10. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Eğitim Fakültelerindeki

10. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi
Eğitim Fakültelerindeki Öğrencilerin Algıladıkları Fakülte
Kültürlerinin Karşılaştırılması
Adnan BOYACI a, Kıvanç BOZKUŞ b, M. Fatih KARACABEY a
(a) Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eskişehir (Sorumlu yazar)
(b) Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Artvin
Giriş
Eğitim, modern toplumların kalkınmasında rol oynayan en önemli toplumsal kurumlardan biridir. Temelini
insanların oluşturduğu toplumun ilerlemesi için önce insanın ilerlemesi gereklidir. Bu gereklilik eğitim kurumları
aracılığıyla karşılanmaktadır. Eğitim kurumları katma değer üretebilen insanlar yetiştirdiği ölçüde başarılı
sayılırlar. Eğitim kurumlarının başarısında kurumların öğrencilerine yükledikleri kültürün önemli bir etkisi vardır.
Dolayısıyla olumlu bir kültüre sahip olan okulların öğrencilerinin toplumun ilerlemesine olumlu etki ettiği
söylenebilir.
Örgüt kültürü adı altında genel olarak incelenmeye başlayan kültür kavramı, üniversitelerin kendine has
doğaları nedeniyle üniversite kültürü olarak ayrı bir alanda 1960’lı yıllarda gelişmeye başlamıştır (Clark, 1960;
Pace, 1962). Üniversitelerin diğer örgütlerden neden farklı olduğuna dair alan yazında bazı savlar ileri sürülmüştür
(Sporn, 1996; Bartell, 2003): Üniversitelerin amaçlarının kar amaçlı örgütlerden farklı olarak belli belirsiz ve
ölçülmesi zor bir yapıya sahip olması (Baldridge vd., 1978; Birnbaum, 1988; Kosko, 1993; March, 1984; Weick,
1979, 1983), dahili paydaşların çok çeşitli ve oldukça fazla sayıda olması, yüksek ölçüde emeğe ve türlü
uzmanlıklara dayalı bir örgütlenmenin standartlara dayalı çıktılar üretememesi sonucunda ölçülmesi mümkün
olmayan çıktıların üretilmesi, uzmanlığın getirdiği otonomiye sahip olmak isteyen akademisyenler ile bürokratik
kontrolü ellerinden bırakmak istemeyen idarecilerin arasındaki çatışmaların değişimi yavaşlatması ve hızlı bir
şekilde değişen karmaşık bir çevrede yer alınması üniversiteleri farklı kılmaktadır. Dolayısıyla üniversitelerin
gevşek yapılı (Weick, 1976) ve örgütlü anarşiler (Cohen & March, 1986) olduğu iddia edilmektedir (Bartell, 2003).
Bu sebeplerden dolayı ortaya çıkan yüksek seviyedeki sosyal etkileşim, üniversitelerin kendilerine has bir kültür
oluşturmasına yol açmaktadır (Becher, 1981; Clark, 1983; Bartell, 2003).
Üniversite kültürü, üniversiteyi ilgilendiren tüm olay ve etkinliklerin anlamlandırılmasıyla oluşan ve
davranışlara rehberlik eden paylaşılan normlar, değerler ve varsayımlardır (Kuh & Whitt, 2000). Akademik
alanlara dayalı alt kültürlerin üniversite kültürü üzerinde daha etkili olduğu ileri sürülmüştür (Becher, 1984;
Bowen & Schuster, 1986). Çünkü üniversite ileri düzeyde uzmanlaşmanın yaşandığı disiplinlerden meydana
gelmektedir (Clark, 1983). Her disiplinin çalışan grupların kendilerine has iletişimlerinden doğan terminolojileri
ortaya çıkmakta, paylaşılan değerler ve varsayımlar kültürü oluşturmaktadır (Trowler & Knight, 2000; Becher &
Trowler, 2001; Hearn & Anderson, 2002). Hatta aynı disiplin içerisinde dahi bilim insanları öncülüğünde yaratılan
ekoller ile alt kültürler oluşabilmektedir (Phillips & Brown, 1993). Dolayısıyla üniversite kültürü, iç içe geçmiş
birçok alt kültürün birleşiminden oluşan heterojen bir kültürdür.
