ELEKTRONİK SÖZLEŞME .

Av. Nuran Zöhre
ELEKTRONİK SÖZLEŞME
İnternetin ticari hayatta yarattığı büyük değişim, oluşturduğu yeni ve özgün ticari sistemler
ticari bakış açısını ve pazarlama anlayışını değiştirmiştir. İnternet geniş kitlelere ulaşmada ve
pazarlamada etkin bir rol oynamaktadır. Kitlelerin alışverişe ilişkin alışkanlıklarında,
şirketlerin pazarlama ve reklâm yöntemlerinde köklü değişimler olmuştur.
Büyük ve küçük ölçekli şirketler ürünlerini ve hizmetlerini dünyanın her yerindeki insanlara
tanıtabileceklerini,
hatta ürün ve hizmetlerini bu yöntemlerle pazarlayabileceklerini
bilmektedirler. Bu gelişmeler internete özgü iş alanlarının açılmasını sağlamış, elektronik
ticaret ekonomi uzmanlarını şaşırtacak ölçüde büyük bir ticaret hacmine ulaşmıştır.
Bu aşamalar ve gelişim sürecinde yaygınlaşan kullanım ağı ve kolaylığı nedeniyle internet
üzerinden mal ve hizmet alışverişinde bulunma talepleri dikkate alındığında, elektronik
sözleşmelerin günümüz ve gelecek için ne kadar önemli olduğu görülebilmektedir.
Türk Hukukunda yasal düzenlemeler yapılırken dünyadaki gelişmelere kayıtsız kalınmayarak
4077s. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunda 4822 s yasa 9/A m. ile AB”nin yaptığı
düzenlemeye paralel olarak değişiklik yapılmıştır. 5070 sayılı elektronik imza kanunu ile
elektronik imzanın ne olduğu, imzanın oluşturulma biçimleri, sertifika servis sağlayıcılarının
kurulması, imzanın işlevleri ve sorumluluklar düzenlenmiş Borçlar Kanunun tasarısında da
elektronik sözleşmelerle ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.
Elektronik ortamda internet aracılığı ile yapılan sözleşmeleri elektronik sözleşme olarak kabul
ediyoruz. Bu sözleşmeler mal satımına yönelik yapılabileceği gibi, dijital ürün satımına,
hizmet sunumuna, bilgi teminine yönelik olarak yapılabilir.
İnternet ortamında yapılan sözleşmelerin geçerli olup olmadığı, icra edilip edilemeyeceği
tarafların kimliğinin belirlenmesi ve doğrulanması ayrıca elektronik belgenin hem içerik hem
de format olarak bütünlüğünün korunup korunmadığı karşılaşılan problemlerdendir.
Bahsi geçen sözleşmenin maddi konusu tarafların geleneksel yada elektronik araçlarla
anlaşmış olmalarından etkilenmez. Tarafları yaptığı anlaşmanın geçerli olup olmayacağı
sözleşmenin kuruluş aşamasında izlenen yöntemle ilgilidir.
Sözleşmenin kurulabilmesi için önce bir tarafın diğer tarafa, bir sözleşme kurulmasına yönelik
talebini iletmesi gereklidir. Karşı tarafta benzer doğrultuda bir iradeye sahip bulunuyorsa
vereceği olumlu cevap ile sözleşme kurulmuş olur. İnternet ortamında elektronik olarak beyan
edilen icabın mal ve hizmet sunan tarafından kabul edilmesi noktasında sözleşme kurulmuş
olur.
Web sayfası aracılığıyla yapılan sözleşmelerde, satıcının malı göndermesi ya da parayı
çekmesi anında sözleşme kurulmuş olur. Açık kabul beyanı da gönderilebilir. Eğer dijital bir
ürün söz konusu ise alıcının malı indirmesi ile, e-mail yoluyla iletişimde eğer doğrudan
bağlantılı olamayan e-mail haberleşmesi ise kabul haberi alıcının mail hesabına mail server
tarafından yerleştirildiği anda alıcının hakimiyet alanına ulaşmış olur ve sözleşme
kurulmuştur. Doğrudan bağlantılı e-mail haberleşmelerinde mailin icabı yapanın bilgisayarına
yüklendiği anda, eş zamanlı sohbet programları aracılığıyla yapılan sözleşmelerde kabul
beyanının yazılıp enter tuşuna basılması ve karşı tarafa yollanmasıyla, İnternet telefonu ve
görüntülü konferans sistemindeyse kabul beyanının açıklandığı anda sözleşme kurulmuş olur.
