Nüfus Projeksiyonlarında Yaşlı Nüfus ve Yaşlılara Yönelik Sosyal

Nüfus Projeksiyonlarında Yaşlı
Nüfus ve Yaşlılara Yönelik
Sosyal Politikalar
Şebnem BEŞE CANPOLAT, PhD
Dördüncü Nüfusbilim Kongresi
6 Kasım 2015
Ankara
Sunumun içeriği
• Nüfusun yaşlanması ne demek ?
• Nüfus projeksiyonları
• Türkiye’deki yaşlı nüfusun temel
özellikleri
• Sosyal politikalar
Nüfusun Yaşlanması
Doğurganlık ve ölümlülük hızlarının
düşmesinin ve yaşam süresinin uzamasının
kaçınılmaz sonucudur…
Nüfusun Yaşlanması
Gelişmiş ve ekonomik büyüme
sağlamış ülkelerin demografik
gerçeğidir ..
Nüfusun yaşlanması nedir?
Nasıl ölçülür?
• Hangi nüfus grubunu kapsadığına dair standart
bir tanımı yoktur.
– 60+
– 65+
– 80+…….
•
•
•
•
•
Nüfus piramidinin yapısı
Ortanca yaş
Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı
Yaşlı nüfus büyüklüğü
Doğuşta beklenen yaşam süresi
Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Yapısı:
Nüfus Piramitleri 1955 - 2014
1955
2014
Yaş grubu
Yaş Grubu
90+
85-89
80-84
75-79
70-74
65-69
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-14
5-9
0-4
85 +
80 - 84
75 - 79
70 - 74
65 - 69
60 - 64
55 - 59
50 - 54
45 - 49
40 - 44
35 - 39
30 - 34
25 - 29
20 - 24
15 - 19
10 - 14
5-9
0-4
8
6
4
2
Erkek-Male (%)
0
2
4
Kadın-Female (%)
6
8
(%)
6
4
2
0
Erkek
2
4
6
Kadın
6
Ortanca yaş
Yıl
Ortanca Yaş
1950
20,1
1975
19,5
2000
24,8
2014
30,7
2023
34,0
2040
40,0
2050
42,9
2075
47,4
Kaynak
Genel Nüfus
Sayımları
ADNKS
Nüfus
Projeksiyonları,
2013-2075
 Ortanca yaş, nüfusun yaş dağılımını iki eşit parçaya bölen yaştır. Nüfusun yaş dağılımı ve
nüfusun yaşlanması ile ilgili bilgi veren bir göstergedir.
 Ortanca yaşın gelecekte yükselmesi ve nüfusun yaşlanmaya devam etmesi beklenmektedir.
7
Ortanca Yaş, 2013
2014 yılında
Türkiye‘nin ortanca yaşı 30,7
Dünya nüfusunun ortanca yaşı 29,7
50
(%)
43,5
41,6 41,7 41,8 42,3
45
38,3
36,5 37,7
40
35
30,7
30
25,1 26,4
25
20
17,2 18,1 18,2
15
10
5
0
Kaynak: A.B.D. Nüfus Bürosu, Uluslararası Veri Tabanı.
https://www.census.gov/population/international/data/
46,1 46,1
Doğuşta beklenen ömür (2014)
86
Avrupa Ülkeleri Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi(e 0) Toplam
84
80.6
82
80
A.B.Ortalaması (28 Ülke)
Toplam (e0)
78.0
78
76
74
72
70
68
Avrupa Ülkeleri
Türkiye (2014)
AB (28)
A.B. Ortalaması (28 ülke) - Toplam (e0)
Toplam
78,0
80,6
Erkek
75,3
77,8
Kadın
80,7
83,3
Demografik Durum
Türkiye nüfusu:
– Hala genç bir nüfus yapısına sahip,
– Aynı zamanda yaşlanma eğilimi gösteren:
– yaşlı nüfus sayısının, oranının ve ortanca yaşın
yükselmekte olduğu,
– Nüfus artışı azalarak seyreden,
– Demografik fırsat penceresinin henüz kapanmamış
olduğu,
– (15-64 yaş çalışabilir çağ nüfusu halen artmaktadır)
– İç göç hareketlerinin kentlere yöneldiği,
– Ortalama yaşam beklentisinin yükselmekte olduğu,
bir yapıdadır.
