krallık devri devlet teşkilatı

ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-IV
4.Ders
Dr. İsmail BAYTAK
Eski BATI
Roma Devlet Teşkilatı Krallık Dönemi
Kronoloji
Roma Tarihi 3 ana periyoda ayrılır:
 1) İÖ 8.yy-6.yy sonu:
Krallık Dönemi Roma kentinin kuruluşundan son Etrüsk
kralının sürülüp Cumhuriyetin kurulmasına kadarki dönem.
 2) İ.Ö. 5.yy-1.yy (İÖ 30/27):
Cumhuriyet (Republik) Dönemi ve yıkılışı, J. Caesar’ın
diktatörlüğü.
 3) İÖ 1.yy-İS 4./5.yy:
Augustus ile başlayan İmparatorluk Döneminden itibaren
Geç Antik Dönemin baslangıcına kadar (Hıristiyanlık
Roma’nın resmi dini, Roma Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılır)
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
Başta devleti yöneten bir kral(Rex) bulunur.
Roma Kralı (Latince: rex, regis) Roma Krallığı'nın baş magistrası.
Patricilerden oluşan Comitia Curiata adındaki halk meclisi onu süresiz olarak seçer.
Kral; meclisin ona verdiği emretme kudretine(İmperium) dayanarak Başrahip, ordu
komutanı ve hakim olarak görev yapardı. Yani dini , mülki ve askeri kudret kralın
elindedir.
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
Oniki lictor'un taşıdığı fasces ve balta,
Curule sandalyesinde oturma hakkı,
mor Toga Picta,
kırmızı ayakkabılar
başa takılan beyaz Diademdir.
NOT: Tüm bu alâmetler arasında en önemli olanı mor toga'dır.
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
Oniki lictor'un taşıdığı fasces ve balta,
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
Curule sandalyesinde oturma hakkı,
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
mor Toga Picta,.
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
kırmızı ayakkabılar
ROMA KRALININ ALÂMETLERİ
başa takılan beyaz Diademdir.
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
Rex'in sıfatında vücud bulan devletin hakim gücü ona şu görevleri yükler:
(1) Yönetimin başı - kanunları uygulama gücüne sahip baş yönetici olarak görev
yapmış, devlete ait tüm toprakları yönetmiş, fethedilmiş toprakları düzenlemiş ve
tüm kamu işerini denetlemiştir.
(2) Baş komutan - Roma askerlerinin komutanlığını yapmış, Roma Lejyonlarını
organize etmiş, ordu komutanlarını atamış ve savaşları yönetmiştir.
(3) Devletin başı - Roma'nın baş temsilcisi olarak yabancı güçlerle ilişkileri
yürütmüş ve diğer ülkelerden gelen temsilcileri kabul etmiştir.
(4) Baş Rahip - Sahip olduğu resmi temsil yetkisi ve Roma dini üzerindeki
yönetici pozisyonu nedeniyle, Roma ve onun halkını Roma tanrıları'na karşı
temsil etmiştir.
(5) Baş kanun koyucu - kanun teklifleri hazırlamış ve ihtiyaçlara karar vermiştir.
(6) Baş yargıç - Tüm kamu ve ceza davalarında hüküm vermiştir.
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
Roma vatandaşları
Tam hukuklu(Partici) ve az kısıtlı haklara sahip(Plebler)
olarak iki kısma ayrılmıştı.
Birinci meclis Comitia Curiata’dır. Patricilerden oluşur
İkinci meclis Senatus’dur. Bu da Partici ailelerinin oluşturduğu
kralın danışma meclisiydi.
Particiler büyük toprak sahibi, varlıklı kişilerdi. Bu sebeple
idareciler, büyük toprak sahibi varlıklı kişilerdi. Bu sebeple idarede
bunlar söz sahibi idiler. Seçme seçilme ve ticaret hakları vardı.
Yaklaşık M.Ö V. yy ortalarına kadar.
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
M.Ö 508-507 yılında ilan edilen Cumhuriyetle bir takım yeni
sorunlar ortaya çıkmıştır.
Bu
sorunlardan
birincisi
Roma
toplulukları
yeniden
teşkilatlandırmak ve bunların devlet içindeki görevlerini tespit
etmekti.
Bunun yanında diğer bir meselede krallık devrinde başlanan Roma
hakimiyetini devam ettirebilmekti.
