sindirim sistemi

SİNDİRİM SİSTEMİ
Öğr. Grv. Serkan ŞEN
• Sindirim sisteminin görevi vücut hücrelerinin
alacağı besinler hazırlamaktır.
• Büyük besin molekülleri mekanik ve kimyasal
parçalamaya uğrarlar yeterli küçüklüklerdekiler
dolaşım aracılığıyla hücrelere dağılır.
• Sindirim ve absorbsiyonun yapıldığı yer olan
sindirim kanalı gastrointestinal kanal adı alır.
• Birçok yardımcı organların ince barsağa
salgıladıkları sekresyonlar sindirim olayına
katkıda bulunur.
• Besinler peristaltik hareketlerle barsak kanalına
ilerler.Peristaltizm organ duvarlarının dalga
benzeri kasılmalarıdır.
• Sindirim ağızda başlar. Besinler ağızda çiğnemeyle
parçalanırken tükrükle karışır,tükürükteki enzimlerle
daha küçük parçalara ayrılır.
• Hafif ıslanan besinler yutularak önce ösefagusa daha
sonra mideye geçer. Midede pepsin ve HCL asit
yardımıyla daha küçük parçalanmaya uğrar.
• Mide çıkış kısmı olan pilordan ince barsağın ilk bölümü
olan duedenuma besinler geçer. Daha sonra jejenum ve
ileuma geçer.
• Karaciğer,safra kesesi ve pankreas sindirime yardımcı
olan organlardır.
•
Sindirilmemiş besinler,su ve sindirim içeriği kalın
barsağa geçer.
• Kalın bağırsak;çekum,appendix,çıkan kolon,transvers
kolon ,inen kolon,sigmoid kolon ve rektumdan
oluşmuştur
Sindirim
Sistemi
• Gastrointestinal
sistem (GİS)
dudaklardan
başlayan, anüste
sona eren,
genişlemeler ve
daralmalar
gösteren steril
olmayan yaklaşık 9
metre boyunda bir
kanaldır.
Bu sistemi oluşturan organlar;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ağız
Forenks
Özofogus
Mide
İnce barsak (duedonum,
tejunum, ileum)
Kalın barsaklar (Asenden
kolon, Transvers, Desenden
kolon)
Rektum ve anal kanal.
Sindirime yardımcı organ;
Karaciğer
Pankreas
Safra kesesi
Ağız boşluğu (cavitas oris): Sindirim kanalının başlangıç kısmı
olan ağız boşluğu, önden dudaklar, yandan yanaklar, üstten
damak, alttan dil ve ağız döşemesi ile çevrelenmiş bir boşluktur.
AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK
BEZLERİ
• Sindirim sürecinde ilk eylem çiğnemedir.
Besinlerin ağıza girmesiyle başlar. Dişler,
dil, yanaklar ve damak bu eyleme katılır.
Çiğneme (mastikasyon) büyük
besin
parçalarını böler ve tükrük bezlerinin
salgılarıyla besinleri karıştırır.
Arkada isthmus faucium aracılığı ile pharynx’e (yutak) açılır.
Ağız boşluğu; vestibulum oris (diş önü) ve cavitas oris propria
(diş arkası) olmak üzere iki bölüme ayrılır.
isthmus faucium
Dudaklar (labia oris): Ağız boşluğunun ön duvarını oluşturan
dudaklar alt dudak (labium inferius) ve üst dudak (labium
superius) olma üzere iki tanedir.
labium superius
labium inferius
Damak (palatum): Ağız boşluğunun
boşluğunun tabanını oluşturan yapıdır.
tavanını
palatum
ve
burun
Sert damak (palatum durum) ve yumuşak damak (palatum
molle) olarak iki kısma ayrılır.
palatum durum
palatum molle
Serbest olan arka kenarın ortasında aşağıya doğru sarkan
uzantıya uvula palatina (küçük dil) denir.
uvula palatina
Dilde bulunan papillalar: Dilin üst yüzeyinde (dorsum
linguae) ve sulcus terminalis’in önünde papilla adı
verilen kabartılar yer alır.
