karaciğer cr. hast.

KARACİĞERİN CERRAHİ HASTALIKLARI
VE HEMŞİRELİK BAKIMI
Karaciğer, karın boşluğunun sağ üst tarafında diyaframanın altında bulunur.
GÖREVLERİ
•Vücuttaki yabancı maddelerin ve toksinlerin büyük bir kısmının atılımını
sağlamak,
•Önemli proteinler ve pıhtılaşma mekanizmasını sentez etmek,
•Bağırsaklardan karaciğere taşınan emilmiş gıdaları tüm vücuda dağıtılmak,
•Karaciğer bazı besin ve mineraller için önemli bir depolama görevi de
üstlenir.
•Vücudun metabolik ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü düzenler.
Karaciğere kan, portal ven ve hepatik arterlerle gelir.
Karaciğerin rezervi çok geniş bir organdır. % 70-80 cerrahi işlemle çıkartılsa
bile metabolik bir bozukluk meydana gelmez. Karaciğerin eski boyutlarına
ulaşması 6-10 ay kadar bir zamanda gerçekleşir. Vücudun metabolik
ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü düzenlediğinden karaciğerin olmadığı
durumda kişinin yaşaması uzun sürmez.
Karaciğerin hastalıkları basit yağlanmadan başlayıp çok ciddi siroz hastalığına
kadar değişen birçok hastalığı olabilmektedir.
KARACİĞER ABSESİ
• En önemli nedenleri, safra yollarının iltihabi hastalıkları, akut
kolesistit ve süpüratif kolonjittir.
• Karaciğer abseleri iki etkenle meydana gelmektedir, bakteriler,
piyojenik abse oluştururlar.
• Entamoebe histolytica amib abselere neden olurlar.
1-PİYOJENİK ABSELER:
• Çoğunlukla vücuttaki bir iltihabi olayı izlerler. Karaciğere giriş
volları:
• Safra yollarının enfeksiyonlarından asandan yolla karaciğere
ulaşırlar.
• Portal ven yoluyla hematojen yayılma gösterirler.
• Septisemilerde hepatik arter ile karaciğere gelirler.
• Karın içindeki bir enfeksiyondan doğrudan karaciğere gelirler.
• Travma gibi bir olayı takiben ortaya çıkarlar.
Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yüksek ateş
Titreme, terleme
Halsizlik
İştahsızlık, kilo kaybı
Karın ağrısı
Bulantı
İleri evrelerde, sarılık ve sepsis
görülür
Tanı
Hastanın şikayetleri
Laboratuar tetkikleri
Ultrasongrafi
Tomografi
Tedavi ve Bakım
• Tanı konulduktan sonra abse
hemen boşaltılmalı ve
antibiyotik tedavisi
başlanmalıdır.
• Çok sayıda absenin varlığında
drenaj yeterli olmayabilir.
Mutlaka antibiyotik tedavisi
kültür sonucuna göre
uygulanmalıdır.
• Tedavinin yeterli yapılamadığı
durumlarda ölüm rüptür ya da
sepsise bağlıdır.
• Hemşire tarafından, standart
hasta takipleri yapılmalıdır.
2- Amip Abseleri:
• Karaciğer amib abselerinin etkeni, Entamoebe Histolytica’
dır. Entamoebe Histolytica kistlerini taşıyan yiyecek
maddelerinin ve suyun alınmasıyla bulaşır. Bireysel temas
ile de bulaşma görülür.
• Kistler mide ve ince bağırsak mukozalarında zarar
görmeden geçerler ve kolondan amip karaciğere portal ven
ile ulaşır.
Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
Sağ üst bölgede künt ya da batıcı tarzda ağrı.
Bulantı, kusma.
Yüksek ateş.
Nadir sarılık görülür.
Hastanın cildi genellikle soluktur.
İleri evrelerde, terleme, kilo kaybı görülür
Tanı
•
•
•
•
Hastanın öyküsü
Kan ve gaita biyokimya tahlilleri
Toraks grafisi
Ultrasonografisi
Tedavi ve Bakım
• Öncelikli, medikal tedavi başlanmalıdır.