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
Partici-Pleb mücadeleleri uzun süre devam etmiştir.
İlk reformu kral Servius Tullius tarafından yapıldığı sanılmaktadır.
Halk gelirlerine göre sınıflara ayrılmıştır.
KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI
Amaç yalnızca Particilerden meydana geldiği için yetersiz durumda
bulunan orduyu takviye etmektedir.
Gelir esasına göre yapılan bu sınıflandırmada Romalılar Partici
olsun, Pleb olsun orduya katılmak zorunda idiler.
Bu reform, Partici–Pleb eşitliğine doğru önemli bir adımdır.






Cumhuriyet/Republik Dönemi MÖ 509-27
Roma bir kent olarak büyümeye başlar.
Etrüsk kralları zamanında dini mimari ve F.Romanum kimliğini
kazanır.
İÖ 6.yy Grek kolonileri ve Etrüsklerin zayıflaması Roma
cumhuriyetinin kurulmasıyla aynı zamanlara denk gelir
Toplumsal çatışmalar dışında cumhuriyetin ana konusu
savaşlardır.
Daha 6.yy da krallık döneminde Roma çevresinde Latium’da bir
çok kent üzerinde politik ve askeri egemenliğe sahipti.
Res publica ile krallık monarşisi yıkılır. Artık önceleri sadece bir
kişinin elinde olan güç/yönetim ‘tüm vatandaşların’ resmi
katılımıyla cumhuriyete dönüşür.
Cumhuriyet te”cursus honorum” (hiyerarşik
dizilim gösteren yüksek memuriyet mevkileri)
 I. Basamak: Quaestor, askeri ve sivil finans
yönetimi
 II. Basamak: Aedil, polis,güvenlik, sağlık,
oyunların orginazisyonu, yiyecek dağıtımı
 III. Basamak: Praetur, yüksek hakim, sivil
askeri yetki gücü, konsüle vekillik
 IV. Basamak: Konsül, en yüksek memuriyet,
ordu üzerinde emir yetkisi, senato toplama
yetkisi
Magistratus: Cumhuriyet dön.deki yüksek devlet
memurları(senato üyeleri) olup bir seneliğine çift olarak
seçiliyorlardı. Magistrat, sonra konsul-consulatus olur.
Praetor: önceleri sivil bir memuriyet iken daha sonra eyaletlere
atanmış( idari kişi) Consul, ve Censor
Censor: Sensor (nüfus sayımı, vergilendirme, askere gidecekler)
en üst düzey kişi . üst düzeydeki memurları tayin ,
senatodaki senatörlerin mal ve mülkünü sayan ve buna
göre senatörlüklerine son verebilen kişidir.)
Consul: Cumhuriyet devrinde kralın yerine bir yıl için seçilen
kişidir. Bunlar kralın sahip olduğu yetkilere sahiptiler. Yalnız
seçimle ve bir yıl süre için iş başına geliyorlardı
Consuller: İki Consul eşit yetkilere sahipti. Biri tarafından
alınan karar, diğeri tarafından itiraz edilip durdurulabiliyordu.
Consuller askeri alanda emretme kudretine Imperium
Militare kullanarak asker toplamak, savaş vergisi almak ve
orduya savaşta komutanlık etmek gibi önemli görevleri
vardı. Adalet ve hükümetin günlük işleri, devletin giderleri ile
ilgilenmek ve Senatus ve Curia meclislerini toplantıya
çağırmak, Tanrıların isteklerini de sormak ve karşılamakta
Consullerin görevleri arasında idi. Consullerin güç ve
kudretini gösteren semboller Etrüsk krallarından alınmış
makam koltuğu Sella Curulis, erguvan renkte şeritleri
bulunan beyaz toga Toga Praetexta ve değnek demetleri
içinde balta Fasces taşıyan ve halk içinde consullerin
önünde giden 12 Lictores dir. Lictorlar şehir içinde balta
taşımazlardı. Consullerin yardımcı olarak iki memuru vardı.
Liktorler: Yüksek memurların yakın korumaları, sayıları farklılaşabilir. İmp.
yanında 12 liktor
Questor: Cezai işlere bakmak ve devlet hazinesini idare etmek
görevlerindendir. küçük mali işlere ve devlet hazinesi işlerine bakan
kişilerdir.
