YUNANİSTAN
advertisement
T.C. ATİNA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ YUNANİSTAN’IN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ (2009) MAYIS 2010 ATİNA İÇİNDEKİLER BÖLÜM I ............................................................................................................................ 6 1. GİRİŞ ........................................................................................................................................ 7 2. SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER .............................................................................. 8 2.1 ÜLKE KİMLİĞİ......................................................................................................................... 8 2.2 SOSYAL GÖSTERGELER - 2009 ........................................................................................... 9 2.3 EKONOMİK GÖSTERGELER-2009 ........................................................................................ 9 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER .................................................................................... 11 3.1 TARİHÇE .............................................................................................................................. 11 3.2 SİYASİ ve İDARİ DURUM ..................................................................................................... 15 3.2.1 Yasama .............................................................................................................................. 15 3.2.2 Yürütme ............................................................................................................................. 16 3.2.3 Yargı .................................................................................................................................. 21 3.2.4 Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar .................................. 22 3.2.5 Siyasi Gelişmeler ............................................................................................................... 23 3.3 COĞRAFİ BİLGİLER ve DEMOGRAFİ .................................................................................. 25 3.3.1 Coğrafi Konumu ................................................................................................................. 25 3.3.2 Demografi .......................................................................................................................... 28 3.3.3 İşgücü ................................................................................................................................ 30 3.3.4 Eğitim ................................................................................................................................. 33 3.3.5 Sağlık ................................................................................................................................. 34 3.3.6 İnsani Gelişme Endeksi ...................................................................................................... 35 4. GENEL EKONOMİK DURUM ................................................................................................. 36 4.1 GENEL DURUM.................................................................................................................... 36 4.2 TARIM................................................................................................................................... 49 4.3 SANAYİ ................................................................................................................................. 50 4.4 ULAŞTIRMA ve TELEKOMÜNİKASYON .............................................................................. 51 4.4.1 Karayolları .......................................................................................................................... 51 4.4.2 Demiryolları ........................................................................................................................ 51 4.4.3 Gemicilik ............................................................................................................................ 53 4.4.4 Havayolları ......................................................................................................................... 54 4.4.5 Telekomünikasyon ............................................................................................................. 55 4.5 TİCARET ve PERAKENDE PİYASASI .................................................................................. 55 4.6 HİZMETLER .......................................................................................................................... 56 4.6.1 Turizm ................................................................................................................................ 56 4.6.2 İnşaat ................................................................................................................................. 57 Atina Ticaret Müşavirliği 1 4.6.3 Bankacılık .......................................................................................................................... 57 4.6.4 Sigortacılık ......................................................................................................................... 59 4.7 ENERJİ ................................................................................................................................. 59 4.8 DOĞAL KAYNAKLAR ve MADENCİLİK ................................................................................ 60 4.9 PARA ve SERMAYE PİYASALARI........................................................................................ 61 4.10 ÖZELLEŞTİRME ................................................................................................................. 62 4.11 EKONOMİYİ ETKİLEYEN veya KAMUOYUNDA TARTIŞILAN OLAYLAR ......................... 64 5. EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLER......................................................................................... 70 5.1 GENEL DURUM.................................................................................................................... 70 5.2 ÖDEMELER DENGESİ ve SERMAYE HAREKETLERİ ......................................................... 71 5.2.1 Cari İşlemler Dengesi ......................................................................................................... 71 5.2.2 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ............................................................................. 72 5.3 YIL İÇİNDE ALINAN EKONOMİK ÖNLEMLER ..................................................................... 74 5.4 DIŞ TİCARET ........................................................................................................................ 77 5.4.1 Genel Durum ...................................................................................................................... 77 5.4.2 Dış Ticaret Mevzuatı .......................................................................................................... 78 5.4.3 Tarife Dışı Engeller............................................................................................................. 79 5.4.4 Anti-Damping Uygulamaları................................................................................................ 79 5.5 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ ............................................................................................ 79 5.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri....................................................................................... 80 5.5.2 Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret (1000 Euro) ................................................................... 82 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret .................................................. 87 5.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ........................................................................................... 89 5.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat-2009 (1,000 Euro) ........................................................................... 90 5.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat-2009 (1000 Euro) ............................................................................ 91 5.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı ........................................................................................ 92 (Milyon Euro)............................................................................................................................... 92 BÖLÜM II ......................................................................................................................... 94 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ .............................................. 95 1.1 EKONOMİK İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ve GELİŞMELER ....................................... 95 1.2 TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ........................................................................... 96 1.2.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi .................................................................................................... 96 1.2.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ................................................................. 100 1.2.3 Diğer Temas ve Görüşmeler ........................................................................................... 102 1.2.4 2005-2009 Arasında Fuarlara Milli Düzeyde Katılım ....................................................... 107 1.3 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ ..................................................................................... 108 1.3.1 Yunanistan’a Başlıca Sektörel İhracat ............................................................................ 108 Atina Ticaret Müşavirliği 2 1.3.2 Yunanistan’dan Başlıca Sektörel İthalat.......................................................................... 108 1.3.3 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’dan İthalat ............................................................. 109 1.3.4 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’a İhracat ................................................................ 111 1.3.5 Maddelere Göre İhracat Değerleri .................................................................................. 113 1.3.6 Maddelere Göre İthalat Değerleri.................................................................................... 117 1.4 TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR .............................................. 125 1.4.1 Ticari Engeller (Sektörel) ................................................................................................ 125 1.4.2 İthalat Mevzuatı .............................................................................................................. 125 1.4.2.1 Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı .......................................................................... 125 1.4.2.2 Genel Olarak Gümrük Vergileri ................................................................................ 