• Tedaviye cevap alınamaz ise aspire edilerek abse
boşaltılır.
• Sekonder bakteriyel enfeksiyon gelişmiş ise
cerrahi abse drenajı yapılmalıdır.
• Standart hemşirelik bakımları uygulanmalıdır.
•
•
•
•
Karaciğer Kist Hidatik Hastalığı
Hidatidoz, özellikle hayvancılıkla uğraşanlarda görülen paraziter bir
hastalıktır.
Hastalığın etkeni, Tenya Ekinokokküs isimli bir kurtçuktur. Tenta
Ekinokokküs 5-6 mm uzunluğunda, köpek, kedi, çakal gibi hayvanların
ince bağırsağında yaşarlar. Tenyalarda yüzlerce yumurta bulunur. Bu
yumurtalar konakların dışkısı ile dışarı atılırlar. Bu yumurtalarla
bulaşmış sebze ve otlar koyun, inek gibi hayvanlar ve insanlar
tarafından alınırlar.
İnsanlar, hayvanların derisine bulaşmış yumurtalara temas yoluyla da
alabilirler.
Alınan yumurtaların kabukları, gastrointestinal kanalda tahrip olarak
embriyo serbest kalır. Embriyo, bağırsak duvarından geçerek vena
porta yolu ile karaciğere gelir. Karaciğere yerleşen embriyo 3-4 gün
içinde kiste dönüşür ve büyüyerek farklılaşırlar. Kesenin içi berrak su
ile doludur, içinde parazitler vardır zamanla büyürler. Kötü huylu bir
kanser gibi davranarak çevredeki organlara ve safra yollarına ilerler.
Belirti ve Bulgular
• Yağlı ve etli yiyeceklere isteksizlik vardır.
• Genellikle ağrı sağ üst kadranda hissedilir.
• Ürtiker ve alerjik reaksiyonlar görülür.
• Bazı vakalarda portal hipertansiyon görülür.
• Fizik muayenede ele gelen kitle fark edilebilir
TANI
• Hastanın şikayetleri
• Fizik muayene
• Biyokimya laboratuar testleri
• Direkt karın grafisi
• Ultrasonografi
• Tomografi
• Anjiografi ve ERCP özellikle tıkanma sarılığının
değerlendirilmesinde yararlı olabilir.
Tedavi ve Bakım
• Hastalığın teşhisi ve tedavisi güç olduğundan dolayı öncelikli insanlara
korunma öğretilmelidir. Halk sağlığı önemlidir.
• Hayvancılıkla uğraşanların düzenli periyodlarda sağlık kontrollerinin
yapılması gerektiği, hayvanlarını veteriner kontrollerinden geçirmeleri,
kesilen hayvanın hastalıklı iç organlarının başka hayvanlara yedirilmemesi
gerektiği konusunda, temizlik konusunda, çiğ yenen sebze meyvelerin
bolca yıkanması gerektiği konusunda, temiz su kullanmaları gerektiği
konusunda eğitimler verilmelidir.
• Cerrahi tedavi; hastaya, kistlerin yerine, sayısına, enfekte olup
olmadığına ve komplikasyon gelişip gelişmediğine bağlıdır.
• Kist içine dren yerleştirerek basit drenaj yapabilir.
• Omentoplasti(periton tamiri), marsupiyalizasyon( Deriyle bağlantılı
olmayan tümör, kist ve apselerin deri kenarına yaklaştırıp dikilerek tedavisinin
yapılması.)
•
kistoperikistektomi, karaciğer rezeksiyonları gibi cerrahi işlemler
yapılır.
• Ameliyat öncesi, ameliyat sırasında ve ameliyattan sonraki hemşirelik
bakımları uygulanır.
KARACİĞER TÜMÖRLERİ
• Tümör ilk karaciğer içinde yayılır. Karaciğer içinde tek bir tümör olabileceği
gibi birden çok tümör de olabilir.