Rex Sacrorum: Kurban sunan kral anlamına gelir. Consullere yardımcı olan
memurlardandı. Bazı önemli kurbanları sunmak ile görevliydi ve
Pontifex Maximus emri altında çalışıyordu.
CUMHURİYET DEVRİ ANAYASASI
Comitia Curiata/Curia Meclisi: Patrici ve Pleblerden oluşur. Kanun yapar, savaş ve barışa
karar verir. Zengin üyelerin bulunduğu mal ve mülke dayanan meclise Comitia Centuriata son
derece etkin bir rol oynamıştır.
Comitia Centuriata Meclisi: Özellikle yüksek derecedeki memurların seçimine karar verir.
Comitia Curiata’nın yerini almıştır. Burada Consuller , Praetorlar ve Censorlar seçilirdi.
Comitia Tributa Meclisi: Pleblerin meclisidir. Pleblerin siyasi alanda bazı haklar elde etmesiyle
üstünlük kazandı. Bu meclis Quaestor ve Aedilleri seçerdi.
Aediller: zabıta görevlerine yürüten , çarşı ve pazarları denetleyen kişilerdir.
Cursus Honorum: memur sıralaması.
CUMHURİYET DEVRİ ANAYASASI
M.Ö. 6.yy’da Aristokratlar ayaklanarak kralı iktidardan indirip, kurdukları yeni
yönetime devlet idaresinin yalnız bir krala ait olmayıp bütün vatandaşları ilgilendiren
bir iş olduğu manasına gelen Cumhuriyet adını verdiler. Halk meclisi(Comitia
Curiata) ve Senatus eskisi gibi mevcut idi. Devletin başında kralın tüm yetkilerine
sahip iki Consules vardı. Consulesler başlangıçta Praetors adını taşıyorlardı. Ancak
M.Ö. 366 da ikinci derecede önemli memurlar olan ve adli, hukuki işlerin yönetimini
üstlenen memurlara Praetor denilince baştakiler Consul adını alırlar.
Senatus: Patrici aile reisleri ve yüksek dereceli memurlardan oluşur. Krallık
dönemindeki gibi sadece bir danışma kurulu olmaktan çıkıp devletin siyaset ve mali
işlerini de yürüten bir kurul halini almıştır. Curia’dan gelen kararları onay yada red
ediyor, consuller bir savaş yada başka nedenle ölürse yerine 5 günlüğüne İnterrex
seçer. Senatus tarafından alınan kararlar Senatus Consoltum kanun yetkisine sahip
değil ancak, Consuller tarafından dikkate alınmak zorunda idi. Consullere Dictator
seçme emrini verirler. Senatus Curia’nın müdahalesi olmadan Consullere Dictator
seçme emrini verirdi.
Dictator: Olağanüstü hallerde devlet yönetimi tüm yetkilerini Dictator adında bir
memura 6 aylığına devrederdi. Dictator Consullerden biri tarafından seçilir ve devlet
yönetimindeki tüm memurlar ve Consuller onun emri altına girerdi. Dictator hiçbir
işten mesul değildi. Kendine bir süvari komutanı Magister Equitum seçerdi. M.Ö.
218-201 yılında II.Kartaca savaşlarında Halk Meclisi tarafından seçilmeye
başlanınca eski önemini yitirmiş ve 82 yılında Sulla döneminde monarşik bir devlet
şeklinde ortaya çıkmıştır.
CENTURİA TEŞKİLATI
Bu sınıf ( Hem meclis hem ordu)
I. Sınıf (Varlıkları)
A- Süvari
: 18 centuria
B- Ağır piyade : +80 ceturia
98
II. Sınıf (Daha az geliri olanlar)
…….. 20
…….. 20
…….. 20
…….. +30
95
2 Tekniker
2Mızrakçı
1 Proletarii(yedek)
Toplam: 98+95=193
Centuria teşkilatı sonucu kurulan meclise Comitia Centirata denmiştir. Buraya
vatandaşlar mensubu oldukları Centria içinden girerler. Şehir dışındaki Mars
meydanında toplanan mecliste her Centuia’nın bir oy hakkı vardır.
Oylama önce süvarilerden başlardı. Süvariler ile ağır piyadeler oylanacak konu
hakkında görüş birliğine varırsa (18+80=98 )yarıdan fazla olan 98 oyu
sağlayacaklarından diğer Centuriaların oylamaya katılmasına gerek
kalmazdı. Birinci sının isteği olurdu.