Bilgiyi İşleme Kuramı - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Dr. Halise Kader ZENGİN


Bilişsel öğrenme kuramları, insanın dünyayı
anlamada kullandığı zihinsel süreçleri
inceleyen kuramlardır.
Kuramcılar, gözlenilebilen davranışlara ek
olarak öğrenenin kafasının içinde olup
bitenlerle, yani içsel yapılarla, süreçlerle
ilgilenmektedirler.
Dr. Halise Kader ZENGİN

Yeni bilgi dışarıdan nasıl alınmaktadır?

Alınan yeni bilgi nasıl işlenilmektedir?

Bilgi uzun süreli olarak nasıl depolanmaktadır?

Depolanan bilgi nasıl geriye getirilip
hatırlanmaktadır?
Dr. Halise Kader ZENGİN
İki temel öğeye sahiptir:
1.
Üç tür bellekten oluşan bilgi depoları
2. Bilginin bir depodan diğerine aktarımını
sağlayan içsel, bilişsel etkinlikleri kapsayan
bilişsel süreçlerdir.
Dr. Halise Kader ZENGİN
Yürütücü
Kontrol
Ç
E
V
R
E
V
E
R
İ
C
İ
L
E
R
Alıcılar
Beklentiler
Tepki
Üretici
Duyusal
Kayıt
Dikkat
ve
Seçici
Algı
Kısa
Süreli
Bellek
Senemoğlu:267
Uzun
Süreli
Bellek
1.
2.
3.
Duyusal Kayıt
Kısa Süreli Bellek
Uzun Süreli Bellek
Dr. Halise Kader ZENGİN

Çevreden gelen uyarıcılar öğrenenin alıcılarını
yani duyu organlarını etkiler ve duyusal kayıt
yoluyla sinir sistemine girer.

Duyu organların her birine gelen uyarıcıların ilk
algılanmalarından duyusal kayıt sorumludur.

Buradaki bilgi, orijinal uyarıcıyı temsil eden bir
yapıdadır. Uyarıcının tam olarak aynısıdır.
Dr. Halise Kader ZENGİN



Bilgi burada çok kısa kalabilmektedir. Bir ile
dört saniye arasında kalış süresi
değişmektedir.
Duyusal kayıtın kapasitesi sınırsızdır. Bununla
birlikte gelen bilgi anında işlenmezse, çok
hızlı bir şekilde kaybolur. Sadece dikkat
edilen sınırlı sayıdaki bilgi kısa süreli belleğe
aktarılabilir.
Bilginin duyusal kayıttan kısa süreli belleğe
geçişinde dikkat ve algı süreçleri süzgeçtir.
Dr. Halise Kader ZENGİN
İki fonksiyonu vardır:
1. Sınırlı miktardaki bilgiyi sınırlı bir zaman
süresi içinde geçici olarak depolar. Bundan
dolayı kısa süreli bellek denir. (7+2 birim)
2. Bilgi burada çok kısa kalmaktadır.
Yetişkinde bu süre 20 saniye kadardır.
3. Kısaca bir yetişkinde kısa süreli bellek beş
ile dokuz birimlik bilgiyi zihinsel tekrar
yapılmadıkça ancak en fazla 20 saniye
depolayabilmektedir.
Dr. Halise Kader ZENGİN




İyi öğrendiğimiz bilgiyi sürekli olarak
depoladığımız bellek türüdür.
Uzun süreli bellek, nöronlar arasındaki
bağlantılarda yani sinapslarda yapısal
değişme ile ortaya çıkmaktadır.
Sinapslar ya güçlenmekte ya da komşu
nöronlarla yeni bağlar, yeni kollar
oluşturmaktadır.
Beyindeki bu değişmeler de bilginin uzun
süreli bellekte sürekli olarak kaldığını
göstermektedir.
Dr. Halise Kader ZENGİN


Belleğin kapasitesinin sınırsız olduğu
belirtilmektedir. Öğrenme bir kez
gerçekleştiğinde ebediyen saklandığına ilişkin
kanıtlar mevcuttur.
Bilgilerin depolandığı bir kütüphane gibi
düşünülebilir. Ancak bilginin hatırlanması
büyük oranda materyalin uygun bir şekilde
kodlanarak, uygun yere yerleştirilmesine
bağlıdır.
Dr. Halise Kader ZENGİN
Uzun süreli belleğin bölümleri:
1. Anısal Bellek: Kişisel yaşantılarımızın
depolandığı bölmedir.
2. Anlamsal bellek: Konu alanlarının
kavramları, olguları, genellemeleri, kuralları
depolanır.
3. İşlemsel Bellek: Herhangi bir şeyin nasıl
yapılacağı ile ilgili bilgilerin, işlemlerin
depolandığı bellektir.

Dr. Halise Kader ZENGİN
 Dikkat
 Algı
Dr. Halise Kader ZENGİN

Sürekli Tekrar

Gruplama
Dr. Halise Kader ZENGİN

Örtük ve Açık Tekrar

Kodlama/Anlamlandırma

Genişletme/Eklemleme

Bellek Destekleyici İpuçları
Dr. Halise Kader ZENGİN





Konuya dikkat çekilmelidir
Öğrenenin temel ve önemli olan bilgiyi diğer
ayrıntılardan ayırt etmesine yardımcı
olunmalıdır.
Yeni kazanılacak olan bilgi ile önce bilginin
ilişkilendirilmesi yapılmalıdır (eklemleme)
Öğrenenin bilgiyi anlamlandırmasında
örgütlemesine yardımcı olunmalıdır.
Soyut fikirleri somutlaştırmaya yardımcı
olacak örnekler verilmelidir.
Dr. Halise Kader ZENGİN




Sözcük, terim ve olguların sadece tekrar
yoluyla öğrenilmesi değil bellek destekleyici
stratejiler ile öğrenmesine rehberlik
edilmelidir.
Bilginin uzun süreli bellekten çağrılmasında
tedbirler alınmalıdır.
Bilginin tam olarak öğrenilmesi için tekrar ve
özetlemelere yer verilmelidir.
Öğrenene öğrenme sonuçları hakkında bilgi
verilerek yürütücü bellek şemasını
geliştirmesine yardım edilmelidir.
Dr. Halise Kader ZENGİN



Nuray Senemoğlu, Gelişim Öğrenme ve Öğretim,
Kuramdan Uygulamaya, Gazi Kitabevi, 12. Baskı,
Ankara 2005, ss. 265- 343.
Bülent Öztürk; İbrahim Kısaç, “Bilgiyi İşleme
Modeli”, (ed.)Binnur Yeşilyaprak, Eğitim Psikolojisi,
Gelişim-Öğrenme-Öğretim, PegemA Yay., Ankara
2006, ss. 275-303.
Zekavet Topçu Kabasakal, “Bilişsel Öğrenme
Kuramı”, (ed.) Alim Kaya, Eğitim Psikolojisi, Pegem
A Yay. Ankara 2007, ss. 463-485.
Dr. Halise Kader ZENGİN