPLAM
TABLO NO: 5
ALMAN HALKININ NÜFUS YAPISI VE GELIŞME PERSPEKTiFLERi
Bağımlı
Nüfus
Işgücü
Genç
Bağımlı Yaşlı
Grubun
Grubun
Çalışabilir
Çalışabilir
Nüfusa Oranı
(0-14 Yaş Grubu
Nüfusa Oranı
(65 ve daha
lll 0/ıı Qlarak}
fazla
~
Bağımlı
Olarak}
Toplam
Grubun
Çalışabilir
Nüfusa
Oranı
~Olarak}
(Milxon Kiti)
(Milxon Kiti)
1990
79,1
38,2
37,1
35,6
72,7
1995
80,4
38,5
37,8
37,6
75,4
2000
80,8
37,9
38,9
43,9
82,8
2005
79,4
37,3
36,9
46,8
83,7
Kaynak: Türkiye Araştırmaları Merkezi; 2000'1i Yıllarda Almanya'da Türkler, Nisan 1995.
10
Tablo No:5 1992 yılında hazırlanan araştırma verilerine istinat etmektedir.
Bu hesaplamada göçmenler de dikkate alınmışlardır. Prognose AG firması tarafından 1993 yılında hazırlanan ve göç unsurunun dikkate alınmadığı başka bir
araştırmada
1991 yılında 79,6 milyon kişi tahmin edilen Alman nüfusunun 2005
yılında 77,6 milyon kişiye düşeceği, aynı dönem içinde çalışabilir nüfusun 40,5
milyon kişiden 38,1 kişiye ineceği hesaplanmıştır.
TABLO NO: 6
ALMANYA'DAKI TÜRK NÜFUSUNUN iKAMET
SÜRESi iTiBARiYLE DAGILIMI
(30 Eylül itibariyle)
1990
4 Yıldan Az
CKişil
Yüzde Pay
1992
(Kişi)
Yüzde Pay
275.700
16,5
331.900
17,9
4-6
Yıl
93.900
5,6
139.000
7,5
6-8
Yıl
63.900
3,8
93.200
5,0
106.100
6,3
63.500
3,4
1.136.300
67,8
1.227.200
66,2
1.675.900
100,0
1.854.945
100,0
8-1 O Yıl
1O Yıl ve
Fazlası
TOPLAM
Kaynak: Türkiye Araştırmalar Merkezi, ikibinli Yıllarda Almanya'da Türkler, 1995,
1.1.3.2. Tüketim
Eğiliminde
Gözlenen
Değişim
Bugün Almanya'da bulunan Türklerin yaklaşık üçte ikisi 1O yıldan uzun süredir bu ülkede yaşamaktadır ve yine yaklaşık aynı ağırlıktaki bir bölümü artık
Türkiye'ye geri dönmeyi düşünmemektedir.(1) Bu değişim Türklerin yaşam şekil­
lerini ve tüketim eğilimlerini de büyük ölçüde etkilemektedir.
(1) Mart 1991 'de Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada Türklerin
%63.7'sinin sürekli olarak Almanya'da kalmak istediği tespit edilmiştir.
11
Almanya'da bugün takriben 470 bin kadar Türk ailesi vardır ve ortalama aile büyüklüğü 4,1 kişi olarak hesaplanmaktadır.(1) Aile şeklinde ve kalıcı biçimde
yerleşik yaşamak aile ihtiyaçlarının karşılanmasının ve sosyal gereksinmelerin
çok daha fazla gözetilmesinigerekli kılmaktadır. Bugün Türk ailelerinin yaklaşık
%11 'i bir ev veya apartman dairesi sahibidir ve 150.000 kadarının mesken edinmek için yapı tasarruf sözleşmesi bulunmaktadır.(2)
Almanya'da yerleşik Türkler artık eskiden olduğu gibi ilerde Türkiye'de kurmayı düşündükleri bir yaşam için bugün yalnız tasarrufu ön planda tutmamakta,
içinde yaşadıkları Alman toplumunun değer yargriarına uygun bir sosyal konum
ve yaşam şekli için gereken harcamalardan kaçınmamaktadırlar. Birinci kuşak,
yani 1970'1i yılların başlarına kadar işçi olarak Almanya'ya giden Türkler arasın­
da kendileri için böyle bir sosyal gelişmeyi artık önernsameyenler dahi çocukları­
nın arkadaş ve okul çevresinde maddi açıdan geri kalmasını istememektedir.
1992 yılında yapılan bir arc;ıştırmada(3) Türk ailelerinin %71 ,62'sinin Hifi müzik seti (Alman ailelerde %57,8), %81 ,5'inin videorecorderi (Alman ailelerde
%36,1 ), % 15,2'sinin bilgisayarı (Alman ailelerde %1 0,9) olduğu görülmüştür.
Türk ailelerin %76.2'sinin otomobili vardır ve bunların %20,4'ü Mercedes markadır (Alman ailelerin %69,6'sı araba kullanmaktadır ve bunların %7,6'sı Mercedes'dir).
Ücretle çalışan Türklerin ortalama brüt aylık kazancı Alman ücretli çalışanlar
brüt gelir ortalamasının %73'ü kadardır ve 3.064 DM olarak hesaplanmaktadır.
Toplam aile kazancı ise aylık net 3.650 DM olarak tahmin edilmekte ve hane geliri itibariyle Türklerin ortalama tasarruf eğilimi yaklaşık %15 olarak kabul edilmektedir. Türklerin %68,33'ünün bir tasarruf hesabı bulunmaktadır. Para piyasasunulan diğer tasarruf yatırım alternatiflerine yönelim eğilimleri Almanlara
göre daha yüksektir.(3)
sında
(1) Alman ailelerinin ortalama büyüklüğü 2,27 kişi olarak kabul edilmektedir.
(2) 1990 yılı itibariyle Türkler tarafından akdedilen yapı tasarruf sözleşmeleri 145.000'dir ve bu
lere o zamana kadar 5 milyar DM tasarruf yatırılmıştır.
sözleşme­
(3) Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından Eylül1992'de yapılan temsil kabiliyetine sahip bir anket sonuçlarına istinat etmektedir.
12
1.1.3.3. Çalişma imkan ve Tercihlerinde Gözlenen Gelişmeler
Almanya'daki Türk topluluğunda meydana gelen değişimler iş hayatına da
yansımaktadır. Başlangıçta büyük ölçüde imalat sanayi, inşaat ve madencilik
sektörlerinde işe başlayan birinci kuşak Türk işçilerinin büyük çoğunluğunun Almanya'da geçerli bir mesleki eğitimleri velisan bilgileri bulunmamaktaydı. Bu nedenle genellikle fiziki beceriklilik, sabır ve dayanıklılık gerektiren sahalarda çalış­
maya devam ettiler ve işyerierini değiştirsel er de yaptıkları işlerin niteliğini değiş­
tirmede zorlandı lar. Ancak Almanya'da bulunma süresi uzadıkça lisan bilgisi ve
çalışma şartlarına uyum imkanları arttı.
Bilhassa ailesinin yanına gelmiş olan Türk çocukları Almanya'da mesleki
eğitim ve Almanca öğrenme imkanı buldular. Almanya'da doğan veya çok küçük
yaşlarda buraya gelen Türk çocukları ise Alman akranlarıyla beraber yetiştiler.
Bu ikinci ve üçüncü kuşak Türk gençlerinin son yıllarda artan ölçülerde iş hayatı­
na atılmaları Türk çalışanlarının sektörel dağılımını genişletmiştir.
1996 yılında sigortalı çalışan Türklerin yaklaşık %85'i imalat sanayi, inşaat
ve madencilikte istihdam edilmişken 1992 yılında bu üç sektör toplamı %70'e gerilemiştir. Buna mukabil1976 yılında sigortalı çalışan Türklerin %7.4'ü hizmet ve
%3.2'si ticaret sektörlerinde çalışırken 1992 yılında bu oranlar yaklaşık bir misli
artarak sırasıyla% 16.1 'e ve %7.2'ye yükselmiştir. Demir-çelik sanayi ve madencilikte istihdamıngenel anlamda gerilemesi ve otomasyonun yaygınlaşması bu
sektörlerde işyerini kaybeden birinci kuşak Türklerin tekrar aynı sektörde iş bulmalarını güçleştirmiş
ve başka sektörlerde iş aramak zorunda bırakmıştır. Za-
man içinde gelişen tecrübe ve lisan bilgisinin yanısıra Almanya'da kurulan Türk
işyerlerinin artması bilhassa ticaret, hizmet ve taşımacılık sektörlerinde iş bulma
imkanını genişletmiştir.
Çalışan
Türklerin
artık
sektörler
bakımından
nispeten daha
yaygın
bir istih-
dam imkanı bulmaları Türk toplumunun ekonomik dalgalanmalara karşı bugün
de yüksek olan hassasiyetini azaltmak ve toplum olarak daha geniş bir tecrübe
birikimine sahip olma bakımından
yararı olmaktadır.
Almanya'da
kalıcı
bir şekilde
yerleşen
işsiz
Türkler yapacakları iş konusunda daha seçici davranmakta, uzun süre
kalsalar dahi kendilerine sunulan her türlü iş ve çalışma şartını kabul etme-
mekte ve toplum içindeki sosyal konumlarını daha fazla dikkate almak istemektedirler.
13
TABLO NO: 7
ALMANYA'DA SiGORTALI OLARAK ÇALIŞAN TÜRKLERiN
SEKTÖREL DAGILIMINDA GÖZLENEN GELiŞMELER
(Yüzde Olarak Pay)
Türklerin
Yabancı Yabancılar
işçiler
Türkler
Genelinde
içindeki
Oranı
1976
1990
1992
1992
1992
70,9
62,53
59,69
48,7
40,5
Hizmet Sektörü
7,4
14,84
16,10
22,2
23,9
Ticaret
3,2
5,75
7,15
9,1
25,9
inşaat Sektörü
8,6
6,35
6,40
8,2
25,6
Taşıma
2,9
3,32
3,88
4,5
28,2
1,40
1,66
1,70
2,5
21,6
4,5
3,67
3,13
1,4
69,0
0,20
0,81
0,82
1,2
21,7
Balıkçılık
0,80
G,84
0,83
1 ,O
27,3
Sigortacılık
0,10
0,23
0,30
0,8
11,3
100,0
100,0
100,0
100,0
30,5
imalat Sanayi
ve
Haberleşme
Bölgesel Kurumlar,
Sosyal Sigorta
Enerji, Su ve Madencilik
Kar Amacı Gütmeyen
Kuruluşlar
Tarım
ve
Ormancılık
Hayvancılık
Bankacılık
ve
ve
TOP LAM
Kaynak: 1-Türkiye Araştırmalar Enstitüsü, Konsumgewohnheiten und Wirtschaftliche Situation der
türkisehen Bevölkerung in der Bundesrepublik Deutschland, Essen, Eylül 1,992, Sayfa 2.
2-Ferah Zarif, Andreas Goldberg, Yasemin Karakaşoğlu, ikibinli YıllardaAlmanya'da Türkler,
Türkiye Araştırmalar Merkezi Yayını, Nisan 1995, Sayfa 48.
14
1.1.4. Türkiye-Almanya Dışticaret ilişkileri
Almanya Türkiye'nin gerek ihracat gerekse ithalat bakımından en önemli dış
ticaret ortağıdır. Dünyanın en büyük piyasalarından ve ihracatçılarından biri olan
Almanya açısından bakıldığında Türkiye'nin bu ülkenin dış ticaretinde sahip olduğu
pay uzun süre nispeten düşük seviyelerde görünse de bugün Türkiye'nin
artık Almanya'nın en fazla ticaret yaptığı ilk 20 ülke arasına girmeye başladığının
altını çizmek gerekir.
Almanya'daki Türk işadamlarının önemli bir kısmı dışticaret yapmasa veya
Türkiye ile doğrudan dışticaret ilişkileri içinde olmasa da, iki ülke arasındaki dışti­
caret hacmi ve dışticaret imkanları muhtelif şekillerde Almanya'daki Türk firmalarının kurulup gelişmesi için teşvik edici bir faktör olmuştur ve içerdiği fırsatlar zaman içinde değişseler de destekleyici bir faktör olmaya devam etmektedir. Bu
nedenle Türkiye-Almanya dışticaret ilişkilerinin evvela içerik ve boyutları itibariyle
tanıtımında
yarar görülmektedir.
1.1.4.1. Türkiye'nin Almanya'ya ihracatı
Almanya adeta geleneksel bir şekilde Türkiye'nin en önemli ihraç pazarıdır.
1995yılı verilerine göre toplam ihracatımızın %23.4'ü bu ülkeye yapılmıştır. ihracatımız içinde büyüklük bakımından ikinci sırada yeralan Amerika Birleşik Devletleri ve italya'nın paylarının sırasıyla %7 ve %6.7 olması Almanya'nın ihracatı­
mız
içindeki ağırlığını daha belirgin bir şekilde ortaya koymaktadır.
Almanya'nın
tımız
1990-1995 döneminde %21.7-%25.1
içindeki bu nisbi
ağırlığını
sürekli olarak
koruduğu
arasında değişen
görülmektedir.
ihraca-
Yakın
za-
manlarda Türkiye ekonomisi yeni pazarlara yönelişte önemli gelişmeler kaydetmiş ve eski Doğu Bloku ülkelerinde meydana gelen yeni yapılanmalarkı yeni ticaret fırsatları yakalayarak 1990-1995 döneminde ihracatını dolar bazında %67
oranında arttırmıştır. Aynı dönem içinde Almanya'ya yapılan ihracatın %64 oranında
yükselerek bu ülkede uygun olmayan konjonktürel ortama rağmen paralel
bir gelişme gösterebilmesi, içerdiği potansiyeli ortaya koyması bakımından dikkat çekicidir.
Almanya'ya ihracatımız kapsadığı mal gruplarının çeşitliliği ve mamul malların ağırlığı bakımından da oldukça pozitif bir yapıya sahiptir. 1 milyon doların
üzerinde ihracat yaptığımız toplam 84 mal grubu içinde Almanya 68 mal grubun15
da yeralmaktadır.(1) Türkiye'nin toplam ihracatı içinde en çok ihracat yaptığı ilk
25 mal grubunun 21 'i
aynı
zamanda Almanya'ya en çok ihracat yaptığımız ilk 25
mal grubu içinde de yeralmaktadır.
Türkiye'nin en önemli ihraç kalemini
pılan
giyimde Almanya'ya ya-
ihracat 2 milyar 634,9 milyon dolar ile bu kalemde 5 milyar 648,9 milyon do-
lar olan toplam
mış
oluşturan hazır
ihracatımızın %46.6'sını kapsamaktadır.(2)
meyve-sebze ve
aksam ve
yemişler
parçaları (85.fasıl),
(08. ve 20.
fasıllar),
Taze veya
hazırlan­
elektrikli makine ve cihazlar ile
mensucattan mamul
diğer eşya (63.fasıl),
deri
eş­
ya, saraciye eşyası vb. (42.fasıl), Almanya'ya en çok ihracat yaptığımız kalemleri
oluşturmaktadır.(3)
Kuyumculuk mamülleri, seramik mamülleri, post-kürk ve
taklit kürk mamülleri Almanya'nın toplam ihracatımız içinde %37-%48 gibi dikkat
çekici ölçüde yüksek pay sahipi olduğu diğer bazı kalemlerdir.
(1) istatistiki pozisyonlara göre ıKi haneli fas ıl numaraları ile gösterilen toplam 97 mal grubu bulunmaktadır.
(2) 1995 yılı itibariyle ve 61., 62. fasılları kapsamaktadır.
(3) Bu fasıllarda 1995 yılında Almanya'ya yapılan ihracat 180 milyon doların ve Almanya'nın toplam ihracatımız içindeki payı %30'un üzerindedir.
16
TABLO NO: 8
ÖNEM SIRASINA GÖRE DÜZENLENMIŞ MAL GRUPLARI ITiBARIYLE
1995 YILINDA ALMANYA'YA YAPILAN IHRACAT (1)
Almanya'ya
ihracat
{Mil]lon Dolar)
ist.Poz.
No. Mal Grubu {Fasıl)
61
62
08
85
63
42
Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı
Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarı
Yenilen Meyvalar, Kabuklu Yemişler, Turunçgil
Elektrikli Makine ve Cihazlar, Aksam ve Parçaları
Mensucattan Mamul Diğer Eşya, Kullanılmış
Eşya, Paçavralar
Deri Eşya,Saraciye Eşyası, Seyahat Eşyası,
Sağırsaktan Eşya
84
20
73
69
87
40
07
70
24
76
71
55
52
57
72
43
54
05
39
Kazan, Makine ve Cihazlar, Aletler, Parçaları
Sebze,Meyve,Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri
Demir veya Çelikten Eşya
Seramik Mamülleri
Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet,
Motosiklet ve Diğer
Kauçuk ve Kauçuktan Eşya
Yenilen Sebzeler, Bazı Kök ve Yumrular
Cam ve Cam Eşya
Tütün ve Tütün Yerine Geçen işlenmiş Maddeler
Alüminyum ve Aluminyum Eşya
inciler, Kıymetli Taş ve Metal Mamulleri,
Madeni Paralar
Sentetik ve Suni Devamsız Lifler
Pamuk
Halılar ve Diğer Dokuma Maddelerinden
Yer Kaplamaları
Demir-Çelik
Postlar, Kürkler, Taklit Kürkler ve Mamulleri
Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler
Tarifenin Başka Yerinde Yer Almayan
Hayvansal Müstahzallar
Plastik ve Plastikten Mamul Eşya
Bu Sektördeki
Toplam lhracatımız
Içinde Almanlfa'nın
ÖnemSırası Yüzde Pa]l
1.634,7
1.000,2
389,6
315,3
1
2
4
5
47,4
45,4
31,6
31,7
228,1
9
42,3
189,0
162,2
146,0
86,7
79,1
14
6
10
11
42,4
23,5
27,6
17,1
25
39,7
64,9
50,1
49,1
42,9
37,3
35,2
7
20
18
23
17
30
10,1
16,9
13,0
17,8
9,8
21 '1
33,9
33,9
33,4
46
8
12
47,9
5,9
6,6
29,8
28,9
24,6
22,7
22
3
51
16
11,8
1,7
36,7
5,8
21,6
20,9
58
19
50,2
6,5
(1) ihracat tutarının değer olarak büyüklüğü önem sıralamasında esas alınmıştır.
17
TABLO NO: 9
TÜRKiYE'NiN ALMANYA'YA IHRACATI (1)
Türkiye'nin
Toplam
Ihracatı
CMilvon
Doları
Almanya'ya
Almanya'nın
Yapılan
Toplam Ihracat Içindeki
ihracat
(Milyon Dolar)
%Payı
Türkiye'nin Türkiye'nin
Almanya lle
Dış Ticaret
Ticaret Deng. Dengesi
(Milyon Dolar) (Milyon Dolar)
1989
11.625
2.175
18,7
-29
-4.167
1990
12.959
3.064
23,6
-433
-9.343
1991
13.593
3.413
25,1
+181
-7.454
1992
14.715
3.660
24,9
-94
-8.156
1993
15.345
3.654
23,8
-879
-14.083
1994
18.106
3.934
21,7
+288
-5.164
1995
21.636
5.036
23,4
-512
-14.07
(1) 1989 ve 1990 yılı verileri eski
Doğu
Almanya ile
birleşmeden
önceki,
yalnız F.Batı
Almanya bölgesini
kapsamaktadır.
TABLO NO: 10
TÜRKiYE'NIN ALMANYA'DAN ITHALATI (1)
Petrol Hariç
Türkiye'nin
Toplam
Almanya'dan
Almanya'nın
Almanya'nın
Yapılan
Ithalatı
Ithalat
(Milyon Dolar}
Toplam ithalat
Içindeki
%Payı
Toplam ithalatımız içindeki
%Payı (2)
(Milygn Dollr)
1989
15.792
2.204
14,0
17,6
1990
22.302
3.497
15,7
19,8
1991
21.047
3.232
15,4
18,7
1992
22.871
3.754
16,4
19,6
1993
29.428
4.533
15,4
17,8
1994
23.270
3.646
15,7
18,7
1995
35.709
5.548
15,5
17,8
(1) 1989 ve 1990 yılı verileri eski
Doğu
Almanya ile
birleşmeden
kapsamaktadır.
(2) 27 No'lu fasıl hariç tutularak hesaplanmıştır.
18
önceki,
yalnız F.Batı
Almanya bölgesini
1.1.4.2. Türkiye'nin Almanya'dan Ithalatı
ihracattaki ağırlığı seviyesinde olmasa daAlmanya'nın Türkiye'nin en çok ithalat yaptığı ülkeler içinde de ilk sırada yeraldığı görülmektedir. 1995 yılı verilerine göre 5 milyar 548 milyon dolar ithalat
mız
içindeki
yaptığımız Almanya'nın
payı% 15.5 olmuştur. Aynı yıl ithalatım ız
toplam
ithalatı­
içinde büyüklük bakımından
2.sırada yeralan Amerika Birleşik Devletleri'nin payı %1 0.4, 3.sırada yeralan italya'nın payı
%8.9'dur.
1990-1995 döneminde Türkiye'nin ithalatı %60.1 oranında artarken Almanya'dan yapılan ithalat %58.7 ile bu genel artış seviyesine oldukça yakın bir geliş­
me göstermiştir. Bu dönem içinde Almanya'dan yapılan ithalatın toplam ithalatı­
mız içindeki payı %14-%16.4 arasında değişmiştir. Petrol ithalatı(1) hariç tutulduğu
takdirde bu oranl~rın% 17.6-% 19.8'e yükseldiği görülmektedir.
Türkiye'nin toplam ithalatı içinde en çok ithal ettiği ilk 25 mal grubunun 18'i
aynı zamanda Almanya'dan en çok ithalat yaptığımız ilk 25 mal grubu içinde de
yeralmaktadır.
ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, motorlu kara taşıtları, demir-çelik, plastik ve
organik kimyasal müstahzallardır. Bu arada canlı hayvan ile et ve yenilen sakatat
Türkiye'nin Almanya'dan yaptığı ithalatta en büyük kalemler, makine
alımlarında Almanya'dan yapılan ithalatın
toplam ithalatım ız içinde sırasıyla %45
ve %60 seviyelerine ulaşması dikkat çekicidir.
Türkiye-Almanya dışticareti Türkiye'nin diğer sanayileşmiş ülkelerle olan
dışticaretine göre çok daha dengelidir. Türkiye'nin dış ticareti(2) içinde %18.5
oranında pay sahibi olan Almanya'nın Türkiye'nin 1989-1995 dönemini kapsayan
son 7 yıl içinde kaydattiği dış ticaret açıkları toplamında yalnız %2.4 oranında paBu dönem içinde Almanya ile olan dışticaret açığı m ız en çok 879 milyon
yı vardır.
dolar olmuş, 1991 ve 1993 yıllarında ise sırasıyla 181
caret fazlası elde edilmiştir.
ve 288 milyon dolar dış ti-
(1) 27 No'lu fasıl; mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları. 1995 yılında Türkiye'nin bu fasıldaki ithalatı 4 milyar 619.3 milyon dolardır.
(2) ihracat ve ithalat toplamı, 1995 yılı.
19
TABLO NO: 11
ÖNEM SIRASINA GÖRE DÜZENLENMiŞ MAL GRUPLARI ITIBARIYLE
1995 YILINDA ALMANYA'DAN YAPILAN ITHALAT (1)
lst.Poz.
(Fi!sıl)
No.
Mal Grubu
84
Kazan, Makine ve Ci hazlar
(Milıon
Aletler, Parçaları
85
Dolar)
Önem Sırası Yüzde
1.563.4
27,2
Elektrikli Makina ve Cihazlar
Aksam ve Parçaları
87
Bu Sektördeki
Toplam lthalatımız
Içinde Almanya'nın
Almanya'dan
Ithalat
612,2
4
27,3
29,8
Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet,
Motosiklet ve Diğer
470
6
72
Demir-Çelik
425,9
3
14,1
39
Plastik ve Plastikten Mamul Eşya
321,0
8
23,3
230,8
5
13,5
181,3
15
32,0
29
Organik Kimyasal Müstahzallar
32
Degabat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa,
90
Optik Fotoğraf, Sinema, Ölçü, Kontrol,
Boya, Macun,
01
48
Sakızlar
Ayar Cihazları, Tıbbi Alet
177,6
10
39,4
Canlı
Hayvanlar
162,1
25
47,3
Kağıt
ve Karton, Kağıt Hamurundan ve
117,4
11
16,7
110,2
19
24,7
86,4
22
21,7
65,3
13
10,0
62,0
17
12,5
Kartondan Eşya
Eşya
73
Demir ve Çelikten
38
Muhtelif Kimyasal Maddeler
55
Sentetik ve suni
54
Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler
34
Sabun lar, Yüzey Aktif Organik Maddeler,
Devamsız
Yıkama-Yağlama
Lifler
59,7
35
45,1
76
Alüminyum ve Aluminyum Eşya
52,7
23
13,8
Madde.
40
Kauçuk ve Kauçuktan Eşya
52,3
21
12,7
30
Eczacılık Ürünleri
50,7
26
15,3
28
inorganik,Kimyasal Müstahzallar,
Organik, inorganik Bileşikler
50,4
20
11,3
02
Etler ve Yenilen Sakatat
46,2
49
60,0
74
Bakır
41,1
27
12,9
51
Yün, Kıl, At Kı lı, Bunların iplik ve Dokumaları
35,7
29
14,9
10
Hububat
35,4
18
7,8
69
Seramik Mamülleri
32,4
41
27,7
86
Demiryolu Ulaşım Araçları vb.
26,1
42
23,6
ve Bakırdan Eşya
Aksam ve Parçaları
(1) ithalat tutarının değer olarak büyüklüğü önem sıralamasında esas alınmıştır.
20
Paı
1.2. ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN EKONOMiK KONUMU
büyük ölçülere varan şekilde, başta Almanya olmak üzere
yurtdışında istihdam edilmesinin ekonomik sonuçlarına başlangıçta yalnız Türkiye açısından bakılmıştır. Dikkate alınan başlıca etki alanları;
Türk
işgücünün
*Yurtdışına
çok sayıda işgücü gönderilmesinin dahilde yüksek olan
baskısını hafifletmesi,
işsizlik
*Türk işçilerinin yurtdışından yakınlarına gönderecekleri yardımların
genellikle gelir seviyesi düşük olan bu kesimlere doğrudan destı3k
sağlayarak sosyal baskıları azaltması,
*Türk
işçilerinin yurtdışından
tasarrufların
Türkiye'ye gönderecekleri yardım ve
Türkiye'de acil ihtiyaç duyulan döviz girişi sağlaması,
noktalarını kapsamaktaydı.