Papillalar fonksiyon ve yapılarına göre papillae vallatae
(acı), papillae fungiformes (tatlı-tuzlu), papillae foliatae
(ekşi) ve papillae filiformes olarak sınıflandırılırlar.
Papillae filiformes’lerde tat tomurcuğu bulunmaz.
acı
ekşi
tuzlu
tatlı
Dişeti (gingiva): Ağız içerisini döşeyen mukozanın alt ve üst
çenedeki diş kavislerini (proc. alveolaris) ve dişlerin boynunu
(cervix dentis) örten kısmına gingiva denir. Ağız mukozasından
daha kalındır.
gingiva
AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK
BEZLERİ
• Ağızda üç çift tükrük
bezi vardır: “parotis”
”sublingual”
”submandiolar” bezler.
Bu bezlerden günde
yaklaşık olarak 1.5 litre
tükrük salgılanır.
Tükrük, nişasta
sindiriminde rolü olan
pityalin enzimi ve besini
kayganlaştıran
glukoprotein yapısında
olan mukusu kapsar.
AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK
BEZLERİ
• Yutma (deglütisyon), ağızda
çiğnenerek lokma haline
gelen
besinlerin
mideye
iletilmesidir. Çiğnenmiş olan
besin,
dil
hareketiyle
farenkse
itilir.
Farenks
adalesi kasılarak lokmayı
aşağıya özofagusa doğru
iter.
Yutak (pharynx): Sindirim sisteminin ağız boşluğundan sonra
gelen bölümü olup ağız boşluğu, burun boşlukları ve larynx’in
arkasında yer alır. Kas ve zarlardan yapılmıştır.
ÖZOFAGUS
• Özofagus, içi boş silindir
şeklinde, yaklaşık 25 cm.
uzunluğunda, 2 cm. çapında
frenksten, midenin
kordiyasına kadar uzanan bir
organdır. Özofagusun
diyagrafmayı geçtiği yere
hiatus, mideye açıldığı uç
kısma kardio adı verilir.
• Başlıca fonksiyonu; Ağız
yoluyla alınan besinleri
mideye iletmektedir. Besinler
yaklaşık 5-10 saniyede
mideye ulaşır.
Yemek borusu (oesophagus): Yaklaşık 25 cm uzunluğunda
pharynx ile mide arasında uzanan kas yapılı bir borudur.
oesophagus
diaphragma
Özofagusun esas fonksiyonu besin ve sıvıların farinksten mideye
taşınmasını sağlamaktır.
Mide (gaster: ventriculus): Sindirim sisteminin en geniş parçası
olup özofagus ile duodenum arasında bulunur. Karın boşluğunun
üst kısmında orta hattının biraz solunda ve diaphragma’nın
hemen altına yerleşmiştir.
gaster
Mideyi özofagusa birleştiren deliğe ostium cardiacum,
duodenuma birleştiren deliğe ostium pyloricum (L1 seviyesinde)
denir.
ostium cardiacum
ostium pyloricum
MİDE
• Mide, sindirim kanalının en geniş ve yiyeceklerin depo
edildiği kısmıdır. Diyatragmanın altında karın ön
duvarının, ön ve sol tarafına yerleşmiştir. Normal
kapasitesi 1-2 litredir. Anotomik olarak üç bölümden
oluşur:
• Fundus; özofogusun mideye girdiği kısmın üst sol
tarafında, midenin genişlemiş kısmıdır.
• Karpus (gövde); midenin orta kısmıdır.
• Pilorik antrum; midenin alt kısmıdır.
• Midenin iki ucunda, mideye giriş ve çıkışı düzenleyen iki
sfinkter vardır: Kordiyot sfinkter ve pilorik sfinkter.