126 1.4.2.3 KDV ve Diğer Vergiler ............................................................................................. 126 1.4.2.4 Tarife Dışı Engeller .................................................................................................. 126 1.4.3 Yunanistan’da Marka Tescili ........................................................................................... 127 1.4.4 Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı ............................................................................. 127 1.4.5 Etiketleme ve Standartlar................................................................................................ 127 1.4.6 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu ....................................................................................... 128 1.4.7 Ticarette Uygulanan Standartlar ..................................................................................... 131 1.4.8 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) ...................................................................... 132 1.4.9 Serbest Bölgeler ve İlgili Mevzuatı .................................................................................. 133 1.4.10 Yatırım Teşvikleri ............................................................................................................ 134 1.5 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR...................................................................................... 136 1.6 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR ......................................................... 137 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER ve FAYDALI BİLGİLER ............................................................. 138 2.1 Tespitler ve Görüşler ........................................................................................................... 138 2.2 İş Görüşmesi Yaparken () .................................................................................................... 140 2.3 Faydalı Bilgiler..................................................................................................................... 141 2.3.1 Hava Durumu ................................................................................................................... 141 2.3.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri ...................................................................................... 141 2.3.3 Vize ve Seyahat ............................................................................................................... 142 2.3.4 Başlıca Gazete ve Dergiler ............................................................................................... 144 2.3.5 Kambiyo Denetimi ............................................................................................................ 146 2.3.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları()............................................................................................ 146 2.3.7 Tercümanlar () .................................................................................................................. 147 2.3.8 Adresler ve Haberleşme ................................................................................................... 148 2.3.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ()........................................................ 149 2.3.10 Bakanlıklar ve Adresleri .................................................................................................. 150 2.3.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar ................................................................................. 150 Atina Ticaret Müşavirliği 3 2.3.12 Çeşitli Bağlantılar ........................................................................................................... 150 TABLO-ŞEKİL ve HARİTALAR 11. Yüzyılda Bizans İmparatorluğu .......................................................................................... 1. ve 2. Balkan Savaşlarında Sınırlar ...................................................................................... 1993-2007 Arasındaki Seçimlerin Sonuçları ............................................................................ Parlamentodaki Partiler ve Liderleri ......................................................................................... Cumhurbaşkanı, Maclis Başkanı ve Kabine Üyeleri ................................................................ Bazı Bakanlıklarda Bakan Yardımcıları ................................................................................... Yunanistanda Bölgeler ve Başkentler ...................................................................................... Cumhurbaşkanı Karolos Papoulias ......................................................................................... Başbakan Yorgos Papandreu .................................................................................................. Dışişleri Bakanı Dimitris Droutsas ........................................................................................... Dışişleri Bakan Yrd. Spyros Kouvelis....................................................................................... Maliye Bakanı Yorgos Papakonstantinou ................................................................................ Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanı Louka Katseli ........................................................... YDP Lideri Antonis Samaras ................................................................................................... Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar ...................................... Yunanistan’ın Sınırları ve Türk-Yunan Sınır Kapıları ............................................................... Başlıca Adalar .......................................................................................................................... Bazı Şehirlerde Hava Sıcaklıkları Ortalaması .......................................................................... Yunanistan Haritası ................................................................................................................. Yunanistan Nüfus Verileri ve Nüfus Kompozisyonu ................................................................ Başlıca Şehirlerde Nüfus ......................................................................................................... Türkiye ve Yunanistan’a Ait Çeşitli Demografik Göstergeler ................................................... Yurtdışındaki Yunanlı Nüfusun Başlıca Ülkelere Dağılımı ....................................................... Toplam İşgücü ve İşsiz Sayısı ................................................................................................. Çalışanların Yaş Gruplarına Göre Başlıca Sektörlere Dağılımı ............................................... Cinsiyet ve Eğitime Göre İşgücü ve İşsizlik Oranları ............................................................... Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranları ...................................................................................... Türkiye ve Yunanistan’da İşsizlik Oranları ............................................................................... Bölgelere Göre İşsizlik Oranları ............................................................................................... Bazı Ülkelerde Aylık Asgari Ücret ............................................................................................ Eğitim ve Sağlık İstatistikleri .................................................................................................... İnsani Gelişme Endeksi ........................................................................................................... Ekonomik Büyüme ................................................................................................................... Cari Fiyatlarla GSYİH .............................................................................................................. GSYİH Bileşenler ve Sektörler ................................................................................................. AB Üyesi Bazı Ülkeler ve Türkiye’nin 2009 GSYİH’sı .............................................................. Kişibaşı GSYİH ........................................................................................................................ Enflasyon ................................................................................................................................. Cari Açık .................................................................................................................................. Cari Açık ve Kamu Borç Stoku ................................................................................................ Bütçe Rakamları ...................................................................................................................... Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanlar ................................................................ Hayvan Sayısı ve Başlıca Tarımsal Üretim ............................................................................ Sanayi Üretim Endeksleri ........................................................................................................ Karayolları Haritası .................................................................................................................. Yunanistan’da Demiryolları Hatları .......................................................................................... 11 12 15 15 16 16 17 18 18 19 19 20 20 21 22 25 26 26 27 28 28 29 29 30 30 31 31 32 32 33 34 35 44 45 46 46 47 48 48 48 48 49 49 50 51 52 Atina Ticaret Müşavirliği 4 Başlıca Limanlar ...................................................................................................................... Telekomünikasyona İlişkin Çeşitli Veriler ................................................................................. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim .............................................................................. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri ............................................................................................... Konaklama İstatistikleri ............................................................................................................ İnşaat İzinleri ............................................................................................................................ Enerji Tüketimi ......................................................................................................................... Enerji İstatistikleri ..................................................................................................................... Para ve Sermaye Piyasalarına İlişkin Tablolar......................................................................... 2004-2009 Arasında Yunanistan’da Gerçekleştirilen Başlıca Özelleştirmeler ......................... Ödemeler Dengesi ................................................................................................................... Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları .................................................................................. Dış Ticaret İstatistikleri ............................................................................................................. Dış Ticaretin AB ve 3. Ülkelere Göre Dağılımı ........................................................................ Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret ........................................................................................... Yunanistan’ın İthalatında İlk 40 Ülke ....................................................................................... Yunanistan’ın İhracatında İlk 40 Ülke ...................................................................................... Ülke ve Ekonomik Topluluklara Göre İthalat ............................................................................ Ülke ve Ekonomik Topluluklara Göre İhracat .......................................................................... Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ................................................................................................ Başlıca Maddelere Göre İthalat ve İhracat .............................................................................. Mal ve Hizmet Ticareti ............................................................................................................. Mal ve Hizmet Ticareti Grafik ................................................................................................... Yunanistan’daki Türk Yatırımları .............................................................................................. Türkiye ile Yunanistan Arasındaki Dış Ticaret ......................................................................... Genel İhracat ve Yunanistan’a Yapılan İhracattaki Değişim .................................................... Geniş Ekonomik Grupların Sınıflandırmasına Göre Dış Ticaretimiz ........................................ Kara Ulaştırması İstatistikleri ................................................................................................... Türkiye’yi Ziyaret Eden Yunanlı Turist Sayısı .......................................................................... Yunanistan’da Düzenlenen Fuarlara Katılım ........................................................................... Başlıca Sektörel İhracat ve İthalat ........................................................................................... Başlıca Maddelere Göre İthalat ............................................................................................... Başlıca Maddelere Göre İhracat .............................................................................................. SITC Sınıflandırmasına Göre Yunanistan’a İhracat ................................................................. SITC Sınıflandırmasına Göre Yunanistan’dan İthalat .............................................................. Başlıca İhracatçı Firmalarımız ................................................................................................. Başlıca İthalatçı Firmalarımız .................................................................................................. İş Yapma Kolaylıkları ............................................................................................................... Yatırım Teşvikleri İçin Bölgeler ................................................................................................ Yıl İçinde Açılan Fuarlar ........................................................................................................... Başlıca Ekonomik ve Ticari Kuruluşlar .................................................................................... Havayolu Seferleri ................................................................................................................... Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe ......................................................................................... Başlıca Gazete ve Dergiler ...................................................................................................... İş Dünyası Dergi ve Gazeteleri ................................................................................................ Avukatlar ve Hukuk Büroları .................................................................................................... Tercümanlar ............................................................................................................................. Çeşitli Adresler ......................................................................................................................... Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ................................................................. Bakanlıklar ve Adresleri ........................................................................................................... Yararlı Olabilecek Telefon Numaraları...................................................................................... 53 55 55 56 56 57 59 60 61 64 71 72 80 81 82 84 85 87 88 89 90 90 90 96 98 99 100 101 104 107 108 109 111 115 119 121 123 128 135 136 137 142 143 144 145 146 147 148 149 150 150 Atina Ticaret Müşavirliği 5 Çeşitli Internet Bağlantıları ....................................................................................................... 150 BÖLÜM I Atina Ticaret Müşavirliği 6 1. GİRİŞ 1980’lerin başı Türkiye ve Yunanistan’ın siyaset ve ekonomisi için bir anlamda milat olarak kabul edilmektedir. Türkiye 24 Ocak 1980’de ithal ikamesine dayalı kalkınma modelinden vazgeçerek ihracata dayalı büyüme stratejisini uygulamaya koymuştur. Yunanistan’da ise askeri cuntanın izleri henüz silinmeden 1981 yılında AB’ye tam üye olmuş ve gerek siyasi gerekse ekonomik anlamda yeni bir dönem başlamıştır. İki ülke arasında devam eden anlaşmazlıkların çözümü için Davos görüşmeleri de dahil olmak üzere yapılan çeşitli girişimler uzunca süre sonuçsuz kalmış, olumlu ilişkiler ancak 1999’dan sonra başlamıştır. Yaklaşık 10 yıl sonra gelinen noktada mevcut sorunların çözüldüğü gibi bir iddia ne kadar gerçekçi olmayacaksa sorunların bir anlamda buzdolabına kaldırıldığı da o kadar kabul gören bir görüştür. 2008 sonunda iki ülke arasındaki ticaretin 3.5 Milyar $’ı aşması, her yıl yarım milyon Yunanlının başka bir ifade ile nüfusun % 5’inin Türkiye’yi ziyaret etmesi, Türkiye’deki Yunan yatırımlarının 5 Milyar $’ı aşması, Yunan Milli Bankası’nın Finansbank’ı satın almak için gerçekleştirdiği sermaye ihracının Yunanistan tarihinin en büyük rakamı olması ve çoğaltılabilecek benzeri örnekler hem ilişkilerin geldiği yer açısından hem de sorunların uzun bir müddet daha buz kalıplarında tutulacağına ilişkin beklentilerin önemli göstergeleridir. İhracatçılarımızın başta kalite ve standartlar olmak üzere uluslararası pazarlamanın sürekli değişim içindeki dinamiklerine gösterdikleri uyum Yunanistan’a yönelik ihracatımızda da 1999 sonrasında hızlı bir büyüme yaşanmasını sağlamıştır. Diğer taraftan bu büyümenin kalıcı olması için ilgili tüm kesimlere büyük görevler düşmektedir. ABD’de özellikle konut kredilerinin geri dönüşlerinde yaşanan sorunlarla başlayan, bir anlamda güvensizlik boyutuna dönüşerek 1929 ekonomik buhranı ile dahi mukayese edilen finansal kriz, uluslararası piyasalarda olduğu gibi Yunanistan’da da dalgalanmalara ve yeni risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. 2009 sonunda Dubai World’ün yaklaşık 60 Milyar Dolara varan borcunu erteleme isteğinin hemen ardından ekonomi çevrelerini kaygılandıran bir başka gelişme Yunanistan’dan gelmiştir. Açıklanan borç ve bütçe açığının vardığı boyutun bir domino etkisi yaratmasından korkan AB harekete geçerek Yunanistan ekonomisini yakınen izlemeye almış ve Mayıs ayında Yunanistan’a 30 Milyarı IMF’den olmak 110 Milyar Euro kredi açılmıştır. Petrol ve emtia fiyatlarında yaşanan volatililere likidite sıkıntısının eklendiği ve durgunluğun bir çok ülke tarafından resmen kabul edildiği dönemde rekabet, amansız olarak nitelendirilebilecek bir yapıya dönüşmüştür.Bu nedenle riskin minimize edilmesine ve belirsizliğin ortadan kaldırılmasına yönelik bilgilendirmenin, zamanında ve doğru olarak sunulması kaydıyla, olağandışı bu dönemde ayrı bir önemi bulunmaktadır. Bu raporda Yunanistan’ın sosyal, ekonomik ve ticari konumunu ve Türkiye ile olan ekonomik ve ticari ilişkilerini başta ihracatçılarımız olmak üzere ilgili kesimlere aktararak karar alma sürecine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. AB üyesi olmakla beraber istatistiki veri temini konusunda yaşanan güçlükler ve elektronik ortamda sunulan verilerin birçoğunun da Yunanca olması nedeniyle sunulan bilgilerin okuyucular için önemli bir rehber olduğu düşünülmektedir. Son olarak raporda yer almayan hususlar için www.musavirlikler.gov.tr bağlantısında yer alan bilgiler incelenmeli ve ihtiyaç duyulması halinde e-posta yoluyla ([email protected] veya [email protected]) Müşavirliğimize başvurulmalıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 7 2. SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER 2.1 ÜLKE KİMLİĞİ Devletin Adı Başkent Yunanistan Atina Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet Resmi Dil Yunanca Dini Ortodoks Hıristiyanlık Para Birimi € / $ Paritesi Euro (€) EU,UN,NATO,OECD, BSEC, EBRD, FAO, IFC, ILO, IMF, IEA,UNESCO,HO, WTO, INTERPOL, IBRD, OSCE 1,30 (Mayıs 2010) Yüzölçümü 131,957 km2 Coğrafi Konum 19° -29° doğu boylamı ve 34° - 41° kuzey enlemi Komşuları Türkiye, Bulgaristan, Makedonya ve Arnavutluk Sınır Uzunluğu 1,180 Km ( Türkiye - 203 Km) Kıyı Uzunluğu 13,676 Km (Adalar Dahil ) Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar Nüfus (2009) Toplam 11.2 milyon Kadın 5.67 milyon Erkek 5,53 milyon Nüfus Dağılımı (2009) Nüfus Yapısı (2009) % 75 Kent, % 25 Kır 0-14 Yaş % 14.3 15-64 Yaş % 67.1 65 ve Üzeri % 18.6 Yıllık Nüfus Artışı (2009) % 0.3 Nüfus Yoğunluğu (2009) 84 kişi / km2 Mesai Saatleri ve Günleri 07:30 – 15:00 ; Pazartesi - Cuma Büyük Kentler Atina,Selanik, Patra, Irakliyon,Volos ve Larissa Büyük Limanlar Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Volos, Korfu, Dedeağaç, Elefsina, Zaman Dilimi GMT+ 2 (Türkiye ile aynı) Haftalık Çalışma Saati Telefon Kodu 40 1 Ocak,6 Ocak, 15 Şubat (değişiyor), 25 Mart, 2-5 Nisan (Paskalya),1 Mayıs,24 Mayıs(değişiyor) , 15 Ağustos, 28 Ekim, 24-26,31 Aralık + 30 Ölçü Birimi Metrik HDI (İnsani Gelişme Endeksi ) 0.942-25.Sıra Resmi Tatil Günleri (2010) Atina Ticaret Müşavirliği 8 2.2 SOSYAL GÖSTERGELER - 2009 Ortalama Ömür Ortalama 79.4 Kadın 82.0 Erkek 77.0 % 98 Yüksek Öğretim Okul Sayısı 21 Yüksek Öğretim Öğrenci Sayısı 172,000 Hastane ve Klinik Sayısı 317 (141 Devlet, 170 Özel) Doktor Başına Nüfus 40,000 Bin Kişide / Bin Kişiye Düşen Okuma Yazma Oranı Otomobil 388 Sabit Telefon Hattı 560 Mobil Telefon Hattı 1070 Televizyon 1000 Bilgisayar 90 Internet Kullanan Geniş Internet Bağlantısı 230 90 Gelen Turist Sayısı 14.9 Milyon Eğitim Harcamaları/GSYİH % 4.1 Sağlık Harcamaları / GSYİH % 10.0 Karayolu Uzunluğu 117,533 Km Demiryolu Uzunluğu 2,576 Km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi 5,363 kwh Aylık Asgari Ücret 1,214 Euro ( Brüt) / 800 Euro (Net) 2.3 EKONOMİK GÖSTERGELER-2009 237.5 Milyar € 331 Milyar $ GSYİH Artış Oranı - % 2.0 GSYİH Sektörel Paylar (2009) GSYİH Bileşenleri (2009) GSYİH (€) GSYİH ($) (SAGP) Nihai Tüketim 217.5 Milyar Euro Sabit Sermaye 43.1 Milyar Euro İhracat 14.4 Milyar Euro İthalat 48.1 Milyar Euro Tarım % 3.5 Sanayi % 14.6 Hizmetler % 81.9 Atina Ticaret Müşavirliği 9 21,100 Enflasyon Oranı (TÜFE) % 1.2 İşgücü 4,962,000 İşsizlik Oranı % 10.1 İşsiz Sayısı 505,000 Dış Ticaret (2009) Kişi Başına Gelir (€) İhracat 14.4 Milyar Euro İthalat 48.1 Milyar Euro Denge -33.7 Milyar Euro Toplam 62.5 Milyar Euro % 35 İhracat / GSMH % 6.1 İthalat / GSMH % 20.1 Dış Ticarette İlk Beş Ülke-2009 Almanya, İtalya, Fransa, Çin ve Hollanda İhracatta İlk Beş Ülke – 2009 Almanya, İtalya, GKRY, Bulgaristan, ve ABD İthalatta İlk Beş Ülke - 2009 Almanya, İtalya, Çin,G.Kore ve Fransa Türkiye İle Ticareti (2009) İhracat / İthalat İhracat 1,129 Milyon $ İthalat 1,634 Milyon $ Denge - 505 Milyon $ Toplam 2,763 Milyon $ 41.4 Milyar Euro Mal ve Hizmet İthalatı 62.4 Milyar Euro Cari İşlemler Dengesi 26.7 Milyar € ( 37.0 Milyar $ ) Cari İşlemler / GSMH % 11.2 Kamu Borç Stoku 272.5 Milyar Euro Kamu Borç Stoku/GSYİH % 114.6 D. Yabancı Sermaye Girişi 2.4 Milyar Euro D.Yabancı Sermaye Stoku 45 Milyar $ Bütçe (2009) Mal ve Hizmet İhracatı Giderler 84.8 Milyar Euro Gelirler 55.5 Milyar Euro Denge - 29.4 Milyar Euro Açık / GSYİH % 12.2 Turizm Gelirleri – 2009 10.4 Milyar Euro Petrol Üretimi Yok Petrol İthalatı -2009 17.7 Milyar $ Petrol İhracatı – 2009 3.1 Milyar $ Doğalgaz Üretimi Yok Atina Ticaret Müşavirliği 10 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER 3.1 TARİHÇE Antik Yunan tarihinin başlangıcı ile ilgili olarak değişik kaynaklar farklı bilgiler vermekle beraber tarihçilerin çoğunluğu ilk olimpiyatların M.Ö. 776’da Atina’da yapıldığı üzerinde mutabık kalmışlardır. M.Ö. 323 yılında Büyük İskender’in ölümüyle beraber Antik Yunan döneminin de sona erdiği yine genel kabul gören bir olgudur. M.Ö. 187 yılında başlayan Roma hakimiyeti imparatorluğun ikiye ayrıldığı M.S. 395 yılına kadar devam etmiş olup bu dönem aynı zamanda Helenistik Dönem olarak adlandırılır. Bizans İmparatorluğu’nun ilk hükümdarı Konstantin, 330 yılında Bizans’ı alarak ismini “Constantinople” yani “Konstantin’in Şehri” şeklinde değiştirmiştir. Son 3 yüzyılı gerileme dönemi olarak nitelendirilen yaklaşık 11 yüzyıllık imparatorluk tarihi; aynı zamanda dünya tarihinde yeni bir çağın başlangıcı olan 1453’te, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethiyle sona ermiştir. Rodos 1522’de, Sakız 1566’da, Kıbrıs 1571’de ve Girit 1669 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Resmi adı Helenik Cumhuriyeti olan modern Yunanistan’ın başlangıç tarihi, 400 yıla yakın süren Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetinden bağımsızlığını elde ettiği 1829 yılıdır. Ancak bundan önce 1815’te, İngiliz koruması altındaki İyonya Adaları Osmanlı Yönetiminden ayrılan ilk Yunan Bölgesi olmuştur. Yunanistan’ın bağımsızlığının dönemin büyük devletlerince, İngiltere, Fransa ve Rusya tarafından tanınmasının bedeli olarak ülkenin yeni kralı da yine bu ülkeler tarafından atanmış (Bavyera Prensi Otto) ve ülkenin babadan oğula geçme bir monarşiyle yönetilmesi kararlaştırılmıştır. 11. Yüzyılda Bizans İmparatorluğu Balkan savaşları ve I. Dünya savaşı sonunda sınırlarını yaklaşık 3 kat genişleten Yunanistan’ın bugünkü sınırları 12 adalar hariç olmak üzere 1923 Lozan Barış Antlaşması ile çizilmiş bulunmaktadır. II. Dünya Savaşı’nda Alman, İtalyan ve Bulgarlardan oluşan kuvvetlerin işgali ile ülke sıkıntılı bir dönemden geçmekle beraber savaşın sonunda, 1912’de İtalyanların yönetimine geçmiş olan 12 adalar İngilizler tarafından Yunanistan’a devredilmiştir. Yunanistan 1829-1974 arasında cumhuriyetçiler ile krallık yanlıları arasındaki çekişmeler ve iç savaşlar, Balkan Savaşları, I ve II.Dünya Savaşları ve askeri darbelerle 150 çalkantılı yıl geçirmiştir. Özellikle ordunun siyasete el koyma geleneği Yunanistan tarihinde en çarpıcı dönemlerin yaşanmasına neden olmuştur. 1843 ilk askeri darbenin gerçekleştiği yıldır. 1862 yılındaki ikinci darbe; daha önce anılan üç ülke tarafından atanan Kral Otto’nun yönetimi bırakmasına neden olmuştur. 1864’de Otto’nun ardından kral olan I.George 1913 yılında, bir meczup tarafından öldürülene kadar iktidarda kalmıştır. 1877-78 tarihlerinde Osmanlı’nın yenilgisi ile sonuçlanan Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Rusya’nın başta Bulgaristan olmak üzere Balkanlara yönelik stratejileri İngiltere ile birlikte diğer devletleri rahatsız etmiş ve Rusya’nın boğazlara yönelik emelleri nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu ile batılı devletler arasında imzalanan Antlaşma ile Kıbrıs’ın yönetimi İngilizlere devredilmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 11 1897 Nisanında Teselya’da Osmanlı İmparatorluğu ile Yunanistan arasında yaşanan savaştaki büyük bozguna rağmen diğer devletlerin araya girmesiyle Yunanistan büyük bir toprak kaybı yaşamamış ancak ülkede ekonomik durum daha da kötüye gitmiştir. 1890-1914 arasında yaklaşık 350 Bin Yunanlı başka bir ifade ile nüfusun yaklaşık altıda biri başta ABD olmak üzere ekonomik saiklerle diğer ülkelere göç etmiştir. 1909 yılında Albay Nikolas Zorbas önderliğindeki askeri cunta nedeni ile ülke içindeki dengeler yeniden alt üst olmuş ancak 1910 yılında yapılan seçimler sonunda ülke tarihinin en önemli siyaset adamlarından birisi olan Eleftherios Venizelos ezici bir çoğunlukla yönetime gelmiştir. 20. Yüzyılın başlarında Bulgaristan ve Sırbistan’ın Balkanlardaki genişleme çabalarına kayıtsız kalmayan Yunanistan, sınırların ve dengelerin değişmesine karşı çıkan İngiltere ve Fransa’ya rağmen sayılan ülkelerle birlikte artık dağılma sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu’na savaş açmış ve her üç ülke de çok kısa sürede büyük topraklar kazanmışlardır. Yunan ordusu öncelikle Selanik’i ele geçirmiş ardından Yunan donanması Sakız, Midilli ve Sisam adalarına girmiştir. 1. ve 2. Balkan Savaşlarında Sınırlar I. Balkan Savaşı sonunda beklentilerinin karşılanmadığını düşünen Bulgaristan; Yunanistan ve Sırbistan’a açtığı savaş sonunda beklemediği bir yenilgiye uğramış ve Yunanistan’ın sınırları Dedeağaç’a kadar genişlemiştir. Bu savaş sonunda ülkenin yüzölçümü yaklaşık % 75; nüfusu ise iki kat oranında büyümüştür. I. Dünya Savaşı başladığında Yunanistan yönetimi fikir ayrılığına düşmüştür. Kral Konstantin akrabalık bağlarının da etkisiyle Almanların tarafında yer alırken Venizelos İngiltere ve Fransa’nın bu savaştan galip çıkacağını düşünmüştür. Savaşın ilk yıllarını bu çalkantılarla ve tereddütlerle geçiren Yunanistan’da savaşın sonuna doğru yönetimi ele alan Venizelos ülkesini bu savaşa sokmuş ve savaşın galipleri arasında yerini almıştır. Venizelos; Barış Konferansında başta İstanbul olmak üzere İzmir ve Aydın gibi şehirlerin Yunanistan’a verilmesi gerektiğini ileri sürerken Yunan orduları İzmir’e asker çıkararak Anadolu’nun içlerine kadar ilerlemiş ancak Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğindeki Türk ordusu Yunanlıları yenilgiye uğratmıştır. Lozan barış görüşmeleri ile Yunanistan’ın bugünkü sınırları büyük oranda belirlenmiştir. Kaynak : www.tr.vikipedia.org Atina Ticaret Müşavirliği 1922 ile 1941 arasında ordunun siyaset üzerindeki etkisinin yoğun 12 olarak yaşandığı bir dönemin ardından başlayan II.Dünya Savaşı’nda Rusya’ya saldırmadan önce cephelerini sağlamlaştırmak isteyen Almanya, 1941’de Yunanistan’a girmiştir. 1944’e kadar sürdürdüğü işgal sırasında Almanya’nın ekonomik ve askeri politikaları neticesinde sadece 1942 yılında 100 Bin Yunan vatandaşı kıtlık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Savaşın ardından 1946-1949 arası dönem; Yunanistan tarihinin en karanlık dönemlerinden bir tanesi olmuş toplumsal bölünmenin boyutları iç savaşa kadar uzanmıştır. Venizelos yandaşları ile Venizelos karşıtlarının kavgası daha ileri giderek komünistlerle komünist olmayanların ideoloji kavgasına dönüşmüştür. Komünistlerin yenilgisi ile sonuçlanan iç savaşta yaklaşık 100 bin kişi ölmüş, 700 bin kişi evsiz kalmış, ülke uzunca bir süre refah ve huzura kavuşamamıştır. Arnavutluk, Yugoslavya ve Bulgaristan gibi komünist komşuları olan Yunanistan 1952 yılında Türkiye ile birlikte NATO’ya dahil olmuştur. 1967’de Albay George Papadopoulos liderliğindeki albaylar cuntası tarafından seçimlerin hemen arifesinde gerçekleştirilen darbeyle ülke bir kez daha sıkıntılı bir döneme girmiş, Yunanistan NATO üyeliğinden de ayrılmıştır. Cunta binlerce muhalifi hapse atarken bir o kadarını da üzerinde yerleşim olmayan ıssız adalara sürmüştür. 1974’de yapılan referandum sonucunda monarşik yönetim terk edilerek parlamenter sisteme geçilmiştir. Yurt dışında yaşayan Konstantin Karamanlis Yunanistan’a gelmiş ve yönetimin başına geçmiştir. Karamanlis iç politikanın yanı sıra dış politikaya özel bir önem vermiştir. Yunanistan 1980’de tekrar NATO ardından da 1981 yılında siyasi ve özellikle ekonomik kriterler açısından hazır olmamasına rağmen AB üyesi olmuş ve bu üyelik sayesinde siyasi istikrarla birlikte ve ekonomik büyüme başlamıştır. Yunanistan; 2001’de Avrupa Para Birliği’ne dahil olmuştur. 2004 yılında yapılan seçimleri Yeni Demokrasi Partisi kazanarak PASOK’un yaklaşık 20 yıllık iktidarına son vermiş, 2007’de yapılan seçimlerde de seçimlerden YDP galip çıkmıştır. 2009 Ekiminde yapılan erken seçimler sonucunda ise PASOK 5 yıl sonra yeniden iktidara gelmiştir. Yunanistan Tarihine İlişkin Kronoloji M.Ö. 10 - 8. yy M.Ö. 546 M.Ö. 490-479 M.Ö. 459-446 M.Ö. 431-404 M.Ö. 403 M.Ö. 360 M.Ö. 336 M.Ö. 323 M.Ö. 222 M.