Sanayileşme
sürecinin
başlarında
olan Türkiye gerekli ithal girdilerini ihraç
imkanlarıyla karşılayamadığı için dışticaret açığı ekonomik gelişmeyi sınırlayan,
kısıtlayıcı bir faktör konumundaydı. Bu nedenle yurtdışındaki Türk işçilerinin döviz girişi sağlama fonksiyonu önem itibariyle ön plana çıkmıştır.
Türkiye'ye gelen
işçi
dövizi transferleri ilk kez 1973
yılında
1 milyar dolar,
1980 yılında 2 milyar dolar ve 1988 yılında 3 milyar dolar seviyesinin üzerine çık­
mıştır. 1972-1981 döneminde işçi dövizi transferlerinin ihracata oranı yıllık ortalama olarak %70.8'e ulaşmıştır. Bu rakamın 1974 ve 1975 yıllarında %90'ı aştığı
görülmektedir. 1960'1ı yılların ikinci yarısından sonra fakat bilhassa 1970'1i yıllar­
da yurtdışından Türkiye'ye gönderilen işçi transferlerinin Türkiye'nin ı3konomik
kalkınmasına büyük destek sağladığı verilerin ortaya koyduğu bir gerçektir. Hatta sanayileşme süreci içinde çok önemli olan ve petrol faturasının katlanarak artması gibi muhtelif iç ve dış sıkıntıların yaşandığı kritik dönemde Türkiye'nin gösterdiği dikkat çekici ekonomik performansın büyük ölçüde yurtdışındaki Türk işçi­
lerinin döviz transferlerine dayandığını söylemek yanlış olmayacaktır.
1982 yılından itibaren yurtdışındaki Türklerin döviz transferlerinin Türkiye
ekonomisi için sahip olduğu nisbi önemin hızla gerilediği görülmektedir. Bahiskonusu transferierin Türkiye'nin ihracatına oranı ilk kez 1982 yılında %30'un, 1988
yılında %20'nin altına düşmüştür. 1995 yılında bu oran % 15.3'tür. Başta turizm
olmak üzere diğer hizmet kalemlerinden sağlanan döviz girdileri de ihracat geliri
ile birlikte ele alınırsa 1975 yılında %65 olan yurtdışındaki Türk'lerin döviz trans21
terlerinin Türkiye'nin döviz gelirlerine
kadar
indiği
karşı
nisbi
ağırlığının
1995
yılında
%8.8'e
görülmektedir.
TABLO NO: 12
YlLLARA GÖRE iŞÇi DÖViZi GiRiŞLERi VE TÜRKiYE'NiN DOVIZ
GELiRLERi iÇiNDE iŞÇi DÖViZi GiRiŞLERiNiN ÖNEMi
(Milyon Dolar Olarak)
işçi Dövizi Girişlerinin
işçi Dövizi
işçi Dövizi
Yıllar
Giri!leri
Toplam ihracat ve
Girişlerinin ihracata Hizmet Gelirlerine
Oranı
{% Olarak}
Oranı
{% Olarak}
1975
1.312.,3
93,7
1976
982,7
50,1
38,7
1977
981,8
56,0
42,8
1978
983,1
43,0
34,8
1979
65,0
1.694,4
74,9
57,1
1980
2.071 '1
71,2
56,4
1981
2.489,7
52,9
41,4
1982
2.186,6
38,1
28,1
1983
1.553,6
27,1
20,0
1984
1.881,2
26,4
19,8
1985
1.774,3
22,3
16,0
1986
1.695,4
22,7
15,7
1987
2.101,9
20,6
14,6
1988
1.865,0
16,0
10,5
1989
3.138,0
27,0
16,8
1990
3.325,0
25,7
15,2
1991
2.901 ,O
21,3
12,7
1992
3.074,0
20,9
12,2
1993
2.963,0
19,3
10,9
1994
2.664,0
14,7
8,9
1995
3.367,0(1)
15,3
8,8
(1) Geçici.
22
Artık
ekonomik
gelişmede
belirli bir noktaya
ulaşmış
olan TürkiyE3 bilhassa
1980'den sonra gerçekleştirilen dışa açılma politikalarıyla bugün 20 milyar doların üzerinde ihracat yapan, 38 milyar dolar yıllık döviz geliri ve 45 milyar dolar döviz gideri olan bir ülke konumuna gelmiştir.(1) Yakın zamanlarda kaydedilen bu
değişimin boyutlarını görmek bakımından toplam döviz gelirlerinin 1976 yılında
2.3 milyar dolar ve 1986 yılında 10.8 milyar dolar olduğunun hatırlanmasında yarar vardır.
Dış
dünya ile büyük ölçüde gelişen ekonomik entegrasyon Türkiye'nin ihti-
yaç ve önceliklerinde de yapısal değişiklikler meydana getirmiştir. Artık sorun
esas itibariyle ithal ikamesine dayalı bir sanayileşme süreci içinde gerekli dış girdilerin temini için döviz sağlanmasından ibaret değildir. Yoğun rekabete sahne
olan dünya piyasalarında mamul mallarımızın sürüm imkanlarının korunup geliş­
tirilmesi, yeni ve en uygun teknolojilerin takibi ve üretimin gerek verimlilik gerekse aranılan teknik özellikler bakımından müşteri tercihlerine sürekli olarak uyumu
ön plana çıkmıştır. 1996 yılında Avrupa Birliği ile kurulan Gümrük Birliği'nin bu
değişime ayrıca
yeni bir ivme kazandırması beklenmektedir.
Almanya'da
yerleşik
Türk
varlığının
Türkiye ekonomisi
açısından artık sağ­
ladıkları
döviz transferlerinden çok, bulundukları piyasalarda edindikleri tecrübe
ve imkanlar bakımından değerlendirilmeleri önem kazanmıştır. Bu nedenle Türk
işçileri olarak algılanmış Almanya'daki Türk topluluğuna artık giderek artan ölçüde Türk işadamları olarak da bakılması, Almanya'da kurulu Türk firmalarının Tür-
kiye'nin
dış
piyasa
ilişkilerinde
ihtiyaç
çekleştiremediği doğrudan dış yatırım
bağlantılarımızın
ken
fakat henüz yeterli düzeyde ger-
olarak ele alınması lazımdır. Dış dünya ile
ve ticaretimizin desteklenmesi için
doğrudan yatırımlara
önemli olan, bu
duyduğu
piyasaları
li ölçüde temini mümkün
yurtdışında yapılması
kaynak bulunabilse de istenen sonucun
bilen
yetişmiş
insan
kaynağının başka
gere-
alınmasında
yollardan yeter-
değildir.
Bu nedenle Almanya'da kurulu Türk
firmalarının gelişmesi
ve Türk
işadam­
larının etkinlik kazanması, Türkiye ile doğrudan ilişkili görünmediği hallerde bile
Türkiye ekonomisi için bir potansiyel kazanç, bir fırsattır.
(1) Döviz gelirleri ihracat ve
diğer
mal ve hizmet gelirlerini, döviz giderleri ithalat ve
derlerini kapsamaktadır.
Veriler 1995 yılı itibariyledir.
23
diğer
mal ve hizmet gi-
1960'1ı-1970'1i yıllarda
ülkemizin mütevazi yörelerinden ve sosyal kesimle-
rinden çok
sayıda vatandaşımızın
toplumuna
yaygın
şekilde
girmesine, lisan bilgisi, ileri bir sosyal
anlayışının gelişmesine yardımcı olmuştur. Aynı şekilde
ketim
rının
bir
Almanya'ya gitmesi Avrupa tecrübesinin Türk
yaşam
ve tü-
birçok Türk malla-
ve tüketim alışkanlıklarının Almanya'da tanınması ve Türkiye'ye turizm yö-
nünden duyulan ilginin
duğu
etki ve
artmasında
da Almanya'daki Türk
topluluğunun
sahip ol-
ilişkilerin katkısı vardır.
1.2.1. Almanya'daki Türklerin Kendi işyerierini Kurmaya Yönelmeleri
Gelişme
süreci içinde bir ülke olan Türkiye'de
işçi
olmak henüz yeterli sos-
yal güvenceye sahip, geleneksel bir mesleki seçim ve yaşam şekli değildir. işçi
olarak
çalışanlar
bunu genellikle kendileri için tatminkar bir
görmez, ilerde belki bir fırsatını bulup kendi
işyerierini
ya gayrimenkul edinmek suretiyle maddi güvence
uğraş şekli
olarak
kurmak, dükkan açmak ve-
sağlama
umuduyla hareket
ederler. Almanya'ya gelen Türk işçilerinde bu eğilimin daha da güçlü olduğu kabul edilebilir.
uzak bir
Lisanını
alıştıkları
ortamdan
için mümkün
olduğunca
ve adetlerini bilmedikleri bu ülkede
şekilde yaşamak
durumunda kalan Türk
işçileri
fazla tasarruf ederek ilerde Türkiye'de yeterli kazanç ve güvence
yatırırnda
muştur.
ği
bulunmak daha
başlangıcından
Almanya'da daha fazla tasarruf
sağlayacak
bir
noktası
ol-
itibaren en güçlü hareket
imkanı bulunması
ve kur
farkının
getirdi-
avantaj gerçekleştirme imkanını arttırması bakımından Türkiye'de iş kurma
eğilimini ayrıca teşvik etmiştir.
Bu nedenlerle Almanya'daki Türk
nin yüksek
olmasını yadırgamamak
husus Türklerin
işyerierini
işçilerinin
kendi
işyerierini
gerekir. Burada üzerinde
Türkiye yerine Almanya'da kurma
kurma
eğilimi­
durulması
gereken
eğilimine
girmeleri
ve bilhassa Almanya gibi yoğun dünya rekabetine sahne olan bir piyasada Türk
firmalarının giderek artan ölçüde etkinlik kazanmalarıdır.
Diğer
taraftan Almanya'daki Türk işadamlarının hepsinin evvelce işçi olarak
bu ülkeye gelen eğitimsiz kişiler olmadığının da gözönünde tutulması gerekir. Alman üniversitelerinde okuyan Türk gençlerinin bir
limine girmektedir.(1)
Bunların
büyük bir
kısmı
kısmı yakın
bu ülkede
yerleşme eği­
zamanlarda giderek artan
ölçüde Almanya'da yerleşik Türk ailelerinin çocuklarıdır. Küçük yaşlarda ülkeye
gelmiş veya burada doğmuşlardır.
(1) Almanya'da yüksek eğitimde olan Türk gençlerinin sayısı yaklaşık 16 bin olarak tahmin edilmektedir.
24
Almanya'da iş hayatına atılan tahsilli Türk gençlerinin tatminkar çalışma ve
yükselme imkanı bulmakta zorlukla karşılaşmaları(1) onları artan ölçüde kendi
işlerini kurma yoluna itmektedir. Türk ailelerinin Türkiye'de yeni bir başlangıç kurmak veya maddi dayanak sağlamak amacıyla yıllar boyu özveriyle oluşturdukları
tasarruflar artık Türkiye'ye dönmeyi düşünmeyen ailenin Almanya'da yetişmiş
yeni kuşak gençleri için başlangıç sermayesi olarak kullanılmaktadır. Esasen iş­
yeri sahibi Türk ailelerindeki yeni kuşak Türk gençlerinde bu eğilimin daha da
yüksek olduğu gözlenmektedir.
Alman ekonomisinde demir-çelik ve kömür madenierinde olduğu gibi bazı
sektörlerde ortaya çıkan yapısal değişiklikler bu sektörlerde işini kaybeden Türklerin yeni iş bulmalarını güçleştirmiştir. ileri yaşlarda işini kaybedenler için de durum aynıdır.
Tatmin edici yeni bir işyeri bulmakta zorlananların bir kısmı işten ayrılırken
aldıkları tazminatı tasarruflarıyla birleştirerek kendi işini kurma arayışına girmektedirler. Çalıştığı işten gönüllü ayrıldığı takdirde tazminat alma veya erken emekli olma imkanı bulan diğer bir kısım Türk çalışanı da bunu esasen tasarladığı iş­
yeri kurma projesini gerçekleştirmek için bir fırsat olarak değerlendirmektedir.
Evvelce Türklere işadamı olarak çalışma müsaadesi vermekte çok titiz davranan yetkili Alman merciierinin yakın zamanlarda bu tutumlarını değiştirmiş olmaları da Türklerin işyerierini kurmalarını kolaylaştırmaktadır. Almanya'da ticaretin artan ölçüde büyük boyutlu mağazalara ve işletmelere kayması ve şehir dışı­
na çıkma eğilimi göstermesi esnaf ve küçük işletme olarak çalışma şeklini geriletmiştir. Bu nedenle yabancıların kurdukları küçük işyerlerine istihdam yaratması ve şehir merkezlerindeki ticari canlılığın korunması bakımından olumlu bakıla­
bilmektedir.
1980'1i yıllardan itibaren sanayide istihdam seviyesinin yükseltilmesinde
zorluk çekilmesi, küçük girişimcilerin kendi işlerlerini açmalarını işsizliğe karşı bir
alternatif haline getirmiştir. Bu çerçevede de Almanya'daki Türklerin firma kurmalarına istihdam sağlamaları nedeniyle yetkili Alman merciierince olumlu bakıl­
makta, hatta desteklenmektedir.
(1) Bu zorluk daha düşük ölçüde de olsa mevcut ekonomik ortamda yüksek tahsilli Alman gençleri için de
sözkonusudur.
25
Nihayet Almanya'da sosyal yaşam içinde uzun süre Türk olarak yer almanı n
Türkler için işadamı ve işveren statüsüne girmenin,
kazandırabiieceği sosyal itibar bakımından da Türkleri kendi işyerierini kurmaya
dezavantajı altında yaşayan
teşvik ettiği düşünülmektedir.
1.2.2. Almanya'daki Türk işadamları Varlığının Boyutları ve
Gösterdiği Gelişme
Bir işyeri kurma veya yatırım kararı için bilindiği gibi ewela belirli bir mal veya hizmetin arz yeteneği ile bu mal veya hizmetin karlı bir şekilde sunulmasını
mümkün kılacak yeterli piyasa talebinin bulunabilmesi gerekir. Almanya'da Türkler tarafından gerçekleştirilen firma kuruluşlarının da genel anlamda bu ekonomik prensip doğrultusunda geliştiği görülmektedir.
Almanya'da Türklerin firma kurma kararlarını kolaylaştıran ve teşvik eden
ekonomik faktörler
başlıca
-Almanya ile Türkiye
arasında
önemli ve
geliştirilmeye
müsait dış ticaret
ilişkileri olması,
- Almanya'da
yerleşik
Türklerin talebi,
- 1980'1i yıllara kadar Türkiye'de
kısıtlayıcı
bir dışticaret rejimi
uygulanması.
olmuştur.
1.2.2.1. Başlangıçta Ortaya Çıkan iş imkanları, Kısıtlamalardan
Kaynaklanan Fırsatların Kullanılması
Bilhassa başlangıç dönemi diyebileceğimiz 1973 yılına kadar, yani yeni
Türk işçisi alımının durdurulması na kadar olan sürede Almanya'ya gelen Türkler
lisan ve sosyal çevreyi tanıma zorluklarından büyük ölçüde etkileniyorlardı. Genellikle tasarrufa öncelik veren, içine kapalı sürdürülen yaşam tarzı Türkiye'deki
tüketim alışkanlıklarının canlı tutulması nı sağlıyor ve Türkiye'ye izinli olarak geri
dönüşler için hediye temininin önemini arttırıyordu.
Bu dönem içinde şehir merkezlerinde, Türk'lere dönük hediyelik eşya ve
elektronik ci haz satan çok sayıda ticarethane kurulmuştur.(1) Buralarda Türkçe
(1) Başta Yugoslav olmak üzere diğer ülkelerden gelen yabancı işçilere hitap eden aynı nitelikte ihracat
ticarethaneleri de kurulmuştur.
26
konuşulabilmesi,
ihracatta uygulanan vergi iadesi işlemlerinin çoğu kez pratik bir
şekilde halledilmesi ve mütevazi personel ve donanım masraflarının yardımıyla
nispeten düşük ticaret marjları içinde çalışılabilmesi Alman dükkaniarına karşı rekabet avantajları sağlamıştır.
Aynı dönemde Türklerin ihtiyaçlarına cevap vermek için Türk kahveleri ve
Türk yemekleri sunan lokantalar da kurulmaya başlanmıştır.
Türkiye'de 1980'li yılların ortalarına kadar uygulanan kısıtlayıcı ihracat rejimleri ve kur politikaları yabancı tüketim mallarının Türkiye'ye girişini bir taraftan
büyük ölçüde zorlaştırırken diğer taraftan fiyat avantajına sahip kılıyordu. Bu ortamda Almanya'daki Türklerin tatilde hediye olarak getirdikleri tüketim maliarına
Türkiye'de yoğun talep oluşması ve bu gibi malların yine Almanya'da çalışan
Türkler kanalıyla ticari amaçla da Türkiye'ye sakulabilmesi Almanya'da bu sahada çalışan bahiskonusu Türk ticarethanelerinin kurulup gelişmelerini sağlamıştır.
1.2.2.2. Türk Firmalarının Piyasaya Yerleşmeleri ve Yakın
Zamanlarda Kaydedilen Gelişmeler
Yukarıda verilen örneğin Almanya'dan Türkiye'ye döviz gönderilmesi, otomobil ithali için permi temini gibi diğer örneklerle zenginleşitirilmesi mümkündür.
Bütün bu faaliyet türlerinin ortak yanı temelde Türkiye'de uygulanan ithalat rejimi
ile kur ve kambiyo politikalarının meydana getirdiği kısıtlayıcı ortamın sağladığı
fırsatların kullanılmasıydı. Bu nedenle 1980'1i yıllarda ithalatın ve kambiyo işlem­
lerinin serbestleştirilmesi Türkiye'deki kısıtlayıcı piyasa şartlarına dayanan bu gibi ticari faaliyetlerin önem kaybetmesine ve büyük ölçüde ortadan kalkmasına
yol açmıştır. Bununla beraber bu faaliyetlerin Almanya'daki Türk işadamları varlı­
ğının bugünkü gelişmesi için bir anlamda başlangıç oluşturduğu, atılım insiyatifi,
sermaye ve tecrübe birikimi sağladığı kabul edilebilir.
Almanya'da faaliyet gösteren Türk işadamlarının etkinliklerinin büyük ölçüde artarak bugünkü boyutlara ulaşması nispeten daha yakın zamanlarda gerçekleşen ve yukarıda ifade edilenden farklı zeminlere oturan bir hadisedir. Gerçekten de Türk işadamları tarafından kurulan toplam firma sayısının yaklaşık olarak
1973 yılında 7.000, 1983 yılında 10.000 kadar olduğu tahmin edilirken 1990 yı­
lında bu rakam 33.000'e, 1993 yılında 37.000'e ulaşmış, 1995 yılında ise
40.000'i aşmıştır.(1)
(1) Türkiye Araştırmalar Merkezi
tarafından yayınlanan
27
bilgilere istinat etmektedir.
Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından açıklanan verilere göre 1995 yılın­
da Almanya'daki Türk firmaları tarafından sağlanan istihdam 168.000 kişiye, yıl­
lık ciro tutarı 34 milyar DM'a ve gerçekleştirilen yatırım hacmi 8.3 milyar DM'a
ulaşmıştır.
1DM= 55.000 TL. esas
alınarak hesaplandığında
Almanya'daki Türk
firmaları tarafından gerçekleştirilen yıllık cironun 1.870 trilyon TL, yatırımların
456.5 trilyon TL. olduğu görülmektedir. Türkiye için fevkalade yüksek olan bu rakamlar Almanya için de küçümsenemeyecek
boyutlardadır.
TABLO NO: 13
ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN EKONOMiK KONUMU
Firma
1990
1992
1993
1995
33.000
35.000
37.000
40.500
5,7
7,2
8,0
8,3
25,0
28,0
31 ,O
34,0
100.000
125.000
135.000
168.000
Sayısı
Toplam
Yatırım
Hacmi
(Milyar DM)
Toplam
Yıllık
Ciro
(Milyar DM)
istihdam
Kaynak: Türkiye Araştırmalar Merkezi, Essen, Ocak 1996.
Özellikle 1980'1i yılların ikinci yarısından itibaren sayıları hızla artan ve etkinlik kazanan Almanya'daki Türk firmalarının temel ekonomik dayanaklarının
* Almanya'da
yerleşik
Türk toplumunun talebi,
*Türkiye-Almanya dışticaretinde
gelişme imkanları,
* iki ülke piyasalarındaki oldukça farklı faktör maliyetleri,
*Türkiye-Almanya
olduğu
ilişkilerinde gelişen
görülmektedir.
28
hizmet talebi,
1973 yılında 91 O bin kişi kadar olan Almanya'da yerleşik Türk topluluğu
1995 yılında 2 milyon kişiyi aşmıştır.(1) Bu rakamsal büyümenin yanısıra sosyal
konumlarına
daha fazla önem vermeye
başlayan
Türklerin
satınalma
güçleri ve
tüketim eğilimleri de yükselmiştir.
Artık
uzun bir süredir Almanya'da yaşayan veya Almanya'da büyüyen Türklerin Alman topluluğu ile ilişkileri gelişmeye başlamıştır. Bu ilişkilerin Alman topluluğu üzerinde de etkileri olmuş, Alman şehirlerinde Türklerin gıda talebi ve alış­
kaniıkiarına
dönük mal sunan işyerlerinin hitap ettikleri piyasa genişlemiştir. Türk
özellikle taze meyve-sebze piyasasında hallere yerleşmeleri ve
kendi insiyatifleri altında Türkiye'den mal getirilerek dağıtım imkanı kazanmaları
toptancılarının
perakende meyve-sebze satan Türk manav ve bakkallarının arz imkanlarını geliştirmiştir. Başka
bir ifadeyle Türk manav ve bakkallarının yaygınlığı Türk gıda
maddeleri toptancılarının gelişmesini, Türk gıda maddeleri toptancılarının geliş­
mesi ise Türk gıda maddeleri perakendecilerini teşvik etmiştir. Bugün bazı Türk
gıda maddeleri toptancılarınınTürkiye'de kendi üretim tesisleri ve Almanya'da piyasa markaları bulunmaktadır.
Benzeri gelişmeler diğer mal piyasalarında da görülmektedir. Almanya'da
çalışan Türk firmaları Türk piyasasındaki şartları ve faktör maliyetlerini tanıma
avantajını kullanmakta, bu şekilde sağlanan katkıyla gelişen ticaret hacmi ise
başka Türk firmalarına yeni iş imkanları sağlamaktadır.
Dönerci büfeleri gibi Türkiye'yle ismi
dışında,
ekonomik
açıdan
bir
yakınlığı
olmayan küçük işletmelerin yaygınlaşması bile bir taraftan döner toptancılığı yapan firmaların kurulup gelişmesi, diğer taraftan dönerle birlikte yenen pidelerin
üretiminde Türk tırıniarına sürüm imkanı sağlaması bakımından teşvik edici olmuştur. Bu gelişmenin boyut ve etkilerinin takdiri bakımından Almanya'da dönerci büfelerinin toplam yıllık cirosunun yaklaşık 3,6 milyar DM olduğunun ve Mc
Donald gibi Fast-Food satan bütün mağaza zincirlerinin toplam cirolarını geride
bıraktığının bilinmesinde yarar vardır.(2)
(1) Bu rakamı 2.5 milyon kişi kadar gösteren yaklaşımlar da vardır.
(2) Eberhard Seidei-Pielen: Wie der Döner über die Deutschen kam, 1996.
29
Almanya'da
yerleşik
Türklerin bu piyasadaki talep
yapısını
ve fiyat seviyele-
rini iyi tanımaları Türkiye'de özellikle bu bakımdan çok hassas olan tekstil sektöründe Almanya piyasasına dönük üretim yapılmasını kolaylaştırmış, bu mamüllerin Almanya'da pazarlanması ise Almanya'daki Türk firmaları için rekabet
avanta-
jı kazandıkları
ihracatının
bir iş sahası oluşturmuştur. Bugün Türkiye'nin toplam hazırgiyim
%45'ten fazlası Almanya'ya ihraç edilmektedir.
Türkiye-Almanya ticaretinin gelişmesi Almanya'daki Türk taşımacılık firmaTürk işçilerinin tatil için yaygın bir şekilde Türkiye'ye gelmeleri Almanya'da-
larını,
ki Türk turizm
artık
firmalarının gelişmesini teşvik etmiştir. Diğer
taraftan bu sahalarda
büyük boyutlara ulaşmış Türk firmalarının varlığı Türk dış ticareti ve turizmi
için gerek Almanya ile olan ilişkilerde, gerekse diğer piyasalara dönük yönelişler­
de önemli bir avantaj
oluşturmaktadır.
Almanya'da bugün
artık
Türkiye
ekonomik etkinlik kazanmış bir Türk
ilişkilerinden ayrı
işadamı varlığı,
olarak da önemli ölçüde
teknoloji ve sermaye birikimi
oluşmuş bulunmaktadır.
TABLO NO: 14
ALMANYA'DA YABANCILAR TARAFINDAN KURULAN iŞLETMELERiN
Perakende Gıda
Perakende Diğer
Toptan Gıda
Toptan Diğer
Lokantacılık
El
Zenaatları
inşaat
Komisyonculuk
Diğer
Yanıtsız
Hesap Farkı
TOPLAM 1
Ankete Katılan
Firma Sayısı
FAALiYET KOLLARINA GÖRE DAGILIMI(1)
Türkler
Yugoslavlar Yunanlılar Anket Geneli
italxanlar
19,7
5,3
2,9
4,5
14,7
10,7
9,2
8,6
9,1
1O, 1
5,2
6,6
2,3
4,7
9,2
11,8
8,4
38,2
52,6
60,0
65,9
44,8
4,9
9,2
8,6
6,8
6,0
2,6
2,9
0,3
0,9
7,4
1,3
8,6
5,8
3,9
1,3
8,6
9,1
4,3
2,3
0,2
0,5
O, 1
0,2
O, 1
00,0
100,0
100,2
100,0
100,0
309
76
35
44"
464
Kaynak: Türkiye Araştırmalar Merkezi, Nur der Wandel hat Bestand, Essen, 1995.
(1) Veriler 1990 Mayıs-Ağustos ayları nda Nordrhein-Westfalen Federe Devleti bölgesinde yapı lan ve toplam 464 !irmayı kapsayan anket sonuçlarına istinat etmektedir.