11
16.11.2015
12
Toplam Doğurganlık Hızı
(Güncel Durum)
1976 - 2075
TDH (Toplam Doğurganlık Hızı)
Türkiye 1976-2075
4.50
4.33
4.05
4.00
3.50
3.41
3.00
3.00
2.59
2.65
2.61
2.50
2.50
2.53
Senaryo 2 2.50
2.38
2.26
2.23 2.15
2.17
2072
2069
2066
2063
2057
2054
2051
2048
2045
2042
2039
2036
2033
2030
2021
2018
2015
2012
2009
2006
2003
2000
1997
1994
1991
1988
1985
1982
1979
1976
GNS
TNSA
Senaryo 2: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 2,5 ve sabit
1.85
Temel Senaryo
1.65
2075
1.85
2.00
2060
2.04
2027
2.09
2024
2.00
1.50
Senaryo 3 3.00
3.02
NVİGM
Temel Senaryo: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 1,65 ve 2075'te 1,85
13
Senaryo 3: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 3 ve sabit
16.11.2015
14
Nüfus Piramitleri 2013 - 2023
97
91
85
79
73
67
61
55
49
43
37
31
25
19
13
7
1
-1,00
-0,50
Males-2013
0,00
Males-2023
0,50
Females
1,00
Females-2023
16.11.2015
15
Nüfus Piramitleri 2013 - 2050
97
91
85
79
73
67
61
55
49
43
37
31
25
19
13
7
1
-1,00
-0,50
Males-2013
0,00
Males-2050
Females-2013
0,50
1,00
Females-2050
16.11.2015
16
Nüfus Piramitleri 2013 - 2075
97
91
85
79
73
67
61
55
49
43
37
31
25
19
13
7
1
-1,00
-0,50
Males-2013
0,00
Males-2075
Females-2013
0,50
1,00
Females-2075
16.11.2015
17
Türkiye’de ortanca (medyan)
yaştaki değişim
Toplam
Erkek
Kadın
60
50
42,9 41,8 44,0
40
30
30,1 29,5 30,6
47,4 46,0 48,7
34,0 33,3 34,6
20
10
0
2012
2023
2050
2075
YAŞLI NÜFUS ORANI 2014 - %8
DANİMARKA
5.569.000
İRLANDA
4.833.000
19
FİNLANDİYA
5.269.000
SURİYE
22 530 000
16.11.2015
20
AVUSTRALYA (2014)
22,5 MİLYON
65 ve Üzeri Yaştaki Nüfus Oranı En Yüksek
Olan İlk 5 İl 2012-2023
2012
%
2023
%
Sinop
16,3
Sinop
21,4
Kastamonu
15,5
Kastamonu
20,4
Çankırı
14,2
Giresun
19,6
Giresun
13,9
Artvin
18,9
Artvin
13,9
Yozgat
18,8
23
Yaşlı nüfusun
özellikleri
Yaşlı nüfus ve eğitim
Eğitim durumu ve cinsiyete göre yaşlı nüfus, 2014 (Bin Kişi)
Doktora mezunu
Yüks. lisans mezunu
Erkek
Yüks. veya fakülte mezunu
Kadın
Lise veya dengi mezunu
Ort. veya dengi mezunu
İlköğretim mezunu
İlkokul mezunu
O-Y bilen fakat bir okul bitirmeyen
Okuma yazma bilmeyen
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
Yaşlı nüfusun medeni durumu
Medeni durum ve cinsiyete göre nüfus, 2014 (%)
Erkek
Kadın
83
90
80
70
51,2
60
43,2
50
40
30
13,2
20
10
2,7 3,0
1,1 2,5
0
Hiç
evlenmemiş
Evli
Boşanmış
Eşi ölmüş
Yaşlı nüfusun gelir kaynakları
TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014
Faaliyet gelirleri
Sosyal transferler
Diğer sosyal transferler
Menkul kıymet
Emekli ve dul-yetim aylıkları
100,0
89,1 88,5
90,0
80,0
75,8
74,7 74,1
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
21,1 20,0
20,0
10,0
3,1
19,5
5,8
3,4
7,5
0,0
Toplam nüfus
Erkek (65+)
Kadın (65+)
SOSYAL POLİTİKALAR
Nüfusun nicel büyüklüğü
yanında nitel özelliklerin
güçlendirildiği,
Sürekli ve sürdürülebilir bir
kalkınma ile
Yaşam kalitesini yükseltmeyi
amaçlamalı ….
İşgücüİstihdam
Sosyal
Güvenlik
Sistemi
Sağlık
Sistemi
Nüfusun Yaşlanması
 Ekonomik
büyüme,
 İstihdam ve
emeklilik,
 Emeklilik maaşı,
 Sağlık sistemi
ve
 Sosyal destek
hizmetleri
Sosyal Güvenlik Sistemi
 Yaşlı Bağımlılık oranı, ekonomik bakımdan aktif sayılan
birey başına düşen yaşlı sayısını ölçmektedir.
2014
30
2050
2075
Senaryolara göre 2075 Yılı
31
Senaryolara göre 2075 Yılı
32
Bu değerlere göre 2075 yılında
Senaryo 1
2050
TDH=1,65
15-64 yaş grubundaki 10 kişi
– 5 yaşlıya
– 3 çocuğa
Senaryo 3
2050
TDH=3
15-64 yaş grubundaki 10 kişi
– 3 yaşlıya
– 5 çocuğa
Bakacaktır…..
Demografik Fırsat Penceresi
(15-64) Yaş Çalışma Çağı Nüfusu
70 000 000
15-64
Yaş Nüfusu
65 000 000
2041; 60 905 326
60 000 000
55 000 000
50 000 000
2023; 57 768 287
2012; 51 088 202
2075; 51 472 952
40 000 000
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048
2050
2052
2054
2056
2058
2060
2062
2064
2066
2068
2070
2072
2074
45 000 000
 Türkiye için bir avantaj olarak görülebilecek olan demografik fırsat penceresinin, 15-64 yaş
çalışma çağı nüfusunun 2041 yılında azalışa geçmesi öngörüsüyle kapanacaktır.