Midenin kısımları: Mide anatomik olarak 5 kısımda incelenir.
Pars cardiaca: Midenin ostium cardiacum çevresindeki kısmıdır.
Fundus gastricus: İncisura cardiaca’dan geçen yatay düzlemin
yukarısında kalan mide bölümüdür.
fundus gastricus
pars cardiaca
Corpus gastricum: Inc. cardiaca’dan geçen yatay düzlem ile inc.
angularis’den geçen yatay düzlem arasında kalan mide
bölümüdür. Midenin en çok genişleyebilen kısmıdır.
corpus gastricum
MİDE
Pars pylorica: Inc. angularis’ten geçen yatay düzlem ile pylorus
arasında kalan kısımdır.
canalis pyloricus
antrum pyloricum
Pylorus: Midenin duodenum ile birleşen bölümüdür. Burada
mide ile duodeum arasındaki geçişi kontrol eden düz kastan
meydana gelen bir sfinkter (m. sphincter pyloricus) bulunur.
m. sphincter pyloricus
MİDE
• Mide, 4 tabakadan oluşur: dış seraza, adele tabakası, submukaza, iç
mukozal tabakalar.
• Kordiyak bezler: Midenin kordiyak girişine yakın kısmında yer alırlar ve
mukus salgılarlar.
• Fundik ya da gastrik bezler: Midenin fundus ve karpusunda yer alırlar.
Bu bezlerde üç tip hücre vardır.
• Peptik hücreler; Pepsinojen salgılar pepsinojen asit ortamda pepsine
dönüşür. Pepsin proteolitik ( proteinleri parçalama özelliğinde) enzimdir.
• Pariyetal hücreler; Hidroklorik asit (HCI) ve antrinsik faktör salgılarlar.
HCI, proteinlerin sindirimine yardımcı olur. İntrinsikfaktör, B12 vitamini ile
birleşerek, terminal ileumdan B12 vitamininin emilmesini sağlar.
• Bayun hücrleri; Mukus salgılar.
• Pilorik bezler; Midenin pilor ve antrumunda yer alırlar, gastrin hormonu
salgılar. Gastrin, pariyetal hücreleri uyararak HCI salgılamasına neden
olur.
Midenin yapısı: Mide duvarı tunica mucosa, tunica
submucosa, tunica muscularis ve tunica seroza olmak
üzere 4 tabakalıdır.
tunica mucosa
tunica submucosa
tunica muscularis
tunica serosa
mide
Midenin fonksiyonu;
• Alınan besinlerin depolanması, bu
besinlerin gastrik sıvıyla kimus haline
gelinceye kadar karıştırılması ve bu yarı
sıvı besinlerin duodenuma boşaltılmasını
sağlar. Proteinlerin yıkımının ilk aşaması
midede olur.
İnce bağırsaklar
• İnce bağırsaklar, sindirim kanalının, mideyle kalın
bağırsaklar arasında uzanan parçasıdır. Kıvrımlı bir boru
görünümde olan ince barsakların uzunluğu 5-6 metre,
çapı yaklaşık 2.5 cm. dir. 3 parçası vardır:
• Duodelum; İnce bağırsağın en kısa ve en geniş kısmıdır.
Ortalam 25 cm. uzunluğundadır. Brunner bezleri vardır
ve bunlar mukus salgılar. Ayrıca A,D,E,K,Ca ve Fe
burada emilir. 2.5 m uzunluğundadır.
• İleum; İnce bağırsağın son parçasıdır yaklaşık 3.5 m
uzunluğundadır. B12 vitaminin emildiği yerdir.
İnce Bağırsaklar
İnce bağırsakların fonksiyonu;
• Besinlerin ağızda başlayan sindiriminin tamamlanması,
• Sindirilen besinlerin emilimi,
• Safra ve pankreas salgısını düzenleyen hormonların ve
intestinal sıvının salgılanması.