30
2. ALMANYA'DA FAALiYETTE BULUNAN TÜRK iŞADAMLARlNlN
ÖRGÜTLENMESi VE TÜRK iŞADAMLARI iLE iLGiLi ÇALIŞMA YAPAN
VEYA HiZMET SUNAN ORGANiZASYONLAR
2.1. ALMANYA'DA TÜRK IŞADAMLARI TARAFINDAN KURULAN
DERNEKLER
Almanya'da yaşayan Türkler arasında dernekleşme eğilimi başlangıçta işçi
dernekleri, öğrenci dernekleri ve kültür dernekleri şeklinde bir yapılaşma
göstermiştir. 1960-1970'1i yılları kapsayan bu dönemde folklor, sanat ve eğlence
akşamları, spor gibi etkinliklerle yöredeki Türklerin biraraya gelebilecekleri bir
zemin oluşturmak dernekler için geniş anlamda başlıca kuruluş amacı ve
çalışma şekli olmuştur. Bu çerçevede halledilmesinde zorluk çekilen bazı
standart bürokratik işlemler konusunda bilgi sağlanması, Almanlara Türk
insanının ve kültürünün tanıtılması gibi çalışmalar yapılmıştır.
ve 1990'11 yılların başlarında ise Almanya'da Türk
işadamları derneklerinin Türk topluluğu içinde önem kazanarak ön plana
çıktıkları görülmektedir. Bu durum bugün de büyük çoğunluğu işçi statüsünde
olmakla beraber, Almanya'daki Türk topluluğunun artık gittikçe daha karmaşık bir
yapıya dönüştüğünü ve dernekleşme eğiliminde gözetilan hedeflerde önemli
farklar meydana geldiğini ortaya koymaktadır. Almanya'daki Türkler artık yalnız
kendilerini tanıtmak ve vatan hasreti gidermek veya aralarında belirli konuları
tartışmak ile yetinmemekte, seslerini bulundukları Almanya toplumu içinde ve
Türkiye'ye karşı duyurmak, isteklerinin ve menfaatlerinin gözetilmesini etkili bir
şekilde takip etmek istemektedirler.
1980'1i
yılların sonları
Türklerin Almanya'da artan ölçüde bağımsız olarak iş hayatına atılmaları ve
kendi işyerlerine sahip olmaları, gerek Almanya, gerekse öncelikle ilişki
kurdukları Türkiye'ye karşı istek ve taleplerinin niteliğini de etkilemiştir.
Almanya'da seçme ve seçilme hakkı olmayan, Türkiye'de ise ayrılık nedeniyle
çoğu kez bu hakkı kullanarnıyan Türkler işadamı olarak ihtiyaç, beklenti ve
taleplerinin karşılanması için daha etkili olabileceklerini anlamışlardır. Yakın
zamanlarda Türk işadamları derneklerinin yaygınlaşmasını, sektör bazında veya
kuruldukları bölge dışına çıkarak, ülke çapında işbirliğine ve yapısal
organizasyonlara girmelerini bu çerçeve içinde değerlendirmek gerekir.
31
Sunulan çalışmada Almanya'daki Türk işadamları derneklerinin eksiksiz bir
dökümünün sunulması amacı güdülmemiştir.(1) Bu nedenle hazırlanan bilgiler
Türk işadamları derneklerinin önde gelen birliklerinin ve tekstil, gıda, ulaştırma
gibi önemli bazı sektörler bazında gerçekleştirilmiş organizasyonların tanıtımı ile
sınırlı tutulmuştur.(2)
2.1.1. Türk-Alman Işadamları Dernekleri Almanya
Federasyonu-TiDAF
2.1.1.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
Türk-Alman işadamları Dernekleri Almanya Federasyonu veya kısaltılmış
adıyla TiDAF 1993 yılında Almanya'nın çeşitli bölgelerinde faaliyet gösteren Türk
işadamlarının oluşturduğu
t 7 derneğin biraraya gelmesiyle kurulmuştur.
Federasyona bugün gerçekte 22 dernek katıldığı halde bunların 5 tanesinin
tescil ve tüzük işlemleri henüz tamamlanmadığı için resmi statü
kazanmamışlardır. Sektör veya bölgesel ayırım yapılmadan, Almanya'da
bulunan bütün Türk işverenlerinin TiDAF çatısı altında toplanması
öngörülmüştür. Merkezi Köln şehrindedir.
2.1.1.2.
Amacı
ve
Çalışma Şekli
Federasyonun kuruluş amacı genel anlamda gerek Türk gerekse Alman
etkili temsil kabiliyeti elde etmek ve hizmet sunma imkanlarını
genişletmektir. Bu çerçeve içinde öngörülen çalışmalar:(3)
makamiarına karşı
* Türk işadamlarının müşterek çıkarlarının takibi ve sorunlara kalıcı
çözümler bulunması için ilgili merciler nezdinde ve kamuoyuna
gösterilmesi,
karşı
etkinlik
* Almanya'da yaşayan Türk vatandaşlarının hak ve menfaatlerinin korunup
gözetilmesi için destek verilmesi,
(1) Almanya'daki Türk işadamı derneklerinin eksiksiz bir dökümünü sunan güvenilir bir kaynak
da
bulunamamıştır.
(2) Türk Seyahat Acentaları Birliği'nden araştırmanın yapıldığı sınırlı süre içinde dernekleri ile
ilgili yeterli bilgi alınamadığı için bu sektör derneğinin tanıtımı yapılamamıştır.
(3) TiDAF tarafından yayınlanan Mecmua, Kasım 1994 özel sayı, sayfa 3-7.
32
* Almanya'daki Türk işverenlerin Türkiye'de
Türkiye'ye yabancı sermaye girişinin teşviki,
yatırım yapmalarının
ve
* Almanya'da yaşayan Türk toplumunun kültürel kimliklerinin korunması,
birlik ve beraberlik anlayışının güçlendirilmesi, Türkiye ile ilişkilerinin canlı
tutulması,
*Türk ve Alman toplumlarının müşterek çıkarları doğrultusunda çalışılması
ve iki ülke arasındaki dostluk ilişkisinin geliştirilmesine katkıda bulunulması,
* Orta Asya'da kurulan Türk Cumhuriyetleri ile ekonomik ve teknik
alanlarda, Türkiye ve Almanya'nın ortak çıkarları doğrultusunda uygun projelerin
geliştirilmesine katkı sağlanması.
Türkiye ile Almanya arasındaki ticari faaliyetlerin arttınlmasına yönelik
olarak Türk işadamlarına bilgi ve hizmet sunulması, Almanya'da bir Türk Sanayi
ve Ticaret Odası kurulması konularında işbirliği yapılması için Ekim 1994'de
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile TiDAF arasında bir protokol imzalanmıştır.
2.1.2. Avrupa-Türk işadamları ve Sanayicileri Derneği-ATiAD
2.1.2.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
Kısa adı ATiAD olan Avrupa Türk işadamları
ve Sanayicileri Derneği yüksek
ciroyasahip nispeten büyük ölçekli firmalar tarafından 1992 yılında Düsseldorf'ta
kurulmuştur. Başlangıçta 25 olan üye sayısı Şubat 1996 itibariyle 36'ya
yükselmiş, istanbul'da Şubat sonunda yapılan Dünya Türk işadamları Kurultayı
çerçevesinde gerçekleşen yeni katılımlarla beraber 43'e çıkmıştır. Bunların
arasında Avrupa pazarlarına açılmak için bu ülkelerde büyük çapta yatırım
yapan, Türkiye'de kurulu bazı büyük Türk holding ve bankalarının yurtdışı şube
ve temsilcilikleri de bulunmaktadır.
Üye firmaların ikisi Fransa'da, birer tanesi Hollanda, Belçika ve
Avusturya'da kuruludur. Ayrıca Türkiye ile önemli iş bağlantıları olan bir Alman
firması ve bir Japon firmasının Almanya'daki yan kuruluşu da ATiAD üyesi
olmuşlardır.
ATiAD'ın ilgi alanı belirli bir faaliyet sahası ile sınırlı tutulmamıştır. Bugünkü
üye yapısı itibariyle Tekstil-Hazırgiyim ve Deri, Gıda, Turizm, inşaat, Bankacılık,
Nakliyecilik, Dayanıklı Tüketim Malları ve Makine Endüstrisi sektörlerini
33
kapsamaktadır. Bu sektörel farklılıklara rağmen üye firmaların ticari faaliyetleri
genelde herhangi bir şekilde Türkiye ekonomisi ile bağlantılı durumdadır.
ATiAD üyelerinin Avrupa'da 1995 yılında gerçekleştirdikleri ciro toplamı
yaklaşık 9 milyar DM olarak tahmin edilmektedir. Bu firmaların 1994 yılında
yaptıkları yatırımlar toplamı yaklaşık 600 milyon dolar olup bunun SOO milyon
dolarlık kısmının Türkiye'de gerçekleştirilm iş olduğu ifade edilmektedir.(1)
Merkezi Düsseldorf şehrindedir.
2.1.2.2. Amac• ve
Çalişma Şekli
ATiAD'ın kuruluş amacı genel anlamda kendisine üye şirketler ile resmi
makamlar arasında iletişim sağlamak, sözünü duyuran ve dinleten güçlü bir lobi
grubu olarak üyelerinin hak ve çıkarları nı gözetmek şeklinde ifade
edilmektedir.(2) Bu çerçeve içinde aşağıda belirtilen hizmetlerin sunulması
öngörülmüştür.
* Üyelerin ilgi alanlarına giren aktüel konularda seminer, çalışma toplantısı,
konferans ve gaziler düzenlemek,
* Üyelerin fuar katılımlarını teşvik ve organize etmek,
* Alman okul ve üniversitelerinde eğitim gören yetenekli Türk gençlerini
ödüllendirmek, bunlar için eğitici programlar geliştirmek ve iş kurmalarını teşvik
etmek,
* Türkiye, Federal Almanya ve Avrupa Birliği'ni kapsayan ve genel anlamda
yurtdışındaki
Türk girişimcilerini de ilgilendiren ekonomik alanlarda araştırma
enstitülerine incelemeler yaptırmak ve sonuçlarını kamuoyuna yansıtmak,
* Avrupa'nın
çeşitli
Türk girişimcilerini
kentlerinde kurulu bulunan Türk işadamları dernekleri ve
temsil eden benzeri diğer kuruluşlarla yakın işbirliği yapmak,
* Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ilişkilerinin
konusunda olumlu katkıda bulunmak.
gelişmesi
ve bu
Birliğe
tam üye
olması
1995 yılı Ekim ayında Ankara'da kurulan Türk Dış Ticaret Vakfı'na ATiAD
tarafından öncülük edilmiş olup bu Vakfın yönetim kurulunda ATiAD üyeleri görev
almışlardır.
(1) ATiAD tarafından açıklanan bilgilere dayanmaktadır.
(2) ATiAD tarafından yayınlanmış olan tanıtım broşürü, sayfa 12.
34
2.1.3. Müstakil Sanayici ve işadamları Derneği-MÜSiAD
2.1.3.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
Kısa adı MÜSiAD olan Müstakil Sanayici ve işadamları Derneği
Almanya'daki Türk
işadamiarını aynı
hedefler
doğrultusunda
tek
çatı altında
birleştirmek amacıyla
1993 yılında Almanya'nın Köln kentinde kurulmuştur. Köln
merkezinin dışında Berlin'de bir şubesi, Hamburg ve
Stuttgart/Mannheim şehirlerinde temsilcilikleri bulunmaktadır. Teşkilatianma
çalışmaları tüm Alman şehirlerini kapsayacak şekilde yürütülmektedir.
şehrindeki
MÜSiAD-Aimanya, MÜSiAD-Hollanda ve MÜSiAD-Avusturya ile yakın ilişki
ve işbirliği içinde çalışmaktadır. Aynı yakınlık MÜSiAD-Türkiye merkezi ile ilişkiler
bakımından da sözkonusudur. MÜSiAD-Aimanya 40 bin üyesi bulunan Almanya
Küçük ve Orta Ölçekli işverenler Federasyonu'nda temsil edilmektedir; Almanya
ihracatçılar ve ithalatçılar Birliği ile bir işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Bu gibi
işbirliği ilişkilerini geliştirmeye çalışmakta, ayrıca "Almanya Türk Vatandaşları
Konseyi'nin kurucu üyesi olarak sosyal
çalışmalarda
aktif yer
almaktadır.
MÜSiAD-Aimanya derneğine belirli bir sektör veya ekonomik faaliyet şekli
gözetilmeden, aynı amaçları paylaşan Almanya'aki Türk işadamları
üye olabilmektedir. Aktif üye sayısının halen yaklaşık 300 olduğu bildirilmektedir.
Dernek üyesi işadamlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ilişkilerinde köprü görevi
üstlenebilecek orta ölçekli şirket temsilcileri olduğu kabul edilmektedir.
ayrıcalığı
2.1.3.2.
Amacı
ve
Çalışma Şekli
Kuruluş amacı
dernek tüzüğünde "Batı Avrupa Türk Toplumu'nun yetiştirdiği
ticari, sosyo-ekonomik, eğitim ve kültür düzeylerinin
gelişmesine; teknoloji ve sermaye birikiminde, fikir alış-verişi ve koordinasyonu
sağlayarak daha ileri bir seviyeye ulaşmaianna yardımcı olmaktır" şeklinde
yeralmaktadır. MÜSiAD-Aimanya kendisine üye firmalarla resmi makamlar
.arasında iletişim sağlamayı, üyelerinin çıkar ve haklarını kamuya karşı
işadamlarımızın sınai,
savunmayı, bulundukları
altyapıyı oluşturmayı
ülkenin ekonomisine entegre olmalarını kolaylaştıncı
derneğin başlıca görevleri olarak kabul etmektedir.
MÜSiAD-Aimanya tarafından yapılan bazı faaliyetler ve sunulan hizmetler:
*Yeni
işleri
açacak Türkler için ücretsiz
35
danışmanlık
servisi,
* Eğitim ve bilgilendirme için iş, siyaset ve sosyal hayatın tanınmış kişilerinin
çağrıldığı,
kamuya
açık
düzenli
toplantılar,
* Batı Avrupa ülkelerinde öğrenim gören üniversite öğrencilerine dönük "Staj
Borsası",
* Avrupa çapında faaliyet gösteren bilgi bankaları ile beraber "işbirliği
Borsası"
(Kurma
hazırlıkları
devam etmektedir.)
* Üyeler için iş ve tetkik gezileri düzenlenmesi.
2.1.4. Avrupa-Türk Gıda Maddeleri ithalatçıları Birliği- TÜRKIMPORT
2.1.4.1. Kuruluş ve Üye Yapısı
Kısa adı TÜRKiMPORT olan Avrupa Türk Gıda ithalatçıları Birliği Avrupa
ülkelerinde gıda sektöründe faaliyet gösteren Türk işadamiarını biraraya
getirmek üzere 1990 yılında, Almanya'nın Bonn şehrinde kurulmuştur. iki yıl
süren ön hazırlık çalışmalarından sonra TÜRKiMPORT 1992 yılında, merkezi
Düsseldorf şehrinde olmak üzere faaliyete geçmiş bulunmaktadır. Bugün başta
Federal Almanya olmak üzere Hollanda, Belçika, Danimarka, isviçre, Fransa ve
Avusturya'da gıda ithalatı yapan toplam 100 kadar üyeye sahiptir.
TÜRKiMPORT üyeleri genelde ithalatlarının %90'ını Türkiye'den yapmaktadırlar. Bu firmaların birçoğu Avrupa'da gıda sektöründe çalışan üretim firmalarına
sahip oldukları gibi Türkiye'de de yaş ve kuru gıda maddeleri hazırlanması konusunda yatırım yaparak tesis kurmuş veya ortaklıklara girmişlerdir. Bugün Türkiye'den Avrupa'ya yapılan bitkisel gıda maddeleri ihracatının yaklaşık %70'i TÜRKiMPORT üyeleri tarafından gerçekleştirilmektedir.(1)
Gerek taptancı firmalar gerekse müşteri konumunda olan ve sayıları binlerle ifade edilebilen market, bakkal ve lokantalarla mevcut yakın ilişkiler TÜRKiMPORT üyelerine genel anlamda güçlü bir pazarlama mekanizması işlerliği kazandırmaktadır.
(1) TÜRKiMPORT yetkilileri tarafından yapılan açıklamalara dayanmaktadır.
36
2.1.4.2.
Amacı
ve
Çalışma Şekli
Gıda
sektöründe hizmet veren küçük, orta ve büyük ölçekli firmaların ithalat,
ihracat, pazarlama, tanıtım, finansman gibi konularda dayanışması, güç birliği
oluşturulması, meselelere çözümler bulunarak gerekli girişimlerin yapılması
ihtiyacı TÜRKiMPORT'un başlıca kuruluş sebebi ve hedefi olarak
gösterilmektedir.(1) Bu çerçeve içinde takip edilmesi istenen gayeler
şekilde özetlenebilir.
aşağıdaki
* Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne entegrasyonunu kolaylaştırmak,
* Üyelerini Avrupa ve Türkiye'deki ekonomik durum ve muhtemel gelişmeler
hakkında bilgilendirmek,
* Üyelerinin çalışma sahalarına giren organizasyonlar ve Avrupa Birliği'nin
ilgili enstitüleri ile ilişki kurmalarına yardımcı olmak,
* Üyelerini kamu kuruluşlarının idari uygulamalarına karşı desteklemek,
*Genel ekonomik, vergi, iş hukuku ve toplu sözleşme mevzuatı alanlarında
ve Türkiye ile ticarette üyelerini karşılaşabilecekleri sorunlar hakkında bilgilendirmek,
*Türk
işadamlarının
Bu gayelere
menfaatlerini korumak.
ulaşılması
için
aşağıdaki
faaliyetlerde
bulunulması
öngörül-
müştür:
* Çağın iletişim çağı olduğu kabul edilerek gerek Almanya'da gerekse Almanya dışında Türk gıda maddeleri ithalatçılarının sorunlarını yakından takip ve
tespit ederek çözüm önerileri hazırlamak ve bu amaçla ilgili yetki kurumlarıyla
ilişkiler kurmak,
* Tespit ettiği meselelerin ve getirdiği çözüm önerilerinin medya vasıtasıyla
kamuoyuna duyurulmasını sağlayarak etkinliğini arttırmak,
(1) TÜRKiMPORT tarafından yayınlanan aynı isimli tanıtım broşürü, sayfa 14.
37
* Türk ve Alman resmi daireleri ve ilgili mesleki kuruluşlarıyla, Avrupa
Birliği'nin ilgili organları ve temsilcilikleriyle, araştırma merkezleriyle ilişkiler
kurmak ve ortak çalışmalar yapmak,
*Türkiye'ye yatırım yapan ve yapmak isteyen işadamiarını bu kararlarında
teşvik etmek, bu amaçla Türkiye'nin çeşitli bölgelerine tetkik ve inceleme gazileri
düzenlemek.
TÜRKiMPORTa Türkiye'den gıda maddeleri ithalatı yapan, gıda maddeleri
toptan ticareti ile meşgul olan firmalar üye olabilmektedir. Ancak yakın
zamanlarda gıda maddeleri perakende ticareti yapan market zincirlerinin artan
önemi dikkate alınarak bu firmaların da TÜRKiMPORT üyeliğine kabul edilmeleri
konusu tartışılmaktadır.
TÜRKiMPORT ve gıda sektörüyle ilgili yazılar içeren ve iki ayda bir
yayınlanan bir dergi çıkarılmaktadır.
2.1.5. Türk-Alman Tekstil ve Haz1rgiyimciler Birliği- TÜ DET
2.1.5.1. Kuruluş ve Üye Yap1s1
Kısa adı TÜDET olan Türk-Alman Tekstil ve Hazırgiyimciler Birliği Federal
Almanya ve Avrupa Birliği'nde yerleşik tekstil, hazır giyim ve deri konfeksiyon
kapsamak amacıyla 1992 yılında Düsseldorf'ta kurulmuştur. Avrupa
Birliği ülkelerinde kurulu Türk asıllı firmaların yanısıra Türkiye'de kurulu olup bu
sektörde faaliyet gösteren ve Avrupa Birliği piyasasında temsil edilmek isteyen
tüm firmalara açıktır. Üyelerinin ortak özelliği geniş anlamda Türkiye ile ticaret
yapıyor olmalarıdır. Ancak Birliğin üyeleri arasında Avrupa Birliği ve Türkiye
dışındaki ülkelerle tekstil sektöründe alım-satım ilişkileri olan veya diğer
ülkelerde kendi adına tekstil malları ürettirerek Avrupa piyasasına sevkeden
firmalar da bulunmaktadır.
firmalarını
TÜDET prensip olarak koşulsuz bir serbest dünya ticaretini savunmaktadır.
Bu çerçevede Türkiye'nin tekstil ticaretini yalnız Türkiye'den Federal Almanya ve
diğer Avrupa Birliği ülkelerine dönük tek yönlü bir ihracat trafiği olarak
görmemekte, Türkiye tekstil pazarının da Avrupa Birliği ülkelerinden yapılacak
ithalata engelleme yapılmadan açık tutulmasını istemektedir.
38
TÜDET üyelerinin Türkiye ile gerçekleştirdikleri yıllık ticaret hacminin
yaklaşık
ve Almanya'nın toplam tekstil ve hazır giyim
ürünleri ithalatının yaklaşık üçte birinin TÜDET üyeleri tarafından yapıldığı
tahmin edilmektedir. Federasyonu n üye dernekler vasıtasıyla temsil ettiği toplam
firma
1,5 milyar DM
sayısı yaklaşık
2. 1.5.2.
olduğu
ikibin
Amacı
kadardır.
ve
Çalışma Şekli
TÜDET tarafından yayınlanan açıklamalara istinaden bu derneğin çalışma
ilkeleri ve sunmak istediği hizmetler aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
*TÜ DET Türk, Alman ve diğer Avrupa Topluluğu politikacıları ve yetkilileriyle
çeşitli konulardaki pozisyonunu belirlemek, kaygılarını ve dileklerini ifade etmek,
taleplerinin gerçekleşmesi için lobi faaliyetinde bulunmak ve Türkiye'nin Avrupa
Topluluğu
ve
ile
yaptığı anlaşmalar gereği
görüşmeler
taraflardan
savunur.
elde
yapar. Türkiye'yi Avrupa
farklılaştıran
bu
hakları
ettiği haklarını
Topluluğu
gözetmek için, temas
ile ilişkilerinde üçüncü
anlaşılır
bir biçimde vurgulayarak
kesin ve
* Türkiye ile ticarette ortaya çıkan güçlüklerle, düzensizliklerle ve
merciierin çelişkili veya keyfi uygulamalarına karşı mücadele eder.
farklı
* Almanya ve diğer Avrupa Birliği ülkelerinde Türk tekstil ve hazırgiyim
sanayinin daha iyi tanınması ve piyasada sahip olduğu imajın yükseltilmesine
yönelik basın ve kamuoyu çalışmaları yapar,
* Tekstil sektöründe güncel ve önemli
sunar,
gelişmeler hakkında
üyelerine bilgi
* Üyelerinin Türkiye, Almanya ve diğer Avrupa Birliği ülkelerinde ilgili
ekonomik ve sektörel
kuruluşlarla bağlantı kurmalarını sağlar,
* ihtiyaç duyulduğu tespit edilen sektörle ilgili teknik ve aktüel konularda
seminer ve benzeri bilgilendirici toplantılar düzenler,
* Türkiye, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde geçerli olan iktisadi ve ticari
mevzuat konularında üyelere bilgi verir,
* Üyelerinin kendi aralarında diyalog kurmaları ve yardımlaşmalarını teşvik
eder,
39
* Piyasa olarak ilginç bulunan dış ülkelere üyelerinin yeni
üzere gaziler düzenler.
bağlantılar
kurmalarını kolaylaştırmak
2.1.6. Türk International Transportçular Avrupa Birliği-TITAB
Kısa adı TiTAB olan Türk International Transportçular Avrupa Birliği Türk
nakliyecilerinin girişimiyle 1989 yılında Münih'de kurulmuştur. Halen 1O şeref
üyesi ve yaklaşık 100 kadar asli üyesi bulunmaktadır.
Derneğin amacı Türkiye'de uluslararası taşımacılık sahasında yapılmakta
olan çalışmalara yurtdışından katılarak, bu iş kolunda her türlü zorluklara son
verecek mesleki düzeniemelerin gerçekleşmesini sağlamak ve aynı yönde
faaliyet gösteren diğer derneklerle dayanışma içinde olmak şeklinde tarif
edilebilir. Bu amacın gerçekleştirilmesi için;
* Türkiye dışındaki Türk nakliyecilerin teşkilatianmaiarı sağlanarak birlik ve
beraberlik içinde hareket etmelerinin, karşılıklı dayanışma içinde olmalarının
temini,
* Türkiye dışındaki Türk nakliye
ilgili merciler karşısında savunulması,
firmalarının
ortak mesleki menfaatlerinin
gibi görevlerin üstlanilmesi ve yerlerine getirilmesine
konusunu oluşturmaktadır.
çalışılması başlıca
faaliyet
2.2. TÜRK DIŞ TiCARET VAKFI
ticaret sektörü ile Avrupa'daki Türk işadamları arasında bir köprü
oluşturulması amacıyla Avrupa Türk işadamları Derneği-ATiAD, Türkiye ihracat
Meclisi ve T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilileri tarafından Ekim 1995'de Türk
Dış Ticaret Vakfı kurulmuştur. Vakfın merkezi Ankara'da olup mütevelli heyet
başkanlığına ATiAD başkanı Kemal Şahin, yönetim kurulu başkanlığına dış
ticaret eski müsteşarı Ertuğrul Önen getirilmişlerdir.
Türk
dış
Vakfın amaçları;
*Liberal ve tam rekabete dayalı bir iç ve dış ticaret politikasını desteklemek,
* Dış ticaret politikasının uzun vadeli, istikrarlı ve açık olması yönünde
çalışmak,
40
* Avrupa Birliği'ne tam üyelik hedefinin gerçekleşmesi meselesinin takipçisi
olmak,
şeklinde
özetlenmektedir.
Ticaret Vakfı tarafından yabancı ülkelerde faaliyet gösteren Türk
Türkiye'de biraraya getirmek suretiyle bir temas ve dayanışma
zemini oluşturmak amacıyla Dünya Türk işadamları Kurultayı toplanmıştır. 27-28
Şubat 1996 tarihlerinde istanbul'da yapılan toplantıya çoğunluğu Almanya'dan
olmak üzere 34 yabancı ülkeden gelen toplam 362 Türk işadamı katılmıştır.(1)
Türk
Dış
işadamiarını
Kurultay
aşağıdaki
sonrası yayınlanan
deklarasyanda belirtilen
görüşler arasında
hususlara yer verilmiştir.
* Türkiye Gümrük Birliği'ne geçişin avantajlarını iyi kullanmak, diğer bir
ifadeyle Avrupa Birliği'ne pazar olmak yerine geniş imkanlara sahip Avrupa Birliği
pazarından pay alabilmek için dünyadaki ve özellikle Avrupa Birliği ülkelerindeki
Türk müteşebbis gücünden öncelikle yararlanma cihetine gitmelidir.
* Kurultay dünyadaki Türk işadamları arasında güçbirliğinin gelişmesini ve
Türk ekonomisine katkılarının devamını sağlamak, çalışmaları izlemek, revize
etmek, gelişen ülke ve dünya koşullarına göre yeni hedefler ortaya koyabilmek
amacıyla iki yılda bir toplanacaktır.
