G - Elif bir yalnız ağaç

( SİTOPLAZMİK ZAR )
Hücreye şekil veren,hücreyi dış etkilerden
koruyan geçirgen yapıdadır.
HÜCRE ZARININ YAPISI
1. DANİELLE MODELİ ( Sandviç modeli ) :
İki kat Protein tabakası arasında iki kat Lipit ( YAĞ )
tabakası bulunur.
Protein
molekülleri
Lipit ( Yağ )
molekülleri
2. SÜNGERİMSİ MODEL
( akıcı-mozayik-zar modeli )
Bu modelde protein,lipitler ( yağlar ) dan
başka karbonhidratlar da bulunur.
Karbonhidratlar yağlarla birlikte
glikolipidleri,proteinlerle birlikte
glikoproteinleri oluştururlar.
HÜCRE ZARININ ÖZELLİKLERİ
* Bütün hücrelerde bulunur.
* Yapısı; protein,yağ ve
karbonhidratlardan oluşmuştur.
HÜCRE ZARININ ÖZELLİKLERİ
*Zarın yapısında POR adı verilen
delikler bulunur.
*Saydamdır.
* En önekli özelliği,canlı ve seçici
geçirgen olmasıdır.
HÜCRE DUVARI ( ÇEPER )
Sadece bitki hücresinde bulunur.Hücre
zarının üzerinde Selülozdan
yapılmış
yapıya ÇEPER adı verilir.
ÖZELLİKLERİ .
* Cansızdır.
* Dayanıklıdır.
* Tam geçirgendir.
* Selüloz ( polisakkarit ) yapılıdır.
* Hücreyi korur ve hücreye şekil verir.
* Hücre için gerekli olan madde
alışverişini yapar ( Por adı verilen
deliklerle )
* Hücrede madde alışverişi,difüzyon,osmoz ve
aktif taşıma olayları ile yapılır.
* Sitoplazmanın dağılmamasını sağlar.
ÇEKİRDEK ŞU YAPILARDAN OLUŞMUŞTUR :
1. ÇEKİRDEK ZARI
2. ÇEKİRDEK PLAZMASI ( sıvısı )
3. KROMATİN AĞI
( kromotin iplik )
4. ÇEKİRDEKÇİK
1. ÇEKİRDEK ZARI :
Çekirdek ile sitoplazma arasındaki
madde alışverişini düzenler.
2. ÇEKİRDEK PLAZMASI ( sıvısı ) :
Organik ve inorganik maddelerden
oluşur.DNA ‘ları bulundurur.
3. KROMATİN AĞI ( kromotin iplik ) :
Çekirdek içinde bulunan iplikçik
şeklinde ağ sistemidir.Hücre bölünmesi
sırasında Kromozom durumuna geçer.
4. ÇEKİRDEKÇİK :
Hücre bölünmesi sırasında
kaybolup,dinlenme döneminde tekrar
ortaya çıkar.
NOT
Hücrede;bölünmenin,büyümenin,onarı
mın ve tüm hayatsal olayların yönetim
ve denetim merkezidir.
Canlılardaki karakterlerin nesilden
nesile geçmesi çekirdekteki yapıda olur.
Hayvan ve bitki hücrelerinde birer tane
çekirdek bulunur.Karaciğer ve kas
hücreleri birden çok çekirdek taşır.
Por ( delik )
Çekirdek özsuyu
Ribozom
Kromotin iplik
Çekirdekçik
Endoplazmik
redikulum
KOFULLAR ( BOŞLUK )
Hayvan hücresinde çok küçük,bitki hücresinde
büyüktür.İçinde hücre özsuyu bulunur. Kofullar
genç bitki hücrelerinde küçük olmalarına karşın
yaşlı bitki hücrelerinde çok büyüktür.İçinde besin
maddeleri depolanır ve renk maddeleri bulunur.
Tek hücreli canlılarda; besin kofulu,boşaltım
kofulu,kontraktil koful bulunur.
KOFULUN GÖREVİ
* Hücrenin beslenmesinde,
* boşaltımında,
* madde alışverişlerinde,
* besinlerin depolanmasında
* sindirimde
görevlidir.
Sadece bitki hücresinde bulunur.İçinde çeşitli
renkleri bulunduran PİGMENTLER vardır.
Plastitler üç çeşittir:
A ) KROMOPLASTLAR
B ) LÖKOPLASTLAR
C ) KLOROPLASTLAR
A ) Kromoplastlar :
Sarı,kırmızı ve turuncu renkli
pigmentler taşıyan plastitlerdir.
Bitki çiçeğinde,olgun meyvelerde
ve sebzelerde bol bulunur.
Örnek : Domates,havuç
B ) Lökoplastlar :
Renksiz plastitlerdir.Bitkilerin
kök,toprakaltı gövde ve tohumlarında
bulunur.Fotosentez yapamazlar.Nişasta
depo ederler.Lökoplastlar ışık alınca
kloroplasta dönüşürler.
