Elektrik çarpmalarını tanımak için temel bilgiler Elektrikle çarpılmak

Elektrik çarpmalarını tanımak için temel bilgiler
Elektrikle çarpılmak için akımın vücuttan geçerek + ve - kutuplar arasındaki
devreyi tamamlaması gerekir. Pil, batarya, ve akümülatörler doğru akım
üretirler. Doğru akım 20-30 volttan sonra çarpılma hissi vermekte ancak
tahribat yapmamaktadır. Pil ve oto aküsü ile çarpılmak olası değildir. 30 volt
üstü doğru akım (DC) kaynakları tehlikelidir.
Evde kullanılan elektrik alternatif akım (AC) tipindedir. Alternatif akım, 15
volt üstünde çarpılma hissi verir, tahribat yapmaz. 20 volt üstü tehlikeli
sayılabilir. Elektriğe temas eden noktalar arası mesafe kısa ise arada kalan
doku şiddetle ısınır ve yanar. Yanık, elektrik akımının kuvvetine bağlı olarak
artar.
Alternatif akım, kalp üzerinden geçecek olursa, kalbin sinirsel ileti sistemini
bozar, kalp durur.
Allternatif akımla çarpılma çok kolaydır. Prizdeki aktif kutba değildiğinde,
vücut devreyi tamamlamak için yere basan ayakları kullanır.
Su, elektrik akımını iyi iletir. Kuruyken iletken olmayan tahta, plastik gibi
maddeler ıslanınca iletken olurlar.
Yıldırım, doğal elektrik kaynaklarıdır. Yıldırım havadaki durağan elektriğin
bir ark ile boşalması demektir. Bu nedenle çocukların yağışlı ve fırtınalı
havalarda uçurtma uçurmaları tehlikelidir. Çünkü ıslanan uçurtma ipi iletken
hale gelir ve elektirk, ipi elle tutan kişi üzerine boşalabilir.
Ülkemizde yerleşim alanları üstünden geçen ve zaman zaman evlerin çok
yakınlarına kadar gelen yüksek gerilim hatları başka bir tehlike kaynağıdır.
Bu gibi yerlerde televizyon antenlerin düzeltilmesi için dama çıkılması başlı
başına ayrı bir tehlikedir. Çocukların uçurtmalarını almak için bir sopayla
tellere dokunmaya kalkışmaları ölümle sonuçlanan kazalara yol açmaktadır.
Bu hatlara 20 m. den daha yakına gelmek son derece tehlikelidir.
Elektrik çarpmalarında alınması gereken önlemler
Saç kurutucusunu ve elektrikli ısıtıcıyı banyo küvetinin ve lavabonun
yakınlarına koymayın.
Islak ortamda elektrikli cihaz çalıştırmayın. Banyoda saç kurutucusu
kullanmayın
Prizlere emniyet kapağı takın
Evde topraklı priz kullanın
Yuvasından çıkmış, telleri açıkta kalmış prizleri tamir ettirin
Sigortaları tel sararak yenilemeyin, orjinal malzeme kullanın
Elektrikli cihazları fişe takmadan önce kapalı olduklarına emin olun
Elektrikli ev aletlerini kullanım talimatlarına uygun kullanın
Sigortayı kapatmadan elektrikle ilgili hiçbir iş yapmayın
Evi uzunca bir süre terk edecekseniz sigortaları kapatın
Ekmek kızartma aletini kahvaltı masasına almayın. İçinde sıkışan dilimi
çatal, bıçak gibi nesnelerle kurcalamayın
Sıcak ütüyü kablosunun üstüne koymayın
Elektrikle uğraşırken kalın lastik tabanlı ayakkabı giyin
Elektrik çarpmalarında yapılması gerekenler
Elektriği kesmek için sigortaları kullanın
Lastik tabanlı ayakkabı giyin, kuru bir lastik eldiven takın
Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkın
Elektrik çarpan kişinin yakınındaki kablo gibi iletkenleri, yalıtkan bir çubukla
uzaklaştırın
Hastayı giysilerinden çekerek bölgeden uzaklaştırın
Son muayeneyi yapmayı öğrenmek için tıklayın.
Hasta hala nefes alıp vermiyorsa ve nabzı yoksa solunum yardımı ve kalp
masajına girişiniz.
Elektrik çarpmalarında yapılmaması gerekenler
Elektrik çarpan kişiye kalın lastik tabanlı ayakkabınız yoksa dokunmayın
Sigortaları kapatmadan yaralıya temas etmeyin
Çıplak elle çarpılmış kişiye dokunmayın
Çocukları olay yerinden uzak tutun
Dokunmak için iletken cisimler kullanmayın
HAZIRLIK SORULARI:
1-Maddelerde iletkenliği sağlayan etken nedir? Araştırınız.
2-Günlük hayatta kullandığınız araçlardan iletken ve yalıtkan maddeleri listeleyiniz.
3-Günlük hayatta elektrik akımını kullanmada yalıtkan maddelerin önemi nedir?Araştırınız.
KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:
1.güç kaynağı
4.bağlantı kablosu 7.yalıtkan saplı çubuk-2ad. 10.kalem
2.duy (lambasıyla5.bakır elektrot
8.tahta
11.çivi
birlikte)
3.döküm ayak- 26.çinko elektrot
9. asma ağırlık
12.iğne
adet
13.metal para
14.cam boru
15. silgi
DENEYİN YAPILIŞI:
1-Döküm ayaklara yalıtkan saplı
çubukları, çubukların üzerlerine de
bakır ve çinko elektrotları bağlayınız.
