Obsesif Kompulsif Bozukluk
advertisement
Obsesif Kompulsif Bozukluk Doç. Dr. Vesile ŞENTÜRK Ankara Ü.T.F. Psikiyatri A.D. 12 Şubat 2010 Tanım Etyoloji Epidemiyoloji /patofizyoloji Gidiş ve sonlanım Ayırıcı tanı Tedavi Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Saplantı Takıntı zorlantı bozukluğu Obsesyon inatçı, yineleyici düşünce / imge /dürtü istem dışı bilinçli çaba ile kovulamaz irade dışıdır ego dystonic; kişinin mantığına görüşlerine ahlak anlayışına inançlarına aykırıdır kabul edilemez bireyi tedirgin eder Kompulsiyon Obsesyonları-saplantılı düşünceleri kovmak için İrade dışı Yinelenen Hareketler Saplantının oluşturduğu rahatsızlığı giderir Denetlenemez ve kendisi rahatsız eder Bazen davranış bazen de zihinsel eylem Obsesyonlar anksiyete oluşturur Kompulsiyonlar oluşan anksiyeteyi yatıştırmak önlemek amacıyla obsesyona yanıt olarak yapılan katı bir biçimde uygulanan kurallar/yineleyici hareketler Ancak kompulsiyonlar da sıkıntıya neden olur Ortalama 1 saatten daha uzun zaman alır Günlük işlerini, mesleki işlevselliğini, olağan toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar Genellikle süreğen / bazen epizodik İçgörünün az olması Yaşam boyu %2-3 Birçok toplumda oranlar benzer Kadın /erkek eşit Ortalama 18-25 yaşında başlar Gebelik ve doğum sonrası OKB riski artar Tanınmıyor tedavi edilmiyor Ortalama 7-17 yıl sonra tanı konuyor Duygudurum, madde kötüye kullanımı ve dürtü kontrol bozukluğu eş hastalığı yüksek DSÖ, OKB’yi tıbbi hastalıklar içinde en çok yeti yitimine neden olan hastalıklardan biri olarak tanımlıyor obsesyonlar Bulaşma/hastalık %50 Kuşku (doubt) obsesyonları %42 Somatik %33 Simetri, düzen, sayılarla ilgili %32 Agresyon %31 Cinsel dürtü %24 Din Toplama Çoklu obsesyonlar %72 Rasmussen and Eisen 1990, 560 hastada kompulsiyonlar Kontrol %61 Yıkama %50 Sayma %36 Sorma %34 Simetri %28 Toplama %18 Çoklu kompulsiyonlar %58 Gidiş 250 hastanın izlendiği çalışma %85 kronik gidiş %10 ilerleyici %2 remisyonla episodik İyi gidiş:Hafif veya tipik belirtiler İyi premorbid uyum Kötü gidiş: erken başlangıç, ciddi kişilik bozukluğu Ayırıcı tanı Şizofreni Özgül fobiler Anoreksiya nervoza Hipokondriazis Travma sonrası stres bozukluğu Tourette’s sendromu Trikotillomani Genellikle depresyon tabloya eklenince tedavi arayışı olur olgu 24 yaşında A.T, çocuklukta başlayan eşyalara belli sayıda dokunma ve duaları tekrar okuma İşe başladığında kapı, çeşme, araba, elektrik kontrol etme, kontaminasyon düşüncesi ile aşırı yıkanma Zaman kaybettiren ritueller nedeni ile işe geç kalma, iş yükünün çok gelmesi, işleri doğru yapıp yapmadığını kontrol etme, istifa eder DSM-IV / ICD-10 Tanı ölçütleri Obsesyonların veya kompulsiyonların varlığı Obsesyon yineleyici sürekli düşünce, dürtü, imge Gerçek yaşam olaylarına duyulan endişeden farklıdır Kişi bu düşüncelerine önem vermemeye ya da eylemle etkisizleştirmeye çalışır Kişi obsesyonları kendi zihninin ürünü olarak görür Kişinin obsesyona bir yanıt olarak ya da belli kurallara göre yapmak zorunda hissettiği