* Kurultay Türk Dış Ticaret Vakfı'ndan Dünya Türk işadamları Kurultayı'nın
daimi sekreterya görevini üstlenmesini, bünyesinde dış ülkelerde faaliyette
bulunan Türk firmalarıyla ilgili bir veri bankası oluşturmasını ve gelecek
Kurultay'la ilgili hazırlak çalışmalarını yürütmesini ister.
(1) Türkiye'den katılan 568 işadamıyla beraber Dünya Türk işadamları Kurultayı na toplam 930 kişi
katılmıştır.
41
2.3. TÜRKiYE ARAŞTIRMALAR MERKEZi-ZENTRUM FÜR
TÜRKEISTUDIEN
2.3.1.
Kuruluş Şekli
ve Amac1
Türkiye Araştırmalar Merkezi Almanya'da yerleşik Türkler ile ilgili olarak
Alman kamuoyuna bilgi sunmak, Alman ve Türk yetkililere bu konuyla ilgili
sorunlara yaklaşırken yardımcı olabilecek tutarlı enformasyon ve
değerlendirmeler sağlamak amacıyla 1 Ekim 1985 tarihinde Almanya'da
kurularak çalışmalarına Bonn-Bad Godesberg'deki Bilimsel Araştırmalar
Merkezi'nde başlamıştır.
Der Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft (Almanya Bilim Vakıfları
Birliği) ve Freudenberg Stiftung (Freudenberg Vakfı) Türkiye Araştırmalar
Merkezi girişimini başlangıçta 5 sene ile sınırlı tutulan bir insiyatif olarak hayata
geçirmişler ve gereken finansman da bu iki vakıf tarafından üstlenilmiştir. Bu beş
yıllık sürenin bitiminde, 1991 yılında Merkezin yapısal dayanağı güçlendirilerek,
aşağıda belirtilen kurum ve kuruluşların iştirakiyle yeni kurulan daha geniş
katılımlı, kamu yararına çalışan bir derneğe istinat ettirilmiştir. T.C. Almanya
Büyükelçisi de bu derneğin üyesidir. Şimdi Essen Üniversitesi ile ilişkili bir
araştırma enstitüsü şeklinde çalışmaktadır. Halen 24 görevli personeli
bulunmaktadır.
2.3.2. Türkiye Araştirmalar Merkezi'ni Taş1y1c1 Derneğinin Üyeleri
* Der Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft (Almanya Bilim Vakıfları
Birliği)
* Freudenberg Stiftung (Freudenberg
Vakfı)
* Das Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung (Federal Çalışma ve
Sosyal Düzen
Bakanlığı)
* Das Bundesministerium für Bildung und Wissenschaft (Federal Eğitim ve
Bilim
Bakanlığı)
* Das Ministerium für Arbeit, Gesundheit und Soziales des Landes
Nordrhein-Westfalen (Kuzeyren-Wesfalya Federe Devleti
Sosyal Meseleler Bakanlığı)
42
Çalışma, Sağlık
ve
* Das Ministerium für Wissenschaft und Forschung Nordrhein-Westfalen
(Kuzeyren-Wesfalya Federe Devleti Bilim ve Araştırma Bakanlığı)
*Die Universitaat G.H. Essen (Essen Üniversitesi)
* Die Stadt Essen (Essen Şehir idaresi)
Merkezin halen 1-1,5 milyon DM kadar olan yıllık finansman ihtiyacı bu
kurum ve kuruluşlar tarafından karşılanmaktadır. Bonn'da bulunan Merkez
Essen Üniversitesiyle öngörülen işbirliğini kolaylaştırmak için 1991 yılında Essen
şehrine nakledilmiştir. Ayrıca Brüksel'de ve Bonn'da birer bürosu bulunmaktadır.
2.3.3. Sunulan Hizmetler
Başlangıçta yalnız
Türkiye ve Almanya'daki Türk işçileri ile sınırlı tutulmuş
olan Türkiye Araştırmalar Merkezi'nin çalışma sahası 1992 yılından itibaren eski
Rusya bölgesinde kurulan Türk Cumhuriyetlerini ve 1995 yılından itibaren
Almanya'daki tüm yabancı işçileri kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Türkiye Araştırmalar Merkezi'nin
başlıca
faaliyetleri:
*Kendi insiyatifi ile konusuyla ilgili araştırmalar yapmak veya talep üzerine,
ihtiyaç duyulan araştırmaları hazırlamak. Araştırmaların yaklaşık üçte ikisi Alman
kurum ve kuruluşlarının talebi üzerine gerçekleştirilmektedir.
* Bilimsel toplantı ve seminerler organize etmek,
* Kendi sahasında bilgi alışverişini geliştirmek,
* Konusuyla ilgili enformasyon toplamak ve dokümantasyon yapmak.
Türkiye Araştırmalar Merkezi çalışma sonuçlarını, ilgili ve yararlı bulduğu
metinleri yayınlamakta, ayrıca bilimsel makale, görüş ve araştırma
sonuçlarının sunulduğu, yılda iki kez çıkan Zeitschrift für Türkeistudien isimli
dergi çıkarmaktadır.
diğer
Türkiye Araştırmalar Merkezi'nin Adresi
-Enstitü Direktörü Prof.Dr. Faruk Şen
- Göç Konusunda Sorumlu : Andreas Goldberg M.A.
- Türkiye Konusunda Sorumlu : Çiğdem Akkaya
- Sosyo-Kültürel Konularda Sorumlu :Yasemin Karakaşoğlu M.A.
43
1. Essen Merkezi
Zentrum tür Türkeistudien
Overbergstrasse 27
(45141) Essen
Tel: (O 201) 311041/42
Faks: (O 201) 311043
2. Bonn Bürosu
Zentrum tür Türkeistudien,
Wissenschaftszentru m
Ahlerstrasse 45
Tel: (O 228) 302168
Faks: ( O 228) 302270
3. Brüksel Bürosu
Zentrum für Türkeistudien
33, Rue de Treves
B-1 040 Brüksel
Tel: (2) 2801842
Faks: (2) 2801844
2.4. BÖLGESEL iLETiŞiM MERKEZLERi
2.4.1.
Kuruluş Şekli
ve Amac•
Yabancı işadamları çoğu
kez yeterli işletme bilgisine sahip olmadan ve
Almanya'da kamu tarafından sunulan imkan ve hizmetlerden yararlanmadan
işlerini yürütmeye çalışmakta, bu nedenle karşılaştıkları zorlukların aşılmasında
yardımcı olabilecek mevcut destek imkanlarından yararlanamamaktadırlar.
Esas itibariyle bilgi ve ilgili Alman kurum ve
kuruluşları
ile
yabancı
işadamları arasındaki iletişim eksikliğinden kaynaklandığına inanılan bu
durumun düzeltilmesi için Nordrhein Westfalen Federe Devleti tarafından
"Regionale Transfer-Stellen" {Bölgesel iletişim Merkezleri} adı altında,
yabancı işadamları için yeni bir hizmet organizasyonu uygulamaya konmuştur.
Bölgesel iletişim Merkezleri yabancı işadamlarının bölgesel ekonomik
yapıya entegrasyonu için Nordrhein Westfalen Federe Devleti Ekonomi,
44
Ortasınıf ve Teknoloji Bakanlığı ile Essen Üniversitesi bünyesinde bir enstitü
şeklinde
faaliyet gösteren Türkiye Araştırmaları Merkezi'nin
hazırladıkları bir örnek projeye istinat etmektedir.
müşterek
Bölgesel iletişim Merkezleri'nin amacı yabancı işadamlarına bu yolla yeni
teşvikler verilmesi olmayıp, çalışmalar tamamen merkezi ve bölgesel kamu kurumları tarafından sağlanan mevcut teşvik imkanlarından işyeri kurmak veya
mevcut işlerini geliştirmek isteyen yabancı işadamlarının en iyi şekilde yararlanabilmeleri için bilgi ve destek sunulmasına yöneliktir.
Bölgesel iletişim Merkezleri uygulamada yabancı işadamlarının ilgilendikleri
faaliyet sahasında yetkili Alman kamu kurumları ile ilişkilerini organize
etmektedirler. Bu aracılık çalışmaları genellikle teşvik mevzuatını uygulayan
yetkili Alman kurumlarını, bankaları, sanayi ve ticaret odalarını, el zenaatları
odalarını ve mesleki birlikleri kapsamaktadır. Ayrıca danışmanlık ve mesleki
eğitim hizmetleri sunan kuruluşların yabancı işadamlarının sorunlarına dönük
özel program ve hizmetler hazırlayabilmeleri için işbirliği yapılmaktadır.
2.4.2. Sunulan Hizmetler
* Bölgesindeki firma kurmuş veya kurmak isteyen bütün
milliyet ayırımı yapmaksızın hizmet sunar.
yabancı
işadamlarına
* Başvuruda bulunan yabancı işadamının problemi analiz edilir, çözüm için
takip etmesi gereken bürokratik yol ve gidilmesi gereken ilgili merciler gösterilir,
temas imkanları sağlanır.
* Gerek yeni işyeri kuran, gerekse mevcut işyerini geliştirmek isteyen yabancı işadamları için, ilgilenilen konuların uzmanları tarafından seminer ve çalış­
ma toplantıları, (Workshops) yapılması organize edilir.
*Alman (merkezi) Federal Devlet ve (bölgesel) Federe Devletler
sağlanan teşvik imkanları konusunda bilgi verilir.
tarafından
* Firma kurmak isteyen yabancı işadamlarının yaygın olarak karşılaşabile­
cekleri sorunların ele alındığı, muhtelif dillerde bilgilendirme broşürleri ve sair
destek malzemeleri hazırlanır.
*
Yabancı işadamlarının
kurulmuş
bu gibi
kendi
aralarında
organizasyonları teşvik
edilir.
45
organizasyon
kurmalarını
ve
*Yabancı işadamları
hizmetlerin
için özel meslek geliştirme
kursları
veya benzeri
eğitici
sunulmasını sağlamaya çalışır.
Bölgesel iletişim Merkezleri bulundukları bölgedeki Teknoloji Merkezlerinin
bünyelerinde faaliyet göstermektedirler. Bu yakınlığa dayanarak başka bir bakış
açısıyla Bölgesel Teknoloji Merkezleri'nin etkinliklerini genişletici ve yabancı
yatırımcıları
bu bölgelere çekici bir aktivite olarak değerlendirilmeleri de
mümkündür. Projenin koordinasyonu Türkiye
yapılmakta
Araştırmalar
Merkezi
ve desteklenmektedir.
Nordrhein Westfalen Bölgesinde Kurulu Bölgesel iletişim
Merkezlerinin Adresleri:
1. Technologiezentrum Dortmund
Emii-Figge-Strasse 76-80
(44227) Dortmund
Tel: O 231/9742-151
Görüşülecek Kişi: Ahmet Syidirli
Faks: O 231/9742-120
2. GSZH Gründer- und Service- Zentrum Hückelhoven
Rheinstrasse 7
(41836) Hückelhoven
Tel: 02433/970104
Faks: 02433/970107
Görüşülecek Kişi: Ludger Porada
3. Technologiezentrum Duisburg GTT
Bismarckstrasse 142
(47057) Duisburg
Tel: 0203/3061-440
Faks: 0203/3069-1 00
Görüşülecek Kişi: Şahin Söylemez
4. Transferstelle Bielefeld Technologiezentrum Wege GmbH
Meistenstr.96
(33607) Bielefeld
Tel: 0521/2907120
Görüşülecek Kişi: Gülay
Faks: 0521/2997101
Kızılocak
46
tarafından
2.5. ALMANYA'DA BiR TÜRK SANAYI VE TICARET ODASI'NlN
KURULMASI
2.5.1. Almanya'da Oda Sisteminin
Yapısı
Almanya'da sanayi ve ticaret odaları özel kanunla kurulmuş, kamu
hukukuna tabi, yönetim özerkliğine sahip kamu kurumlarıdır. II.Dünya
Savaşı'ndan
sonra, son kez 21.12.1992 tarihinde değişen 12.12.1956 tarihli Oda
Kanunu (Das Bundesgesetz zur vorlaeufigen Regelung des Rechts der lndustrie
und Handeskammern) ve Federe Devlet'ler tarafından çıkarılan tamamlayıcı
mevzuat oda teşkilatının genel hukuki çerçevesini oluştururlar. Odaların idari
yapısı, organlarının görev ve yetkileri gibi konular ise Oda tüzükleriyle tespit
edilmiştir. Önemli tüzük maddelerinin odanın bölgesinde bulunduğu Federe
Devlet'in Ekonomi Bakanı tarafından onaylanması gerekir.
Birer kamu
Devlet Ekonomi
kuruluşu
Bakanı
olan odalar üzerindeki kamu denetimi ilgili Federe
tarafından yerine getirilir. Ancak bu denetim odanın
yalnız
geçerli mevzuata aykırı hareket etmesi halinde
müdahale şeklinde uygulanır.
işlerlik
kazanan,
sınırlı
bir
Almanya'da ayrıca organize olan esnaf ve zenaatkarlar gibi belirli istisnalar
dışında, bir işle uğraşan bütün gerçek ve tüzel kişilerin bulundukları bölgedeki
sanayi ve ticaret odasına üye olmaları mecburidir.(1)
Odalar bölgelerindeki ekonomiyi temsile yetkilidirler. Bu temsil görevinin
sektörlerin ve üyelerin menfaatleri tartılı ve dengeleyici bir şekilde ele alınarak,
uzun vadeli genel ekonomik perspektifler gözetilerek yapılması lazımdır.
Almanya'da halen 83 sanayi ve ticaret odası faa]iyettedir ve bu odalar üst
temsil organizasyonu olan Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi(2) (Deutsche
lndustrie und Handelstag-DIHT) çatısı altında toplanmıştır. Yalnız eski Batı
Almanya bölgesinde sanayi ve ticaret odalarına kayıtlı üye firma sayısı 2 milyon
150 bindir. Bunların 645.000'i ticaret sicili veya kooperatif siciline kayıtlı olup
diğer
1.5 milyon oda üyesi küçük
iş
sahipleridir.(3)
(1) Oda üyeliğinin mecburiyeti Federal Anayasa Mahkemesi'nin 15.235 sayılı
(2) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği- TOBB'nin
karşıtı konumundadır.
(3) DI HT, lndustrie-und Handelskammern, 1994 sayfa 6.
47
kararı
ile teyid
edilmiştir.
Sanayi ve ticaret odalarının en yüksek organı oda meclisidir. Oda üyeleri
tarafından firma sahipleri veya onları temsile yetkili gerçek kişiler genellikle 4 yıl
için seçilirler. Seçim sistemi odanın bulunduğu bölgede ekonomideki sektörel
dağılımın ağırlıklı olarak temsil edilmesine imkan verecek şekilde düzenlenir.
Oda meclisi üyeleri aralarından genellikle 2 sene için yönetim kurulunu ve
seçerler. Genel sekreter de oda meclisi tarafından atanır. Başkan ve
genel sekreter odayı birlikte temsil ederler.
başkanı
Sanayi ve ticaret odalarının finansmanı esas itibariyle üyelerin mali
güçlerine görekademeli olarak oda meclisi tarafından belirlenen yıllık aidat ile
yine üyelerin faaliyet gelirlerinin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanan munzam
aidatiardan oluşur. Odalar arasında büyük farklılık gösteren bugünkü
uygulamada yıllık aidat 80 DM (yaklaşık 4 milyon TL.) tan 18.000 DM'a (yaklaşık
918 milyon TL) kadar değişmektedir. Munzam aidat ise ortalama olarak gelirin
%0.35'idir. Ayrıca odalar tanzim ettiği bazı belgeler ve sunduğu bir kısım
hizmetler için de ücret talep edebilmektedir.
Odalar ekonomik konularda bölgelerindeki yerel idareye danışmanlık
yaparlar. Ekonomi politikasında federe devlet bazında müşterek tavır alabilmek
için aynı federe devlet içindeki odaların aralarında birlik oluşturdukları veya belirli
önemli konular için aralarından bir odayı yetkili muhatap seçtikleri görülmektedir.
Örneğin Nordrhein-Westfalen Federe Devleti'nde Köln Sanayi ve Tıcaret Odası
bölgedeki Türk firmaları, Türkiye ve diğer Türk Cumhuriyetleri ile ticarette ilgili
muhatap oda kabul edilmiştir. Odalar sisteminin Almanya Federal Devleti ile
ilişkisi ve bir bütün olarak etkinliği ise çalışma merkezi başkent Bonn'da olan
Almanya Sanayi ve Ticaret Meclisi'nce yürütülür.
2.5.2. Almanya'da Oda Sisteminin Dış Ülkelerdeki OrganizasyonuDış Ülke Ticaret Odaları-AHK'Iar
Almanya'da dış ticaretin teşviki için kullanılan araçların en önemlilerinden
biri dış ülkelerde tesis edilen Alman ticaret odalarıdır. Dış Ülke Ticaret Odaları
(Auslandshandelkammer) veya kısaca AHK denilen bu kuruluşlar Alman Sanayi
ve Ticaret Meclisi-DIHT tarafından Almanya'nın dış ticareti açısından önemli
bulunan dış ülkelerde ve merkezlerde kurulmuşlardır. Halen 43 AHK faaliyete
geçirilmiş olup ayrıca 11 Alman Ekonomi Temsilciliği vardır. 43 AHK'e kayıtlı
dünya çapında toplam üye firma sayısı 40 bin kadardır.
48
AHK'Iar bulundukları ülke ile Almanya arasındaki ekonomik ilişkileri karşılıklı
olarak geliştirmek amacıyla çalışırlar ve ilgili ülke mevzuatına göre, ikili dernek
statüsü ne sahiptirler.(1) Esas görevleri iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler
içinde yeralan firmalara bilgi vermek ve yardımcı olmaktır. Ayrıca bölgelerinde
evvelce ticaret ateşelikleri tarafından yürütülen ticari bilgi temini görevini de
AHK'Ier üstlenirler.
1995 yılında 43 AHK'ın toplam bütçe harcamaları 150 milyon DM olmuştur.
Bu miktarın 65 milyon DM'ı AHK'Ier tarafından firmalara sunulan hizmetlerin
ücreti olarak tahsil
edilmiştir.
55 milyon DM Federal Hükümet
tarafından,
kamu
yararı
gözetilerek talep edilen hizmetler karşılığı sağlanmıştır. 20 milyon DM üye
aidatiarı olarak toplanmıştır. 1O milyon DM Almanya'daki sanayi ve ticaret
odalarının AHK'Iere
AHK'Iarı teşvik
üyelik aidatiarı ile Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi'nin (DI HT)
amacıyla doğrudan veya dalaylı olarak verdiği yardımlar olarak
alınmıştır.(2)
1996 yılında AHK'Ierin cari giderlerinin karşılanması için Alman
Federal Devlet Bütçesi'nden verilen desteğin 12.5 milyon DM arttırılması için
girişimde bulunulmuştur.(3)
AHK'Ierin faaliyette bulundukları bölgeler Almanya dışticaretinin %90'ını ve
Alman firmalarının dış ülke yatırımlarının %95'ini kapsamaktadır. Almanya'daki
Sanayi ve Tıcaret Odaları, AHK'Iar ve Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi arasındaki
koordinasyon ve
işbirliği
üzerinden
sağlanır.
müşterek
bir reklam
Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi AHK'Iar Servis Bölümü
40 AHK bu servis bölümü üzerinden ekonomik dergiler için
piyasası oluşturmuşlardır.
AHK personeli için Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi bünyesinde hizmetiçi
eğitim imkanları sağlanmaktadır. 1995 yılından itibaren AHK'Ierin yönetici
personelinin en az üç yıl bir şirkette veya Odada uygun mesleki tecrübe
kazanmış olma şartı da aranmaktadır.
(1) istanbul'da kurulmuş olan AHK-"Aiman-Türk Tıcaret ve Sanayi Odası'na Türkiye'de 1994'de Odastatüsü tanınmıştır.
(2) DI HT Bericht 1995, Aralık 1995, sayfa 32.
(3) Koalisyon partilerine mensup birer milletvekili ve SPP'den 1 milletvekili Şubat 1996 sonunda Federal
Parlamentoya bu konuda müşterek bir karar tasarısı sunmuşlardır.
49
2.5.3. Almanya'da Türk-Alman Ticaret ve Sanayi
Zemin Hazırlayan Gelişmeler
Türkiye Odalar ve Borsalar
DIHT
tarafından
sağlama
iki ülke
Birliği- TOBB
arasında
hizmetlerinin daha iyi
ve Alman Sanayi ve Ticaret Meclisi
artan ekonomik
karşılanabilmesi
birer Temsilcilik Bürosu (Delegiertenbüro)
Odası Kurulmasına
ilişkilerin gerektirdiği
için 1985 yılında
yeni
ortaya
bağımsızlık
çıkan
yeni siyasi
yapılaşma,
kısmı
kazanan ülkelerin piyasa ekonomisine geçmeleri, bu bölgelerle
konuma sahip olan Türkiye'nin
yatırımlar açısından
önemini
ve
1990'1ı yılların
buralarda yer alan ve bir
ilişkilerde avantajlı
olmasını
olarak
açılmıştır.(1)
Balkanlar, Karadeniz Bölgesi, Kafkaslar ve Orta Asya'da
başlarında
karşılıklı
bilgi
artık Almanya'nın
arttırmıştır.
Türkiye'nin
en çok ihracat
yaptığı
uluslararası
hızla
ticaret ve
büyüyen bir pazar
ilk 20 ülke
arasına
girmeye
başlamasını da muhtemelen dikkate alan DIHT istanbul'da "Alman Ekonomisi
Türkiye Resmi Delegesi" ünvanıyla çalışan temsilciliğini "Dış Ülke Ticaret Odası­
AHK" statüsüne yükseltmek
istemiştir.
Almanya'nın dış
kurduğu
ticaret açısından önem verdiği diğer birçok ülkelerde de
AHK'Iar (1994 itibariyle toplam 43 tane) bulundukları yerde iki taraflı
(bilateral) dernek statüsünde
çalıştıkları
halde Türkiye'deki
mevzuatın
buna
cevaz vermemesi ve DIHT'ın Oda statüsü istemesi üzerine 1990'1ı yılların
başlarında DIHT çözüm için Türkiye'de muhtelif seviyelerde girişimlerde
bulunmuştur.
Nihayet konu Almanya
üst seviyede ele
alınmış
ve
Mayıs
Başbakanının
Türkiye'yi ziyareti
1994'de Bakanlar Kurulu
kararıyla
sırasında
5590
sayılı
Odalar Kanunu'nun 79.Maddesine istinaden istanbul'da Alman-Türk Sanayi ve
Ticaret
Odası kurulması
kabul
edilmiştir.
Alman Ekonomisi Türkiye Resmi Delegasyonu'nun bu yeni hukuki zemine
oturtulması
için gereken yapısal değişiklikler tamamlanarak Alman-Türk Sanayi
ve Ticaret Odası istanbul'da Oda statüsünde 1 Ekim 1994'de faaliyete
geçirilmiştir. Bu AHK'ın halen Mayıs 1996 itibariyle 222 üyesi bulunmaktadır.
(1) TOBB'nin Münih
Temsilciliği'nin
faaliyeti 1980'1i yılların sonunda
50
durdurulmuştur.
istanbul'da 5590 sayılı Odalar Kanunu'na göre, istisnai bir uygulamayla
Alman-Türk Sanayi ve Ticaret Odası kurulurken mütekabiliyet prensibinin kabul
edilmesi şimdi Almanya'da da bir Türk-Alman Sanayi ve Ticaret Odası kurulması
için gereken zemini hazırlamıştır. Bu Oda'nın Almanya'da Alman mevzuatına
göre de Oda (Kammer) statüsünesahip olması DI HT ve
ve yetkilileri tarafından prensip olarak kabul edilmiştir.
diğer
ilgili Alman kurum
Böylece Türkiye'nin Almanya'da istisnai bir hak elde ederek, diğer ülkeler
için sözkonusu olmayan, kamu kurumu niteliğinde bir Oda teşkilatınasahip olma
ayrıcalığından istifade etmesi gündeme gelmiştir.
Almanya Türkiye'nin ticaret
yaptığı
ülkeler
arasında
gerek ihracat gerekse
ithalat bakımından ilk sırada yer almaktadır. Almanya ile olan dış ticaret dengesi
Avrupa Birliği ve diğer sanayileşmiş ülkeler geneline göre Türkiye açısından
daha iyidir. Bütün ülkeler arasında dış ticarete katılan firma sayısının en yüksek
olduğu
ve en çok mal çeşidini ihraç ettiğimiz ülke Almanya'dır. Bu gözlemler
Almanya ile ticarete nispeten daha çok küçük ve orta boy firmanın da katılma
imkanı bulduğunu göstermektedir.
Yurtdışında en fazla Türk firması Almanya'da kurulmuştur. Bu ülkede halen
40 bin'e yakın Türk işadamının herhangi bir şekilde ticari faaliyette bulunduğu
tahmin edilmektedir. Başka bir deyişle yurtdışında kurulu bütün Türk firmalarının
yaklaşık
dörtte üçü Almanya'dadır. Bilhassa 1980'1i yılların ikinci yarısından
itibaren Almanya'da Türk'ler tarafından kurulan firma sayısında dikkat çekici bir
artış eğilimi vardır.
1980'1i yılların sonlarında ve 1990'1ı yılların başlarında Türk
işadamlarının bu ülkede oldukça yaygın bir dernekleşme eğilimine girdikleri
görülmektedir. Bu durum Almanya'daki Türk işadamlarının sorunlarını etkili bir
şekilde
olma
dile getirmek, destek bulmak ve menfaatlerini gözetmek için organize
ihtiyaçlarını
ortaya
koymaktadır.
2.5.4. Almanya'da Bir Türk Alman Ticaret ve Sanayi
Odası Kurulması
için Yürütülen Çalışmalar
Türkiye'de bir Alman Türk Sanayi ve Ticaret Odası-AHK kurulmasına
mütekabiliyet şartıyla olumlu bakmış olan TOBB, AHK'nın istanbul'da
1.1 0.1994'de faaliyete geçirilmesiyle yaklaşık eşzamanlı olarak, aynı imkanın
Türkiye açısından da kullanılabilmesi için insiyatif göstermeye başlamıştır. Bu
51
çerçevede 14-17 Ekim 1994 tarihlerinde Köln'de TOBB ve Türk-Alman işveren
Dernekleri Almanya Federasyonu-TiDAF arasında başkanlar seviyesinde
yapılan görüşmeler
işbirliği
sonucu 16.1 0.1994'de 12 maddelik bir karşılıklı destek ve
protokolu imzalanmıştır. Bu protokolün 4.maddesinde:
"Türkiye'de kuruluşu tamamlanmış olan Alman-Türk Sanayi
ve Ticaret Odası'nın karşıtı olacak Türk-Alman Sanayi ve
Ticaret Odası'nın Almanya'da da kurulması için taraflar
girişimde bulunacaklardır."
görüşü kabul edilmiştir. TiDAF bu tarihten sonra Türk-Alman Ticaret ve Sanayi
Odası'nın kuruluş çalışmalarını
TOBB'nin
desteğiyle
yürütmeye
başlamıştır.