Örnek : Patates yumrusu
C ) Kloroplastlar :
Yeşil renkli plastitlerdir. Bitkilerin
yapraklarında,ham meyvelerde,sebzelerde
,dallarda,otsu gövdelerde bulunur.
Kloroplastlar fotosentez olayında görev
alırlar.Fotosentezle ışık enerjisini,kimyasal bağ
enerjisine ATP’ye dönüştürürler.
ATP moleküllerinden organik moleküllere
aktarılan enerji,gerektiğinde kullanılmak üzere
kimyasal bağ enerjisi şeklinde saklanır.
NOT
Kloroplastlarla,mitokondriler enerji üretimi ve
dönüşümünü gerçekleştiren iki organeldir.
KLOROPLASTLAR
Işık Enerjisi
ATP
Kimyasal bağ enerjisi ( Organik besinlerde )
MİTOKONDRİLERDE
Kimyasal bağ enerjisi
ATP ( Organik besinlerde )
Nükleik asitler,hücresel olayların
yönetimini sağlayan organik
moleküllerdir. Bütün canlıların
Genetik Maddesini ( Genom=Kalıtım
maddesi ) oluştururlar.
NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISI
Nükleik asitler,tüm kalıtsal bilgileri
taşıyan ve bu bilgileri protein
sentezine dönüştüren,tüm canlılarda
bulunan en büyük organik
moleküllerdir.
İki tip nükleik asit vardır:
1. DNA (Deoksiriboz nükleikasit)
2. RNA (Ribo nükleikasit )
Nükleik asitlerin yapı birimi
NÜKLEOTİD’lerdir.
Nükleotidler baz,şeker ve fosfatın
birleşmesiyle oluşur.Nükleotidler birleşerek
çift zincirli yapı oluşturur.
Nükleik asitlerin yapı birimleri olan Nükleotidler
üç farklı yapıdan oluşur ;
FOSFAT
BAZ
ŞEKER
NÜKLEOTİD = Azotlu Organik Baz +
Şeker + Fosforik Asit
BAZLARIN SEMBOLLERİ
Adı
Şekli
ADENİN BAZI
A
TİMİN BAZI
T
GUANİN BAZI
SİTOZİN BAZI
URASİL BAZI
G
S
U
Timin bazı sadece DNA da,Urasil bazı sadece RNA da bulunur.
ŞEKERLER
Adı
RİBOZ ŞEKERİ
DEOKSİRİBOZ
ŞEKER
Şekli
Şekerler Riboz ve Deoksiribozdur. Riboz
RNA da, Deoksiriboz ise DNA da
bulunur.
Not : Riboz ve Deoksiriboz arasındaki fark,
deoksiribozda bir oksijenin eksik olmasıdır.
FOSFAT
Adı
FOSFAT
Şekli
Fosfat, hem DNA da
hem de RNA da
ortak moleküllerdir.
AZOTLU ORGANİK BAZLAR
I . PÜRİN ( Çift halka oluşturan )
II . PİRİMİDİN ( Tek halka oluşturanlar )
I . PÜRİN GRUBU BAZLAR :
ADENİN ( A ) - GUANİN ( G )
Hem DNA ‘ nın hem de RNA ‘ nın
yapısına katılırlar.
AZOTLU ORGANİK BAZLAR
II . PİRİMİDİN GRUBU BAZLAR :
TİMİN ( T ) - SİTOZİN ( S ) -URASİL ( U )
1. Sitozin hem DNA ‘nın hem de RNA ‘
nın yapısına katılır.
2. Timin yalnız DNA ‘nın yapısına katılır,
Urasil de yalnız RNA ‘nın yapısına katılır.
NÜKLEOTİDLERİN ADLANDIRILMASI
T
U
Timin nükleotid
( Yalnız DNA ‘da )
Urasil nükleotid
( Yalnız RNA ‘da )
G
S
Guanin nükleotid
Sitozin nükleotid
A
Adenin nükleotid
1. Çok sayıda deoksiribonükleotidin
birleşmesiyle oluşmuştur.
2. Ökaryot hücrelerde DNA
moleküllerinin çoğunluğu çekirdekte,bir
kısmında mitokondri,kloroplast gibi
organellerde bulunur.
3. Her canlı türünün vücut hücrelerinde
kromozomlarda bulunan DNA miktarı
sabittir ve kendine özgüdür.Üreme
hücrelerinde ise vücut hücrelerindekinin
yarısı kadar DNA bulunur.
4 . DNA molekülü birbirlerine zayıf hidrojen
bağları ile bağlanmış iki nükleotid zincirinden
oluşmuş sarmal yapıdadır.Bir iplikte Adenin’le
diğer iplikteki Timin eş yapar ve aralarında
ikili hidrojen bağı oluşur.Yine bir iplikteki
Guanin ile diğer iplikteki Sitozin eş yapar ve
aralarında üçlü zayıf hidrojen bağı kurulur.
P
P
S
G
P
P
A
T
P
P
G
S
NÜKLEOTİDLERİN ZİNCİR OLUŞTURMASI
DNA’ d a Adenin nükleotidin karşısına Timin nükleotid,Guanin nükleotidin
karşısına Sitozin nükleotid gelir.