Belirtilen şekilde kurulan sözleşmenin geçerlilik unsurlarından biri tarafların hukuki işlem
ehliyetine sahip olmasıdır. Türk Hukuk Sisteminde sözleşme özgürlüğü benimsenmiş olmakla
birlikte, sözleşmenin konusunun emredici hukuk kurallarına, kişilik haklarına, kamu
düzenine, genel ahlaka aykırı olmaması ayrıca sözleşmenin konusunun imkansız olmaması,
taraflarının iradelerinin fesada uğramaması gerekir. BK. 23 vd maddeleri hata hile, ikrah
hallerinde sözleşmenin iptal edileceğini hükme bağlamıştır. Söz konusu madde elektronik
sözleşmeler içinde uygulanacaktır.
Türk Borçlar Kanununda şekil serbestîsi kabul edilmiştir. Kanundaki istisnalar dışında
elektronik sözleşmeler içinde bir şekil zorunluluğu yoktur. Geçerlilik şartı olan şekil dışında
ispat şartı olan yazılı şekil vardır Borçlar Kanununa göre yazılı şekil metin ve imzadan oluşur.
Tarafların birbirleriyle sözleşme yapma iradesine sahip olmaları elektronik yoldan bunu ifade
etmeleri irade beyanı olarak kabul edilir. Yani iradenin onaylanıp onaylanmaması, hard-disk,
disket, CD- rom veya kayıt çipi gibi kayıt araçlarında bulunan verilerin nesnel niteliğe
dönüştürülmesi veya başka bir yere kaydedilip kaydedilmemesi irade beyanının varlığını
engellemez. Onaylama veya kaydedilme ispat açısından anlam ifade eder.
Bazı hukukçular, ses aygıtlarının disk ve diskete yüklü dataların, süreklilik arz eden bir madde
üzerine yazılmadıklarından metin olarak kabul edilmemesi gerektiğini ileri sürmektedirler.
Kayıtların kolaylıkla değiştirilmesi en önemli sebebidir. Hukukumuzda metnin yazılılık
şartının gerçekleştirmesi için somut ve maddesel l(nesnel) niteliğe de sahip olması gerekir.
Elektronik ortamda oluşturulan metinlerin nesnel niteliğe sahip olmadığını iddia eden yazarlar
manyetik optik veri taşıyıcılarında yada bilgisayarın hard diskinde bulunduğunu ileri
sürmektedirler. Aksi görüşte olanlar ise; hard-disk, disket, CD- rom veya kayıt çipi gibi kayıt
araçlarında bulunan verilerin nesnel nitelikte olduğunu öne sürmektedirler.
Elektronik imza sayesinde internet üzerinden yapılan irade beyanlarının belirli bir kişiye izafe
edilebilmesi mümkün olmaktadır. İrade beyanını alan kişi elektronik imzayı deşifre ederek o
irade beyanının kimden geldiğini ve bir değişikliğe uğrayıp uğramadığını anlayabilmektedir. 1
Elektronik İmza Kanununun 5. maddesine göre, güvenli elektronik imza elle atılan imza ile
aynı hukuki sonucu doğurur. Aynı kn. 22. m. güvenli elektronik imzanın elle atılan imza ile
aynı ispat gücünü taşıdığı hükmü yer almaktadır. Güvenli elektronik imza ise yetkili bir
elektronik hizmet sertifikası veren kurumdan (Ankara’da Türk Trust, İstanbul’da E- Güven ve
kamu kurumları için Tubitak Bilten)den alınan bir sertifika ile oluşturulan imzadır. Hatta
UYAP kapsamında avukatlara da elektronik sertifika verilerek internet üzerinden dava açmak
olanaklı hale gelmiştir. İşte bu çipli kredi kartına benzer elektronik sertifika kullanılarak atılan
güvenli elektronik imza yazılı belge gibi kesin delil olma özelliğine sahiptir.
Bu
hükümlerden hareketle Türk Hukukunda güvenli elektronik imza ile imzalanan elektronik
sözleşmelerin Borçlar Kanununda yer alan geçerlilik şartı olarak aranan adi yazılı şekil şartını
yerine getirmiş olduğu sonucu çıkmaktadır. Böylece kanunlarda yazılı olarak yapılması
öngörülen tüm sözleşmelerin güvenli elektronik imza ile elektronik olarak yapılması mümkün
olmuştur. 2
1
ÖZDİLEK, Ali Osman,İnternet ve Hukuk,İstanbul 2002 s.36
2
TOPALOĞLU, Mustafa, Bilişim Hukuku, Adana 2005 s.128-129