TiDAF'ın 25.5.1995'de yapılan Genel Kurul toplantısına bahiskonusu
işbirliği Protokolu'nun 2.maddesi uyarınca katılan TOBB temsilcisi tarafından
TOBB'nin konuyla ilgili
yaklaşımı;
- Oda Köln'de kurulacaktır. DIHT Bonn'dan Berlin'e fiilen taşındıktan sonra
Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası da merkez olarak Berlin'e alınacak, ancak
Köln'deki merkez şube olarak faaliyetine devam edecektir.
- Almanya'da faaliyet gösteren Türk işveren kuruluşları Oda'nın kuruluşu
için biraraya gelmeli ve
şeklinde
ortaya
Oda'yı
beraberce
kurmalıdırlar.
koymuştur.
- T.C. Bonn Büyükelçiliği Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası'nın kuruluş
çalışmalarının
organizasyonunda ve yürütülmesinde destekleyici ve
teşvik
edici
bir eğilim içindedir. Bu amaçla Büyükelçilik'te TiDAF, ATiAD gibi Türk işadamları
dernekleri ve Köln Sanayi ve Ticaret Odası yetkilileriyle genel yaklaşımlarda
mutabakat sağlanması, kuruluş çalışmalarının uyumlu yürütüiabilmesi ve bir
kurucu komite
teşkili
için 4 Nisan 1995'de bir toplantı
düzenlenmiştir.
- Köln Sanayi ve Ticaret Odası Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası'nın
Köln'de kurulmasını istemekte, kuruluş çalışmalarına ilgi duymakta
ve
destek
vermektedir. Bu çerçeve içinde Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası'nın
* Almanya'da Türkiye ve diğer Türk Cumhuriyetleriyle çalışan firmalara ve
kamuoyuna tanıtılması,
* Genel Sekreterine Köln Sanayi ve Ticaret Odası'nda bir süre tecrübe
kazandırılması,
52
* Oda'nın diğer elemaniarına da Köln Sanayi ve Ticaret Odası'nda teknik
eğitim imkanı sağlanması,
* Köln Sanayi ve Ticaret Odası salonlarının toplantılar için tahsis edilmesi,
müşterek
seminerler düzenlenmesi,
* Oda'ya gereken bilgi ve bilgi kaynaklarının temini,
* Oda'ya Köln Sanayi ve Ticaret Odası'nın "işyeri Kurmak isteyenler ve
Ortak Arayanlar"
destek verilmesi,
gibi
borsasını açması,
şekillerde yardım edilebileceği
bu konuda kendi
borsasını kurması
için
belirtilmektedir.
1998 yılında Türkiye ile ilgili bölümünü
kapatacaktır. DEG'nin merkezi Köln'dedir ve bu kuruluş Türk Alman Yatırım ve
Teşvik Programı'nın kaldırılmasıyla oluşacak hizmet boşluğunun Türk-Alman
Ticaret ve Sanayi Odası tarafından doldurulabileceğini düşünmekte, ve Oda'ya
bu amaçla yardım sağlanmasına olumlu bakmaktadır.(1) Bahiskonusu yardım
Oda elemanlarının eğitimi ve DEG 'nin Türkiye bölümünün sağladığı hizmetlerin
tamamen Oda tarafından üstlenilmesini içerebilir.
- Alman
Kalkınma Bankası-DEG
Köln'de bir Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası kurulması konusunda genel
anlamda Alman yetkili kurum ve kuruluşlarının olumlu yaklaşımı halen devam
etmektedir. Bu konuda prensip olarak bir ihtilaf bulunmadığı gibi bazı destekierin
temini dahi sözkonusudur.
Türk ilgililer tarafından organizasyon ve finansman konularının çözümü için
gereken kararlılık ve insiyatif gösterilebildiği takdirde Almanya'daki Türk
işadamlarına ve iki ülke arasındaki ticarete önemli hizmetler sunabilecek bu
Oda'nın geciken kuruluşunun kısa süre içinde gerçekleştirilmesi mümkün
görülmektedir.
(1) Av. Hasan Gökhan Uğursoy ta~afından 31.1.1996 tarihi itibariyle sunulan Türk-Alman Tıcaret ve Sanayi
Odası Kuruluş Çalışmalarıyla ligili Genel Durum Değerlendirmesi raporuna istinat etmektedir.
53
3. ALMANYA'DA FAALIYET GÖSTEREN TÜRK iŞADAMLARI ARASINDA
KONUM VE EGILiMLERiN TESPiTi AMACIYLA YAPILAN ANKETiN
DEGERLENDiRiLMESi
Almanya'da Türk girişimciler tarafından kurulu Türk firmaları hakkında kapsamlı istatistiki bilgiler elde edilemediği için, muhtelif kriteriere göre ağırlıkların
dağılımı itibariyle toplamı temsil kabiliyetine sahip bir örnekleme yöntemi kullanmak imkanı bulunamamıştır. Bu nedenle hazırlanan anketin uygulanışı bir anlamda tesadüfi seçilen 71 firmanın yanıtiarına istinat etmektedir.
Anketin amacı bilhassa Almanya'daki Türk işadamlarının Türkiye'nin gümrük birliği şartlarında Avrupa Topluluğu ile ticaretinin geliştirilmesi konusundaki
düşünce
ve eğilimlerinin öğrenilmesidir. Bu çerçevede Almanya'daki Türk işa­
damları hakkında, ayrıca Türk firmaları ile işbirliği imkanlarının değerlendirilmesi
bakımından yararlı olabilecek yapısal bilgiler teminine de çalışılmıştır.
Ankete
katılan
firmalarla Almanya'da Türk'ler
tarafından
kurulu mesleki bir-
lik veya dernekler vasıtasıyla, ya da bu firmaları tanıtıcı kataloglara ayrıca ilan
vermiş olanların
sadüfi
diğer
olmadığı,
seçimi suretiyle ilişki kurulduğundan oluşan grubun tamamen tenispeten büyük boyutlu, mesleki örgütlenmeye önem veren ve
Türk firmaları ile
ilişkilere
ilgi duyan
işadamlarının
nispeten daha fazla ölçü-
de anket grubuna girdikleri kabul edilmektedir. Anket grubu teşkilinde yukarda
belirtilenlerin dışında herhangi bir seçim veya tercih insiyatifi gösterilmemiştir.
Almanya'da Türk
girişimcileri tarafından yapılan yatırımlar
içinde kurulan firma sayısı bakımından önemli yer tutar küçük boyutlu lokantacılık, bakkallık, manavlık ve diğer bazı hizmetlerin anket grubunda ağırlıklı temsili bakımından da
anketin
yetersizliği
sözkonusudur.
Çalışmanın
genel
amacı
çerçevesinde önce-
likle tacir niteliğine sahip Türk işadamları ele alınmak istendiğinden ve uygulanan
anketin içeriği itibariyle, bu hususun politik açıdan değerlendirilebilecek birçok
anlamlı
ve tutarlı sonuca ulaşılmasını engellemiyeceği düşünülmektedir. Ancak
anket çerçevesinde Almanya'daki Türk işadamlarından alınan görüş ve eğilimle­
rin değerlendirilmesinde ankete katılan firma grubunun yapısal özelliklerinin bilinmesi ve dikkate
alınması
gerekli görülmektedir.
54
3.1. ALMANYA'DA KURULU TÜRK FiRMALARININ YAPISAL
ÖZELLiKLERi
3.1.1.
Kuruluş Yılları
Kuruluş yılını
bildiren 66 firma(1) için
yapılan değerlendirme
Türklerin Almanya'da bağımsız iş hayatına atılmalarının 1980'1i yılların ikinci yarısından itibaren önem kazandığını ortaya koymaktadır. Anket grubuna giren firmalardan
yalnız 14 tanesi veya grubun %22'si 1960-1984 dönemini kapsayan 25 yıl içinde
kurulmuşken kalan 52 firma veya grubun %78'i 1985 yılından itibaren ~ıeçen son
11 yıl içinde kurulmuştur. iki firmanın kuruluşu ise 1996 yılının ilk iki ayı içindedir.
Beşer yıllık
dilimler itibariyle bulunan dağılım 1960-1975 döneminde 5,
1976-1980 döneminde 4 firma kurulduğunu, 1981-1985 döneminde bu rakamın
9'a, 1986-1990 döneminde ise 24'e yükseldiğini göstermektedir. Bu seviye 19911995 dönemi ve 1996'nın ilk iki ayı içinde de aynı düzeyde kalmıştır.
Firma
ŞEKIL NO: 15
FIRMA KURULUŞLARININ BEŞER YILLIK DÖNEMLER ITIBARIYLE
DAGILIMI
Sayısı
25
20
15
10
5
Yıllaır
o
1960
1975(1)
1976
1980
1981
1985
(1) 1976 yılından önceki tüm firma kuruluşlarını kapsamaktadır.
(2) 1996 yılının ilk 2
(1) 5 Firma
ayında ayrıca
2 firma
kurulmuştur.
kuruluş yılını bildirmemiştir.
55
1986
1990
1991
1995 (2)
Dağılım yıllara
göre incelendiğinde firma kuruluşlarının yoğunluk kazandığı
üç ayrı dönem tespit edilebilmektedir. Bunlar gruba giren toplam firmaların
%24.2'sinin veya 16'sının kurulduğu 1985, 1986, 1987 yılları, gruba giren toplam
firmaların % 18.2'sinin veya 12'sinin kurulduğu 1990-1991 yılları ve gruba giren
toplam firmaların %21.2'sinin veya 14'ünün kurulduğu 1993-1994-1995 yıllarıdır.
3. 1.2. Tercih Edilen Firma
Şekilleri
Almanya'da iş kuran Türk işadamları tarafından en çok tercih edilen firma
şeklinin "Limited Şirket" olduğu anlaşılmaktadır. Almanca kısaca sınırlı sorumlu
şirket sözcüklerinin baş harflerinden oluşan "GmbH" rumuzu ile gösterilir.
Ankete katılan firmaların 8 tanesi hukuki şeklini bildirmemiştir. Hukuki şekli­
ni bildiren 63 firmanın 44 tanesi veya %70'i limited şirkettir. Bunları 8 şirket veya
toplam içinde % 13'1ük payla şahıs şirketleri izlemektedir. 3 şirket komandit, 1 şir­
ket anonim şeklindedir. Kalan 7 şirket ise diğer hukuki şekillerde kurulmuşlardır.
Limidet şirket şeklinin yaygın olarak tercih edilmesinde kurulacak firmanın
sermaye büyüklüğü, faaliyet konusu, çalışma şekli gibi kıstaslar arasında anlamlı bir bağlantı bulunamamış olup bugün Türkiye'de de görüldüğü gibi genel bir
tercih eğilimi olduğu anlaşılmaktadır.
3. 1.3.
Kayıtli
Kayıtlı
sermayeleri konusunda bilgi verilmesinin
Sermaye
Yapısı
firmaların
kendilerini
tanıtır­
ken yanıtlamaktan en çok kaçındıkları konu olduğu görülmektedir. Ankete katılan
firmaların %29.6'sı bu soruyu yanıtsız bırakmışlardır.
Sermaye bazında bilgi veren 50 firmanın toplam kayıtlı sermayesi 47 milyon
902 bin DM'tır. (1 Alman Markı'nın kabaca 58.000 TL. olduğu kabul edilirse 2 trilyon 778 milyar TL'sına tekabül etmektedir.) Toplam sermayenin firma sayısına
bölünmesi şeklinde basit bir yöntemle anket grubuna giren firmaların ortalama
sermayesinin yaklaşık 958.000 DM. olduğu hesaplanmaktadır. (Yaklaşık 56 milyar TL.) Türkiye Araştırmalar Merkezi'nin verileri esas alınarak, aynı yöntemle
1995 yılı itibariyle Almanya'da yatırım yapan Türk işadamları genelinde firma başına düşen
ortalama
yatırım tutarı
ise
yaklaşık
205.000 DM. olarak hesaplan-
maktadır.(1)
(1) Türkiye Araştırmalar Merkezi: Federal Almanya'da Türk işadamları 1995 Verileri, Ocak 1996.
56
ŞEKIL NO: 16
KAYlTLI SERMAYELERI KONUSUNDA BILGI VEREN FIRMALARlN SERMAYE
YAPILARIITIBARIYLE DAGILIMI
(DM bazında % olarak)
Firma
Sayısı
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
o
50.000
100.000
500.000
501.000
1.000.000
1.001.000
2.000.000
2.000.000'
dan fazla
Sennaye
Dilimleri
Sermayeleri konusunda bilgi veren firmaların %40'ını oluşturan 20 firmanın
kayıtlı sermayesi Almanya'da limited şirket kurulması için gereken asgari sermaye tutarı olan 50.000 DM'tır. (1 00.000 DM - 500.000 DM) sermaye diliminde 15,
(501.000 DM-1.000.000 DM) sermaye diliminde 7, (1.001.000 DM-2.000.000
DM) sermaye diliminde 5 ve 2 milyondan fazla sermaye diliminde 3 anketör firma
yeralmaktadır.
Anket grubunu oluşturan firmaların %50'sinin sermayesi 100.000 DM veya
daha az, %10'unun sermayesi ise 2 milyon DM veya daha fazladır. (En çok 20
milyon DM)
3. 1.4. iş Hacmi
Ankete katılan firmaların yanıtlamaktan en çok kaçındıkları diğer konunun
ciro ile ilgili bilgi vermek olduğu görülmektedir. Grubun %28.1 'ini oluşturan
20 firma bu soruyu yanıtsız bırakmışlardır. iki firmanın 1996 yılında kuruldukları
dikkate alınarak ciro bildirmeyen firma sayısının gerçekte 18 veya grubun
%25.4'ü olduğu kabul edilmektedir.
yıllık
57
Kayıtlı
sermaye ve yıllık ciro firmaların aktüel finansman imkanları ve piyasa
etkinlikleri bakımından ipucu olarak değerlendirilebi lecekleri için, bilhassa aktüel
verilerin hedef alınan düzeyi yansıtmadığını düşünen işadamlarının piyasa imajlarını
zedeler endişesiyle bu konuda çekimser davrandıkları sanılmaktadır. Yıllık
ciroları
konusunda bilgi vermeyen firmaların %68'i (13 firma) kayıtlı sermayeleri-
ni de bildirmemişlerdir.
Yıllık ciroları konusunda bilgi veren 51 firmanın ciro toplamı 1 milyar 478.6
milyon DM olarak hesaplanmaktadır. Bu rakam 1DM=58.000 TL. kur bazında
85.8 trilyon TL.na eşdeğerdir. Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından Almanya'daki Türk işadamlarının ciro toplamının 1995 yılı için 34 milyar DM. olarak tahmin edildiği dikkate alınarak, ankete yanıt veren firma grubunun Almanya'da faaliyette bulunan Türk işadamlarının yıllık ciro toplamı itibariyle %4.3'ünü temsil
ettiği anlaşılmaktadır.(1)
Almanya'daki Türk işadamları genelinde "Yıllık Ciro/Toplam Yatırım" katsayısı
4.1 ve "Firma Başına Ortalama Yıllık Ciro" 840.000 DM. olarak hesaplan-
maktadır.(2)
Ankete yanıt veren firmalar grubunda Firma Başına Düşen Ortala-
ma Ciro 29 milyon DM, kayıtlı sermaye ve yıllık cirolarını bildirmiş olan 41 firma
bazında "Yıllık
Ciro/Toplam Kayıtlı Sermaye" katsayısı 33.2'dir. Başka bir deyişle
1 DM'Iık sabit sermaye yatırımı ile ortalama 33.2 DM ciro gerçekleştirilmiştir.
Verilerdeki bu
farklılık
Almanya'daki tüm Türk
denilebilecek perakendecilik ve hizmet sunma
şın
işadamları
genelinde
esnaflık
şekillerinin yaygın olmasına
kar-
anket grubundaki tacir veya üretici vastındaki firmaların nisbi ağırlığının belir-
gin bir
şekilde
daha yüksek
olması şeklinde
yorumlanabilir. Anket verilerine isti-
nat eden bilgilerin değerlendirilmesinde bu hususun dikkate alınması lazımdır.
(1) Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından
yayınlanan
verilere istinaden
hesaplanmıştır.
(2) Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından
yayınlanan
verilere istinaden
hesaplanmıştır.
58
ŞEKIL NO: 17
FIRMALARlN YILLIK CIRO SEVIYELERINE GÖRE DAGILIMI
(DM bazında % olarak)
Firma
Sayısı
12
10
8
6
4
2
Yıllık
o
1.000.000
a kadar
(1 milyon dahil)
Yıllık
ciro seviyesi esas
firmaların% 17.6'sının
10.001.000
20.000.000
5.001.000
10.000.000
1.001.000
5.000.000
20.001.000
50.000.000
50.001.000
100.000.000
alınarak yapılan sınıflandırma
anket grubuna giren
cirosunun 1 milyon DM veya daha az (9 firma}, %23.5'inin
arasında
cirosunun 1 milyon DM-5 milyon DM
(5 milyon dahil, 12 firma},
arasında
%15.7'sinin cirosunun 5 milyon DM-10 milyon DM
firma) % 13.7'sinin cirosunun 1O milyon DM-20 milyon DM
% 17.6'sının cirosunun 20 milyon DM-50 milyon DM
cirosunun 50 milyon DM-1 00 milyon DM
arasında
nun 100 milyon DM' ın üzerinde (4 firma)
olduğunu
Yıllık
cirosu 1 milyon
%1 O'dur ve bu
Ciro
100.000.000
dan fazla
DM'ın altında
firmaların ciroları
olan
arasında
(10 milyon dahil, 8
arasında
(7 firma),
(9 firma}, %4'ünün
(2 firma) ve %7 .8'inin cirosugöstermektedir.
firmaların
anket grubu içindeki
150.000 DM ile 700.000 DM
payı
arasında değiş­
mektedir.
Anket grubu içinde %1 O paya sahip en yüksek ci rol u 5 şirketin
milyon DM ile 320 milyon DM
grubuna giren
firmaların
arasında değiştiği
arasındadır. Ciroları
%50'sinin
yıllık
ciroları
ise 80
konusunda bilgi veren anket
cirosunun 1 milyon DM ile 11 milyon DM
görülmektedir.
59
3.1.5. Çaliştırıian işgücü
istihdam konusunda bilgi veren ve ankete katılan firmaların %94'ünü oluştu­
ran 67
firmanın çalıştırdığı
damları tarafından
toplam işgücü 2484 kişidir ve Almanya'da Türk işa­
istihdam edilen toplam işgücünün % 1.5'unu temsil etmekte-
dir.(1) Firma başına düşen ortalama işgücü 37 kişi olarak hesaplanmakla beraber, yanıt veren firmaların %61 'inin 1Oveya daha az kişi istihdam ettiği görülmektedir.
Farklı
kıldığında,
oluşturan
seviyelerde
işgücü çalıştıran firmaların
grup içindeki
ağırlıkianna
ba-
grubun %40.3'ünü oluşturan 27 firmanın (1-5) kişi, grubun %20.9'unu
14 firmanın (6-1 O) kişi, grubun % 13.4'ünü oluşturan 9 firmanın (11-20)
kişi çalıştırdığı anlaşılmaktadır. 20 kişiden fazla işgücü çalıştıran firmalar grubun
dörtte birini
teşkil
etmektedir. Bu bölümdeki
dağılım,
grubun% 11.9'unu
oluşturan
8 firmanın (21-50) kişi, grubun %3'ünü oluşturan 2 firmanın (51-99) kişi ve grubun %1 0.5'ini oluşturan 7 firmanın 100 veya daha fazla kişi çalıştırdığı şeklinde­
dir.
ŞEKIL NO: 18
FIRMALARlN ÇALlŞTlROlKLARilŞGÜCÜ SEVIYELERINE GÖRE
DAGILIMLARI
Firma
Sayısı
30
25
20
15
10
5
D
1-5
6-10
11-20
21-50
51-99
100ve
daha fazla
(1) Türkiye Araştırmalar Merkezi tarafından 1995 yılı için Almanya'da Türk
firmalardaki toplam istihdam 168.000 kişi olarak tahmin edilmiştir.
60
işadamları tarafından
kurulan
Bu 7 firmanın üçü 120'şer kişi, ikisi 220 ve 21 O kişi, diğer ikisi 400 ve 500
kişi çalıştırmaktadır ve toplam 1690 kişi ile anket grubuna giren firmalarca sağla­
nan toplam istihdamın %68'ini kapsamaktadırlar. Anket grubuna giren firmaların
toplam kayıtlı sermayeleri içindeki payları ise %24.4 ile istihdam bakırnından sahip oldukları ağırlığa kıyasla nispeten çok daha düşüktür. Bahis konusu 7 firmanın çalışma konuları inşaat malzemeleri üretimilithalat ile mühendislik hizmetleri,
tekstil-konfeksiyon,
gıda
ticareti ve turizm'dir.
Aynı
zamanda çalıştırdıkları işgücü ve kayıtlı sermayeleri konularında bilgi
veren 50 firma bazında "Kayıtlı Sermaye/istihdam" katsayısı 20.068 DM olarak
hesaplanmaktadır. Diğer bir ifadeyle bir kişilik istihdam için yaklaşık 20 bin DM
yatırım yapılmıştır.(1) Aynı zamanda yıllık ciro ve istihdam konularında bilgi vermiş olan 51 firma bazında 1 kişilik istihdam ile elde edilmiş olan ortalama yıllık ciro ise 627 bin DM olarak hesaplanmaktadır.(2)
istihdam rakamı içinde Türk'lerin sayısını ayrıca göstermeyen bir firma hariç
tutularak 66 firma bazında 2084 olan toplam istihdam içinde Türklerin sayısı
1375 kişidir. Böylece anket verilerine göre Türk işadamlarına ait işyerlerinde çalişanlar içinde Türklerin payının %66 olduğu görülmektedir.
(1) Sermayeleri konusunda bilgi veren 50 firmanın çalıştırdığı toplam işgücü 2387 kişidir.
(2)
Yıllık cirolarını bildirmiş
51
firmanın çalıştırdıkları
toplam
61
işgücü
2358
kişidir.
3.2. ALMANYA'DA _FAALiYET GÖSTEREN TÜRK IŞADAMLARlNlN
ÇALIŞMA ŞEKiLLERi VE TiCARi EeliLiMLERi
3.2.1. Faaliyet
Şekilleri
Ankete katılan firmalar grubunun %80'ini oluşturan 57 firma bir malın maddi
olarak alım-satımını yapmak veya bu alım-satım işlerine aracılık etmek(1) şeklin­
de ticaretle uğraşmaktadırlar. Kendi ürettikleri malların satışını yapanlara da bu
grup içinde yer verilmiştir. Grubun %20'sini oluşturan 14 anketör firma ise inşaat
ulaştırma, nakliyecilik, bankacılık, otelcilik ve diğer şekillerde hizmet sunmaktadırlar.
ŞEKIL NO: 19
FIRMALARlN FAALIYET ŞEKILLERINE GÖRE DAGILIMLARI
100%
Toptan-Perakende-Aracı
Perakendeci-Aracı
90%
Toptan-Aracı
80%
70%
Toptan-Perakendeci
60%
50%
Ticaret
Sektörü
%80
Tek bir
Aracı
Şekilde
40%
Ticaret Yapan
Perakendeci
%60
30%
20%
%30
10%
Toplancı
0%
1
2
3
(1) Aracılık komisyonculuk bazında pazarlama, temsileili k, bayilik ve acentalık türü faaliyet şekillerini kapsamaktadır.
62
Hizmet sunan
şirketler
hariç tutularak
yalnız
yukarda tarif
edildiği şekliyle
ti-
57 firmanın %60'ının toptancı, perakendeci veya aracılık faaliyet
şekillerinden yalnız birini, diğer %40'ının ise perakendecilik, taptancılık ve aracı­
lık faaliyet türlerinden aynı zamanda ikisini veya hepsini yaptıkları görülmektedir.
caretle
uğraşan
Anket grubu içinde en yaygın faaliyet şekli toptan ticarettir. Ticaret yapan firmaların %30'u yalnız toptan ticaret yapmakta, aynı zamanda perakendecilik ve,
ya da aracılık yapan firmalarla beraber herhangi bir şekilde toptancılıkla uğraşan
firmaların bu grup içindeki toplam payı %65'e ulaşmaktadır. (37 firma)
Yalnız aracılık yaptığını
bildiren
firmaların
ağırlığı %26'dır; aracılığın yanısıra taptancılık
ğını
bildiren firmalarla beraber herhangi bir
grup içinde ticaret yapan firmalar
ticaret yapan firmalar içindeki
ve ya da perakendecilik de yaptı­
şekilde aracılık
arasındaki payı
yapan
firmalarının
%56'ya yükselmektedir. (32 fir-
ma)
Yalnız
perakendecilik yaptığını bildiren firmaların ticaret yapan firmalar içindeki ağırlığı %4, perakendeciliğin yanısıra taptancılık ve, ya da aracılık da yapan
firmalarla beraber herhangi bir şekilde perakendecilik yapan firmaların ticaret yapan firmalar grubu içindeki payı %23 olarak hesaplanmaktadır.
3.2.2. Faaliyet
Konuları
ve Sektörel
Dağılım
Tek bir konuda faaliyette bulunmak ile aynı zamanda farklı konularda
faaliyette bulunmak şekillerinin yaklaşık aynı ölçüde yaygın olduğu görülmektedir. Ankete
katılan firmaların
%52'si tek bir sektörde, %48'i birden fazla sektörü
kapsayacak şekilde çalıştıklarını bildirmişlerdir.
Faaliyet konuları bu
araştırma
çerçevesinde 13 sektörlü bir ayırım içinde ele
alınmışlardır.
63
TABLO NO: 20
ANKET GRUBUNA GIREN FIRMALARCA BILDIRiLEN FAALIYET
KONULARININ SEKTÖREL DAGILIMI
Firma
Toplam içinde
Say1s1
%Pay
22
21,5
Tekstil Konfeksiyon (Deri dahil)
11
10,8
Danışmanlık
10
9,8
Turizm
7
6,9
Taze Meyve-Sebze
6
5,9
Demir Çelik, Madeni Cihaz, Makine ve Kaplar
6
5,9
6
5,9
Ulaştırma
6
5,9
inşaat ve Müteahhitlik
6
5,9
inşaat Malzemeleri
5
4,9
Eşya
4
3,9
Programları
3
2,9
Basın Yayın
2
2,0
Diğerleri
8
7,8
102
100
Gıda
ve Meşrubat
Züccaciye, Ev
Eşyası,
Beyaz
Elektronik Ci haz, Parça ve
Bilgisayar
Donanımı
ve
Eşya
TOPLAM
Ankete yanıt veren firmaların kısmen aynı zamanda birden fazla konuda
çalışmaları
nedeniyle faaliyet konusu bildiren toplam firma sayısı 102'ye ulaş­
maktadır. Bunların arasında
duğu
en
yaygın
faaliyet konusunun
Gıda
ve
Meşrubat
ol-
görülmektedir. Taze Meyve ve Sebze de Gıda ve Meşrubat sektörü içinde
mütalaa edildiği takdirde bu grubun toplam dağılım içindeki ağırlığı üçte bire yaklaşmaktadır
(%27.4).