• Sekretin; alkoli özellikteki pankreotik sıvı salınımını
uyarır ve böylece kolesistokinin salınımı uyarılır.
• Kolesistokinin; safra kesesinden safra salınımını uyarır.
Safra, yağların sindiriminde rol oynar.
KOLON( Kalın bağırsak)
• Kalın bağırsaklar, ileum
sonunda anüse kadar
uzanır. Ortalama 1.5 m.
uzunluğunda, 5 cm.
genişliğindedir. Çekum,
çıkan (osenden) kolon,
transvers kolon, inen
(desendon) kolon,
sigmoit kolon, rektum ve
anal kanaldan oluşur.
Karın (abdomen): Vücut boşluklarının en büyüğü olan karın
boşluğunun üst sınırını diaphragma, alt sınırını pelvis döşemesi
(diaphragma pelvis) oluşturur. İki kısma ayrılarak incelenir.
diaphragma
abdomen
Yukarıda kalan büyük bölüme asıl karın boşluğu (cavitas
abdominale) denir ve burada mide, bağırsaklar, dalak, karaciğer,
pancreas, böbrekler ve böbrek üstü bezleri bulunur.
Aşağıda kalan küçük bölüme ise pelvis boşluğu (cavitas pelvis)
denir ve burada sindirim kanalının son kısmı ile kadın veya
erkeğe özgü genital organlar yer alır.
Periton (peritoneum): Karın boşluğunun iç yüzünü ve karın
içerisindeki organların dış yüzünü örten vücudun en büyük seröz
zarıdır. Karın boşluğunun iç yüzünü döşeyen bölümüne
peritoneum parietale, organların dış yüzünü örten bölümüne
peritoneum viscerale denir.
peritoneum parietale
peritoneum viscerale
KARACİĞER
• Karaciğer, bedenin
en büyük bezidir,
karnın sağ üst
kodranında,
diyatragmanın
altında yer alır.
SAFRA SİSTEMİ
• Safra sistemi, safra kesesi ve safra yollarında
oluşur. Safra kesesi, küçük armut şeklindedir ve
yaklaşık 45 ml safra depolayabilir.
• Safra kesesi; karaciğerde yapılan safranın
depolanma yeri olarak fonksiyon görür.
• Safra yolları ve safra kesesi; safrayı toplama,
konsantre etme ve depolama fonksiyonu görür.
PANKREAS
• Pankreas, uzun silindir
şeklinde yaklaşık 15 cm.
uzunluğunda ve 4 cm.
genişliğinde bir bezdir.
• Pankreasın Fonksiyonları;
insülin ve glikogon
hormonlarının kana
salınımından sorumludur.
Pankreotik amiloz
karbonhidratların, pankreotik
lipoz yağların, pankreotik
tripsin proteinlerin
sindiriminde rol oynar.