Ö. 146 M.S. 395 1018 1204 1453 1685-1699 Atina'nın önderliğinde birleşme Anadolu’daki Yunan kolonilerinin Persler tarafından işgali Perslerle Atina ve çevresinde yapılan savaşlar ve Perslerin Avrupa'dan çıkarılması Atina ve Sparta arasındaki savaşlar ve 30 yıllık barış dönemi Barış döneminin sona ermesi, Atina ile Mora yarımadası arasında savaşlar ve Atina'nın Sparta'yı işgali Atina'da demokrasinin kurulması. Makedonya Kralı II. Philip önderliğinde Yunan Birliğinin kuruluşu II. Philip'in ölümü ve yerine Büyük İskender'in geçmesi. (Yunan kaynakları, Makedon asıllı olan II. Philip ve oğlu Büyük İskender'i Yunan olarak tanıtmaktadır.) Büyük İskender'in ölümü ve Helenistik dönemin başlangıcı Yunanistan'ın Makedonya tarafından işgali Romalıların Korint'i işgali ve Yunanistan'ın Roma'ya tabi olması Gotların işgali Bulgar işgali Yunanistan'ın Franklar tarafından işgale uğraması Türklerin İstanbul'u alarak Bizans İmparatorluğu’na son vermesi ve Mora'da Türk yönetiminin başlangıcı Mora’nın Venedik işgaline uğraması Atina Ticaret Müşavirliği 13 1715 1770 1821 1827 1830 1833 1897 1912-1913 1913 1915 1917 1920-22 1924 1935 1936 1940 1941 1942-1945 1947-1949 1947 1967-1974 1974 1981 Mora'da Türk yönetiminin tekrar başlaması Türk ve Arnavut kontrolündeki yönetime karşı isyan Yunan bağımsızlık hareketlerinin başlangıcı Yunan Milli Hükümeti’nin kurulması II. Londra Konferansında Yunan Devleti’nin oluşumu Bavyera Prensi Otto'nun Yunanistan'a gelişi ve Atina'nın başkent oluşu Türk-Yunan Harbi ve Girit’e otonom yönetim hakkının verilmesi I. Balkan Harbi, Selanik’in Yunanistan tarafından ele geçirilmesi II. Balkan Savaşı, Girit ve bazı Ege adalarının Yunanistan tarafından ele geçirilmesi İttifak güçlerinin Selanik’te üs kurması Yunanistan’ın I. Dünya savaşına girmesi Yunanistan’ın Türkiye’yi istila girişimi ve Türkiye’den çıkarılması Halk oylaması ve Cumhuriyetin kuruluşu Monarşiye dönüş ve II. George’un kral olması General Metaksas’ın kral II. George tarafından başbakan olarak atanması Yunanistan’ın Arnavutluk’ta İtalya'ya karşı II. Dünya savaşına girmesi Almanların Yunanistan'ı işgali ve Girit savaşı Yunan kuvvetlerinin müttefikler safında yer alması İç savaş dönemi Oniki adaların Yunanistan’a devri Askeri diktatörlük dönemi Cumhuriyetin yeniden kurulması Yunanistan’ın AB’ye üyeliği 2000 SONRASI 2001 2002 2002 2004 2004 2004 2005 2005 2006 2007 2007 2007 2008 2008 2009 2009 Avrupa Para Birliğine girmesi Türk ve Yunan Hükümetlerinin doğalgaz boru hattı inşasına karar vermesi 17 Kasım Örgütü’nün lider ve üyelerinin yakalanarak ömür boyu hapse mahkum edilmesi YDP’nin seçimleri kazanarak 20 yıllık PASOK iktidarına son vermesi Olimpiyat Oyunlarının Atina’da düzenlenmesi Avrupa para birliğine girişi sırasında milli gelir hesapların manipüle edildiğinin tespiti üzere AB tarafından uyarılması Yüksek enflasyon ve işsizlik nedeniyle tüm ülke genelinde yoğun olarak yaşanan grevler AB Anayasasının onaylanması Rusya, Bulgaristan ve Yunanistan arasında Rus petrollerinin Dedeağaç üzerinden Avrupa’ya taşınması için boru hattı kurulmasına ilişkin anlaşma Atina’daki ABD büyükelçiliğine roketle saldırı Erken Seçim kararı Yeni Demokrasinin seçimleri tekrar kazanması Makedonya’nın NATO’ya üyeliğinin vetosu Atina’da onbeş yaşında bir gencin polisçe öldürülmesi ile başlayan olaylar Kabine Değişikliği Erken Genel Seçimler Atina Ticaret Müşavirliği 14 3.2 SİYASİ ve İDARİ DURUM Yunanistan’da tıpkı Türkiye gibi güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak yasama, yürütme ve yargı organlarının görev ve yetkileri anayasada düzenlenmiştir. 3.2.1 Yasama Parlamenter bir cumhuriyet olan Yunanistan’da anayasa 1975 yılında kabul edilmiş, 1986 ve 2001’de iki değişiklik yapılmıştır (http://www.hri.org/docs/syntagma/). Devletin en üst temsilcisi konumundaki cumhurbaşkanı parlamento üyeleri arasından 5 yıllığına seçilmekte ve aynı görevi en fazla iki dönem yapabilmektedir. 1986 yılındaki anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanının yetkileri daraltılmış bulunmaktadır. Bir başka ifade ile cumhurbaşkanlığı sembolik bir makam olmuştur. Karolos Papoulias 2005 yılında yapılan seçimlerin ardından ilk kez bu görevi yürütmekte olup, cumhurbaşkanlığı seçimleri 2010 yılında yapılacaktır. Parlamentoda 300 sandalye bulunmaktadır. 4 yılda bir yapılan Yunanistan’da Avrupa’daki seçimlerde Avrupa’daki en karmaşık sistemlerden bir tanesi en karmaşık seçim uygulanmaktadır. 2004 yılında seçim kanunlarında yapılan bir sistemlerinden bir tanesi değişiklikle 260 sandalye % 3 ülke barajını aşan partilerin oy uygulanmaktadır. oranlarına göre dağılmakta, kalan 40 sandalye ise seçimden birinci çıkan parti için ayrılmaktadır. Bu durumda seçim sonuçlarındaki % 5’lik bir fark parlamentoda % 40’ları aşan bir temsil farkı sonuçlanabilmektedir. ile 16 Eylül 2007’de yapılan genel seçimler sonucunda çoğunluğu % 41.8 oy oranı ile merkez sağ kanattaki Yeni Demokrasi Partisi (YDP) kazanmış ve 152 milletvekili ile temsil hakkı kazanmıştır. Yaklaşık 2 sene sonra 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan erken genel seçimlerde ise PASOK beklentilerin de üzerinde % 43.9 oy alarak 160 milletvekili ile iktidara gelmiştir.Seçmenler; ana muhalefet görevini ise seçimlerde % 33.5 oy oranı ile 91 milletvekili çıkaran YDP’ye tevdi etmiştir. Rakamlardan da görüleceği üzere ülke genelinde alınan oylarda yaklaşık 10 puanlık fark milletvekili sayısına % 75 fark olarak yansımıştır. 1996-2009 Arasındaki Seçimlerin Sonuçları Partiler 2009 2007 2004 2000 1996 Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv PASOK 43.9 160 38.1 102 40.5 117 43.8 158 41.5 162 YDP 33.5 91 41.8 152 45.4 165 42.7 125 38.2 108 KKE 7.5 21 8.2 22 5.9 12 5.5 11 5.6 11 SYRİZA 4.6 13 5.0 14 3.3 6 3.2 6 5.1 10 LAOS 5.6 15 3.8 10 2.2 - - - - - Yunanistan’da yerel seçimler 4 yılda bir yapılmakta ve hem valiler hem de belediye başkanları bu seçimlerle belirlenmektedir. Yerinden yönetim ilkesine önem verilen ülkede, yerel seçimler; en son 2006 yılında yapılmıştır. Parlamentodaki Partiler ve Liderleri PASOK – Pan-Helenik Sosyalist Hareket (Merkez Sol) Yorgos Papandreu YDP - Yeni Demokrasi Partisi (Merkez Sağ) Antonis Samaras KKE – Yunanistan Komünist Partisi (Sol) Aleka Papariga SYRIZA- Radikal Sol İttifakı (Sol) Aleksis Tsipras LAOS – Halkçı Ortodoks Teyakkuz (Sağ) Yorgos Karatzaferis Atina Ticaret Müşavirliği 15 3.2.2 Yürütme Yunanistan’da yürütme yetkisi Hükümet tarafından kullanılmaktadır. Parlamentodan güvenoyu almak zorunda olan hükümet anayasa ve kanunlar çerçevesinde politika belirlemekte ve yürütmeyi sağlamaktadır. Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Kabine Üyeleri Cumhurbaşkanı Karolos Papoulias Meclis Başkanı Filippos Petsalnikos Başbakan Yorgos Papandreou İçişleri Ademi Merkeziyet ve E-Devlet Bakanı Giannis Ragousis Maliye Bakanı Giorgos Papakonstantinou Dışişleri Bakanı Yorgos Papandreou Milli Savunma Bakanı Evangelos Venizelos Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanı Louka Katseli Çevre Enerji ve İklim Değişikliği Bakanı Tina Birbili Eğitim Hayat boyu Öğrenme ve Dinişleri Bakanı Anna Diamantopoulou Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanı Dimitris Reppas Çalışma ve Sosyal Sigortalar Bakanı Andreas Loverdos Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanı Mariliza Ksenogiannakopoulou Zirai Kalkınma ve Gıda Bakanı Katerina Batzeli Adalet Şeffaflık ve İnsan Hakları Bakanı Haris Kastanidis Kamu Güvenliği Bakanı Mihalis Hrisohoidis Kültür ve Turizm Bakanı Pavlos Geroulanos Başbakan Yardımcısı Theodoros Pangalos Devlet Bakanı Haris Bamboukis Devlet Bakan Yardımcısı ve Basın Sözcüsü Giorgos Petalotis Bazı Bakanlıklarda Bakan Yardımcıları Maliye Bakanlığı Filippos Sahinidir Ekonomi Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı Stavros Arvanitakis, Markos Bolaris Dışişleri Bakanlığı Dimitris Droutsas, Spyros Kouvelis (Ticaretten Sorumlu) Zirai Kalkınma ve Gıda Bakanlığı Mihalis Karhimakis İçişleri Ademi Merkeziyet ve E-Devlet Bakanlığı Theodora Tzakri, Giorgos Dolios Milli Savunma Bakanlığı Panos Beglitis Atina Ticaret Müşavirliği 16 Yunanistan’da Bölgeler ve Başkentler Bölge Başkent 1- Attika Atina 3,808 km² 3,761,810 2- Merkez Yunanistan Lamia 15,549 km² 605,329 3- Merkez Makedonya Selanik 18,811 km² 1,871,952 4-Girit (Crete) Iraklio 8,259 km² 601,131 5-D. Makedonya ve Trakya Kavala 14,157 km² 611,067 6-Epir Yanya 9,203 km² 353,820 7-İyonya Adaları Korfu 2,307 km² 212,984 8-Kuzey Ege Midilli 3,836 km² 206,121 9-Mora (Peloponnese) Kalamata 15,490 km² 638,942 10-Güney Ege Ermoupoli 5,286 km² 302,686 11-Tesalya Larisa 14.037 km² 753,888 12-Batı Yunanistan Patras 11,350 km² 740,506 13-Batı Makedonya Kozani 9,451 km² 301,522 * Aynaroz (Özerk) Karyes 390 km² 2,250 13 Aynaroz 11 8 2 7 Nüfus 5 3 6 Yüzölçümü 12 1 9 10 4 Atina Ticaret Müşavirliği 17 BAZI LİDER VE BAKANLARIN ÖZGEÇMİŞLERİ Cumhurbaşkanı: Karolos PAPOULIAS 4 Haziran 1929’da Yanya’da doğmuştur. Atina ve Münih Üniversitelerinde Hukuk Fakültesi’nde okumuştur. Ortaokul son sınıfta Alman işgaline karşı direnişçilere katılmıştır. 1967'de darbeyle işbaşına gelen Cunta’ya karşı vermiş olduğu mücadeleden dolayı, aynı yıl, sürgünde bulunduğu Almanya’da “Yurtdışı Demokratik Sosyalist Birliği”nin kuruluşunda belirleyici rol oynamış ve Birliğin Genel Sekreterlik görevini üstlenmiştir. Yunanistan'da demokrasiye geçilmesi üzerine, 1974'de PASOK’a katılmış ve Merkez Komitesi üyeliğine seçilmiştir. 1975-1985 döneminde partinin Uluslararası İlişkiler Komitesi Sekreterliği görevini yürütmüştür. 1976-1980 döneminde PASOK Koordinasyon Komitesi üyeliği görevini de üstlenmiştir. İlk kez 1977 yılında Yanya’dan milletvekili seçilmiştir. PASOK’un kurucusu Andreas Papandreu’nun çok yakın çalışma arkadaşı olan Papoulias, 1981 yılında Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevini üstlendiği tarihten itibaren PASOK Hükümetlerinin dış politikasının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır. 19841985 döneminde Dışişleri Bakan Yardımcılığı, 1985-1989 ile 1993-1996 dönemlerinde Dışişleri Bakanlığı görevini üstlenmiştir. 1989'da Ksenofon Zolotas’ın geniş tabanlı koalisyon hükümetinde Milli Savunma Bakan Yardımcılığı’na getirilmiştir. 24 Eylül 1990 tarihinde yapılan PASOK İkinci Kongresi'nde Merkez Komitesi üyeliğini sürdürmüştür. 1995’de PASOK Yönetim Kurulu’na ve ardından Siyasi Sekreterlik üyeliğine seçilmiştir. 1996 'da Meclis Dış Politika ve Savunma Komisyonu Başkanlığı’na getirilmiş ve bu görevini Mart 2004 genel seçimlerine kadar sürdürmüştür. İlk kez 2005 yılında cumhurbaşkanı olan Karolos Papoulias, 2010 yılında yeniden seçilmiştir. Maria Panu ile evlidir ve üç kız çocuğu babasıdır. Başbakan: Yorgos PAPANDREU 16 Haziran 1952’de Yunanlı baba ve Amerikalı ABD’de doğmuştur. Yunanistan’a ilk kez 7 yaşında ayrılmıştır. Kanada, İsveç, İngiltere görmüş, son olarak Amherst’de (ABD) tamamlamıştır. annenin oğlu olarak yaşında gelmiş 15 ve ABD’de eğitim hukuk doktorasını 1981 yılında babasının başbakan olduğu dönemde milletvekili seçilmiş, 1984’de partinin merkez yönetim kurulu üyesi olmuş, 1988’de ise Kültür Bakanlığı görevini yürütmüştür. İngilizce, Fransızca ve İsveççe bilen Papandreu 1993 yılında Bakan yardımcısı olarak görev yaptığı Dışişleri Bakanlığı koltuğuna 19992004 arasında oturmuştur. Papandreu’nun Dışişleri bakanlığı döneminde Türk-Yunan ilişkilerinde dönemin dışişleri bakanı merhum İsmail Cem ile kurduğu dostluğunda etkisiyle belirgin bir yumuşama olmuştur. 2004 yılında yapılan seçimlerde PASOK’un iktidarı kaybetmesi üzerine Kostas Simitis’in istifasının ardından parti başkanlığına seçilmiştir. 2007’de yapılan parti seçimlerinde başkanlık görevini yenileyen Papandreou 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan erken seçimleri PASOK partisinin Atina Ticaret Müşavirliği 18 kazanmasını takiben Başbakan olmuştur. Papandreou aynı zamanda geçici olarak Dışişleri Bakanı görevini de yürütmektedir. 2005 yılında Sosyalist Enternasyonal’e başkan yardımcısı, 2006 yılında ise başkan olmuştur. Papandreu bu görevini Ocak 2010 itibariyle devam ettirmektedir. Siyaset öncesinde çeşitli uluslararası kuruluşlarda çalışmalarda bulunmuş ve özellikle insan hakları alanı başta olmak üzere 20’den fazla ödüle layık görülmüştür. İlk evliliğinden bir oğlu bulunan Papandreu’nun ikinci eşi Ada’dan bir kız çocuğu bulunmaktadır. Dışişleri Yardımcı Bakanı: Dimitris Droutsas Dimitris Droutsas 5 Ağustos 1968 Lefkoşe doğumludur. Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki üniversite öğrenimini tamamladıktan sonra 1994 yılında Viyana Ekonomi Üniversitesi Avrupa Konuları Araştırma Merkezinde AB Mevzuatı profesör yardımcılığı görevini üstlenmiştir. Buna paralel olarak, 1998 yılından itibaren sonraları Avusturya Başbakanı olan o dönemin Dışişleri Bakanı Wolfgang Schüssel’in ekibinde hukuk danışmanlığı görevini yürütmüştür. Eylül 1999’da Yunan Dışişleri Bakanlığı’nda Yorgos Papandreou’nun Özel Danışmanı görevini üstlenmiştir. Özel olarak yürüttüğü danışmanlık görevleri arasında Kıbrıs’ın AB üyeliği, Türkiye ile Yunanistan arasındaki yakınlaşma ve Avrupa Birliği’nin kurumsal konuları yer almıştır. Mart 2004’den itibaren PASOK başkanı ve Sosyalist Enternasyonel Başkanı olan Yorgos Papandreou’nun Diplomatik Bürosunun müdürlüğünü yürütmüştür. Mart 2008’den itibaren ise PASOK liderinin Sosyalist Enternasyonel Başkanlığı çerçevesinde dünya medyasındaki temsilciliği görevini yürütmüştür. Mayıs 2008’de PASOK’un Dış Politika ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Sekreteri görevine tayin edilmiştir. Gerek Yunanistan’da gerekse yurtdışında AB Mevzuatı, Uluslararası ve Avrupa Ticaret Hukuku, Dış Politika ve Savunma Politikası konularında birçok kitap ve makalesi mevcuttur. Almanca, İngilizce, Fransızca ve Rusça bilen Droutsas gazeteci Fei Karaviti ile evlidir. Dışişleri Bakan Yardımcısı: Spyros Kouvelis Atina 1964 doğumludur. Atina Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ekonomi Bölümü mezunudur. İngiltere’de Reading Üniversitesinde Tarım ve Çevre Ekonomisi alanında master yapmıştır. Ekim 2009’da Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevini üstlenmiş olup aynı zamanda dış ticaretten sorumludur. 4 Ekim 2009 seçimlerinde PASOK’dan adaylık koyarak Atina birinci bölgeden milletvekili seçilmiştir. İlk kez 2007 genel seçimlerinde PASOK’un ülke kontenjanından milletvekili seçilmiştir. 2007-2009 döneminde PASOK’un Çevre ve İskan Siyasi Temsilciliği görevini yürütmüş olup, aynı zamanda Yunanistan-Fransa, Yunanistan-Hindistan, YunanistanAzerbaycan Meclis Dostluk Gruplarında üye olarak yer almıştır. Ayrıca Çevre Bayındırlık ve Kamu Projeleri Bakanlığı Meclis Çalışma Grubunda yedek konuşman olarak görev yapmıştır. 1991-1997 ve 2001-2007 dönemlerinde çevre konularında Birleşmiş Milletler, WWF vb. uluslararası örgüt ve sivil toplum kuruluşlarında görev yapmıştır. 1997-2001 döneminde ise Çevre Bayındırlık ve Kamu Projeleri Bakanlığı Bakan Yardımcısı danışmanlığı görevini yürütmüştür. Çok iyi derecede İngilizce ve Fransızca, iyi derecede İtalyanca bilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 19 Maliye Bakanı: Yorgos Papakonstantinou 1961 Atina doğumludur. London School of Economics’de ekonomi alanında eğitim görmüştür. New York Üniversitesi Ekonomi Fakültesinde master yapmış, devamında ise 10 yıl boyunca Fransa’da OECD’de çalışmıştır. 1998 yılında Yunanistan’a dönmüş ve Başbakan Kostas Simitis’in Bilgi Toplumu proje danışmanlığını yapmıştır. 2000-2002 döneminde Ekonomi ve Maliye Bakanlığında Bilgi Toplumu Özel Sekreterliği görevini yürütmüştür. 2002-2004 döneminde Mali Bilirkişiler Kurulu üyeliği, OTE – Yunan Telefon Kurumu Yönetim Kurulu üyeliği ve AB Ekonomi Politikası Komisyonunda Yunanistan temsilciliği görevlerini yürütmüştür. 2003 yılında Yunanistan’ın AB başkanlığı döneminde, Avrupa ekonomik ve sosyal reformlar programı olan “Lizbon Süreci” koordinatörü olarak görev yapmıştır. 2004-2007 döneminde PASOK başkanı Yorgos Papandreou’nun mali danışmanlığını yapmıştır. 2005-2008 döneminde ISTAME – Stratejik ve Kalkınma Araştırmalar Enstitüsü Yönetim Kurulu üyeliği mevcuttur. Mayıs 2005’de PASOK Ulusal Kurulu üyeliğine seçilmiştir. 2003-2007 döneminde Atina Ekonomi Üniversitesinde ziyaretçi profesör olarak derslere katılmış ve AB Komisyonunda siyasi araştırmalar, Bilgi Toplumu konularında danışmanlık yapmıştır. Eylül 2003’de PASOK Sekreteri altında müdürlük görevine getirilmiştir. Eylül 2007 seçimlerinde Kozani ilinden milletvekili seçilmiş, Mart 2008’de ise PASOK basın sözcüsü olmuştur. Haziran 2009 AB Parlamento seçimlerinde PASOK’tan AB Parlamentosuna seçilmiş, Ekim 2009’da ise Maliye Bakanlığını üstlenmiştir. Jacoline Vinke ile evlidir ve iki çocuk babasıdır. Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanı: Louka Katseli 1952 Atina doğumlu olup, sanat dünyasının çok ünlü iki sanatçısının kızıdır. Yirmi yaşında Smith College Ekonomi Bilimleri bölümü mezunu olmuştur. Princeton Üniversitesinden Uluslararası Ekonomi ve Ekonomi Politikası alanlarında iki master diploması almıştır. Yine Princeton Üniversitesinde 1978 yılında doktorasını tamamlamıştır. 1977-1985 döneminde Yale Üniversitesinde akademisyen olarak görev yapmış ve birçok ödül ve burs kazanmıştır. Aynı zamanda, Birkbeck ve Atina Ekonomi Üniversitesinde ziyaretçi profesör olarak ders vermiştir. 1987 yılından itibaren Atina Üniversitesi Ekonomi Bilimleri Bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır. Uluslararası ekonomi ve makro ekonomi konularında 40’ı aşkın makalesi ve birçok kitabı yayınlamıştır. 1976 yılından beri PASOK üyesidir ve bu tarihten 1996 yılına kadar partinin birçok kolunda ve hükümet kurullarında bilirkişi ve danışman olarak görev almıştır. Ayrıca birçok Avrupa ve Uluslararası Örgüt kurullarında yer almıştır. 2003 yılında OECD’nin Kalkınma Merkezi başkanlığına seçilmiş ve bu görevini Temmuz 2007’ye kadar yürütmüştür. Eylül 2007 genel seçimlerinde PASOK’un ülke kontenjanından milletvekili seçilmiştir, Ekim 2009 seçimlerinden sonra ise Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı görevine getirilmiştir. Eski PASOK milletvekili ve bakanı olan Gerasimos Arsenis ile evlidir ve iki çocuk annesidir. Atina Ticaret Müşavirliği 20 Yeni Demokrasi Partisi (Ana Muhalefet) Lideri : Antonis Samaras 1951 Atina doğumludur. Amherst College’da Ekonomi ve Harvard Üniversitesinde İşletme eğitimi görmüştür. 1977’den 1993’e kadar Yeni Demokrasi Partisinden Messinia milletvekili seçilmiştir. 1989 yılında Maliye Bakanlığı görevini üstlenmiş, Kasım 1989’dan Şubat 1992’ye kadar ise Yeni Demokrasi hükümetinde Dışişleri Bakanlığı görevini yürütmüştür. 1993 yılında Yeni Demokrasi Hükümetinden ayrılarak Politiki Aniksi Partisini kurmuş ve aynı yıl yapılan seçimlerde Messinia milletvekili seçilmiştir. Partinin kapandığı 2004 yılına kadar parti başkanlığını yürütmüştür. 2004 yılında AB Parlamento seçimlerinde milletvekili seçilmiş, AB Parlamentosunda ekonomi konularında birçok komisyonda görev almıştır. 2007 yılında Yeni Demokrasi partisinden Messinia milletvekili seçilmiş, Ocak 2009’da ise Kültür Bakanlığına getirilmiştir. Ekim 2009 seçimlerinde tekrar milletvekili seçilmiş, Kasım 2009’da yapılan Yeni Demokrasi başkanlık seçimlerinde ise Dora Bakoyannis ile girdiği yarışı kazanarak parti başkanlığına seçilmiştir. İngilizce, Fransızca ve İtalyanca bilen Antonis Samaras evli ve iki çocuk babasıdır. 3.2.3 Yargı Yunanistan’da yargı yetkisi bağımsız mahkemeler ve yüksek yargı organları tarafından kullanılmaktadır. Mahkeme ve yargıçların bağımsızlığı anayasada hüküm altına alınmıştır. Yargı sistemi sadece idari işlemler açısından Adalet Bakanlığı’na bağlıdır. Adalet Bakanlığı mahkemelerin görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yunanistan’da Türkiye’dekine benzer bir şekilde üçlü yargı sistemi benimsenmiştir. Buna göre Mahkemeler; adli mahkemeler, idari mahkemeler ve özel mahkemeler şeklinde yapılanmıştır. İdari yargıda en üst mahkeme Yüksek İdare Mahkemesi, adli yargıda en üst mahkeme ise Yüksek Hukuk ve Ceza Mahkemesidir. Hesap yargılaması yapan Sayıştay ise üçüncü üst mahkemedir. Bu üç üst mahkemenin üzerinde merkezi bir yüksek yargı organı olan Özel Yüksek Mahkeme (Areus Pagus) bulunmaktadır. Yunanistan’da bir kanunun anayasaya aykırılığını üst mahkemeler değerlendirmekte ve eğer iki üst mahkeme aynı kanun hakkında farklı kararlar verirse konu Özel Yüksek Mahkemede sonuca bağlanmaktadır. Bir başka ifade ile kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi karma bir sistemle sağlanmaktadır. Yunanistan’da ayrıca askeri mahkemeler bulunmaktadır. Türkiye’dekine benzer şekilde bu mahkemelerin görevidir. Askerlerin yargılanması yine Hükümet üyelerinin ve milletvekillerinin yargılanması için görevli özel mahkemeler bulunmaktadır. Türkiye’de Yüksek Seçim Kurulu’nun görevlerini de Yunanistan’da bu özel mahkemeler yürütmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 21 3.2.4 Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar Kuruluşun Adı Türkçe Karşılığı EU European Union AB Avrupa Birliği UN United Nations BM Birleşmiş Milletler NATO North Atlantic Treaty Organization Organisation for Economic Cooperation and Development NATO Kuzey Atlantik İttifakı BSEC EBRD Avrupa Kalkınma ve Yatırım Bankası FAO Black Sea Economic Cooperation European Bank for Reconstruction and Development Food and Agriculture Organization Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü FAO Gıda ve Tarım Teşkilatı IFC International Finance Corporation IFC Uluslararası Finans Kuruluşu ILO International Labour Organization ILO Uluslararası Çalışma Örgütü IMF International Monetary Fund IMF Uluslararası Para Fonu IEA International Energy Agency United Nations Educational Scientific and Cultural Organizaton World Health Organization IEA Uluslararası Enerji Ajansı Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü Dünya Sağlık Teşkilatı DTÖ BIS World Trade Organization International Bank for Reconstruction and Development Organization for Security and Cooperation in Europe International Criminal Police Organization Bank for International Settlements WCO IMO OECD BSEC EBRD UNESCO WHO WTO IBRD OSCE INTERPOL ISO WToO ICC ITU IFAD UNCTAD IAEA CERN WIPO OECD UNESCO WHO IBRD Dünya Ticaret Örgütü Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası AGİT Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı INTERPOL Uluslararası Polis Teşkilatı BIS Uluslararası İmar Bankası World Customs Organization WCO Dünya Gümrük Organizasyonu International Maritime Organization International Organization for Standardization World Tourism Organization International Chamber Of Commerce International Telecommunication Union International Fund For Agricultural Development United Nations Conference On trade and Development International Atomic Energy Agency European Organization for Nuclear Research World Intellectual Property Organization IMO Uluslararası Denizcilik Örgütü ISO Uluslararası Standartlar Örgütü WToO Dünya Turizm Örgütü ICC Milletlararası Ticaret Odası ITU Uluslararası Haberleşme Birliği IFAD Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu Atina Ticaret Müşavirliği IAEA Birleşmiş Milletler Tarım ve Kalkınma Konferansı Uluslararası Atom Enerji Kurumu CERN Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi WIPO Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü UNCTAD 22 3.2.5 Siyasi Gelişmeler 16 Eylül 2007’de yapılan erken genel seçimlerde YDP bir önceki döneme nazaran 13 milletvekilliği kaybetmiş ve 300 sandalyeli parlamentoda 152 milletvekili ile hassas bir çoğunluk elde etmiştir. Bir önceki dönemde ertelemek zorunda kaldığı reformları ikinci döneme bırakmayı tercih eden YDP Hükümeti’nin 1.5 yıllık süreçte meclisten geçirdiği en önemli maddelerden bir tanesi kamuoyunda yoğun tartışmalara sebep olan Sosyal Güvenlik Sisteminde yapılan değişiklik olmuştur. 