Son on yılda ülkemizde birçok yeni üniversite açılmıştır. Üniversite sayısının artmasıyla yükseköğretimde
okullaşma oranının ve fırsat eşitliğinin de artması beklenmektedir. Fakat tam anlamıyla fırsat eşitliğinin
sağlanabilmesi, niceliksel artışa paralel olarak niteliksel gelişmelerin de yaşanmasıyla olabilir. Aksi takdirde fırsat
eşitliği, kâğıt üzerine yansıyan istatistiksel veriler olarak kalır. Dolayısıyla yükseköğretimde yaşanan sayısal artışı
nitelik artışının takip edip etmediğini belirlemeye ihtiyaç vardır.
Eğitim sürecinde, eğitim yöntem ve teknikleri, öğretmen nitelikleri, öğrenci nitelikleri, öğretim programı
gibi birçok değişken eğitimin kalitesinde rol oynamaktadır. Bunlardan biri de okul kültürüdür. Fakat diğer
değişkenler her okulda birbirine benzer iken okul kültürü okula has olan, benzersiz bir değişkendir. Dolayısıyla bu
araştırmada fakülte kültürü ele alınacaktır. Yeni kurulan ve köklü üniversitelerdeki fakültelerin kültürlerinin
kıyaslanması, yeni üniversitelerin eskilerden ne kadar farklılaştığını, öğrenci öğrenmesine ve dolayısıyla toplumun
kalkınmasına ne kadar katkı yapabildiğinin anlaşılması için önem arz etmektedir.
Yöntem
Araştırmanın amacı yeni kurulan bir eğitim fakültesi ile köklü bir eğitim fakültesindeki son sınıf
öğrencilerinin akademik kültüre ilişkin algılarını karşılaştırmaktır. Fakülte kültürünün cinsiyete, bölüme ve
fakültelere göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılacaktır. Bu çalışma hem nitel hem de nicel yöntemin birlikte
kullanıldığı bir karma yöntem araştırmasıdır. Karma yöntemlerden olan keşfedici ardışık desen (Creswell & Plano
Clark, 2011) ile tasarlanan çalışmanın nitel basamağı üniversite son sınıf öğrencileriyle yapılacak görüşmeler
yoluyla veri toplanmasını, nicel basamağı ise toplanan veriler ışığında geliştirilecek olan anketin öğrencilere
uygulanmasını kapsamaktadır. Nitel basamağın örneklemini Anadolu Üniversitesi ile Artvin Çoruh Üniversitesi
Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören son sınıftaki öğretmen adayları oluşturmaktadır. Son sınıf öğrencilerinin
hedef alınmasının sebebi bu öğrencilerin fakülte kültürüne ilişkin algılarının oluşması için yeterli zamana sahip
olduklarının varsayılmasıdır. Eğitimlerini uzatan öğrenciler ise fakülteye karşı olumsuz tutumlar
geliştirebilecekleri için evrenin dışında tutulacaktır. Örneklem alınırken bölümler kıstas alınarak maksimum
çeşitlilik yöntemine başvurulacaktır. Görüşme verilerinin analizi bütüncül bir resim oluşana kadar kodların ve
temaların aranmasıyla yapılacaktır (Johnson & Christensen, 2010). Bu basamağın bulgularına göre fakülte
kültürünü algılama ölçeği geliştirilecektir. Anadolu Üniversitesi ile Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim
Fakültelerinde öğrenim gören son sınıftaki tüm öğretmen adayları nicel basamağın örneklemini oluşturacaktır. Bu
basamaktan elde edilecek bulguların genellenebilmesi amaçlanmaktadır. Her iki basamağın verileri ayrı ayrı analiz
edildikten sonra karma yöntemlere uygun olarak geliştirilen doğrulayıcı çerçeve altında birlikte ele alınıp yeniden
analiz edilecektir (Dellinger & Leech, 2007).