 Oransal açıdan ise 2023 yılından itibaren azalışa geçmesi beklenmektedir.
 Bu azalış, bağımlılık oranlarını da etkilemektedir.
34
Sosyal Güvenlik Sistemi
Toplam aktif sigortalı sayısı
20.296.879
(SGK-Temmuz 2015)
Türkiye Geneli Aktif/Pasif Oranı
1,93
• 15-64 yaşta her iki kişiden birinin çalışmıyor
olması
• Çalışanların önemli bir bölümünün kayıt dışı
çalışması,
• Geçmişte gerçekleştirilen erken emeklilik
uygulamaları
Sosyal Güvenlik Sistemi Politika
Önerileri
İKO
• İşgücüne katılım oranının (özellikle kadınların ve
gençlerin işgücüne katılımları artırılarak)
yükseltilmesini teşvik eden tedbirlerin alınması
Teşvik
• Yaşlıların daha uzun süre işgücünde kalmalarına
imkan veren ve teşvik eden düzenlemelerin
hayata geçirilmesi,
Kayıt dışı
• Kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınmasını
sağlayacak politikalar ile aktif sigortalı sayısının
arttırılması,
Sağlık Sistemi
Nüfusun yaşlanması ile birlikte;
• Sağlık hizmeti talebi artarken
• Sağlık hizmetinin niteliği de değişecektir,
–
–
–
–
–
–
Alzheimer,
Kanser,
Osteoporosis ,
Diyabet,
Hipertansiyon,
Astım……
Alzheimer hastalığından ölen yaşlı nüfus
oranı (%) –TÜİK Ölüm Nedenleri
Yıl
Oran
2010
2,7
2011
2,9
2012
3,4
2013
3,6
2014
4.0
Genel sağlık durumum kötü ve çok kötü şeklinde beyanda
bulunan bireylerin oranı (2014)
Toplam
Erkek
Kadın
60,0
51,1
50,0
45,3
44,7
40,2
37,4
40,0
36,7
32,4
27,9
30,0
23,1
20,0
14,8
11,5
10,0
8,1
0,0
Türkiye (15+)
Yaşlı (65+)
2014 Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK
65-74
75+
Sağlık Sistemi Politika Önerileri
• Özellikle yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan
hastalıklar için sağlık kurumlarının tekrar
tasarlanması
• Sağlık personelinin uzmanlık eğitiminin
gözden geçirilmesi
• Geriatri bilim dalı geliştirilerek
kuvvetlendirilmeli, bu alandaki uzman ve
hizmet birimleri arttırılmalıdır.
Vücut kitle endeksine göre yaşlıların
oranı-2014
15+
65+
42,2
35,3
33,7
36,2
Yaşlı
nüfusun
%62,4'ü
fazla kilolu
ve obez
26,2
19,9
4,2
2,3
Düşük kilolu
Normal kilolu
Fazla kilolu
2014 Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK
Obez
Sağlık Sistemi Politika Önerileri
• Kapsamlı koruyucu sağlık politikalarının
ön plana çıkarılması: yaşam tarzı ve
tüketim kalıplarının değiştirilmesi…
• Türkiye’de uzun süreli bakım
hizmetlerine ilişkin ülke şartlarına uygun
modellerin geliştirilerek bu modellerin
sosyal hizmetlerle bağının kurulması
Yaşlı nüfusun bakım ihtiyacı
Kurumsal bakım
• Yaşlının fiziksel ve
zihinsel kapasitesine,
• Yaşlının parasal
durumuna,
• Sosyal güvenlik
durumuna ve
• Ülkelerin yaşlı hasta
bakım politikalarına
Türkiye’deki kurumsal bakım
• 2014 yılında toplam
huzurevi sayısı : 333
• Toplam kapasitesi: 26 205
• Bakılan kişi sayısı: 21 281
• Huzurevlerinin doluluk
Yerel yönetimler, SHÇEK,
oranı : % 81,2
dernek ve vakıflar, özel /kamu
huzur evleri, …
Evde bakım hizmeti
• Kurumsal bakımın
–
–
–
–
Pahalı olması,
Stres faktörü olması,
Depresif semptomların artışına yol açması,
Yaşlı bireyin toplumsal hayattan soyutlanması nedeniyle
• Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi evde bakım hizmetinin
güçlendirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Özetle ….
Demografik değişimin sunduğu fırsatların
değerlendirilebilmesi veya yaratacağı
güçlüklerin bertaraf edilebilmesi için
politikalar
bir bütünlük ve eş güdüm içinde hayata
geçirilmelidir.
Sonuç
Tedbirler bugünden alınırsa,
sosyal ve ekonomik yaşam
gelecekteki demografik kompozisyona göre
yeniden kurgulanırsa,
yaşlı nüfusun artışı bir “sorun” olmaktan
ziyade bir “fırsata” dönüşebilecektir.
TEŞEKKÜR EDERİM.
16.11.2015
47