yineleyici davranışlar (el yıkama) veya zihinsel eylemler (dua etme) Sıkıntıyı azaltmaya yöneliktir ancak gerçekçi değildir ya da aşırıdır Kişi obsesyon ve kompulsiyonların aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder Belirgin sıkıntıya yol açar, günde 1 saatten daha uzun zaman alır, işlevselliği bozar Başka bir eksen I bozukluğu varsa OK belirtileri bununla sınırlı değildir Maddeye bağlı değildir İçgörüsü az olan ICD 10 En az iki hafta O/K kendi düşünceleridir Yineleyici rahatsız edicidir Kişi O/K na direnmeye çalışır, en az birine dayanılamaz O/K eylemi gerçekleştirmek kendi başına haz verici değildir DSM V Anksiyete bozukluğu mu? Farklı belirti boyutları / farklı psikobiyoloji Bulaş/temizlik Tam olma/simetri Sıralama Yasak düşünceler/ilişkili kompulsiyonlar İstifleme; ayrı tanı grubu? Tanı araçları Yale Brown Maudsley Etyoloji Genetik Psikodinamik Davranışsal Nörobiyolojik Genetik Silik nörolojik bulgular Orbitofrontal-striatal devre Nörotansmitterler/klomipramin; serotonin Alışkanlık striatumla ilişkilendirilmekte Caudat nukleusta glikoz metabolizması artışı Prefrontal hiperaktivite Öğrenme teorisi Düşünce baskılaması İnhibisyon ve kolaylaştırma Odaklanmış bilgi işleme Örtük ve açık değerlendirme Anal döneme fiksasyon Kızgınlık, kirlilik, büyüsel düşünce, ambivalan İzolasyon, reaksiyon formasyon, yer değiştirme, yapma bozma Obsesik Kompulsif Spektrum Bozukluları Heterojen bir grup Motor Tikler Tourette Trikotillomani PANDAS Bilişsel/ Beden algı bozukluğu İstifleme Diğer alt gruplar Tikler ile birlikte OKB Erken başlangıçlı OKB Düşük içgörülü OKB Streptekok enfeksiyonu kanıtı ile OKB Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu OKB ile OKKB farklı Mükemmeliyetçi Düzenli İnatçı İçsel katı kurallar İşleri başkasına bırakamama Obsesyon / kompulsiyon yok Eş hastalıklar Depresyon Diğer anksiyete bozuklukları Tedavi Klomipramin 75-300 Serotonin geri alım inhibitörleri Fluvoksamin 50-300 Paroksetin 2-80 Sertralin 50-200 Sitalopram 20-80 Essitalopram 10-20 Fluoksetin 20-80 Yanıt yavaş 12 haftalık süre beklenmeli 3 ler kuralı Ne kadar süre ilaç kullanılmalı açık değil Yanıttan sonra en az 1-2 yıl Güçlendirme tedavilerinde dopamin reseptör blokerleri Psikoterapi BDT Maruz bırakma ve yanıt önleme Obsesyon tetiklenecek biçimde düşünce, imge durum ya da uyarana maruz bırakılır ve kompulsif ritüelleri kullanmadan ya da kaçınmadan anksiyetesinin azalacağının öğrenilmesine yardım eder Bilişsel Terapi (BT) Belirtilerin ardında yatan işlevsel olmayan inanışları değiştirmek. Örn; sorumluluk algısının abartılı olması BT nin ERPye bir şey ekleyip eklemediği tartışmalı Sık görülen bir hastalık olduğu Araştırılmış bir konu olduğu Psikoterapi ve farmakoterapiye yanıt verdiği bilgileri hastanın rahatlamasına yardımcıdır Kendine yardım terapileri de faydalıdır Kombine tedaviler (ilaç+psikoterapi) daha olumlu görünüyor ancak kanıtlanmış değil Yeni tedaviler 5HT 1B/D Glutamat antagonisti riluzol TMS Derin beyin uyarımı NMDA agonisti D-sikloserin + BDT