2008 yılında Yunanistan siyaset ve dış politika gündemini en çok meşgul eden konulardan bir tanesi Makedonya olmuştur. Özellikle isim konusunda anlaşmazlık devam etmektedir. Nisan ayında Yunanistan; ABD ve AB’yi karşısına almak pahasına Makedonya’nın NATO üyeliğini veto etmiştir. Yıl boyunca gündemi en çok meşgul eden konulardan bir tanesi ülkede çok güçlü olan sendikaların önderliğindeki grevler olmuştur. Sağlık, eğitim, ulaştırma ve finans kesimlerinin de katıldığı genel grevler nedeniyle bir çok kamu hizmetinde büyük aksamalar olmuştur. Bu dönemlerde ülkenin zaman zaman felç olduğu üzerinde yerli ve yabancı basının önemli bir bölümü hem fikir olmuştur. Kostas Karamanlis 23 Ocak 2008’de Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Bu ziyaret 50 yıldan sonra Ankara’ya başbakan düzeyinde yapılan ilk ziyaret olmuştur. İki ülkenin başbakanları bu ziyaretten yaklaşık iki ay kadar önce Dedeağaç’ta doğalgaz boru hattının açılışını gerçekleştirmek için de biraraya gelmişlerdir. 2008 ortalarında ortaya çıkan Siemens skandalı gündemi uzun bir süre meşgul etmiştir. Siemens’in geçmişte ihalelerden pay alabilmek için hem PASOK hem de YDP hükümetlerine rüşvet verdiği anlaşılmıştır. Adı Avrupa’da da bir çok ülkede rüşvet skandalına karışan Siemens’e bazı ülkelerin aksine Yunanistan tarafından herhangi bir yaptırım uygulanmamıştır. 2007 seçimlerinden yenilgiyle ayrılan PASOK’ta parti içi hesaplaşmalar yılın ilk yarısında gündemi meşgul eden konulardan bir tanesi olmuştur. Parti Genel Kurulunda kendisine rakip olan Evangelos Venizelos’la girdiği liderlik yarışından galibiyetle ayrılan Papandreu, haziranda ülkenin aydın kesiminin büyük sempati duyduğu ve Türkiye-Yunanistan ilişkilerinin gelişmesine önemli katkı sağlamış olan eski başbakan Simitis’i PASOK parti meclis grubundan ihraç etmiş ve parti içi disiplini yeniden tesis etmiştir. 2008 Eylülünde Aynoroz’daki Vatopedi Manastırınca kamu arazileri üzerinden yapılan ve haksız kazanç sağlayan ticaretin ortaya çıkması ( Devlete ait 250’den fazla gayrimenkul anılan Manastır’a verilmiştir) neticesinde olaya noter olan eşi ile birlikte adı karışan Deniz Ticaret Bakanı Yorgos Voulgarakis istifa etmiştir. Kamuoyunda Vatopedi Skandalı olarak adlandırılan olaya bir çok siyaset adamının, üst düzey yöneticinin, rahip ve avukatın ismi karışmıştır. Skandala adı karışan Devlet Bakanı Theodoros Rousopoulos’da yoğun baskılara dayanamayarak istifa eden ikinci bakan olmuştur. Vatopedi Skandalı nedeniyle yaklaşık 1 yıl önce yapılan seçimleri PASOK’un 5 puan önünde tamamlayan YDP’nin ekim ayındaki kamuoyu yoklamalarında oyu % 30’lara düşmüş ve ana muhalefet partisinin beş puan gerisinde kalmıştır. Seçimde % 5 oy toplayan SYRIZA’nın oy oranı 2008 ekiminde % 12’leri geçmiştir. Muhalafet partileri özellikle global krizin etkilerinin yoğun olarak hissedilmesiyle birlikte erken genel seçim taleplerini 2008’in son çeyreğinde daha açık bir şekilde dile getirmeye başlamışlardır. 10 Kasım 2008’de Başbakan Karamanlis’in parti içi muhalefeti yüksek sesle dile getiren Arkadya milletvekili Petros Tatoulis’i partiden ihraç etmesinden sonra Yeni Demokrasi Partisi’nin parlamentodaki milletvekili sayısı 151’e düşmüştür. Atina Ticaret Müşavirliği 23 6 Aralıkta 15 yaşında bir gencin Eksarhia semtinde bir polis tarafından öldürülmesi ile başkent Atina’da başlayan ve ülkedeki bir çok kente yayılan gösteriler ve şiddet hareketleri yaklaşık 15 gün boyunca devam etmiştir. Özellikle ABD ve diğer ülkelere ait kuruluşları hedef alan öğrencilerin başını çektiği göstericiler bir çok banka şubesi ve mağazayı tahrip etmişlerdir. Ülkede devam eden sosyal ve ekonomik huzursuzluk nedeniyle toplumun önemli bir bölümü ise olaylarda eylemci gençlere sempati ile yaklaşmıştır. Başta Fransa olmak üzere bazı Avrupa ülkeleri ise olayları, kendi ülkelerine veya tüm kıtaya sıçraması kaygısıyla, endişeyle takip etmişlerdir. Ardı ardına ortaya çıkan skandallar ve ülkede yaşanan huzursuzluklar ve partisinin kan kaybettiğinin yayınlanan anketlerle teyit edimesi nedeniyle Başbakan Kostas Karamanlis 9 Ocak 2009’da kapsamlı bir kabine değişikliğine gitmiştir.Karamanlis kabinedeki 4 bakanın yerine yenilerini atamış, 5 bakanı ise farklı bakanlıklara kaydırmıştır. Kabine değişikliği daha çok ekonomi ve Vatopedi skandalları ile ilgili bakanlıklarda olmuştur. Yapılan değişiklikte Ekonomi Bakanı Aloguskifis ve dış ekonomik ilişkilerden sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Petros Dukas koltuklarını kaybeden siyasilerden ikisi olmuştur. Petros Dukas’ın yerine daha önce Meclis Dışişleri ve Savunma Komisyonu Başkanı olan Miltiadis Varvitsiotis atanmıştır. Kalkınma Bakanlığı’na ise siyasete girmeden önce avukatlık yapan ve daha sonra AB Parlamentosu milletvekili olan Kostis Hatjidakis gelmiştir. Kabine değişikliğin etkileri kamuoyu yoklamalarında kendisini geçici olarak göstermiş ve Yeni Demokrasi Partisi PASOK’la olan oy farkını biraz kapatmıştır. Ancak 12 Nisan 2009 tarihinde yayımlanan ankete göre PASOK’un % 41.5 oy oranı ile YDP’nin 7.5 puan önünde olduğu görülmüştür. Anketlerde ilgi çekici olan en önemli husus ise halkın PASOK’a güveninin artmasına rağmen PASOK lideri Papandreu’nun başbakanlık için hazır olmadığı ve popülaritesinin hala Karamanlis’in gerisinde olduğunu düşünmeleri olmuştur. İki lider arasındaki mukayesede Karamanlis yaklaşık beş puan önde yer almıştır. YDP milletvekili eski Deniz Ticaret Bakanı Aristoteli Pavlidis’in adının bir rüşvet skandalına karışması nedeniyle 2009 Nisanında bir meclis araştırma komisyonu kurulmuştur. Yunanistan’da bir milletvekilinin kendi iradesi ile milletvekilliğinden istifa etmesi durumunda yerine mensubu olduğu partinin yedek adayı milletvekili olmaktadır. Bu nedenle Başbakan Karamanlis, Pavlidis’in kendi isteği ile milletvekilliğinden çekilmesini istemiş ancak bu talebi kabul görmemiştir. Parlamentoda çoğunluğu bir milletvekili farkla elinde tutan YDP bir anlamda bıçak sırtında iktidarını devam ettirmiştir. Siyasi çevreler ise 2011’de yapılması gereken seçimlerin 2010’da yapılacağını ve radikal solun ülkedeki popülaritesinin artması nedeniyle bir sonraki dönemde koalisyon hükümetinin işbaşında olabileceğini öngörmüştür. Haziran ayında yapılan AB Parlamentosu seçimlerinde PASOK uzun bir dönemden sonra 4.4 puan farkla birinci parti olmuştur. YDP global krizin yarattığı sıkıntıların da etkisiyle erken seçim baskılarına daha fazla dayanamamış ve 2 Eylül 2009 tarihinde ülkenin erken genel seçimlere gideceğini açıklamıştır. 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerde PASOK beklentilerin de ötesinde koalisyon ihtimalini de ortadan kaldıran bir oy oranı ile birinci parti olmuştur. % 43.9 oy alan PASOK 160 milletvekili çıkarmıştır. YDP’nin seçim yenilgisi üzerine başlayan parti içi hesaplaşmada Karamanlis başkanlığı bırakacağını açıklamış ve Kasım ayında yapılan Genel Kurulda Antonis Samaras, eski Dışişleri Bakanı Dora Bakoyannis’le girdiği mücadeleden galip ayrılarak partinin yeni başkanı olmuştur. İktidara gelen PASOK; ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumun tahminlerinden de kötü olduğunu belirterek bir önceki hükümeti gerçekleri saklamakla suçlamıştır. Uluslararası Kuruluşlar tarafından peşpeşe gelen not indirimleri ve Yunanistan’ın iflasın eşiğinde olduğuna ilişkin yorumlar yeni hükümetin gündemininin büyük bölümünün ekonomi olmasına neden olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 24 3.3 COĞRAFİ BİLGİLER ve DEMOGRAFİ 3.3.1 Coğrafi Konumu 19°22’-29°38’ doğu boylamı ve 34°48’-41°45’ kuzey enleminde yer alan Yunanistan’ın yüzölçümü 131,957 km2 ‘dir. Bu alanın yaklaşık 25,000 km2’si, bir başka ifade ile % 20’si; sayıları 2000’i bulan adalardan oluşmakta ve 200’e yakınında yerleşim bulunmaktadır. Sahil şeridi yaklaşık 15,000 km, toplam sınır uzunluğu 937 km’si kara, 217 km’si nehir ve 26 km’si göl olmak üzere 1,181 km’dir. Pazarkule, Uzunköprü ve İpsala Türkiye ile Yunanistan arasındaki üç sınır kapısıdır. Yunanistan’ın Sınırları (Km) Ülkeler Toplam Kara Nehir Göl Türkiye 203.0 10.7 192.3 - Bulgaristan 474.7 458.7 16.0 - Makedonya 256.3 236.7 0.2 19.4 Arnavutluk 246.7 231.3 8.5 6.9 1,180.7 937.4 217.0 26.3 Toplam Yunanistan'ın yaklaşık % 80'i dağlık arazidir, 2000 m yüksekliği aşan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904 m ile Olympus Dağı'dır. Smolikas, Grammos, Voras, Ghiona ve Tymfi yüksekliği 2500 metreden fazla olan diğer dağlardır. Az sayıdaki ovalar ülkenin kuzeyinde toplanmıştır. Thesalya, Makedonya, Trakya, Viotia ve Kuzeydoğu Mora başlıca ovalardır. TÜRK-YUNAN SINIR KAPILARI Tarıma elverişli arazinin toplam içindeki payı % 30’lar civarında olup, yarısına yakın bölümünde düzenli ekim yapılmaktadır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve Meriç’tir (204 km). Toplam uzunluğu 490 km olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup 204 km’lik kısım Yunanistan topraklarındaki uzunluktur. Yunanistan’da nehirlerden sulama ve kısmen enerji üretimi için istifade edilmekte olup nehirler taşımacılık için uygun özelliklere sahip değildir. Ülkenin elektrik ihtiyacının büyük bölümü termik santrallerle karşılanmaktadır. Yüzölçümü 10,000 km2’den büyük 16 adet göl bulunmaktadır. Trichonida (96,228 km2), Volvi (70,443 km2), Vegoritida ( 54,473 km2), Vistonida ( 44,860 km2) ve Koronia (46,539 km2) ilk beş büyük göldür. Bitki örtüsü, ülkenin güney ve orta bölümünde tipik Akdeniz bitki örtüsü şeklinde iken, kuzey ve dağlık bölgelerde Avrupa türüne dönüşmektedir. Ancak, Atina Ticaret Müşavirliği 25 son yıllarda sıkça karşılaşılan orman yangınları bu yapıyı büyük ölçüde bozmaya başlamıştır. Son dönemlerde yılda ortalama 700 orman yangını neticesinde 200.000 hektarlık bir orman alanı yok olmuştur. % 22 olan orman oranının bu nedenle % 17’ye düştüğü tahmin edilmektedir. Yunanistan Avrupa kıtasında sismik hareketlerin en yoğun yaşandığı ülkedir. 856 yılında Korint’te yaşanan büyük depremde 45,000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Atina’da 1999 yılında yaşanan depremde yaklaşık 150 kişi hayatını kaybetmiştir. Girit, Eğriboz, Midilli ve Rodos sırasıyla 1,000 km2den büyük dört adadır. Bu dört adanın toplam yüzölçümü 14,955 km2 dir. Türkiye’ye en yakın başlıca büyük adalar Ayvalık karşısında Midilli, Çeşme karşısında Sakız, Kuşadası karşısında Sisam, Bodrum karşısında Kos ve Marmaris karşısındaki Rodos adalarıdır. Adaların, ileride daha detaylı olarak aktarılacaktır, Yunanistan’ın turizm gelirlerinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. BAŞLICA ADALAR 1. Girit 2. Eğriboz 3. Midilli 4. Rodos 5. Korfu Yunanistan genelinde Akdeniz iklimi hakim olmakla beraber ülkenin coğrafi yapısı nedeniyle değişik bölgelerde farklı özellikler arz 6. Zakintos etmektedir. Kuzeyde iklim biraz daha Akdeniz dağ iklimine ve 7. Samos karasal özelliklere yakın olup kışın yoğun kar yağışları 8. Kefalonia görülmektedir. Yunanistan’ın kuzeydoğusunda iklim Türkiye’de 9. Kos Trakya bölgesi ile benzerlikler göstermektedir. Başkent Atina’da kışın sıcaklık ortalaması 5-6° iken yazın bu değer 30°‘yi 10. Lefkada aşmaktadır. Atina’dan güneye inildikçe özellikle yazın hava sıcaklığı 35°‘leri aşmaktadır. Özellikle yazın öğle saatlerinde güneş ışınlarından kaçınılması gerekmektedir. Yağış miktarının genel olarak düşük olduğu Yunanistan’da batı sahilleri ve kuzey bölgeleri daha çok yağış almaktadır. Bazı Şehirlerde Hava Sıcaklıkları Ortalaması Ocak Nisan Temmuz Ekim Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Atina 18.4 4.0 11 8.6 30.2 6.0 16.5 15.3 39.4 15.2 31.0 28.8 31.4 9.8 21.0 18.9 Selanik 17.4 2.0 8.1 5.6 28.0 4.0 14.7 14.4 36.8 11.4 28.7 27.2 30.0 4.6 18.8 17.0 Patra 18.4 3.0 11.5 32.2 7.0 15.2 13.6 38.2 16.8 27.4 21.9 32.6 7.4 21.1 