Tekstil ve konfeksiyon %1 0.8, Turizm %6.9 payla sektörel dağılım içinde
ikinci ve dördüncü
sıradadırlar.
%9.8 payla, Tekstil ve Konfeksiyon sektörünün
hemen arkasında ve Turizm sektörünün önünde, 3.sırada yeralan Danışmanlığın
bu ölçüde
yaygın
görünmesinde muhtelif sektörlerde faaliyet gösteren
maların aynı
zamanda
konularıyla
temelerinden
kaynaklanmaktadır.
ilgili
64
Danışmanlık
bazı
fir-
hizmeti de sunmak is-
inşaat ve Müteahhitlik ile inşaat Mahzemeleri sektörleri birlikte ele alınırsa,
inşaatla
ilgili
işlerin
toplam
ağırlığının
grup içinde %10.8 ile Tekstil ve Konfek-
siyon sektörünün sahip olduğu yaygınlık seviyesine ulaştığı görülmektedir.
Diğerleri adı altında
toplanan sektör grubundaki
bankacılık ve sigortacılık sahasında
firmaların yaklaşık yarısı
temsilcilik şeklinde faaliyet göstermektedirler.
Ankete katılan firmaların faaliyet konularıyla ilgili olarak ayrıca Üretici, Tacir
ve Hizmet Sunma şeklinde bir ayırım yapılmıştır.{1) Bu üç şekilden birinin veya
aynı zamanda birkaçının birden gösterilmesi şeklinde düzenlenen dağılım en
yaygın faaliyet türünün taeirlik olduğunu ortaya koymaktadır.
Bu konuda
değerlendirme imkanı
veren toplam 65 firma
bazında yalnız
taeirlik yapanların oranı %29 olarak hesaplanmakta, aynı zamanda üretici ve
veya hizmet sunan durumunda olan firmalarla beraber bütün taeirlik yapanların
anket grubu içindeki ağırlığı %63'e ulaşmaktadır.
TABLO NO: 21
ANKET GRUBUNA GIREN FIRMALARlN FAALiYET TÜRÜ
ITIBARIYLE DAGILIMI
Toplam içinde
Firma Sayısı
%Pay
Tacir
19
29,2
Hizmet Sunma
14
21,5
Üretici
Taeir-Hizmet Sunma
Üretici-Hizmet Sunma
4
6,2
12
18,5
6
9,2
Üretici-Tacir
5
Üretici-Taeir-Hizmet Sunma
5
7,7
7,7
65
100,0
TOPLAM
Yalnız
firmaların
hizmet sunan veya aynı zamanda taeirlik ve/ya da üreticilik de yapan
anket grubu içinde %57'1ik bir payla oldukça yaygın oldukları an-
laşılıyor.
(1)
Yalnız kendi üretiminin satışını yapanlar üretici olarak gösterilmiş,kendi üretiminin yanısıra önemli ölçüde başka malların alım-satımını da yapan firmalara ise tacir grubunda yer verilmiştir.
65
Piyasada yalnız üretici olarak çalışılması nispeten en nadir karşılaşılan
Anket grubu içinde yalnız üretici olan firmaların payı %6'da kalmakta, aynı zamanda taeirlik ve/ya da hizmet işleri de yürüten üretici firmalarla beraber
toplam üreticilerin anket grubu içindeki ağırlığı %34'e yükselmektedir. Bu rakam
aynı şekilde hesaplanan taeirlik yapan toplam firmaların sahip oldukları nisbi
şekildir.
yaygınlığın yaklaşık yarısı kadardır.
Anket yanıtlarında gözlenen diğer bir husus da yalnız üretici, tacir veya hizmet sunma şeklinde faaliyet gösteren firmaların bu çalışma şekillerinden birden
fazlasını birarada yürüten firmalara nispeten daha az yaygın olmalarıdır.Kar­
şılaşılan yaygınlık farkı %43'e %57 gibidir.
3.2.3. Dış Ticaret ilişkileri
Dış
ticaret faaliyetlerinin Almanya'daki Türk işadamları arasında oldukça
yaygın olduğu ve öncelikle Türkiye ile ticaret yapıldığı görülmektedir. Ankete
katılan firmaların %76'sı dış ticaret yaptıklarını (54 firma); bunların %93'ü ise
Türkiye ile dış ticaret ilişkileri olduğunu bildirmişlerdir (50 firma ve anket genelinde %70).
ŞEKIL NO: 22
ALMANYA'DAKIIŞADAMLARlNlN DIŞ TICARET ILIŞKILERININ
DAGILIMI
Firma
Sayısı
50
45
40
Yalnız ithalat
35
%50
Yalnız ithalat
%31
30
25
20
Yalnız ithalat
15
%54
10
5
o
Türkiye ile ilişkisi
Olanlar
Diğer AB Ülkeleri ile
ilişkisi Olanlar
66
AB Dışı Ülkelerle
ilişkisi Olanlar
Türkiye ile ticaret Almanya'daki Türk
işadamları
genelinde önem itibariyle ilk
sırada yer almakla beraber, Diğer Avrupa Birliği Ülkeleri, hatta Avrupa Birliği
dışındaki
ülkelerle de oldukça güçlü ticaret ilişkileri kurulmuştur. Almanya'da dış
ticaret yapan Türk işadamlarının %72'sinin Diğer Avrupa Birliği Ülkeleriyle (39 firma) ve %44'ünün Avrupa Birliği dışı ülkelerle ticaret ilişkileri vardır. (24 firma)
Anket sonuçlarına göre Almanya'daki Türk işadamlarından diğer Avrupa Birliği ülkeleriyle ticaret yapan firmaların %90'ının ve Avrupa Birliği Dışı Ülkeler ile
ticaret yapanların %96'sının aynı zamanda Türkiye ile de ticaret ilişkileri bulunmaktadır.
TABLO: 23
ALMANYA'DAKi TÜRK iŞADAMLARlNlN TÜRKiYE DIŞINDA
EN YAYGIN TiCARET iLiŞKiSi OLDUGU ÜLKELER
Avrupa Birliği Dışındaki Ülkeler
Almanya Dışında Diğer Avrupa
Birliği Ülkeleri
Ülke
Bu Grup
içinde % Pall
Ülke
Bu Grup
içinde % Pa]l
Hollanda
46
isviçre
38
Fransa
28
Macaristan
21
Belçika
28
Amerika
17
Avusturya
23
Japonya
13
italya
21
Tayvan
13
Danimarka
10
Bulgaristan
13
ispanya
10
Çek
13
ingiltere
7
Türk Cumhuriyetleri
B
Diğer Ülkeler(1)
7
Rusya
Diğer Ülkeler(2)
8
58
(1) Portekiz ve Yunanistan' ı
(2) Toplam 14 ülkeyi
kapsamaktadır.
kapsamaktadır.
67
Anket çerçevesinde, Almanya Dışında Diğer Avrupa Birliği Ülkeleri ile ticaret
yapan Türk işadamiarını oluşturan 39 firma bazında, başta Hollanda olmak üzere Fransa, Belçika, Avusturya ve italya'nın en fazla ticari ilişki kurulan ülkeler olduğu görülmektedir.
Avrupa Birliği Dışındaki Ülkelerle ilişkiler, bu grupta ele alınan 24 fırma bazında Uzakdoğu, Afrika ve Latin Amerika'yı da içine alan toplam 24 ülkeyi kapsayarak oldukça yaygın bir dağılıma sahiptir. Başta isviçre olmak üzere eski Doğu
Bloku ülkeleri, Amerika'nın ve bazı Uzak Doğu Ülkelerinin bu dağılımda ön plana
çıktıkları görülmektedir.
3.2.4. Temsilcilik, Bayilik, Acentalık ilişkileri ve Türkiye'de Kurulu
Türk Firmalar1yla işbirliği Eğilimleri
Başka firmaların temsilcilik, bayilik veya acentalığını üstlenmek suretiyle ticari ilişki kurmak şeklinin Almanya'da faaliyette bulunan Türk işadamları arasın­
da oldukça yaygın olduğu görülmektedir.(1) Ankete katılan firmaların %65'i baş­
ka bir veya birden fazla firmanın temsilciliğini yaptıklarını, %27'si temsilcilik yapmadıklarını bildirmişler, %8'i ise bu konuda yanıt vermemiştir.
Almanya'daki Türk işadamları arasında temsilcilik ilişkilerinde Türkiye'nin ön
planda geldiği görülmektedir. Temsilcilik ilişkisi olduğunu belirten 46 firmanın
%59'u Türkiye'de kurulu bir firmanın temsilciliğini üstlenirken, Avrupa Birliği ülkeleriyle temsilcilik ilişkisi olanların oranı %46, Türkiye ve Avrupa Birliği dışında,
üçüncü ülkelerle temsilcilik ilişkisi olanların ağırlığı %22'dir. Bu sıralamada aynı
zamanda Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde kurulu firmaların temsilciliğini yapanların %15, Avrupa Birliği ve diğer ülkelerde kurulu firmaların temsilciliğini üstlanenierin %11 payla yer aldığı görülmektedir.
1) Bu bölümde bundan sonra temsileili k, bayili k, acentalık kavramları arasında bir ayırım gözetilmeyerek
hepsi için yalnız temsilcilik sözcüğü kullanılacaktır.
68
Almanya'daki Türk
işadamları
Avrupa
Birliği
Tek
Pazarı'nın
içinde bulunma-
ları dolayısıyla
bu pazara dahil ülkelerdeki firmalarla ticari ilişkilerini teknik açıdan
çok daha kolay yürütebilecekleri halde ve ifade edilen muhtelif sıkıntılara rağ­
men, temsilcilik ilişkilerinde Türkiye'nin bu ölçüde ön plana çıkışı kişisel yakınlı­
ğın önemini ortaya koyması bakımından dikkat çekicidir. Aynı zamanda Avrupa
Birliği
ülkelerinden de temsilcilik alanlarla beraber Türkiye'den temsilcilik alan
temsilcilik alan Türk işadamları anket grubu içindeki toplam ağırlı­
işadamlarının,
ğı
ulaşmaktadır.
%74'e
Türkiye'ye yönelik olmanın diğer bir belirtisi Türk firmaları ile ilişkilerin geliş­
tirilmesi eğiliminde görülmektedir. "Türkiye'de Kurulu Bir Firmayla işbirliği Yapmak ister misiniz?" sorusuna ankete katılan firmaların %80'i olumlu yanıt vermiş­
tir. (57 firma)
isteyen Almanya'daki Türk işadam­
larının ortaklık yeri olarak %61 oranında bir ağırlıkla Türkiye'yi öngördükleri anlaşılmaktadır. Ortaklık yeri olarak Almanya'yı tercih edenlerin payı %39'dur.
Türk
firmalarıyla ilişkilerini geliştirmek
Ortaklık şekli
Ortaklık
konusundaki tercihler daha dağınık bir yapı göstermektedir.
isteyen firmaların %39'u üretim aşamasında ortaklık isterken %53'ü
pazarlama
maktan
aşamasında ortaklığı önermiş;
%8'i ise bu konuda bir tercihte bulun-
kaçınmıştır.
Dağılımların tetkiki ortaklık eğiliminin genelde çok yüksek olduğunu, ortaklık
yeri olarak Türkiye'nin ve daha zayıf bir şekilde müşterek üretimin daha fazla istendiğini,
ençok Almanya'da ve pazarlama
bulunduğunu
ortaya
koymaktadır.
69
aşamasında
da
ortaklık imkanları
ŞEKIL NO: 24
ALMANYA'DA FAALIYET GÖSTEREN TÜRK IŞADAMLARI ARASINDA
BAŞKA BIR FIRMANIN TEMSILCILIK, BAYILIK VEYA ACENTALIGINI
YAPANLARlN DAGILIMLARI
Sayısı
Firma
30
25
20
15
10
5
o
Türkiye'de Kurulu
Bir Finnanın
AB'inde Kurulu
Bir Finnanın
Türkiye ve AB
Dışında Kurulu
Bir Finnanın
Türkiye ve AB'
de Kurulu
AB ve Diğer
Ülkelerde Kurulu
Finnaların
Finnaların
ŞEKIL NO: 25
ALMANYA'DA FAALIYET GÖSTEREN TÜRK IŞADAMLARlNlN
TÜRKIYE'DE KURULU BIR FIRMAYLA YAPMAK ISTEDIKLERIIŞBIRLIGI
ŞEKILLERI
Firma
60
50
40
Sayısı
%39
Almanya'da
30
20
10
o
Ortaklık
Ortaklık Şekli
Yeri
70
3.3. TÜRK FiRMALARININ AVRUPA PIYASASlNDA REKABET
IMKANLARININ ALMANYA'DAKI TÜRK IŞADAMLARI TARAFINDAN
DEGERLENDiRiLMESI
Türk firmalarının Avrupa piyasasında rekabet edebilirlikleri aşağıda belirtilen
6 kriter çerçevesinde ele alınmıştır.
* istenen Malı Zamanında Teslim Etme,
*Anlaşma Şartlarına
Uyma,
* Siparişleri Karşılamak için Yeterli Kapasiteye Sahip Olma,
* Müşteri Tercihlerine Uyum Gösterebilme,
* Piyasanın Talep Ettiği Kalitede Ürün Sağlayabilme,
*Fiyatın
Piyasada Geçerli Olan Seviye Bakımından Uygun Olması.
Ankete katılan firmaların %80'i bu konuda görüş bildirerek kanaat sahibi olduklarını ortaya koymuşlardır. (Aynı anket grubunda Türkiye ile ticari ilişkisi olan
firmaların ağırlığı %70'dir.)
Elde edilen yanıtların değerlendirilmesi Türkiye'de kurulu Türk firmalarının
Avrupa piyasasında uygun fiyat kriteri dışında, diğer bütün bakımlardan çoğun­
lukla yetersiz bulunduğunu göstermektedir.
Almanya'daki Türk işadamlarının %86'sı "zamanında teslim", %75'i "anlaş­
maya uyma" ve "kalite", %61 'i "müşteri tercihine uyum" ve %54'ü "kapasite bakımlarından Türk firmalarını Avrupa piyasası için yetersiz bulduklarını bildirmiş­
lerdir.
"Uygun fiyatla mal teklif etme" imkanının Türk firmaları için yaygın kabul gören tek avantaj olduğu anlaşılmakta, bu bakımdan Türk firmalarını yeterli bulanların anket grubu içindeki ağırlığı %65'e ulaşmaktadır. Türk firmalarını yeterli bulanları n anket grubu içinde en az olduğu kriterler ise başta %14 ile "zamanında
teslim" olmak üzere, %16 ile "anlaşmalara uyma" ve %23 ile "yeterli kalite"dir.
Türk firmaları Avrupa piyasasında rekabet edebilirlik bakımından Almanya'daki Türk işadamları tarafından çoğunlukla yetersiz bulunduğu halde aynı anket grubunun %80'inin Türkiye'de kurulu bir firmayla işbirliği yapmak istediğini
bildirmesi çelişkili gibi görünmektedir. Bu durum Almanya'daki Türk işadamları­
nın Türk firmalarındaki yetersizlikleri giderilebilir nitelikte gördüğü ve kendilerinin
ortaklığı ve işbirliği suretiyle bu yetersizlikleri aşabileceklerine inandıkları şeklin­
de yorumlanabilir.
71
ŞEKIL NO: 26
TÜRKIYE'DE KURULU TÜRK FIRMALARININ AVRUPA PIYASASlNDA
REKABET EDEBILIRLIGININ ALMANYA'DAKI TÜRK IŞADAMLARI
TARAFINDAN MUHTELIF KRITERLERE GÖRE DEGERLENDiRILMESi
Firma
60
Sayısı
50
40
30
20
10
o
Zamanında
Antlaşmaya
Teslim
Uyma
Yeterli
Kalite
Müşteri
Tercihine
Uyum
Yeterli
Kapasite
Uygun
Fiyat
ŞEKIL NO: 27
ALMANYA'DAKI TÜRK IŞADAMLARlNlN TÜRKIYE'NIN GÜMRÜK
BIRLIGiNE GIRIŞININ REKABET ŞARTLARI ÜZERINDEKI ETKISi
KONUSUNDAKI BEKLENTILERI
Rekabet Şartları
iyileşecek
(30 firma)
Şartları
Zorlaşacak
Rekabet
(27 firma)
72
Türk
firmaları
konularının
%39'u
ile Almanya'daki Türk işadamları arasında en başarılı işbirliği
hangileri olduğu sorusuna ise anket grubuna giren firmaların ancak
yanıt vermiştir.
Bu konuda bu kadar az görüş bildirilmiş olması Türk firmalarıyla ilgili ewelce ifade edilmiş olan yüksek işbirliği eğiliminin somut projelere dayanmaktan çok,
gerçekte genel anlamda bir tercih ve yaklaşım anlamına geldiği şeklinde yorumlanabil ir.
ifade edilen başarılı işbirliği konuları başta gıda olmak üzere sırasıyla tekstil, üretim için bilgi ve teknoloji transferi, inşaat ve inşaat malzemeleri, pazarlama
ve turizmdir. Yanıtların belirli bir tercih konusu üzerinde büyük ölçüde yoğunlaş­
mayarak oldukça yaygın bir şekilde dağıldığı görülmektedir.
Türkiye'nin gümrük birliği'ne girişinin Türk firmalarının rekabet imkanlarını
nasıl etkilayeceği konusunda da Almanya'daki Türk işadamları arasında yaygın
kabul gören bir kanaatin henüz oluşmadığı anlaşılmaktadır. Anket grubuna giren
firmaların %80'i bu konuda görüş bildirmiş olup yanıtların %45'i "rekabet şartları­
nın iyileşeceği", %40'ı rekabet şartlarının zorlaşacağı; % 15'i rekabet şartlarının
değişmeyeceği şeklindedir.
4. SONUÇ VE ÖNERiLER
4.1. HiZMET SUNUŞUYLA iLGiLi GÖRÜŞ VE ÖNERiLER
4.1.1. Konsolosluk Hizmetleri
Almanya'da iki milyonun üzerinde yerleşik ve ekonomik açıdan oldukça aktif bir Türk Nüfusunun mevcudiyeti bu ülkedeki konsolosluklarımızı klasik siyasi
temsilcilik görevi ötesinde yoğun bir şekilde vatandaşlık hizmetleri yapan devlet
daireleri şeklinde çalışmak durumunda bırakmaktadır.
Almanya'da yerleşik Türk nüfus ile Türkiye arasındaki bağın sağlığı açısın­
dan bu hizmetlerin Almanya standartlarında yeterli ve kaliteli bir şekilde verilebilmesi için gereken imkanların sağlanması lazımdır.
* Konsolosluklar maddi imkanları ve mensuplarının sosyal ilişkileri itibariyle
bulundukları
bölgede gerek Türk gerekse Alman çevreleri için tatmin edici ve etkili bir temsil kabiliyetine sahip alabilmelidir.
* Almanya'da yerleşik Türk toplumu artık yalnız Türk işçileri olarak görülme73
meli, sosyal konumda meydana gelen gelişmeler dikkate alınarak işadamlarının
ve akademisyenlerin ihtiyaç ve sorunlarına dönük hizmet sunulması daha fazla
dikkate alınmalıdır.
* Almanya'daki Türk toplumunun ve Türkiye'nin Almanya ile olan ilişkilerinin
çok yönlülüğü gözönünde tutularak bu gereksinmelere cevap verebilecek bilgi,
mesleki tecrübe ve lisana vakıf personelin görevlendirilmesine özen gösterilmeli,
Ticaret Ataşelikleri gerek Türkiye gerekse Almanya'da kurulu Türk firmalarının ihtiyacını karşılayabilecek mesleki tecrübe ve teknik imkana sahip kı lınmalıdır.
* Bu amaçlara ulaşılabilmesi için gerekirse Almanya'da eğitim görmüş mes-
leki personel istihdam edilmeli ve mesleki
nelin görev süreleri uzatılabilmelidir.
uzmanlık
görevlerinde
başarılı
perso-
4.1.2. Almanya'daki Türk lşadamlar1n1 Temsil Edecek Bir Ticaret
ve Sanayi Odas1 Kurulmasi
Almanya'da kurulu Türk firmalarının gösterdiği gelişme, Türk işadamlarının
ihtiyaç ve menfaatlerinin yalnız ticaret ataşelikleri vasıtasıyla gözetilip
karşılanamayacağı boyutlara ulaşmıştır. Türkiye'nin Almanya ile olan ticaret
ilişkilerinin önemi de dikkate alınarak Almanya'da Türk işadamiarını temsil
edecek bir Türk ticaret ve sanayi odası kurulması için gereken destek ve insiyatif
vakit kaybedilmeden ortaya konmalıdır. Bu konuda hukuki imkan mevcuttur ve
ön çalışmalar yapılmıştır.(1)
Almanya'daki Türk işadamiarını temsil kabiliyetine sahip olması ve
Almanya'da yerleşik Türk işadamları tarafından yönetilmesi gereken bu Oda'nın
kuruluş çalışmaları, Almanya'nın aynı konudaki uygulamalarına benzer
şekilde(2), kısmen bütçe kaynağından da desteklanerek Türkiye Odalar Birliği
tarafından yürütülebilir.
4.1.3. Türk Ticaret Merkezleri Kurulmasi
Ticaret merkezleri kurulması kendi başına piyasada etkili olamayan küçük
ve orta boy firmaların biraraya gelerek pazar oluşturmaları bakımından önemlidir.
Depolama, sergileme ve küçük firmaların kendi başlarına, sermaye ve/veya
{1) Bakınız sayfa 50-51
{2) Almanya'nın Dış Ülke Tıcaret Odaları (AHK)'nı organize ediş şekli için bakınız Sayfa 47-48
74
tecrübe eksikliği nedeniyle gerçekleştiremiyecekleri tanıtım ve pazarlama
hizmetlerinin merkezi olarak sunulabileceği bu merkezler bilhassa tekstil ve
inşaat malzemeleri sektörlerinde çalışan Türk firmaları için faydalı olabilir.
Almanya'da yapılan temaslarda biri Kuzey Ren-Vesfalya, diğeri Münih'te
(Bavyera) olmak üzere, Türk Ticaret Merkezleri kurulması için teknik hazırlıkları
tamamlanmış iki ayrı proje tanıtılmıştır.(1) Bu gibi yapılanmaların Türkiye'nin
Avrupa piyasasında ihracat imkanlarını geliştirmesi suretiyle Türkiye'nin genel
ekonomik menfaatlerine katkı sağlayacağı açıktır.
inşaat malzemeleri ve sıhhi tesisat gibi konularda Avrupa piyasasında kü-
çük ölçekli toptan pazarlama için burada önemli olan yeterli çeşit gösterme ve
stok tutma imkanıdır. Aynı husus hazır giyim ve diğer birçok dayanıklı tüketim
maddeleri için de geçerlidir.
Yukarıda
bahsedilen Türk Ticaret Merkezleri kurulması şeklinde bir organigenel anlamda Türkiye'nin Almanya'ya yönelik ihracatı­
geliştirilmesi, Türkiye'deki ve Almanya'daki küçük ve orta boy Türk firmaları­
zasyonun bu
nın
bakımdan
na piyasa hazırlanması bakımından uygulanabilecek bir strateji çerçevesinde ele
alınıp değerlendirilmesinde
yarar görülmektedir.
Almanya'da Türk mallarının tanıtım ve satışının yapılabileceği büyük ticaret
merkezlerinin kurulması için Almanya'daki Türk firmaları tarafından geliştirilen tutarlı yatırım projelerine destek sağlanması imkanları araştırılmalıdır.
4.1.4. Almanya'da Türk Imajını Geliştirmeye Yönelik Aktiviteler
Düzenlenmesi
Alman toplumu Türkleri
yaygın
bir
şekilde
ilk kez
1960'1ı yıllarda
misafir
işçi
olarak tanımıştır. Lisan bilgisinin olmaması veya çok yetersiz oluşu, tasarrufa
öncelik vererek tüketim ihtiyaçlarının geri plana itilmesi Türklerin Alman toplumu
tarafından, belki çalışkan, becerikli fakat eğitimsiz ve sosyal talepleri bakımından
oldukça müte~azi bir yapı içinde algılanmasına yolaçmıştır. Bilhassa markalı
hazırgiyim, dayanıklı tüketim malları, hatta gıda sanayi mamüllerinde etkili olan
bu olumsuz imaj Türk mallarının Türk malı olarak Alman toplumu içinde daha
yaygın bir sürüm imkanı bulmasını zorlaştırmaktadır.
(1) Bu projelerle ilgili temas adresleri istanbul Ticaret Odası Etüt ve Araştırma Şubesi'nden temin
edilebilir.
75
Bugünkü Türk imajının olumlu yönde geliştirilmesi Türkiye'nin markalı
tüketim malları ihracını olduğu kadar Almanya'daki Türk işadamlarının piyasa
imkanlarını
da destekleyecektir. Bu amaçla firma bazında etkinlik gösterilmesinin
zorluğu ve konunun tüm Türk toplumunu ilgilendirmesi dikkate alınarak kamu eli
ve imkanlarıyla Türk imajını yükseltici aktiviteler gösterilmelidir. Nelerin
yapılabileceği
konusunda Almanya'da yerleşik Türk işadamları dernekleriyle
temas edilmesi ve işbirliği yapılmasında yarar vardır. Bu şekilde düzenlenecek
Türkiye'yi ve Türkleri olumlu yönde tanıtıcı programlar aynı zamanda Türk turizm
sektörü için çok önemli olan Almanya turizm piyasasına yansıyacak ve bu
piyasada faaliyet gösteren Almanya'da kurulu Türk turizm şirketlerini de teşvik
edecektir.
4.1.5. Bilgilendirmeye Önem Verilmesi
Almanya'da mevcut yetişmiş insan varlığının Türkiye'deki mevzuat ve uygulamalar konusunda bilgilendirilmesi ve okul çağındakilerin mesleki gelişmelerinin
teşviki için eğitim ve bilgilendirme imkanları sağlanmalı ve desteklenmelidir.
Almanya'da yüksek ve mesleki eğitim gören çok sayıda Türk genci bulunYüksek öğrenim gören Türk gençlerine, ileride Türkiye ile Avrupa arasındaki ilişkilerde gerek duyulacağı dikkate alınarak Türkiye'yi, Türk mevzuatı ve
maktadır.
iş hayatını
da tanıma imkanı sağlanmalıdır. Bu amaçla Türk firmalarının Almanya'da yüksek ve mesleki eğitim gören Türk gençlerine staj imkanı vermeleri teş­
vik edilmelidir.