Anahtar Kelimeler
kültür, fakülte, öğrenci
Kaynaklar
Argon, T., & Kösterelioğlu, M. A. (2009). Üniversite öğrencilerinin üniversite yaşam kalitesi ve fakülte
kültürüne ilişkin algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(30), 43-61.
Baldridge, J. V., Curtis, D. V., Ecker, G., & Riley, G. L. (1978). Policy making and effective leadership.
San Francisco: Jossey-Bass.
Birnbaum, R. (1988). How colleges work: the cybernetics of academic organization and leadership. San
Francisco: Jossey-Bass.
Bartell, M. (2003). Internationalization of universities: A university culture-based framework. Higher
Education, 45, 43-70.
Becher, T. (1981). Towards a definition of disciplinary cultures. Studies in Higher Education, 6, 109-122.
Becher, T. (1984). The cultural view. In B. Clark (Ed.), Perspectives in higher education (pp. 165-198).
Berkeley: University of California Press.
Becher, T. & Trowler, P. R. (2001). Academic tribes and territories: Intellectual enquiry and the culture
of disciplines (2. b.). Buckingham: The Society for Research into Higher Education and Open University Press.
Bowen, H. R., & Schuster, J. H. (1986). American professors: A national resource imperiled. New York:
Oxford University Press.
Cohen, M. D. & March, J. G. (1986). Leadership and ambiguity: the American college president (2. b.).
Boston: Harvard Business School Press.
Clark, B. (1960). The open door college. New York: McGraw-Hill.
Clark, B. (1983). The higher education system: academic organization in cross-national perspective.
Berkeley: University of California Press.
Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research (2nd
Edition). Thousand Oaks: Sage.
Dellinger, A. B., & Leech, N. L. (2007). Toward a unified validation framework in mixed methods
research. Journal of Mixed Methods Research, 1(4), 309-332.
Hearn, J. C. & Anderson, M. S. (2002). Conflict in academic departments: an analysis of disputes over
faculty promotion and tenure. Research in Higher Education, 43(5), 503-529.
Johnson, B., & Christensen, L. B. (2010). Educational research: Quantitative, qualitative, and mixed
approaches. Thousand Oaks: SAGE.
Kosko, B. (1993). Fuzzy thinking: the new science of fuzzy logic. New York: Hyperion.
Kuh, G. D. & Whitt, E. J. (2000). Culture in American colleges and universities. İçinde Brown II, M. C.
(Ed.). Organization and governance in higher education (5. b.). ASHE Reader Series. Boston: Pearson.
March, J. G. (1984). How we talk and how we act: administrative theory and administrative life, in
Sergiovanni, T.J. & Corbally, J.E. (Eds.), Leadership and Organizational Culture. New Perspectives on
Administrative Theory and Practice. Urbana, IL: University of Illinois Press.
Pace, C. R. (1962). Methods of describing college culture. Teachers College Records, 63, 267-277.
Phillips, N. & Brown, J. L. (1993). Analyzing communication in and around organizations: A critical
hermeneutic approach. Academy of Management Journal, 36(6), 1547-1576.
Sporn, B. (1996). Managing university culture: an analysis of the relationship between institutional
culture and management approaches. Higher Education, 32, 41-61.
Trowler, P. & Knight, P. T. (2000). Coming know in higher education: Theorising faculty entry to new
work contexts. Higher Education Research and Development, 19, 27-42.
Weick, K. E. (1976). Educational organizations as loosely coupled systems. Administrative Science
Quarterly, 21, 1-19.
Weick, K. E. (1979). The social psychology of organizing, (2. ed). Reading, MA: Addison Wesley.
Weick, K. E. (1983). Contradictions in a community of scholars: The cohesion-accuracy tradeoff. Review
of Higher Education, 6, 253-267.