Safra Kesesi
Anatomik Terimler
•
•
•
•
•
•
•
Cavum oris: ağız boşluğu
dentes: dişler
uvula: küçük dil
linguae: dil
farenks: yutak
osefagus: yemek borusu
gaster: mide
•
•
•
•
•
Kardiya: yemek
borusunun mideye
açıldığı yer
pilor: midenin
doudenuma açıldığı
delik
intestinum: bağırsaklar
jejenum:ince
barsakların ikinci kısmı
ileum: ince
bağrsakların 3. bölümü
•
•
•
•
Mezenteryum:jejunum
ile ileum kıvrımlarını
karın arka duvarına
asan periton parçası
kolon: kalın barsaklar
sigmoid kolon:ince
bağırsak ile rektum
arasında kalan kısım
rektum: simoid kolon
ile anüs
arasındakiKalın
bağırsak ğarçası
• Anal kanal: sindirim
kanalın son bölümü
• Anüs: anal kanalın
dışarıya açılan
bölümü
• hepatis: karaciğer
• vesica biliaris: safra
kesesi
• pankreas: karın
arka duvarına
yerleşmiş, iç ve dış
salgı yapan bez
• Periton: karın ve
pelvis boşluğunda
bulunan organları
saran, duvarları
döşeyen vücuttaki
en geniş seröz zar
Semptomatik terimler
•
•
•
Absorbsiyon:Sindirilen
gıda maddelerinin
bağırsak mukoza
hücreleri aracılığı ile
kana geçmesi,
gıdaların emilmesi
Akalazya: herhangi bir
sfinkterin yeteri kadar
gevşeyememesi, kasılı
kalması
Hepotemagali:
karaciğerin büyümesi
• Anoreksi: iştah
kaybı
• afaji: yutamama
• aspirasyon:yutulan
gıdaların nefes
borusuna (trekeaya
) kaçması
• dehidratasyon:
aşırısu kaybı
• diyare. İshal
• hematemez: kan
kusma
• Malabsorbsiyon:
yetersiz besin emilimi
• obstrüksiyon: içi boş
kanal şeklindeki
organlarda tıkanma
• penetrasyon: yırtılma
• perforasyon: delinme
• spazm.??
• Vomit: kusma
• ???????: kusmayı
önleyici ilaç
• regurjitasyon: ağıza
midedeki yemeğin
yada acı su gelmesi
• Aklorhidri: Midede hidroklorik asidin olmayışı
Anoreksi: İştah bozukluğu.
Anoreksi nervoza psikolojik nedenlerden dolayı
yemek yiyememe, yemek yemeyi reddetme
Bulimia:Yemeğe karşı aşırı eğilim gösterme,
aşırı iştah artımı
Kolik: Ortasında boşluk veya geçit gösteren bir
organda aniden meydana gelen kasılmanın
sebep olduğu şiddetli ağrı
Emezis: Kusma
Hemoroid:Rektumdaki genişlemiş venlerin
meydana getirdiği –meme şeklinde- oluşum
İleus: Barsak obstrüksiyonu
Melena:İntestinal kanamanın sonucunda katran
siyahı feçes oluşması (Yeni doğanlarda
yaygındır)
Regurjitasyon: Geri emilme, geri alma
Ülser: Mukoz membran veya ciltteki lezyon veya
yara
Diagnostik terimler
• Anal fistül: anüsten
rektuma kadar
uzanan patolojik
geçit
• Sizroz: KC
hücrelerinin
harabiyeti
• kolelithiazis: safra
kesesinde taş
olması
• Diyare: ishal
• enterit: ince
barsağın
enflamasyonu
• Özafajit:özafagus
iltihabı
• ulser:deri veya
mukozaya
yüzeyinde üst
tabaka dokusunun
kaybıyla gelişen
lezyon
• peptik ülser: mide
ülseri
• kolit: kalın
bağırsağın iltihabı
Diagnostik Terimler
•
•
•
•
•
İnspeksiyon:???
Palpasyon:???
Perküzyon:??
Laparoskopy:bir mercekli
alet yardımı ile karın
boşluğunun incelenmesi
biyopsi: tanı koymak
amacıyla dokudan küçük
örnek almak
• ?????:ucu ışıklı bir
alet yardımı ile GİS
sisteminin
incelenmesi
• Parasentez: Tanı ve
tedavi amacıyla iğne
ile girilerek ksrın
boşluğundan sıvı
çekmek
• kolonoskopy:???
• Hepatoma:???
• Hepatosplenomegali:???
• Hepatit: karaciğerin
bulşıcı enfeksiyonu
• hepatit a, Hepatit B
ve C türleri bulunur.
Bulaşıcıdır.
•
•
Herni:fıtık, herhengi bir
organ veya bir organ
parçasının normal
yerleşim yerinden dışarı
doğru çıkması
hemoroid:basur, anus
etrafında genişlemi
venlerin meydana
getirdiği mem şeklindeki
oluşum
Operatif Terimler
•
•
•
•
Gastr-ektomi:midenin
bir kısmının yada
tamamının çıkarılması
laparatomy: Kesi
yapılarak karın
boşluğuna girilmesi
hemoroid -ektomi:???