• Karaciğer tümörleri tesadüfen görüntüleme esnasında tespit edilir.
• Tümör bazen çok fazla büyüyerek sağ üst kadranda ağrı, dolgunluk, rüptür
ve kanamalara neden olabilir.
• Safra yollarına yakın büyüyen tümörler, safra yollarını sıkıştırıp tıkarsa
sanlık ve kaşıntı meydana gelir.
• Damarlara yakın büyüyen tümörler damarlara baskı yaparak katın ağrısı ve
karında sıvı toplanmasına neden olurlar.
• Karaciğer tümörleri benign (iyi huylu) ve malign (kötü huylu) olmak üzer iki
grupta sınıflanır.
Tanı
• Hastanın şikayetleri
Biyokimya testleri
• Ultrasonografi
MR
• Tomografi
Anjiografi
• Laparoskopi – Biyopsi
HEMANJİYOM
• Karaciğerin en sık görülen benign tümörüdür. Kapiller hemanjiyom ve
kavernöz hemanjiyom olarak iki alt türü bulunur. Küçük kapiller
hemajiyomlar klinik yönden önemsizdirler, kavarnöz hemanjiomlar
karaciğerde büyük boyutlara ulaşabilirler. Çok büyük olduğunda ağrı
olabilir. Genellikle tedavi gerekmez.
• Kendiliğinden veya travma sonucu rüptür olması sonucu ciddi
kanamalara da, safra yollarına bası ya da tümör içi kanamaya yol
açtığında eksizyon gerekebilir.
HEPATİKADENOM
• Sadece karaciğer adenomu da denir. Genellikle kadınlarda, görülür.
Çoğunlukla asemptomatiktir, büyük olanlarda sağ üst kadran ağrı olabilir.
• . Karın içi kanama ile gelen vakalar cerrahi olarak tedavi edilirler.
FOKAL NODÜLER HİPERPLAZİ
• Lokalize hematomdur. Anormal veya şekilsiz bir karaciğer arteri etrafında
karaciğer hücrelerinin oluşturduğu iyi huylu tümördür.
• Hacimleri büyüyünceye kadar belirti vermezler.
• Bazı durumlarda biyopsi gerekebilir, cerrahi olarak çıkartılmalıdır.
TANIUltrason, BT, arteriyografi ve MR ile tanı konulur.
MALİGN (KÖTÜ HUYLU) TÜMÖRLERİ
• Hepatosellüler Karsinom
• Hepatosellüler karsinomun en büyük risk faktörü: sirozdur.
Sirozun en sık nedenleri viral hepatitler (HBV, HCV) ve alkoldür.
Diğer faktörler;
- erkek cinsiyet,
- nonalkolik karaciğer yağlanması,
-diyabetes mellitus,
- sigara kullanımı,
- hemokromatosiz,
- alfa-l-antitiripsin eksikliğidir.
Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Halsizlik
Sağ üst kadran ağrısı
Kilo kaybı
Omuz ve sırt ağrıları
İleri safhalarda karında kitle
Hepatomegali
Sarılık
Periferik ödem
Gastrointestinal kanama
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tanı
Hastanın şikayetleri
Kan biyokimya testleri
Ultrasonografi
Akciğer tomografisi
Kemik sintigrafisi
Abdomen BT
MR
Laparoskopi
Tanı konulamaz ise biyopsi
Tedavi
Tümörün büyüklüğüne, sayısına ve sirozun varlığına göre
değişiktir.
Siroz yoksa tümörün tamamen çıkarılması için rezeksiyon
yapılabilir.
Siroz mevcutsa tedavi transplantasyondur.
Kemoterapi.
Radyoterapi.
Standart hemşirelik bakımları uygulanır.
•
•
•
•
KOLANJİOKARSİNOM
Tümörler safra kanallarından kaynağını alırlar.
Bu intrahepatik bilier kanal sisteminden
kaynaklanan bir adenokarsinomadır.