5 . Bir DNA molekülünde bazlarda Adeninlerle
Timinlerin; Guaninlerle,Sitozinlerin sayıları
birbirine eşittir.
A=T
ve G = S
Ya da
A+G = T+S
A/T =1
G/S=1
6 . DNA molekülünde;
Fosfat sayısı = Deoksiriboz sayısı =
Baz sayısı
7 . DNA molekülündeki iki zincir
birbirinin tamamlayıcısıdır.
Yani bir zincirdeki nükleotid dizilişi
ikinci zincirdeki nükleotid sıralanışını
belirler. Bu şekilde DNA ‘daki bilgi iki
kere korunmuş olur.
NOT
Çekirdek,kromozom ve DNA ‘nın
görevi aynıdır.Burada esas görev
yapan DNA dır. DNA ‘nın
yapmış olduğu bu görev hem
kromozoma ve hem de çekirdeğe
verilir.
DNA bu görevini; kendi kendini eşlemesiyle ve RNA sentezleyerek yapar. DNA
eşlendiği zaman aynen kendisi gibi bir DNA yapabilir.
A
T
A T
A T
AT
G
S
G S
G S
GS
S
G
T
A
S G
T A
DNA
DNA
DNA ‘nın Kendini Eşlemesi
AT
+
GS
SG
SG
TA
TA
1. DNA
2. DNA
SONUÇ : Bir DNA ‘dan iki DNA oluşur.Oluşan
DNA ‘lar birbirinin aynıdır.
DNA ‘ nın kendini eşlemesi sonucu;
I . Bir hücreden iki hücre oluşur.Tek hücreli
canlılar çoğalmış olur.Çok hücreli canlılar
büyürler.
II . Canlılarda üreme ve kalıtım gerçekleşir.
1. RNA ‘da 5 karbonlu riboz şekeri bulunur.
DNA ‘da ise riboza benzeyen 5 karbonlu
deoksiriboz şekeri bulunur.
2 . RNA’ da Timin ( T ) bazı yoktur. Bunun yerine
Urasil ( U ) bazı bulunur.
3 . RNA sitoplazmada,DNA çekirdek ve bir
kısımda mitokondriler de,plastitlerde bulunur.
4 . RNA protein sentezinde rol oynar.
DNA ise bir kalıtım maddesidir. ( Genetik
madde )
5 . RNA ve DNA da nükleotidlerin dizilişleri
faklıdır;
A ) DNA karşılıklı sarmal yay yapan iki
polinükleotid zincirinden oluşmuştur.
B ) RNA tek polinükleotid zincirinden
oluşmuştur.
B u dizilişlerin önemi çok büyüktür; Yeryüzünde
yaşayan canlıların çeşitliliğini nükleotidlerin
farklı dizilişleri açıklar.
Nükleik asitler hücredeki olayları yönetir.
Aynı türe ait hücrelerdeki DNA ‘nın hem
kimyasal yapısı,hem de miktarı
dölden döle aynı kalır.
Bunun anlamı;aynı anadan meydana gelen
hücrelerde DNA ‘nın hem miktarı ve yapısı,hem
de özellikleri aynı kalır.
MUTASYON
DNA ‘nın yapısının bozulmasına MUTASYON
denir.
Mutasyon geçiren DNA görevini yapamaz.
1 . Mutasyon vücut hücrelerinde görülürse sadece
bir canlıyı etkiler ve kalıtsal değildir.
2. Mutasyon üreme hücrelerinde görülürse
kalıtsaldır ve dölden döle aktarılır.
1 . DNA ‘nın yapısındaki organik bazların
eşlenmesi hangisinde doğru verilmiştir?
A) A - T
B) A - G
C) A - S
D) T - G
2 . DNA ‘nın bir zincirindeki Guanin’in
karşısına diğer zincirde hangi organik baz
gelir?
A ) Adenin
B ) Timin
C ) Sitozin
D ) Urasil
3 . Aşağıdaki yapıların hangisinde nükleik
asit bulunur?
A ) Golgi aygıtı
C ) Hücre zarı
B ) Lizozom
D ) Kromotin iplik
4 . DNA da bulunup, RNA da bulunmayan
organik baz hangisidir?
A ) Sitozin
B ) Timin
C ) Adenin
D ) Guanin
5 . DNA ‘ nın her canlıda farklı bilgiler
taşımasının sebebi nedir?
A ) Çekirdekte bulunması.
B ) Fosfatın dizilişi.
C ) Şekerlerin dizilişi.
D ) Nükleotidlerin dizilişi.
6 . Aşağıdakilerden hangisi DNA ‘nın
özelliği değildir?
A ) Çift sarmallı olma.
B ) Sitoplazmada bulunma.
C ) Adenin bazı bulundurması.
D ) Deoksiriboz şekeri
bulundurması.
Abdurrahman ÇIĞRIK
2000 - MALATYA