Kolostomi: Kalın
barsağın karın
duvarına
ağızlaştırılması
• Laparoskopik
kolesistektomi:
safra kesesinin
laporoskop aleti ile
çıkarılması
• kolelithotomi:safra
taşlarının
şıkarılması:
• kolesistektomi:
safra kesesinin
çıkarılması
• Anastomozis: İki şeyi (barsak uçları vs.) ağız
ağıza getirilip, birbirine dikme, ağızlaştırma
Apendektomi: Apendiksin cerrahi olarak
çıkarılması.
Parenteral Hiperalimentasyon: Tüm besinlerin
damar içinden verilmesi.
Vagotomi: İlaç tedavisine cevap vermeyen
gastrik ülserlerde tedavi amacıyla nervus
vagusun kesilmesi.
• Terapötik terimler • İLAÇLAR
• Diyet: kişinin
yapısal özelliğine
göre planlı olarak
gıda ve sıvı alımı
• Gastrik
lavaj:mideye tüp
uygulaması
• Antiasit:mide asidini
nötürleştiren ilaçlar,
• anti emetik:
kusmayı engelleyen
ilaçlar
• antispazmatik:????
• Sedatif:
sakinleştirici ilaçlar
KÖK ANLAM ÖRNEK TANILAMA
• Oro ağız orofarinks farinks’in yumuşak damağın
altında kalan kısmı Stoma ağız stomatitis ağızın
inflamasyonu
Gnath/o çene prognatik çıkık çeneli
Chell/o dudak keiloplasti dudaklara plastik
cerrahi yapılması
Labi/o dudak labiodental dudak-dişle ilgili
Bucc/o yanak bukkal yanakla ilgili
Dent/o diş dentist diş hekimi
Odon/o diş odontalgi diş ağrısı
Gingiv/o diş eti gingivektomi diş etinim eksizyonu
Lingu/o dil lingual dil ile ilgili
Gloss/o dil glossit dil iltihabı
Sial/o tükrük, sialolith tükürük bezi taşı
tükrük bezi
KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA
• Palat/o damak palatin damakla ilgili
Esephog/o özefagus özefagal özefagusla ilgili
Gastro/o mide epigastrium karnın mide üstünü
kapsayan üst-orta bölümü
Pylor/o pilor pilorospazm pilor’un daralması
Enter/o barsak enterit barsak inflamasyonu
Dueden/o duedenum duedenektomi duedenumun
cerrahi olarak kesilip çıkarılması
Jejeun/o jejenum jejenoileal jejenum ve ileum ile
ilgili
İle/o ileum ileitis ileumun inflamasyonu
Cec/o çekum çekotomi çekum’a kesit yapma
Col/o,colon/o kolon kolonalji kolon ağrısı
Sigmoid/o sigmoid,kolon sigmoidoskop rektal yolla
sigmoid kolon içini muayenede kullanılan alet
KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA
• Rect/o rektum rektosel rektumun fıtıklaşması
Proct/o rektum proktoloji rektum ve anüs hastalıkları
ve tedavilerini alan tıp dalı
An/o anüs anorektal anüs ve rektumla ilgili
Hepat/o karaciğer hepatosit karaciğer hücresi
Bili safra bilier safra ile ilgili
Chol/e,chol/o safra kolestazis safra akımının
durması,tıkanması
Cholecyst/o safra kesesi kolesistektomi safra
kesesinin cerrahi olarak alınması
Cholangi/o safra kanalı kolanjitis safra kanalının
inflamasyonu
Choledoch/o ana safra kanalı koledokolitiazis ana
safra kanalında taş oluşması
Pancreat/o pankreas pankreatotrop pankreası uyaran