Hekim hasta iletişimi:Giriş

HEKİM-HASTA
İLETİŞİMİ :
Giriş
Prof. Dr. Hamit ACEMOĞLU
Tıp Eğitimi AD
1
2
Amaç:
 Öğrencilere doktor-hasta iletişimini
kolaylaştıracak iletişim temel bilgisi
kazandırmak
Öğrenim hedefleri:
 Sağlık hizmetlerinin sunumunda iletişimin
önemini savunabilmeli
 İletişimin tanımını yapabilmeli
 İletişimin temel bileşenlerini sayabilmeli
 Hasta hekim iletişim tiplerini açıklayabilmeli
 İletişim engellerini sayabilmeli
3
İletişim Teknikleri neden öğrenilmeli?
 Tıbbi görüşmeyi öğrenmek önemli mi?
 Tıbbi görüşme klinik çalışmaların temeli; Tüm hastaların
yaklaşık % 70’inde ön tanının sadece görüşme ile
konabilir.
 Etkili bir görüşme yapabilmek için doktorlar klinik
sorumluluklarını tanımlayan dört farklı yönü
birleştirmelidirler:
 Bilgi ve birikim
 İletişim teknikleri
 Sorun çözme kabiliyetleri
 Fiziksel eğitim
4
Doktor ve hastalar arasında iletişim
sorunları var mıdır?
5
Hastaların tereddütleri ile ilgili
nedenler üzerinde araştırmalar
 Hastaların %54’ü şikayet ederler ve sıkıntılarının
%45’i gerçek değildir (Stewart et al.).
 Ziyaretlerin % 50’sinde doktor ve hasta asıl sorunun
yapısı hakkında hemfikir değildirler (Beckman ve
Frankel ).
 Doktorlar genellikle hastanın ortaya koyduğu ilk
sorunun asıl olduğunu düşünerek diğerlerinin klinik
bir önemi olmadığı kanısındadırlar (Beckman ve
Frankel ).
6
BİLGİ TOPLAMA
 Doktorlar genellikle hastanın kendi hikayesini
anlatmak ve sıkıntılarını dile getirmekten
çekinmelerini sağlayacak “doktor merkezci”
bir yaklaşım izler (Byrne ve Long)
 Doktorlar sürekli olarak hastaların
anlayamayacakları meslek terimleri
kullanmaktadırlar (Svarstad, Hadlow)
 Hastaların doktorlar tarafından sunulan
bilgileri anlamaları ve hatırlamalarıyla ilgili
önemli sorunları vardır (Tuckett et al.)
7
HASTALARIN VURDUMDUYMAZLIĞI
 Hastalar, doktorların hazırladıkları planları
uygulamamakta ya da aksatmaktadırlar
:Hastaların ortalama %50’si ilaçlarını
almamakta ya da düzgün
kullanmamaktadırlar (Meihenbaum, Butler)
8
YASAL TIBBİ KONULAR
 Doktorlar ve hastalar arasındaki iletişimsizlik,
dikkatsizlik davalarına götüren kritik bir
etkendir(Levinson). Avukatlar davaların %70’inde
hastaları dikkatsiz davranmaya yönlendiren sebepleri
olarak doktorların iletişimsizliğini ve davranışlarını
öne sürmektedirler (Avery, Beckman).
 Dikkatsizlik vakalarının %70’i için şu dört iletişim
sorununu göstermiştir:




Hastayla ilgilenmemek,
hastaların görüşlerini es geçmek,
yetersiz bilgi vermek ve
hastanın bakış açısını anlamakta yanılmak
9
EMPATİ VE ANLAYIŞ EKSİKLİĞİ
 Medyada hastaların doktor-hasta iletişimi ile
ilgili tatminsizliklerini gösteren çok sayıda
haber yayınlanmaktadır.
 Bir çok olayda doktorların, hastalarının istek
ve düşüncelerini yeterince anlamadıkları
görülmektedir.
10
 Tıp Fakültesi Mezunundan beklenen
yeterlikler:
 1. Hekimlik Alanında Uzman (Profesyonel)
 2. Sağlık Savunucusu
 3. Ekip üyesi
 4. Danışman
 5. Yönetici-lider
 6. Bilim insanı
 7. İletişimci
http://www.royalcollege.ca/portal/page/portal/rc/canmeds/framework
Ulusal ÇEP‐2014
11
İletişimci
 Bir iletişimci olarak hekim, sunduğu sağlık
hizmeti ile ilgili bilgilerini, sorunları, çözüm
önerilerini ve beklentilerini birey, toplum ve
diğer sağlık çalışanlarına etkili iletişim
öğelerine dikkat ederek etkin bir biçimde
aktarır.
12
YETERLİKLER:
 Dili etkin biçimde kullanabilir,
 Çeşitli yaş grupları, farklı sosyoekonomik
düzey ve kültürlerden tüm hastalar, hasta
yakınları, meslektaşlar, diğer sağlık
profesyonelleri ve sosyal çevresi ile uygun
iletişim yollarını belirleyip kullanabilir,
13
 İletişim engelli bireyler ve özel koşullarda
(kötü haber, ajite bireyler, mesleksel geri
bildirim vb.) etkin iletişimi sağlayabilir,
 Hastalar, hasta yakınları, meslektaşları, diğer
sağlık profesyonelleri ve profesyonel bilgi
kaynaklarından nitelikli bilgiyi edinebilir,
14
İLETİŞİM
 Katılanların bilgi/semboller üreterek
birbirlerine ilettikleri ve bu iletileri anlayıp
yorumladıkları süreçtir.
İletişim Süreci Modeli
Mesaj
Kanal
Kaynak
Alıcı
Geribildirim
16
İLETİŞİM ENGELLERİ
 GÜRÜLTÜ: İletişimi engelleyen tüm durumlar
TANIM: Mesajın kaynaktan alıcıya ulaşmasını ,
ve/veya alıcı tarafından doğru anlaşılıp
yorumlanmasını engelleyen her şey.
 Fiziksel
 Psikolojik
 Sosyokültürel
İLETİŞİM TİPLERİ
İletişim çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir
ancak biz burada iki türünden söz edeceğiz:
İletişim sürecine katılan kişi sayısına göre:
 Birey-birey
 Birey-toplum
 Toplum- toplum
Mesaj tipine göre:
 Sözlü
 Sözsüz

