Slayt 1

4. PERİYODİK TABLO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
(8 B grubu 3 kolon içerir.)
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Oktet Kuralı
Atomlar daha kararlı olabilmek için son yörünge
elektronlarını sekize (s2 p6) tamamlamak isterler
(soygaz yapısına benzemek için). Bu şekilde en
dış enerji seviyesindeki elektron sayısını
kendilerine en yakın olan soygazınkine
benzetmeye çalışırlar. Atomların bu eğilimine
sekizli anlamına gelen oktet kuralı denir.
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
Atom Yarıçapı
Atomun çekirdeği ile çekirdeğe en uzak mesafedeki elektron arasındaki
uzaklıktır. Elementlerle ilgili özellikler atomun yarıçapı ile yakından
ilgilidir. Aynı zamanda atomun elektron verme ve alma kabiliyetini de
etkiler. Atom yarıçapları ancak X-ışınları kırınımıyla tespit edilmektedir.
Periyodik tabloda aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe (atom
numarası arttıkça) atomik yarıçap artar. Bu da çekirdek çevresindeki
elektron bulutunun daha da genişlemesi anlamına gelir. Artan elektron
sayısı ile yeni enerji seviyeleri ve yeni orbitaller dolmaya başlar. Proton
sayısının da artması çekirdeğin çekim gücünü arttırır. Ancak bu çekim
atom hacminde meydana gelecek çok aşırı artışları azaltır.
Periyodik tabloda soldan sağa gidildikçe de atom yarıçapı küçülür. Aynı
periyotta (aynı yörüngede) soldan sağa elektron sayısı arttığı için çapın
artması gerektiği düşünülebilir. Ancak elektron sayısı artınca, proton
sayısı da artar. Proton sayısının artması çekirdeğin çekim gücünü
arttırdığından, atom yarıçapı aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe
44
küçülür.
1H
3Li
4Be
5B
6C
7N 8O 9F 10Ne
3Li
11Na
45
İyon Yarıçapı
Atomların iyonlarının yarıçapları arasındaki eğilimler, atomik
yarıçaplardaki sistematik değişmeye benzer eğilimler gösterir.
Katyonların yarıçapları oluştukları atomlardan daha küçük,
anyonların yarıçapları ise türetildikleri atomlardan daha büyüktür.
İyonik yarıçap, soldan sağa küçülür ve yukarıdan aşağıya doğru
artar.
Pozitif iyonlarda, dış yörünge elektronlarının azalması ile kalan
elektronların her birinin daha fazla protonla çekilmesi mümkün
olur. Yani proton sayısının fazla olması çekirdeğin çekim gücünü
arttıracağından, birim elektron başına düşen çekirdek çekimi
artar ve yarıçap küçülür.
Negatif iyonlarda, eklenen fazla elektronlar dış orbitallerde
elektronların birbirini itme gücünü arttırır. Dolayısıyla anyonlar
oluştukları ametal atomlarından daha büyük yarıçapa sahip olur.
Kısaca, çekirdek yükü fazla olanın yarıçapı daha küçük olur.
46
İyonik Yarıçaplar:
Li → Li+
155
60
Na → Na+
190
95
Be → Be2+
112
31
Mg → Mg2+
160
65
F → F-
64
136
Cl → Cl99
181
47
48
49
50
51
52
53
54
Elektronegatiflik
Bir molekülde aralarında bağ bulunan her bir atomun bağ elektronlarını
göreceli olarak çekme kabiliyetidir. Atomun çekirdek yükü ve çekirdeğin
bağ elektronlarına uzaklığına bağlıdır. Periyodik tabloda soldan sağa
elektronegatiflik artarken, yukarıdan aşağıya azalır. Atom yarıçapı
küçüldükçe, atomun değerlik elektronlarını çekme gücü artar. Yarıçap
büyüdükçe de atomun değerlik elektronlarını çekme gücü azalır.
Bağ yapan iki atomun elektronegatiflik farkı çok küçükse, bağ
elektronlarını ortaklaşa kullanırlar ve bağ kovalenttir. Fark çok büyükse,
bağ elektronegatifliği fazla olanın tarafındadır ve iyonik bağdır.
Atom yarıçapının artması, elektronegatifliği azalttığından atomlar
arasındaki bağın gücü de azalır.
Bağ yapımında kullanılan elektronları daha çok çeken atomun
elektronegatifliği büyük, daha az çekenin ise elektronegatifliği küçüktür.
Böylelikle elektronegatifliği büyük olan atom eksi değerlikli, küçük olan
ise artı değerlikli olur.
55
56
57
Elektronegatiflik, aslında bir atomun bir elektron alma eğilimini
tarif eder. Klor gibi 1s2 2s2 2p6 3s2 [3p5] dış enerji seviyeleri
hemen hemen tamamen doldurulmuş atomlar güçlü
elektronegatiftirler ve kolaylıkla elektron alırlar. Buna karşın
sodyum gibi dış seviyeleri hemen hemen boş olan 1s2 2s2 2p6
[3s1] şeklindeki atomlar kolaylıkla elektronlarını verirler ve güçlü
elektropozitiftirler.
Yüksek atom numaralı elementler de düşük elektronegatifliğe
sahiptirler. Çünkü dış elektronlar, pozitif çekirdeklerden oldukça
uzaktadırlar ve elektronlar atomlara doğru kuvvetlice çekilmezler.
Bileşik yapan iki ayrı cins atomun elektronegatiflik değerleri
birbirinden çıkarılır. Eğer bu fark 1.7 den büyükse bağ iyonik
bağdır. Atomlar arasındaki elektronegativite farkı 1.7 ile 0.5
arasında ise bağ polar kovalent bağ, 0.5 den küçük ise bağ
apolar kovalent bağ olarak nitelendirilir.
58