Almanya'da faaliyet gösteren Türk işadamlarına Türkiye'nin ekonomik imkanları, kaydattiği gelişmeler, sağladığı yatırım fırsatları, uyguladığı mevzuat ve
bu konuda getirilen aktüel değişikliklerin anlatıldığı kısa süreli bilgilendirme seminerleri düzenlenmelidir.
Türk firmalarında staj ve mesleki eğitim imkanı temini, işadamiarını bilgilendirme seminerleri gibi aktivitelerin Almanya'daki Türk işadamları dernekleri ile
birlikte yürütülmesi bu gibi derneklerin gelişmesine, Türkiye ile ilişki ve işbirliği isteğinin artmasına yardımcı olacaktır.
Yapılan temaslarda bazı Türk firmaları, kendilerinin vaktinde haberleri oldu-
ğu takdirde satışı yapılan bazı KiT'Ier için daha fazla fiyat ödeyebileceklerini, an-
cak ihaleleri satış yapıldıktan sonra öğrenebildiklerini bildirmişlerdir.
76
KiT'Ier veya kamuya ait diğer menkul veya gayrimenkulların satışı için açı­
lan ihaleler yurtdışında, bilhassa çol< sayıda güçlü Türk firmasının bulunduğu Almanya'da önceden duyurulrnalıdır.
4.2. SEKTÖR BAZINDA GÖRÜŞ VE ÖNERiLER
4.2.1.
Gıda
Almanya'da
organizasyonları
gıda
sektörf:nde gerek üretim, gerekse pazarlama imkan ve
bakımından önemli boyutlara ulaşmış Türk firmalarının bulun-
duğu
görülmektedir. Gereken tecrübe birikimi ve teknik imkana sahip görünen bu
firmalar Türkiye'nin gıda maddeleri ihracatının artırılmasında bir köprü başı olarak
değerlendirilebilir.
Yapılan
temaslarda, Türkiye'de hazırlanan gıda maddelerinin AB ülkelerinde piyasaya sunulabi!meleri için gereken laboratuar kontrollerinin yapılamadığı,
satışa sunuş şekli, kalite ve teknik normlara uyumda ve belgelendirmede hala
önemli yetersizlikler olduğu dile getirilmiştir. Avrupa'da ihracatta başarı sağlana­
bilmesi için evvela bu gibi teknik eksikliklerin mutlaka giderilmesi lazımdır. Bu nedenle Almanya'da ve diğer AB ülkelerinde geçerli sağlık ve kalite normlarının sürekli takip edilerek üretici ve ihracatçı Türk firmalarına intikalinin sağlanması ve
bütün bu işlerin yürütüiabilmesi için Avrupa'daki benzerleri gibi güvenilir analiz
imkanına sahip yetkili kontrol laboratuarlarının vakit kaybedilmeden kurulması
gerekmektedir.
Türkiye'nin AB'ne yönelik gıda maddeleri ihracatının geliştirilebilmesi için artık Avrupa insanının tüketim tercihleri ile aranılan kalite, standart ve sunuş şekli
normlarına uyum sorunlarının çözülmesi için Almanya'da bu sektörde çalışan
Türk firmalarının bilgi birikiminden istifade edilmelidir.
4.2.2. inşaat
Altyapı yatirımiarını
sektöründe konut ve
iş
büyük ölçüde tamamlamış olan Almanya'da inşaat
merkezi yapımı, özellikle eski binaların yenilenerek tekrar
pazarlanması
yatırımlarının
önemli bir kalem oluşturmaktadır: Yakın zamanlarda inşaat
daha ziyade eski Doğu Alnıanya bölgesine kaydığı görülmektedir.
Almanya'da bina
yapımı işveren-mimar-banka-müteahhit bağlantısı
77
içinde
yürütülmektedir. Arsa sahibi olan işveren mimara isteği doğrultusunda fizibilite
yaptırmakta, hukuki sorumluluk taşıyan mimar 1/100 ölçekli projeleri ve maliyet
hesaplarını işverene sunmaktadır. işveren belediye ruhsat ve onayını alarak
bankaya kredi için başvurmaktadır. Burada işverenin genellikle yapım için
sermaye koymaması esastır. Banka kendi teknik aksperleriyle projeyi inceler ve
pazarlaması da dahil olmak üzere işverenle anlaşır. Genelde inşaatın %20'sine
gelinmesinden sonra tüm nakit para akışı bankaca yapılır. ilk %20'1ik kısım için
ayrıca daha yüksek faizli olmak üzere kredi kullanma imkanı vardır.
Almanya inşaatlarda emek maliyetini düşürmek, kaçak yabancı işçi
çalışmasını önlemek ve kayıt altına almak için birçok ülkeyle bir istisnai çalışma
hakkı anlaşması imzalamıştır. Bu çerçevede Türk inşaat firmalarının Almanya'da
alt yüklenici yani taşeren olarak, müteahhit firma ile bir hizmet anlaşması
yapmak suretiyle inşaat işi almak ve bu işlerde kendi işçilerini çalıştırmak imkanı
doğmuştur.
Almanya bu hakkın kullanımında Türkiye'ye evvela 7000 işçilik bir
kontenjan tanıdığı halde sonra bu sınırı 5200 kişiye indirmiştir. Ayrıca taşeren
anlaşması yapan firmanın getirebileceği yabancı işçi sayısı inşaat taahhüdü
yapan firmanın toplam işçi sayısının azami % 15'i ile sınırlı tutulmuş ve üst sınır
olarak bu sayının 150 kişiyi aşamayacağı hükmü getirilmiştir.
Almanya'da taşeren olarak çalışacak Türk inşaat firmalarının hizmet
akitlerinin ve Türkiye'den getirilecek inşaat işçilerinin çalışma müsaadelerin
verilmesinde tek yetkili merci olarak Traunstein'deki Çalışma Kurumu
görevlendirilmiştir. Bu yer Almanya'da Avusturya sınırına yakın, önemli yerleşim
ve ekonomi merkezlerinden uzak bir kasabadır.
Yukarıda
belirtilen bu kısıtlayıcı uygulamalar düşük maliyetle Türk işçisi
çalıştırma avantajını yakalamak isteyen Almanya'da yerleşik Türk müteahhitlik
firmaları arasında sıkıntı yaratmaktadır. Türkiye'ye ayrılan inşaat işçisi kotası
5200 olduğu halde son üç yıl içinde yıllık rakam olarak 1200 işçi sayısı
aşılamamıştır. Halen bu mevzuat çerçevesinde çalıştırılabilen Türk işçisi sayısı
ise 800 kişi kadar tahmin edilmektedir. Bugün yalnız 4000 Türk inşaat işçisi
Almanya'da çalıştığı takdirde, bu işçileri istihdam edecek Türk inşaat firmalarının
elde edeceği iş imkanı ve kar hariç tutularak, Türkiye'ye yalnız tasarruf olarak
yılda yaklaşık 50 milyon DM döviz transfer edecekleri hesaplanmaktadır.
Almanya'da faaliyet gösteren Türk
78
inşaat firmalarının
Türkiye'den
işçi
getirmesi belirli ölçüler içinde bir anlaşma hükmüdür. Türkiye bu imkanın
Almanya'daki Türk inşaat firmalarına küçümsenemeyecek bir rekabet avantajı
sağladığını dikkate alarak kendisine anlaşma ile tanınan hakların uygulamada da
takipçisi olmalıdır.
Almanya'daki Türk inşaat firmalarının gelişmesi Türk emek ve malzemesinin Almanya'ya ihracını teşvik edeceği gibi bu ülkedeki teknoloji ve geniş finansman kaynaklarının kullanılabilmesi suretiyle uluslararası inşaat sektörü piyasalarında Türk firmalarının iş yapma imkanlarını da genişletecektir.
4.2.3.
Taş1mac1lık
Almanya'da yaklaşık 11 O kadar Türk nakliye şirketinin kurulu olduğu ve bunların yaklaşık 2500 kadar Alman plakalı TIR'a sahip bulunduğu bildirilmektedir.
Bu firmalar bilhassa Alman nakliye şirketleriyle Almanya, Türkiye, Orta ve Yakın
Doğu piyasaları için rekabet yapmaktadırlar. Bu rekabette Türk firmalarının en
büyük avantajı düşük ücretle Türk şoförü kullanabilmeleridir. Bu bir Alman TIR
şoförünün maliyetinin yarısı kadar olabilmektedir. Bu imkan evvelce Almanya'da
bir yıl içinde toplam üç aydan fazla kalmayan Türk TIR şoförleri için çalışma müsaadesi gerekmediği için kullanılabilmekteydi.
Almanya 1993 yılında mevzuatında bir değişiklik yaparak merkezi
Almanya'da bulunan nakliye firmalarının çalıştıracakları yabancı şeförler için
Almanya'da çalışma müsaadesi alınması zorunluluğu getirmiş, dolayısıyla bu
imkan ve avantajı ortadan kaldırmıştır.
Ancak uygulamada Alman işçi Bulma Kurumu Türk nakliye firmalarına Türkçe bilen şoför temin edemediği için müsaadesi olmayan yabancı şoför çalıştırıl­
ması uygulamasına iki yıl göz yumulmuş ve son kez 6 aylık süreler için istisnai
müsaade verilmeye başlanmıştır. Bu müsaade son kez 31.3.1996'dan
30.9.1996'ya kadar uzatılmıştır.
Mevcut uygulama Almanya'da kurulu Türk nakliye şirketleri arasında belirli
bir güvensizlik yaratmakta ve Türkiye'den kendilerine destek olunmasını
istemektedirler.
Uluslararası taşımacılık dış
ticaretin fiziki olarak gerçekleştirilmesinde
bilhassa zaman, maliyet ve belirli şartlarda güvenlik bakımından önemli bir
faktördür. Taşımacılık faaliyeti ticari ilişkilerin yönlendirilmesi için veya diğer
79
politik amaçlarla
zorlaştırılarak
kolayca istismar edilebilmektedir. Almanya'da
Alman plakası taşıyan çok sayıda çekiciye sahip Türk firmalarının bulunması
Türkiye'ye Avrupa Birliği ülkeleri ve diğer Ortadoğu ülkeleriyle ticaretinde kritik
zamanlarda belirli bir esneklik imkanı ve direnç kazandırabilir. Aynı zamanda
kendi
depolarında
Almanya'daki Türk
sağladıkları
gümrük
işlemleri
de yapabilen Türk nakliye
şirketlerine sundukları
şirketleri
hizmet ve Türkiye'ye bu sektörde
Know-How transferi ile de önemli faydalar sağlamaktadır.
Sırbistan
üzerinden geçen transit karayolunun 1
yıl
içinde Alman
plakalı
TIR'lar için açılacağı beklentisi, gerçekleştiği takdirde yukarıda belirtilen görüşler
için bir örnek olacaktır. Ancak Türkiye Türk plakalı TIR'ların siyasi nedenlerde
dezavantajlı
duruma
düşmemesi
için
şimdiden
Türk nakliyecileri için de gereken
girişimlerde bulunmalıdır.
4.2.4.
Bankacılik
Bir dizi Türk Ticaret Bankası Almanya'da şube açarak bankacılık faaliyetine
başlamış bulunmaktadır.
Ancak bu
şubelere
tahsis edilen sermayenin
düşük
se-
viyede olması kredi arzı suretiyle piyasada etkinlik gösterme imkanını sınırla­
makta, hatta edinilen bilgilere göre işlem hacmi yetersizliği ve yanlış plasmanlar
nedeniyle şube bazında zarar edilmesine yol açabilmektedir. Bu şubelerin yeterli sermaye ile donatılarak Almanya'da kurulu Türk firmalarına daha fazla finansal
destek sağlanması, Almanya'da rekabet edebilir fiyatlarla çalışabiirnek için orada
mevduat toplama
çabalarının artırılması
Almanya'daki Türk
işadamları
de Türkiye'de önemli gayrimenkul
gerekmektedir.
evvelce ileride Türkiye'ye dönme hedefi içinyatırımları yapmışlardır.
Bugün ise Alman-
ya'daki işlerini geliştirmek isterken Türkiye'deki varlıklarını dövize çevirerek Almanya'ya transfer etmek zorunda kalabilmektedirler. Türk bankalarının Türkiye'deki gayrimenkulü karşılık kabul ederek Almanya'da kredi
dan karşılıklı avantaj sağlayacak bir imkan yaratacaktır.
80
sunması
bu
bakım­
ALMANYA'DA TEMAS EDiLMiŞ OLAN
TÜRKiŞADAMLARlDERNEKLERi
1- TiDAF TÜRK-ALMAN iŞADAMLARI DERNEKLERi ALMANYA
FEDERASYONU-BUNDESVERBAND TÜRKISCH DEUTSCHER
UNTERNEHMERVEREINE IN DEUTSCHLAND e.V.
Adresi
: Wörtstr.30
50668 Köln
Tel : (0221) 720981
Faks: (0221) 7392050
TiDAF' A ÜYE DERNEKLER:
TDU TÜRKISCH-DEUTSCHER UNTERNEHMERVEREIN e.V. KÖLN
(TÜRK-ALMAN iŞVERENLER DERNEGi-KÖLN)
Adresi
: Wörtstr.30
50668 Köln
Tel :(0221)7390070
Faks: (0221) 731389
TITAB-BUND DER TÜRKISCHEN INTERNATIONALEN
TRANSPORTFIRMEN IN EUROPA e. V.
(TÜRK iNTERNASYONAL TRANSPORTÇULAR AVRUPA BiRLiG i)
Adresi
: Kochelseestr.1 O
81371 München
Tel : (089) 7460464
Faks: (089) 7469480
ATMB-TÜRKISCH E BAUUNTERNEHMER IN EUROPA e. V. FRANIKFURT
(AVRUPA TÜRK MÜTEAHHiTLER DERNEGi, FRANKFURT)
Adresi
Tel :(069)2429070
Faks: (069}24290720
:Am Hauptbahnhof 4
60329 Frankfurt a.M.
TDU TÜRKISCH-DEUTSCHER UNTERNEHMER ZU HAMBURG e.V.
(HAMBURG-TÜRK-ALMAN iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi
Tei:(040) 236540/23654234
Faks: (040) 230837/23654199
: Heidenskampweg 75
20097 Hamburg
81
TASlAD-VERElN DEUTSCH-TÜRKISCHER INDUSTRIE UND
UNTERNEHMER
e.V. MÜNCHEN
(ALMAN-TÜRK SANAYi VE iŞADAMLARI DERNEGi, MÜNiH)
Adresi : Schwantalerstr.58
80336 München
Tel : (089) 7912020/7460803
Faks: (089) 7912475
HETIAD-VERBAND DER TÜRKISCHEN UNTERNEHMER IN HESSEN e.V.
(HESSEN TÜRK iŞADAMLARI BiRLiGi)
Adresi
: Mühlenbachweg 1-3,
34132 Kassel
Tel : (0561) 403230
Faks: (0561) 408186
TDUV-TÜRKISCH-DEUTSCHER UNTERNEHMER VEREIN e.V. BERLIN
(BERLIN TÜRK-ALMAN iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi : Boppstr.5
10967 Berlin
Tel : (030) 6945665
Faks:(030)6912968
VTR-TÜRKISCHER REISEVERANSTALLTER e.V. FRANKFURT
(TÜRK SEYAHAT ACENTALARI DERNEGi)
Tel : (069) 280303
Faks: (069) 289492
Adresi : Goethestrasse 3
60313 Frankfurt
TAIHD-TÜRKISCH-DEUTSCHER INDUSTRIE UND HANDELSVEREIN e.V.
BIELEFELD (BIELEFELD TÜRK-ALMAN SANAYi VE TiCARET DERNEGi)
Adresi : Feilenstr.2
33602 Bielefeld
Tel : (0521) 178525
Faks: (0521) 178525
TDK-TÜRKISCH-DEUTSCHER CLUB e.V. DÜSSELDORF
(DÜSSELDORF TÜRK-ALMAN KLUBÜ)
Tel : (0211) 369964
Faks: (0211) 348825
Adresi : Oststrasse 13
40211 Düsseldorf
82
DTU-DEUTSCH-TÜRKISCHE UNTERNEHMER e.V. FRANKFURT
(FRANKFURT ALMAN-TÜRK iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi : Heinrich-Heine Str.16
Tel : (06183) 3457
63486 Bruchköbel
Faks: (06183) 73630
DTU-DEUTSCH-TÜRKISCHE UNTERNEHMER e.V. HANNOVER
(HANNOVER, ALMAN-TÜRK iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi : Spichernstrasse 9
Tel : (0511) 3481941/3880341
30161 Hannaver
Faks: (0511) 3480317
CDTG-CLUB DEUTSCH-TÜRKISCHER GESCHAEFTSFREUNDE e.V.
STUTTGART (STUTTGART ALMAN-TÜRK iŞADAMLARI KLUBÜ)
Adresi : Schubertstrasse 22
Tel : (0711) 9474203
72649 Wolfshagen
Faks: (0711) 9474200
DTV-DEUTSCH-TÜRKISCHER UNTERNEHMER e.V. KARLSRUHE
(KARLSRUHE ALMAN-TÜRK iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi :Am Storrenacker 1a,
Tel : (0721) 962430
76130 Karlsruhe
Faks: (0721) 622487
VDTUR e.V.
(RUHR HAVZASI TÜRK-ALMAN iŞADAMLARI DERNEGi)
Adresi : Markstr.16
Tel : (02043) 682168
45964 Gladbeck
Faks: (02043) 682170
TÜRKIMPORT VERBAND TÜRKiSCH ER
NAHRUNGSMITTELIMPORTEURE e.V.
(AVRUPA TÜRK GIDA iTHALATÇlLARI BiRLiGi)
Tel : (0211) 481 079
Adresi : Ulmenstr. 50
40476 Düsseldorf
Faks: (0211) 488166
83
2- ATlAD VERBAND TÜRKISCHER UNTERNEHMER UND
INDUSTRIELLER IN EUROPA e.V.
(AVRUPA TÜRK iŞADAMLARI VE SANAYiCiLER DERNEGi}
Adresi : Cordobastr.1
Tel : (0211) 493064
Faks: (0211) 493059
40477 Düsseldorf
AVRUPA TÜRK iŞADAMLARI VE SANAYiCiLER DERNEGi- ATlAD'lN
ALMANYA'DA ÜYESi OLAN FiRMALAR
ACRYTECH GmbH
Adresi : Saarstr.9
50859 Köln
Tel : (02234) 480407
Faks: (02234) 480371
Sektör : inşaat-Sıhhi Tesisat ve Yapı Malzemeleri
ASCI GmbH
Tel : (02131) 981414
Adresi : Stresemann Allee 6
41460 Neuss
Faks: (02131) 981409
Sektör : Tekstil ve Dikiş Makineleri
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ASTAŞ A.Ş.
AYTEX GmbH
Tel : (0241) 928190
Adresi : Eilendorfer Str.181
Faks: (0241) 9281920
52073 Aachen
Sektör :Tekstil ve Konfeksiyon, Turizm
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: AKKANAT HOLDiNG
BAZ INT. SPEDITION
Adresi : Kolpingstr. 86
Tel : (07254) 4212
68753 Waghaeusel
Faks: (07254) 60658
Sektör : Nakliyat ve Taşımacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: BAZ Ltd.
ITM INTERMOD Ltd.
84
BETONFERTIGTEILWERK MARK GmbH
Adresi : Gewerbestr. 22
Tel : (02332) 91820
58285 Gevelsberg
Faks: (02332) 918255
Sektör : Hazır Beton Üretimi, Prefabrik Elemanlar, Müteahhitlik
BEYMODA GmbH
Adresi : Monnetstrasse 18
Tel : (02405) 44650
Faks: (02405) 446565
52146 Würselen
Sektör : Tekstil ve Konfeksiyon, Turizm
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: BEY GROUP
DEUTSCH TÜRKISCHE BANK
Adresi : Hochstr. 52
Tel : (069) 92002420
60313 Frankfurt/M.
Faks: (069) 92002455
Sektör : Bankacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: T.C. ZiRAAT BANKASI
EGETÜRK GmbH & Co. KG
Adresi : Feldkasseler Weg 5
50769 Köln
Sektör : Et Mamülleri Üretimi
Tel : (0221) 70929-0
Faks: (0221) 7002378
EKOM SANITAERMARKETING GmbH
Adresi : Heinrich-Hertz-Str.1 O
Tel
: (02273) 9850-0
Faks: (02273) 9850-50
50170 Kerpen
Sektör : inşaat-Sıhhi Tesisat Malzemeleri
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ECZAClBAŞI HOLDiNG
EKSTRANS GmbH
Adresi : Mathias-Brüggen-Str. 71
Tel : (0221) 956481 O
Faks: (0221) 9564813
50829 Köln-Ossendorf
Sektör : Nakliye ve Taşımacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: EKiNCiLER HOLDiNG
85
ELAN GmbH
Tel : (0209) 976220
Adresi : Middelicher Str.305
Faks: (0209) 9762250
45892 Gelsenkirchen
Sektör : Ekmek ve Un Mamülleri Üretimi
ENKAA.Ş.-ENTRADE
GmbH
Tel : (0611) 378034
Adresi : Steubenstrasse 9
65189 Wiesbaden
Faks: (0611) 379129
Sektör : inşaat ve Müteahhitlik
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ENKA HOLDiNG
EXPRESSTRADEBANK GmbH
Adresi : Bismarckstrasse 28
Tel : (030) 347919-0
10625 Berlin
Faks: (030) 3482486
Sektör :Bankacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: TÜTÜNBANK
YAŞAR HOLDiNG
GARANTI BANK REPR. DEUTSCHLAND
Adresi : Friedrich-Ebert-Str.45
Tel : (0211) 356051-52
4021 O Düsseldorf
Faks: (0211) 354289
Sektör :Bankacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: TÜRKiYE GARANTi BANKASI A.Ş.
HALKBANK REPR.DEUTSCHLAND
Adresi : Marzellenstr. 9
Tel : (0221) 123390
50667 Köln
Faks:(0221) 121227
Sektör : Bankacılık
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: TÜRKiYE HALK BANKASI A.Ş.
INTEXGmbH
Adresi : Schippnerstr. 6
Tel : (0621) 8433
63741 Aschaffenburg
Tel : (0621) 843550
Sektör :Tekstil ve Konfeksiyon, Turizm, inşaat
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ÖRSA HOLDiNG
86
JUKI (EUROPA) GmbH
Adresi : Garstaedter Weg 14
Tel : (040) 55429-260
Faks: (040) 55429-1 00
22453 Hamburg
Sektör :Tekstil ve Dikiş Makinaları
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ASTAŞ A.Ş.
MARMARA GmbH
Adresi : Ulmenstr. 275
Tel
40468 Düsseldorf
Sektör : Toptan
Gıda
:(0211)471360
Faks: (0211) 419893/4713650
Maddeleri
MASCOTTE GmbH
Adresi
: Kölner Str.50
41464 Neuss
Sektör : Deri Konfeksiyon
Tel :(02131)713900
Faks: (02131) 713939
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ORJiN GROUP
MEKSA MENKUL DEGERLER INVESTITION CONSULTING GmbH
Adresi
: Schillerstrasse 5
Tel
60313 Frankfurt
Sektör : Menkul Değerler
: (069) 294030
Faks: (069) 293219
NAZAR HOLIDAY
Adresi
Sektör
Tel : (0211) 5636170
Faks: (0211) 5636-119
: Werftstr. 27
40549 Düsseldorf
: Tur Operatörü
HELMUT PÖRSCH
Adresi
Tel : (02331) 461-0
: Beriiner Str. 26-36
Faks: (02331) 461-100
58085 Hagen
Sektör : Demir-Çelik
87
PLATOON GmbH
Tel : (02166) 56262
Adresi : Hocksteiner Weg 32
Faks: (02166) 56256
41189 Mönchengladbach
Sektör :Tekstil ve Konfeksiyon
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: UKi A.Ş.
RAKS ELECTRONIC GmbH
Adresi : FBC Frankturter Büro Center
Tel : (069) 174362
Mainzer Landstrasse 46
Faks: (069) 174365
60325 Frankfurt am Main
Sektör :Tüketici Elektroniği, Elektrikli Ev Aletleri
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: RAKS HOLDiNG
RECA HANDELS GmbH
Tel : (07031) 86600
Adresi : Neckarstr. 37
71 065 Sindeitingen
Faks: (07031) 866025
Sektör :Turizm ve Yolcu Taşımacılığı, Otomobil Acentalığı ve Leasing
SANTEX MODEN GmbH
Tel : (0241) 57990
Adresi : Drosselweg 87
52078 Aachen
Faks: (0241) 5799250
Sektör :Tekstil ve Konfeksiyon
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ŞAHiNLER HOLDiNG
SITEX TEXTILPRODUKTION
Tel :(07321)949712
Adresi : Felsenstrasse 61
Faks: (07321) 46151
89518 Heidenheim
Sektör :Tekstil ve Konfeksiyon
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: SiMPATEKSTiL SANAYi VE
TiC.LTD.ŞTi.
SUN WAV TOURISTIK
Tel :(06021)843417
Adresi : Schippner Str. 6
Faks: (06021) 843550
637 41 Aschaffenburg
Sektör : Turizm
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: ÖRSA HOLDiNG
88
TITAN FASHION GmbH
Adresi
: Albrecht-Dürer-Str.3
Tel
90522 Oberasbach
: (0911) 6996914
Faks: (0911) 697284
Sektör : Tekstil ve Konfeksiyon, Turizm
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: TITAN CORPORATION
AK-ŞiRKETLER GRUBU
ÜNSALGmbH
Adresi
: Cecilien Allee 79
Tel
40474 Düsseldorf
: (0211) 434854-56
Faks: (0211) 44542607
Sektör : inşaat ve Müteahhitlik
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: GÜR iŞ HOLDiNG
AZE
A.Ş.
YADEX GmbH
Adresi
: Hanauer Landstrasse 423 A
60314 Frankfurt/M.
Sektör : ithalat-ihracat
Tel
: (069) 942079-0
Faks: (069) 425497
Türkiye'deki Ana veya Yan Kuruluş: YAŞAR HOLDiNG
89
3- TÜRKIMPORT AVRUPA TÜRK GIDA ITHALATÇlLARI BIRLIGi
VERBAND TÜRKISCHER NAHRUNGSMITTELIMPORTEURE
IN EUROPA e.V.
Adresi : Ulmenstr.50
Tel : (0211) 481079/481070
404 76 Düsseldorf
Faks: {0211) 488166
AVRUPA TÜRK GIDA ITHALATÇlLARI BiRLiGi ÜYESI FIRMALAR
ANADOLU BiRLiK
Adresi : Voltastr.36
Tel : (0621) 84483-0
68199 Mannheim
Faks: (0621) 84483-33
ASLAN IMPORT
Adresi
: Broitzemerstr.202
Tel
38118 Braunschweig
: (0531) 893524
Faks: (0531) 895724
AYDIN-GÜLÇiÇEK GmbH
Adresi : Ostheimerstr.69
511 03 Köln-Vingst.