2-Yalıtkan saplı çubukların küçük
deliklerine birer bağlantı kablosu
bağlayarak uçlarını şekildeki gibi güç
kaynağına bağlayınız.
3-Elektrotların her ikisini birbirini
bağlayacak şekilde üzerlerine sırayla
önce kalem, cam boru, silgi, tahta,
…vb. bırakınız. Lambanın hangi
konumda
yanıp
yanmadığını
gözleyiniz.
DENEYİN SONUCU:
Şekildeki devrede elektriği
ileten
maddelere
iletken
madde, elektriği iletmeyen
maddelere de iletken olmayan
(yalıtkan) madde denir.
TEORİK BİLGİ:
Elektrik akımını ileten maddelere “iletken maddeler” denir. Metal gibi maddelerde iletkenliği
sağlayan serbest elektronlar vardır. En iyi iletkenler sırayla; altın, gümüş ve bakırdır.
Elektrik akımını iletmeyen maddelere “yalıtkan maddeler” denir. Cam, ebonit, porselen gibi
cisimlerde serbest elektronlar yok denecek kadar azdır. Bu yüzden elektriği iyi iletmezler.
Xxx
Öğrenciler bu konudaki etkinlikleri basit bir elektrik devresi kurarak yapacaklardır.Bu
nedenle tüm öğrencileri basit bir elektrik devresinin nasıl kurulacağı hakkında bilgi sahibi
olmaları gerekir. Öğrencilere çalışan bir devre şeması gösterilir.Bu şemaya göre masa
üzerinde hazır bulunan ampul, duy, anahtar, pil yatağı ve kabloları kullanarak basit bir
elektrik devresi kurmaları ve ampulü yakmaları istenir. Başarısız olan denemelerin sebepleri
tartışılır.Öğrencilerin bu konudaki eksiklikleri giderilir.
Öğrencilerden sınıfa bir kablo parçası getirmeleri ve incelemeleri istenir.Kablo parçasının dış
kısmının neden plastik madde ile kaplanmış olduğu tartışılır.
Öğrencilere aşağıda verilen resme benzer resimler ya da resimdeki malzemelere benzer
malzemeler gösterilir.” Elektrikçilerin kullandığı malzemelerin sap kısımları neden plastikle
kaplanır?” sorusu tartışmaya açılır.
Yapılan tartışmalardan sonra “Tüm maddeler elektrik enerjisini iletir mi?”sorusu
sorulur.Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruplardan çantalarında bulunan silgi,ataç,plastik ya da
tahta cetvel , anahtar gibi cisimleri çıkarmaları istenir. Gruplara şekerli su ve tuzlu su
verilir.Her gruptan aşağıdakine benzer bir tablo yaparak hangi maddelerin elektrik enerjisini
iletip iletmediğini tahmin etmeleri istenir.
iletip iletmediğini tahmin etmeleri istenir.
Maddenin
Cinsi
Tahta cetvel
Plastik cetvel
Anahtar
Silgi
Tuzlu su
Şekerli su
Ampul yanacak Ampul
yanmayacak
Tahminlerini test etmek üzere öğrencilere bir elektrik devresi kurdurulur.Devre kurulurken
bağlantı kablolarından herhangi ikisinin arasına test uçları bırakılmasına dikkat edilir.Test
uçları arasına sırasıyla silgi, anahtar, ataç vb. cisimler konur. Ampulün yanıp yanmadığına
bakılır.Elde edilen sonuçlara göre maddeleri elektrik enerjisini iletip iletmeme durumuna göre
sınıflandırılır.Elektrik enerjisini ileten maddelere iletken; iletmeyen maddelere yalıtkan
denildiği belirtilir. Öğrencilerden daha önce hazırladıkları tabloyu, maddeleri iletken ve
yalıtkan olarak sınıflandırarak yeniden oluşturmaları istenir.
Maddenin
Cinsi
Tahta cetvel
Plastik cetvel
Anahtar
Silgi
Tuzlu su
Şekerli su
İletken
cvcvc
Yalıtkan
Katı maddelerden metallerin iletken, plastiklerin yalıtkan olduğu belirtilir.
Yalıtkan ve iletken maddelere çevrelerinden farklı örnekler vermeleri istenir.
Katı maddeler gibi sıvı maddelerin bazılarının iletken bazılarının da yalıtkan olabileceği
vurgulanır.
Yalıtkan maddelerin bazı durumlarda iletken hale getirilip getirilemeyeceği tartışılır.Bir
kumaş parçası kuru ve ıslakken ayrı ayrı elektrik devresine bağlanarak tartışma sorusuna
cevap aranır.Yapılan deneyler sonunda yalıtkan maddelerin bazı durumlarda iletken hale
getirilebileceği vurgulanır.
Maddelerin elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinin günlük yaşamda nasıl
kullanıldığı konusu tartışmaya açılır.
Öğrencilerden yalıtkan maddelerin, elektrik enerjisinin sebep olabileceği tehlikelere karşı
korunmada nasıl kullanılabileceğini araştırmaları ve araştırma sonuçlarını sınıfa sunmaları
istenir.
Öğrenciler, kendisi ve çevresindekilerin güvenliği açısından elektrik çarpmalarına karşı
alınması gereken önlemleri listeler.
DEĞERLENDİRME
1.Aşağıdaki cisimlerden hangileri iletken hangileri yalıtkandır?
2.Yeni alınmış elektrikli araçları kullanmadan önce kullanım kılavuzunu okumak neden
önemlidir?
3.Aynı prize birden fazla fiş takılmamalıdır.Neden?