Yaygınlığı çok azdır. Genellikle sarılıkla ve komplike
primer sklerozan kolonjitle birliktedir. Karaciğer
dokusuna yayılır, rejional nodlar oluşturur ve
sonuç ölümdür.
Tedavisi; cerrahi rezeksiyon, radyoterapi,
kemoterapi, stendleme, transplantasyon gibi
alternatif tedavi seçeneklerini hasta için uygun
olanı doktor uygular.
•
•
•
•
•
HEPATOBLASTOM
Hepatoblastom, 2-3 yaşın altındaki çocukluk
döneminin en sık görülen karaciğer tümörüdür. Çoğu
kez karnın sağ tarafında ele gelen kitle ile kendini belli
eder. Tümörün oluşumunda çevresel faktörlerden çok
genetik faktörlerin etkisi vardır.
Hastaların en sık başvuru nedeni asemptomatik
karında kitledir. Bir kısım hastada bulantı, kusma,
iştahsızlık, kilo kaybı ve karın ağrısı gibi spesifik
olmayan semptomlarla başvurabilmektedir.
Hastaların %90’ı tanısında alfa-fetoprotein yüksekliği
vardır
Seyrek olarak anemi ve trombositopeni vardır.
Karaciğer enzimleri genelde normal sınırlardadır.
İştah kaybı, kilo kaybı, karın ve sırt ağrısı, şişlik,
anemi, sarılık gibi belirtiler gelişebilir.
KARACİĞER YETMEZLİĞİ
• Karaciğer, görevlerinden birkaçını ya da tamamını yerine getiremediği
durumlara karaciğer yetersizliği tablosu denir.Hastalık yavaş yavaş oluştuğu gibi,
akut olarak da birden gelişebilir. Hafif, orta, ağır şeklinde kliniği vardır bu
biçimleri birbirinden kesin olarak ayırabilmek mümkün değildir.
• Belirti ve bulguları birçok hastalık karışabildiğinden ,karaciğer yetmezliğinin
tanısının konması güç olabilir.
Erken belirtileri: bulantı, halsizlik, iştah kaybı, yorgunluk ve ishaldir. İlerleyen
evrelerde belirtiler daha da ciddileşmekte sarılık, kanama, karında şişlik, bilinç
bulanıklığı, uykuya eğilim ve koma görülebilir. Tanının konmasında biyokimya
kan testleride yardımcıdır.
Tedavi ve Bakım
• Yaşamı tehdit eden ciddi bir durum olmasından, acil tıbbi tedavisinin yapılması
gerekmektedir. Bu dönemde hastaya karaciğer naklinin yapılabileceği göz
önünde bulundurulmalıdır. Uygun organ bulunduğunda karaciğer nakli hayat
kurtarıcı olabilir.
KARACİĞER AMELİYATLARINDA HEMŞİRELİK BAKIMI
• Hastanın ameliyat öncesi rutin hazırlıkları yapılır.
Karaciğer fonksiyon testleri yapılır (AST-ALT-Albümin- Alkalen
Fosfataz -Bilürübin-Üre-Üri- kasit-Kreatinin)
• Cerrahi girişimin hastaya hangi nedenle (kist, apse, tümör vb.)
yapılacağı ve karaciğer fonksiyonlarının ne durumda olduğu
bilinmelidir.
• Postop standart hemşirelik bakımları yapılmalıdır.
• Hastada çeşitli drenler bulunmaktadır. Dren bakımlarım ve
takiplerini düzenli yapmalıdır.
• Hastanın yaşam bulguları sık aralıklarla takip edilmelidir.
• Solunum problemlerini önlemeye yönelik hastaya ameliyattan
önce solunum egzersizleri anlatılmalı, ameliyat sonrasında öksürük
egzersizleri için desteklenmelidir.
• Hasta karaciğer fonksiyon bozukluğu belirtileri yönünden takip
edilmelidir. Kan tahlilleri, sıvı- elektrolit dengesizlikleri, ödem,
sanlık gibi.
• Hasta ve yakınlarına sürekli bilgilendirme ve psikolojik destek
sağlanmalıdır.