Tel : (0221) 871047
Faks: (0221) 871543
BAK KARDEŞLER
Adresi : Wattstr.2-1 O
Tel
68199 Mannheim
: (0621) 8281941/42
Faks: (0621) 8281838
BAKASGmbH
Adresi : Oberlaenderstr.3 A
81371 München
Tel
: (089) 777041
Faks: (089) 7254143
BALKAN IMPORT
Adresi : Tulpenstr.39
71394 Kernen
Tel :(07151)42038
Faks: (07151) 47198
EFE FlRAT
Adresi : Neue Finien 9
Tel : (04202) 7756
28832 Achim Uesen
Faks: (04202) 76135
1 Firma listesi bütün üyeleri kapsamamaktadır.
90
1
EGETÜRK
Adresi
: Feldkasseler Weg 5
Tel
50769 Köln
: (0221) 709290
Faks:(0221)7002378
EXIM GmbH
Adresi
: Frankfurterstr. 7
Tel
: (0641) 72845
Faks: (0641) 78267
35390 Giessen
EMEKTAR FEINKOST
Adresi
: Boschstr.68-70
Tel
50171 Kerpen
:(02237)923030
Faks: (02237) 923033
FiL FEINKOST
Adresi
: Seestr.1 O
Tel
73240 Wendlingen
: (07024) 2081
Faks: (07024) 51752
GÖL FEINKOST
Adresi
: Kopernikusplatz 1
Tel
: (06151) 781448
Tel
: (0541) 51141
64289 Darmstadt
GÖLBEYi GmbH
Adresi
: lburgerstr.152
49082 Osnabrück
Faks: (0541) 53320
GÖREMEGmbH
Adresi
: Grossmarkt Am Gut Wolff
Tel
: (0241) 157800
Faks: (0241) 152939
52080 Aachen
GÜRFlRAT
Adresi
Tel
: Sollnerstr.1 01
: (089) 797058
Faks: (089) 7918827
81479 München
iSTANBUL FEINKOST GmbH & Co.Kg.
Adresi
Tel
: Zeiss Str.36
: (02237) 3085
Faks: (02237) 53805
50171 Kerpen
91
iRFA LEBENSMITTEL HANDELS GmbH
Adresi : Grossmarkthalle
70327 Stuttgart
Tel : (0711) 4800119
Faks: (0711) 485915
KALENDER IMPORT
Adresi : Bartweg 18
30453 Hannaver
Tel : (0511) 3520446
Faks: (0511) 3522389
MARMARA IMPORT-EXPORT GmbH
Adresi : Ulmenstr.275
40468 Düsseldorf
MERKEZGmbH
Adresi : Lüneburgerstr.371-377
10557 Berlin
Tel : (0211) 471360
Faks: (0211) 419893
Tel :(030)3942861
Faks:(030)3942442
MICRO-FRUCHT
Adresi : lmplerstr.29
81571 München
Tel :(089)74614420
Faks: (089) 74614423
MIRAGE GmbH
Adresi : Zaunkönigweg 8
50389 Wesseling
Tel : (02236) 41031/32
Faks: (02236) 83211
ONURGmbH
Adresi : Oldentruperstr.145
33605 Bielefeld
Tel : (0521) 27754
Faks: (0521) 297498
PAMUKKALE GmbH
Adresi : Wilhemstr.59
50733 Köln
Tel : (0221) 738351
Faks: (0221) 7390951
SEVEROGLU GmbH
Adresi : Ulmenstr.275
40468 Düsseldorf
Tel : (0211) 424621
Faks: (0211) 4180277
92
SÜTÇÜOGLU
Adresi : Heiliger Weg 60
44135 Dortmund
Tel : (0231) 527188
Faks: (0231) 57201 O
TEK-ALGmbH
Adresi : Hirzenrottstr.12
52076 Aachen
Tel : (02408) 7021
Faks: (02408) 6790
TURAN GmbH
Adresi : Marktstr.2
50968 Köln
Tel : (0221) 372185
Faks: (0221) 341647
TÜRKiYEM GmbH
Adresi : Marktstr.2
50968 Köln
Tel : (0221) 384081
Faks:(0221)343352
TÜRKO LEBENSMITTELGROSSHANDEL GmbH
Adresi : Uckendorferstr.2
Tel : (0209) 25226
45886 Gelsenkirchen
Faks: (0209) 27191 O
YADEX GmbH
Adresi : Hanauer Landstr.423 A
60134 Frankfurt/M
Tel : (069) 9420790
Faks: (069) 425497
YEŞiLBURSA
Adresi : Grossmarkt Rückerstr.6
60314 Frankfurt/M
Tel : (069) 455997
Faks:(069)4950365
93
4- TÜDET TÜRK-ALMAN TEKSTiL VE HAZlR GiYiMCiLER BiRLiGi
TÜRKISCH-DEUTSCHER TEXTIL-UND BEKLEIDUNGSVEREIN e.V.
Adresi : Cordobastr.1
Tel : (0211) 4921676-77
40477 Düsseldorf
Faks: (0211) 4921678
TÜRK-ALMAN TEKSTiL VE HAZlR GiYiMCiLER BiRLiGi ÜYESi
FiRMALAR
ADVANCE TEXTILHANDELS GmbH
Adresi : Anton-Kux-Str.2
Euromode 1.0G./Raum A
107-108 41460 Neuss
Tel :(02131)16390
Faks: (02131) 167800
ASCI GmbH (ASTAŞ GmbH)
Adresi : Stresemann Allee 6
41460 Neuss
Tel : (02131) 94141
Faks: (02131) 981409
AYTEX GmbH (AKKANAT HOLDiNG)
Adresi : Eilendorfer Str.181
52078 Aachen
Tel : (0241) 928190
Faks: (0241) 9281920
BASE-LINE GmbH
Adresi : Marshall Str.1
52146 Aachen-Würselen
Tel : (02405) 46720
Faks:(02405)4672200
BEY-MODA GmbH (BEY GROUP)
Adresi : Mannet Str.18
52146 Würselen
Tel :(02405)44650
Faks: (02405) 446565
CIEL-LEDER-MODEN GmbH
Adresi : Scheffel Str.51
40470 Düsseldorf
Tel : (0211) 626194
Faks: (0211) 613514
94
FALEZ TEXTIL-INDUSTRIE GmbH
Adresi
: Euromoda, Raum B 106/114
Anton-Kux-Str.2 41460 Neuss
FAVORITE GmbH
Adresi : Justus-von-Liebig Str.1
63128 Dietzenbach
Tel : (02131) 1696-0
Faks: (02131) 169620
Tel
: (06074) 457845
Faks: (06074) 45751
GÜNEŞ GmbH
Adresi
: Schumann Str.16
Tel
52146 Würselen
: (02405) 44620
Faks: (02405) 446222
INTEX IMP.-EXP.TEXTILHANDELS GmbH
Adresi : Schippner Str.6
Tel : (06021) 843-3
637 41 Aschaffenburg
Faks: (06021) 8433550
KERBÖ LEDER FASHION GmbH
Adresi : lndustrie Str.27
Tel : (021 04) 120058
Faks: (021 04) 12265
40822 Mettmann
MADNESS GmbH
Adresi : lm Taubental 56
Tel
41468 Neuss
:(02131}930156
Faks: {02131) 930254
MASCOTTE FASHION GmbH
Adresi : Kölner Str.50
Tel
41464 Neuss
: (02131) 713900
Faks: (02131) 713939
OKTAYGmbH
Adresi
: Modering 5-Haus D
Tel
22457 Hamburg
:(040)55920867
Faks: (040) 5504316
PLATOON MODETEAM GmbH (UKi AŞ)
Adresi
: Hocksteinerweg 32
Tel
41189 Mönchengladbach
: (02166) 56262
Faks: (02166) 56256
95
POLAR SAN. VE TiC.A.Ş.
(SAECHSISCHE SPEZIAL KONFEKTION GmbH)
Adresi : Keresteciler Sit. Fatih Cad.
Tel : (0090) 212-6370333
Kalender Sok.8 Merter-Güngören Faks: (0090) 212-6372330
3401 O istanbul
QUEEN'S YOUNG FASHION TEXTILVERTRIEB
Adresi : Blockdammweg 60-64
Tel : (030) 50942022/23
10318 Berlin
Faks:(030)50942029
SANTEX MODEN GmbH (ŞAHiNLER HOLDiNG)
Adresi : Drosselweg 87
Tel : (0241) 57990
52078 Aachen
Faks: (0241) 575709
TECHNIQUE GmbH
Adresi : Rudolf-Diesel Str.3-a
63322 Rödermark
Tel :(06074}87430
Faks: (06074)874325
TITAN-FASHION GmbH (AKTiN ŞiRK.GRUBU)
Adresi : Albrecht-Dürer Str.3
Tel : (0911) 6996914
90522 Oberasbach
Faks: (0911) 697284
TOMORROW GmbH
Adresi : Mittel Str.12
47441 Mönchengladbach
Tel : (02166) 43052
Faks: (02166) 420639
VESPUCI THE COLTHING COMPANY
Adresi : Taunus Str.45 MTC Haus 1
Raum 120-80807 München
Tel : (089) 352394-95
Faks: (089) 3590317
VISION TEXTIL HANDELS GmbH
Adresi : Hermann Klammt Str.3
41460 Neuss
Tel :(02131)56650
Faks: (02131) 566555
96
5- ATI D ALMAN-TÜRK IŞADAMLARI DERNEGI
DEUTSCH-TÜRKISCHER UNTERNEHMERVEREIN IN FRANKFURT e.V.
Adresi : Kaiserstr.69
Tel : (069) 232712
60329 Frankfurt
Faks: (069) 236051
6- MÜSIAD-MÜSTAKIL SANAYICI VE IŞADAMLARI DERNEGi
VERBAND UNABHAENGIGER INDUSTRIELLER UND
UNTERNEHMER e.V.
Adresi : Roonstr.39-41
Tel :2405763
50674 Köln
Faks:2405751
7- TÜRK SEYAHAT ACENTALARI BIRLiGi
TÜRKISCHER REISEVERANSTALTERVEREIN e.V.
Adresi : Goethestr.3
Tel : (069) 290349
Faks: (069) 289492
60313 Frankfurt
8- TITAB TÜRK INTERNATiONAL TRANSPORTÇULAR BiRLiGi
EUROPAEISCHE VEREINIGUNG TÜRKISCH-INTERNATIONALER
TRANSPORT UNTERNEHMER e.V.
Adresi : Kochelseestr.1 O (Rückgebaeude) Tel : (089) 7460464
81371 München
Faks: (089) 7469480
9- ARAŞTIRMA ÇERÇEVESINDE TEMAS EDILMIŞ OLAN ALMANYA'DA
KURULU DIGER TÜRK FIRMALARI
AGH Machine und Metal GmbH
Tel : (02131) 667006
Adresi : Kreuzstr. 24
41456 Kaarst
Faks: (02131) 667297
AKTUR-ŞEN Reisen
Adresi : Schwanthalerstr.58
80336 München
Tel : (089) 531878-5328777-532159
Faks: (089) 5328609
ALTINBAŞ
BANK LTD.
Adresi : Zentrale: Weidengasse 19
50668 Köln
Tel :(0221) 1390508-09
Faks: (0221) 122123
97
ATLAS ELEKTRO HANDELS GmbH
Adresi : Frauenhoferstr. 11
Tel : (089) 8573990
82152 Martinsried b. München
BAKAŞ
Faks: (089) 8575331
GmbH
Tel
Adresi : Oberlaenderstr. 3/A
: (089) 777041-42
Faks: (089) 7254743
81371 München
BAYRAKGmbH
Adresi : Zimmerstr. 13
Tel
: (0721) 661355/661360
Faks: (0721) 661504
76137 Karlsruhe
BEREKET BROT
Adresi : Rheinstrasse 85
Tel
41 00 Duisburg 18
: (0203) 491724
Faks: (0203) 497529
BEMSAN WARENVERTRIE
Adresi : Lerchenstr.1
Tel : (09195) 6418
91325 Adelsdort
Faks: (09195) 50373
BERSI VERTRIEBSBERATUNG UND
VERTRETUNG GmbH
Tel : (08157) 7928
Faks: (08157) 751 O
Adresi : Waldherrstr. 7
82340 Feldafing
B.S.S. GmbH
Tel : (0203) 37809-1 O
Adresi : Bismarckstr. 67
47057 Duisburg
Faks: (0203) 3780989
DOAN TEXTILIEN GmbH
Adresi : Ringstr. 24
Tel
55626 Bundenbach
: (06544) 101
o
Faks: (06544) 9486
EFV-ELEKTONIK GmbH
Adresi : Hegarstrasse 41
60529 Frankfurt
Tel : (069) 356051
Faks: (069) 357499
98
T. EMLAK BANKASI A.Ş.
Mannheim Temsilciliği
Adresi : H.2-1 68159 Mannheim
Tel : (0621) 13063-13064
Faks: (0621) 153686
EMS INTERNATIONALE SPEDITION UND TRANSPORT GmbH
Adresi : Robert-Perthei-Str.17
Tel : (0221) 176001-05
50739 Köln
Faks: (0221) 176006
EYÜPYILMAZ
Adresi : Neusserstr. 864
5000 Köln 60
Tel
ENCOM AUSSENHANDELS GmbH
Adresi : Ringofenstr. 8
35745 Herborn
: (0221) 7407794
Tel :(02772)54252
Faks: (02772) 81977
ENDER's SEKRETERLiK VE DANIŞMANLIK SERViSi
Adresi : H3 8a 68159 Mannheim
Tel
: (0621) 151379
FAST CONSULT GmbH MÜNCHENER TECHNOLOGIEZENTRUM
Adresi : Frankturter Ring 193 a
Tel : (089) 324762-0
80807 München
Faks: (089) 324762-62
FRIGOLINE GmbH
Adresi : Kochelseestr. 1O
81371 München
Tel
: (089) 7250041-7721 1473
GÖKHANAYGÜN G.b.R.
Adresi : Gottlieb Daimler Str.14
Box.42-44 68165 Mannheim
Tel : (0621) 448015
Faks: (0621) 447689
GÜNER UND KURT OHG
Adresi : Wiesbadenerstr. 2
65199 Wiesbaden
Tel :(0611)419978
Faks: (0611) 419882
99
GÜVEN BROT
Adresi : Hugo-Junkers Str.9-11
50739 Köln
Tel : (0221) 5994091-92-93
Faks: (0221) 5997254
GÜVEN iNŞAAT
Adresi : Kreuz Strasse 91
Tel : (06204) 75729-71388-76151
Faks: (06204) 2283 ·
68519 Viernheim
HAN UND CINAR GbR
Adresi : Rostaedterstr. 14
Tel
63303 Dreieich-Sprendlingen
Hi SAR
Adresi : Zeiss Strasse lndustriegebiet
50171 Kerpen
: (061 03) 68712
Faks:(06103) 68864
Tel
: (089) 7250041
Faks: (089) 7211475-7250977
INTERMA TEXTILPRODUKTION UND HANDELS GmbH
Adresi : Gutenbergstrasse 27
85748 Garching-Hochbrück
Tel : (089) 320090-0
Faks: (089)32009013
INTERTÜRK
KA-RE Werbeagentur GmbH
Adresi : Widdersdorfer Strasse 215
50825 Köln
Tel
: (0221) 5465601
Faks:(0221)5465602
LEONA MODEVERTRIEB GmbH
Adresi : Kalker Haupstr.201
51103 Köln
Tel
: (0221) 8590234
Faks: (0221) 8590233
KARL KRATZ GmbH
Adresi : Markstr.1 O
50968 Köln Grossmark
Tel : (0221) 382282
Faks:(0221)382282
KIWIS MODA GmbH
Adresi : Otto-Hahn-Str 1,
Tel
63303 Dereieich
: (061 03) 34620
Faks:(06103)373554
100
Dr.KÜÇÜK-PARTNER
Adresi : Eichendorfstr. 16
Tel
: (02405) 5409
Faks: (02405) 21413
52146 Würselen
MARATON GmbH
Tel
Adresi : Weseler Str.91 /1 01
45478 Mülheim/Ruhr
:(0208)52764
Faks: (0208) 52769
MELETLi
Adresi : Tegernseer Landstr. 170A
Tel
: (089) 6912463
Tel
: (069) 638041-3
81539 München
MURAT UGUR AKSOY
Adresi : Waidmannstrasse 45
Faks: (069) 6313987
60596 Frankfurt a.M.
OBA BAUUNTERNEHMUNG GmbH
Tel
Adresi : Am Hauptbahnhof 4
: (069) 2429070
Faks: (069) 24290720
60329 Frankfurt
ONKEL OBST UND FEINKOST GmbH
Tel
Adresi : Beussel Str. 44 N-Q
: (030) 3968326
Faks: (030) 3961064
10553 Berlin
ORIENT JUWELIER GmbH
Tel : (0621) 151379
Faks: (0621) 104878
Adresi : T2-1
68161 Mannheim
ÖNEL YAYlNEVi
Tel
Adresi : Aachenerstr. 1061
: (0221) 488091
Faks: (0221) 488093
50858 Köln
ÖZER TEXTI EL GmbH & KG.
Tel
Adresi : Bernardstr. 14-16
: (069) 885620
Faks: (069) 8002611
60329 Frankfurt
101
PAMUKKALE WEIN UND LEBENSMITTEL GmbH
Tel : (02234) 9558091-92
Adresi : Uhuweg 1
50997 Köln
Faks: (02234) 9558090
PERRA HOTEL+ TOURISTIK GmbH
Adresi : Hunsrückenstrasse 11
40213 Düsseldorf
Tel : (0211) 133604
Faks: (0211) 133978
SANCAKTAROGLU UNTERNEHMUNGSBERATUNG,
BUCHFÜHRUNG
Adresi : Asternweg 1
Tel : (0221) 611613/619674
50769 Köln
Faks: (0221) 611613
SEFZIG & FÜGEN HUKUK BÜROSU
Adresi : Waidmannstr. 49
60596 Frankfurt a.M.
Tel : (069) 638041
Faks: (069) 6313987
SOYLU GmbH
Adresi : Verbindungskanallinkesufer 6
Tel : (0621) 152402
68159 Mannheim
Faks: (0621) 154970
SÖYLEMEZOGLU IMMOBILIEN
Adresi : Kühlingsgasse 17
Tel
47051 Duisburg
: (0203) 299706
Faks: (0203) 22444
SPEKTRUM DRUCK
Adresi : Wanheimer Str.
47053 Duisburg
Tel : (0203) 667778
Faks: (0203) 667776
SPEKONGmbH
Adresi : Nord Str. 40
02782 Seifhennersdorf
Tel : (03586) 4560
Faks: (03586) 456167
REISEBURO ISTANBUL
Adresi : Hauptstr. 29
Tel : (02623) 4774
56235 Ransbach-Baunbach
102
Faks: (02623) 2397
RENCOGmbH
Adresi : Domagkstr. 24
80607 München
Tel : (089) 3616383
Faks: (089)3618380
TABA ELEKTRONIKSYSTEME GmbH
Adresi : Taunusstr. 24
80807 München
Tel : (089) 1358130-0
Faks: (089) 1358130-30
FA TADIM GmbH
Adresi : Hansa Str. 25
76189 Karlsruhe
Tel : (0721) 576482
Faks: (0721) 503254
TRADE CONSULTING MANAGEMENT
Adresi : Wormerstr. 25
50677 Köln
Tel : (0221) 372091
Faks:(0221)372099
TRIGON VERTRIEBS GmbH & Co.HANDELS K.G.
Adresi : Waldherrstr. 7
Tel : (08157) 7928
82340 Feldafing
Faks: (08157) 751 O
ANWALTSKANZLEI UGURSOY G.b.R.
Adresi : Luxenburgerstr. 19
50674 Köln
Tel : (0221) 9231400
Faks:(0221}9231402-8305722
UNIVERSAL WARENHANDEL UND CONSULTING GmbH
Tel :(0621)418474
Adresi : Kari-Ludwigstr. 21
Faks: (0621) 418471
68163 Mannheim
ZORLUINTERN.SPED.GmbH
Adresi : Falkenstr. 2
86663 Asbach-Baeumenheim
103
Tel : (0906) 2966-0
Faks: (0906) 2966-50
KAYNAKLAR
1. Faruk Şen, Çiğdem Akkaya, Ferah Yarar-Zarif: Federal Almanya'daki
Türk işadamları ve Bunların Ülke içindeki Sosyo-Ekonomik Gelişmelere
Katkıları, Türkiye Araştırmalar Merkezi, Essen 1991.
2. Ferah Zarih, Andreas Goldberg, Yasemin Karakaşoğlu: ikibinli
Yıllarda Almanya'da Türkler, Türkiye Araştırmalar Merkezi, Nisan 1995.
3. Talat Saral, Atilla Günay,Aii Alaybeyoğlu:Yurtdışındaki
Vatandaşlarımızla ilgili Sorunlar ve Çözüm Önerileri Ana Raporu,
T.C. Başbakanlık Batı Avrupa'daki Türklerle ilgili Ekonomik, Sosyal ve
Kültürel işler Müşavirliği, Ankara, Aralık 1995.
4. Zentrum für Türkeistudien: Federal Almanya'da Türk işadamları, Ocak
1996.
5. Deutscher lndustrie- und Handelstag: lndustrie- und
Handelskammern, 1994.
6. Deutscher lndustrie- und Handelstag: Bericht 1995, Aralık 1995.
7. Eberhard Seiden - Pielen: Wie der Döner über die Deutschen kam, 1996.
8. Faruk Şen, Andreas Göldberg: Ein Neuer Mittelstand?; Zentrum für
Türkeistudien, Essen 1992.
9. Zentrum für Türkeistudien: Konsumgewohnheiten und Wirtschaftliche
Situation der Türkisehen Bevölkerung in der Bundesrepublik Deutschland
Essen, 1992.
10. Zentrum für Türkeistudien: Nur der Wandel hat Bestand, Auslaendische
Selbstaendige in Deutschland, Essen 1995.
11. Zentrum für Türkeistudien: Wanderbewegungen aus der Türkei in die
Europaeische Gemeinschaft, Essen 1993.
104
Almanyanın
MOnih şehrinde faaliyet gösteren FAST CONSULT
tesisleri proje yönetmenliği ve Marketing konularında hizmet vermektedir.
Yatırım projelerinde Avrupa'da yetişmiş tecrobeli elemanlarını,
çağın en yeni enstromanlarını kullanarak, mUşterilerinin menfaati için devreye sokmaya hazırdır. Elemanlarımız Almanya'da
çeşitli teknoloji konularında mevcut olan yetkili uzmanlıkları ile
Avrupa piyasasında faaliyet göstermektedirler.
GmbH
firması yatırım danışmanlığı, yatırım
FAS'f CONSUl'f
GmbH
Planung, Projektierung, Marketing
fOr lndustrieanlagen
Almanya'da teknoloji transferi konusunda faaliyet gösteren Onlo
'Frauenhofer Management' firması ile de işbirliği içerisinde
bulunan firmamızın amacı TOrkiyenin yeni girdiği Gümrük Birliği açısından firmalara Avrupada'ki tecrobelerimizin aktarıl­
ması ve ihtiyaç duyulan teknoloji transferinde ve pazarlamasında yardımlaşmanın gerçekleştirilmesidiL
FAST CONSULT faaliyetleri fabrika planlaması, proje yönetimi,
layout planlaması (CAD), zaman planlaması, lojistik, fızibilite
planı, yatırım malı alımı, otomasyon ve handling tekniği, elektroteknik, kumanda tekniği, sistem planlaması, bOro otomasyonu,
elektronik veri işlemleri, iletişim ağı, teknik marketing, Lean-Management ve benzeri konuları kapsamaktadır.
Ilginizi uyandıran konularda ayrıntılı bilgi isteyiniz •
Frankfurter-Ring 193a
80807 München
Tel.: (089) 32 47 62- O
Fax: (089) 32 47 62-62
eMail: [email protected]
iSTANBUL TiCARET ODASI YAYlNLARI
(1996}
YAYlN NO.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1O
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
YAYlN ADI
ithalat Rejimi
Devlet ihale Kanunu Paneli
Ekonomik Rapor
Economic Report
Türkiye AB ilişkileri ve Gümrük Birliği
CE işareti - AB Ürün Pasaporlu
Rekabetin Korunması-Türkiye ve Avrupa'daki Uygulamalar Semineri
Fikri Mülkiyet Hakları ve Uluslararası Uyum Sorunları Semineri
ihracat Rejimi
Gümrük Birliği ve Dış Ticaret Mevzuatı
Yurtiçi Endüstriyel ve Sektörler Fuarlar Takvimi
Calendar of lndustrial & Trade Fairs in Turkey
indirimli Oteller Kataloğu
Gümrük Birliği'ne Geçiş Sürecinde Küçük Orta Ölçekli işletmeler
Uluslararası Tıcari Tahkim Konusundaki Son Gelişmeler Semineri
AB'nin Rekabet Politikasının Temelleri
Gümrük Birliği'ne Girdikten Sonra Yatırımlarda ve ihracatta Uygulanan
Teşvikler ve Devlet Yardımları
Yurtdışı Fuarlar Kataloğu
Gümrük Birliği'nde KOBi'lerin Rekabet Gücü ve Sınai işbirliği Olanakları
indirimli Sağlık Kuruluşları Rehberi
Sorularla Türk Markalar Hukuku
Türkiye-israil Ticaret Antlaşmasına ilişkin Notlar
Türkiye'de Tüketicinin Korunması Tedbirleri-Öneriler ve Ekonomik Etkileri
Turist Rehberi (Makedonca)
Sorularla Patent Mevzuatı
Göç Veren Yöreler Bölgesel Gelişim Ara,ştırması
Fizibilite Raporu Hazırlama Esasları ve Ornekleri
Rakamlarla Türkiye Ekonomisi
Turkey in Figures
Avrupa Birliği'nin Akdeniz Bölgesi Politikası
Finans Kesiminin Reel Sektöre Kaynak Yaratma Kapasitesi
Küreselleşme ve Gümrük Birliği
Irak ile Dış Ticaret (BM Kararları Çerçevesinde)
Türkiye Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Anlaşmasının Esasları
Outstanding Exporters'95
Hava Kirlenmesi Kontrolü
AB Karşısında KOBi'lerin Rekabet Olanakları ve Stratejileri ile AB'ne Yönelik
Pazarlama Teknikleri
Başarılı Vergi Mükellefleri
SÜRELI YAYlNLAR
1
2
3
4
5
Ticaret Gazetesi (Haftalık)
ICOC (ingilizce Mecmua-3 Aylık}
Ekonomik Rapor (Türkçe ve Ingilizce-Yıllık)
Aylık Ekonomik Veriler (Aylık)
Fiyat indeksleri (Aylık)