18
HASTA-HEKİM İLETİŞİMİNDE
GÜÇ VE İLİŞKİ
Koruma
GÜÇ
Paylaşma
Ataerkil
Açıklayıcı
Bilgilendirici
Görüşmeci
İş görme
İLİŞKİ
Ortaklık
19
Hasta-hekim iletişim tipleri
1-Ataerkil model: Hekim karar verir ve hastayı zorlar
(aşağıdakiler ve yukarıdakiler)
2-Bilgilendirici model: Hekim hastaya teknik ayrıntıları
verir (öğretmen-öğrenci)
3-Açıklayıcı model: Hekim olası müdahalenin
yararları, tehlikesi gibi konularda bilgi verir ve hasta
onaylar (ikili eşit)
20
4-Görüşmeci Model:
 Hekim ve hasta birlikte karar verirler (veto
hakkı olan iki avukat).
 Bilgilendiren, danışmanlık veren ve seçimi
hastaların yapmasını sağlayan ,
 Gücü paylaşan, ilişkiyi ortaklık düzeyinde
tutan,
 Hekimlikte önerilen iletişim modeli.
21
THOMAS GORDON’ A GÖRE İLETİŞİMİN 12 ENGELİ
 Emir vermek, yönlendirmek
 Uyarmak, gözdağı vermek
 Ahlak dersi vermek
 Öğüt vermek, çözüm ve öneri getirmek
 Yargılamak, eleştirmek, suçlamak
 Ad takmak, alay etmek
 Yorumlamak, analiz etmek
22
 Öğretmek, nutuk çekmek, mantıklı düşünceler üretmek.
 Övmek, aynı düşüncede olmak, olumlu değerlendirme
yapmak.
 Güven vermek, desteklemek, avutmak, duygularını
paylaşmak.
 Soru sormak, sınamak, sorguya çekmek, çapraz
sorgulamak, konuyu saptırmak, şakacı davranmak
 Sözünden dönmek, oyalamak, alay etmek
23
İLETİŞİMİ ENGELLEYEN ETMENLER














1- Öğüt vermek, çözüm getirmek, yönlendirmek.
A- “Şöyle yap, böyle yapma…”
B- “Bu şekilde hareket etmemelisin.”
2- Yargılamak, eleştirmek, ad takmak
A- “Sen zaten hep kolaya kaçarsın.”
B- “Geri zekalı ne olacak”
3- Soru sormak, araştırmak, incelemek
A- “Neden?... Sen ona ne yaptın… O sana ne dedi?”
4- Teşhis, tanı koymak, tahlil etmek
A- “Aslında senin derdin başka”
B- “Anlaşılan bir süre sonra yardımcı olmam gerekiyor”
5- Teselli etmek, konuyu değiştirmek
A- “Aldırma boş ver…”
B- “Düzeltilir canım bunu dert etme”
24
Kötü iletişimin doğrudan ve dolaylı
sonuçları
 Zamanın verimsiz kullanımı
 Hastadan / Kişiden uzaklaşma, kopma
 Gereği dışı harcama
 Sağlıklılığın yitimi
25
Özet
 Tıp fakültesi mezunun iletişim becerileri
tekniklerini bilmeli uygulayabilmelidir.
 İletişimi tanımlayın?
 İletişim süreci beş öğeden oluşmaktadır.
 Kullanılan kodlara göre iletişim, sözlü ve
yazılı olarak sınıflandırılır.
 İletişimi engelleyen tüm durumlar
 Hekimlikte önerilen iletişim modeli.
26