17.1 Iraklion 21.5 7.8 13.5 11.8 29.2 9.4 16.6 16.6 33.8 23.3 27.6 26.4 27.8 13.0 21.2 20.6 Kaynak: Yunanistan Ulusal Meteoroloji Servisi Kıt doğal kaynaklara sahip olan Yunanistan’da öne çıkanlar demir cevheri ve boksit madenleridir. Ege denizinde Tasos adası civarında zengin petrol yatakları olduğu iddia edilmektedir. Linyit, kurşun, magnezit ve tuz diğer doğal kaynaklardır. Özellikle linyit elektrik üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. Az sayıdaki kok kömürü yataklarındaki kalite düşüktür. Krom, bakır ve uranyum rezervlerinin ekonomik olmadığı ifade edilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 26 Atina Ticaret Müşavirliği 27 3.3.2 Demografi % 98’i Ortodoks olan Yunanistan’da 2009 yıl ortası nüfus tahminine göre 11.3 milyon insan yaşamaktadır. Batı Trakya’da ise önemli bir Müslüman azınlık bulunmaktadır. Son dönemlerde yaklaşık 800,000’i Arnavutlardan olmak üzere sayıları bir milyona yaklaşan göçmen ve mülteci (bazı kaynaklara göre yaklaşık yarım milyon kaçak göçmenin ilavesiye bu sayının 1.5 milyonu aştığı iddia edilmektedir) Yunanistan’a yerleşmiş bulunmaktadır. Diğer taraftan 6 milyondan daha fazla olduğu tahmin edilen Yunan kökenli nüfus, başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerde yaşamakta ve Yunan ekonomisine ve dış politikasına önemli katkı sağlamaktadır. Yunanistan ve Türkiye’nin Nüfus Verileri Toplam Nüfus (1,000 Kişi) Dünya Sıralaması 1970 1980 2009 2020 2030 2009 Yunanistan 8,792 9,642 11,260 11,371 11,066 70 Türkiye 35,321 44,736 72,561 82,250 90,000 16 1980 yılında AB üyesi olan Yunanistan; 500 Milyon nüfusa yaklaşan 27 üyeli birliğin nüfus sıralamasında dokuzuncu sırada yer almaktadır. AB-27 içerisinde 2007 yılı verilerine göre 13 ülkenin nüfusu 10 Milyondan daha fazladır. Nüfus Kompozisyonu Yaş Aralığı 0-14 15-64 65+ Yıllar 1980 2009 1980 2009 1980 2009 Yunanistan 22.8 14.3 64.0 67.1 13.1 18.6 Türkiye 40.4 26.3 55.0 66.9 5.0 6.8 Yunanistan 2,198 1,611 6,171 7,555 1,263 2,095 Türkiye 18,073 19,083 24,605 48,543 2,237 4,934 Şehirler Nüfus Yunanistan’ın genç nüfus oranı % 16 olan AB ortalamasının altındadır. Buna mukabil 65 ve üzeri yaş grubunda yer alanların oranı gelişmiş ülkeler ortalamasının üzerindedir. Atina Selanik Patras Iraklion Volos Larissa Khania Akharnai Ioannina Chalkida 3,187,734 800,764 185,668 144,642 124,639 124,394 80,909 75,329 75,179 67,091 (%) Toplam (1,000) 13 coğrafi bölge ve 51 il şeklindeki idari yapılanmanın başkenti Atina’dır. Toplam nüfusun yaklaşık % 30’u başkent Atina’da yaşamaktadır. Selanik nüfus açısından ikinci büyük şehirdir. 100 Binden fazla nüfusu olan şehir sayısı sadece 6’dır. 11.3 Milyonun % 75’ini kentsel, % 25’ini ise kırsal nüfus oluşturmaktadır. Müslüman nüfusun toplam içindeki payı % 1.3’e yakındır. Yunanistan’da km2 başına düşen nüfus 86.2’dir. Bebek ve çocuk ölüm oranlarında gelişmiş ülkeler ortalaması yakalanmıştır. Yunanistan’da nüfus artış hızı % 0.1’den biraz az olup, projeksiyonlar önümüzdeki 10 yılın sonunda Yunanistan’ın nüfusunun göç almadığı takdirde azalmaya başlayacağını göstermektedir. Kırsal kesim nüfusunda 2007 yılındaki % 0.3 oranındaki gerileme, Yunanistan’da kentlere doğru bir göç olduğunu teyit etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 28 Türkiye ve Yunanistan’a Ait Çeşitli Demografik Göstergeler Doğum Oranı (1,000 Kişi) Ölüm Oranı (1,000 Kişi) Kadın Başına Doğurganlık Oranı Net Göç Stoku (1,000) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Kadın) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Erkek) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Toplam) Bebek Ölüm Oranı ( 1,000 Doğum Başına) 5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Oranı (1,000 Çocuk) Nüfus Yoğunluğu (1000 km2) Yıllık Nüfus Büyüme Oranı (%) Kırsal Nüfus Oranı (%) Kırsal Nüfus Büyüme Oranı (%) Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye 2006-2007 9.7 18.6 9.4 6.2 1.4 2.2 ... ... 82.0 74.0 77.0 69.1 79.4 71.5 3.6 23.7 4.4 26.0 86.5 94.8 0.4 1.2 40.9 32.2 - 0.1 - 0.2 2000 11.7 22.2 10.5 7.1 1.3 2.6 300.3 99.6 80.6 72.8 75.5 68.1 78.0 70.4 5.9 37.5 6.7 44.0 84.7 87.6 0.3 1.7 41.2 35.3 0.4 0.2 1990 10.1 24.8 9.3 7.4 1.4 3.0 154.6 174.9 79.5 68.3 74.5 63.8 76.9 66.0 9.5 67.0 10.7 82.0 78.8 73.0 0.7 2.3 41.2 40.8 0.5 - 1.0 1980 15.4 31.5 9.1 9.7 2.2 4.3 277.8 129.5 76.5 63.8 72.3 59.2 74.4 61.4 20.2 103.0 22.8 133.0 74.8 57.8 1.0 2.2 42.3 56.2 -0.1 1.5 Kaynak : World Development Indicators Online Yurt Dışındaki Yunanlı Nüfus- Başlıca Ülkeler ABD GKRY Avustralya Almanya Kanada Ukrayna İngiltere Rusya G.Afrika Gürcistan 3,000,000 700,000 700,000 355,000 350,000 250,000 220,000 150,000 120,000 120,000 Kazakistan Fransa Brezilya Bulgaristan Belçika İtalya Arjantin İsveç Ermenistan Romanya 50,000 35,000 25,000 25,000 25,000 21,000 20,000 20,000 15,000 15,000 Yunanistan’da doğuştan beklenen yaşam süresi Dünya Bankası’na göre 79.4 olup, gelişmiş ülkeler ortalamasının biraz üzerindedir. Bu süre kadınlarda 82; erkeklerde ise 77’dir. 1995 yılında 550 bin civarında olan göçmen sayısı 2000 yılından sonra artmaya başlamış, özellikle Balkan coğrafyasındaki gelişmelerin etkisiyle 2007’ye geldiğinde 1 milyonu yakalamıştır. Bir başka ifade ile son 10 yılda göçmen nüfusu ikiye katlanmıştır. Göçmen nüfusun yarısından fazlası Arnavutlardır. Daha önce de ifade edildiği gibi sayıları 6 Milyon’dan az olmayan bir Yunan vatandaşı veya Yunan kökenli nüfus yurt dışında yaşamaktadır. Bunların yarısına yakını ABD’de, % 20’ye yakın bir kısmı da Avrupa’da ve Avustralya’da yaşamaktadır. Almanya ve İngiltere’de yaşayan Yunanlı nüfusun toplamı 500,000’den daha fazladır. Atina Ticaret Müşavirliği 29 3.3.3 İşgücü Çalışabilecek nüfus olarak nitelendirilen 15-64 arası yaş grubunda Yunanistan’da 7.5 Milyon kişi bulunmaktadır. 2009 sonu itibariyle toplam işgücü yaklaşık 4.97 Milyon kişiden oluşmaktadır. Aynı dönem sonunda Yunanistan’da çalışan sayısı 4.4 Milyon’dan biraz fazladır. İşgücünün yaklaşık % 40’ı ilköğretim, % 35’i lise ve % 20’si üniversite mezunlarından oluşmaktadır. Toplam İşgücü ve İşsiz Sayısı 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam İşgücü (1000) 4,832 4,854 4,891 4,916 4,947 4,962 Çalışan Sayısı (1000) 4,331 4,383 4,462 4,519 4,554 4,457 İşsiz Sayısı (1000) 501 471 429 397 393 505 İşsizlik Oranı (%) 10.5 9.9 8.9 8.3 7.7 10.2 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu İşgücünün sektörlere dağılımına bakıldığında yarısından fazlasının hizmetler sektöründe çalıştığı görülmektedir. Tarım ve imalat sektörlerinde çalışanların sayısı 500,000’den biraz fazla olup, toplama oranı % 12’ler seviyesindedir. Aşağıdaki tabloda çalışanların yaş gruplarına göre başlıca sektörlere dağılımı sunulmaktadır. Çalışanların Yaş Gruplarına Göre Başlıca Sektörlere Dağılımı-2009 (1,000 Kişi) Sektörler Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + Toplam 4,457.0 33.7 228.1 555.9 1,948.6 1,608.5 82.3 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 505.9 5.2 16.1 30.7 161.5 255.9 36.5 Madencilik ve Taşocakçılığı 15.3 0.1 0.7 2.3 4.5 7.6 İmalat Sanayi 522.4 3.4 28.8 69.0 234.2 181.4 5.5 Elektrik,Gaz ve Su 62.1 0.0 1.2 3.8 27.2 29.7 0.1 İnşaat ve Bayındırlık İşleri 378.6 4.4 29.5 55.5 164.4 122.2 2.6 Toptan ve Perakende Ticaret 816.3 7.6 47.3 121.9 373.4 254.1 11.9 Ulaştırma ve Depolama 210.3 0.7 7.7 22.1 86.9 89.3 3.5 Lokanta ve Oteller 300.6 7.1 33.9 43.1 121.4 89.3 5.9 Bilişim ve İletişim 76.3 0.2 4.8 15.0 36.3 19.5 0.6 Bankacılık, Sigortacılık 111.0 5.0 14.8 52.9 37.9 0.5 Bilim ve Teknik 239.3 1.1 8.8 37.1 119.6 68.9 3.7 Kamu Yönetimi ve Savunma 440.6 0.5 14.2 55.5 205.7 162.2 2.4 Eğitim 315.5 0.1 6.6 29.5 155.0 122.2 2.2 Sağlık 226.1 0.1 6.8 23.1 108.3 85.8 2.1 Diğer 236.8 3.1 16.8 32.5 97.2 82.8 4.8 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 30 Cinsiyet ve Eğitime Göre İşgücü ( 2009 ) (1,000 Kişi) Toplam İşgücü Eğitim Durumu Erkek Çalışan Sayısı Kadın Toplam Erkek İşsiz Sayısı Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Doktora ve Yüksek Lisans 59 46 105 54 39 93 3 4 7 Üniversite 424 421 845 398 381 779 33 45 78 İki Yıllık Teknik Okul 443 409 852 402 341 743 12 71 83 Lise 999 634 1,633 922 531 1453 78 106 184 Orta Okul 391 168 559 361 133 494 32 37 69 İlkokul 589 339 928 558 302 860 35 43 78 İlkokul Terk 15 10 25.6 13 9 22 2 1 3 Okula Gitmeyenler 7.6 6.8 14.4 7 6 13 1 2 3 2,928 2,034 4,962 2715 1742 4457 196 309 505 TOPLAM Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Cinsiyet ve Eğitime Göre İşsizlik Oranları(%) Eğitim Durumu 2008 2009 Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Doktora ve Yüksek Lisans Tamamlamış Olan 3.8 6.6 5.0 5.8 9.7 7.6 Üniversite Mezunu 4.0 7.2 5.6 4.9 8.6 6.7 İki Yıllık Teknik Yüksek Okul Mezunu 6.6 13.8 10.0 7.6 16.7 12.1 Lise Mezunu 5.9 13.6 8.9 8.6 16.7 11.7 Orta Okul Mezunu 5.6 16.9 9.0 9.3 16.6 11.6 İlkokul Mezunu 4.4 9.4 6.2 7.0 11.8 8.8 İlkokul Terk 6.4 3.1 5.1 9.4 12.4 10.5 Okula Gitmeyenler 7.5 12.7 9.9 16.4 10.6 14.4 TOPLAM 5.3 11.7 7.7 7.7 14.0 10.2 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranları (%) (2009) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 15 – 24 28.0 25.5 22.6 21.9 25.3 28.9 25 – 34 14.1 13.6 10.7 11.7 11.2 13.7 35 – 44 8.5 6.5 5.6 6.0 6.3 8.9 45 – 54 5.2 5.8 4.3 3.7 5.3 5.9 55 – 64 5.3 3.1 3.0 3.4 4.1 4.6 65 - 74 0.9 0.0 1.3 2.7 0.1 0.5 TOPLAM 10.7 9.5 7.7 7.9 7.6 10.2 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 31 Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre işsizlik oranlarında 2004 yılındaki % 10.5’lik değer son beş yılın en yüksek değeridir. Rakamlar işsizliğin 2004 yılından başlayarak 5 yıl süresince sürekli düştüğünü ancak ekonomik krizle birlikte yeniden yükselişe geçtiğini göstermektedir. İstatistik Kurumu’nun geçici verilerine göre 2008 sonunda % 7.7 olan işsizlik oranı 2009’da % 10.2’ye, işsiz sayısı ise bir önceki seneye göre yaklaşık 100 bin kişi artarak 505 bine çıkmıştır. Yunanistan’daki bölgeler itibariyle yapılan değerlendirmede İyonya adaları ve Batı Makedonya işsizlik oranının % 15’lere yaklaştığı bölgelerdir. Güney Ege, Batı Yunanistan ve Mora işsizlik probleminin daha az yaşandığı alanlardır. Bölgelere Göre İşsizlik Oranları (%) 2009 2008 D. Makedonya ve Trakya 12.5 9.3 Merkez Makedonya 11.4 8.8 Batı Makedonya 13.4 12.0 Epir (Ipeiros) 12.1 12.2 Tesalya 10.4 9.1 İyonya Adaları 15.0 10.2 Batı Yunanistan 7.0 7.8 Merkez Yunanistan 11.2 9.0 Attika 9.2 8.3 Mora 8.4 5.8 Güney Ege 6.9 6.8 Kuzey Ege 13.6 11.8 Girit 10.8 11.2 TOPLAM 10.2 7.6 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Özellikle Güney Ege % 6.9’luk oranla işsizliğin en az olduğu bölgedir. 2009’un sonunda Trakya bölgesinde işsizlik geçen seneye göre 3.2 puan artarak % 12.5 olmuştur. Yunanistan nüfusunun yaklaşık üçte birini barındıran Attika bölgesinde, yani Atina ve çevresinde işsizlik oranı 2008’e göre 0.9 puan yükselerek % 9.2’ye çıkmıştır. Nüfusun ikinci büyük diliminin yer aldığı, bir başka ifade ile yaklaşık 1.9 Milyon kişinin yaşadığı Merkez Makedonya’da işsizlik oranı 2.6 puan artarak % 11.4’e çıkmıştır. Yunanistan’da işsizlik oranlarının cinsiyete göre dağılımına bakıldığında işsiz kadınların oranının erkeklerin yaklaşık iki katından biraz fazla olduğu görülmektedir. 2009 sonunda erkeklerde işsizlik oranı % 7.7; kadınlarda % 14.0 olmuştur. Eğitim istatistiklerine göre yapılan incelemede ise okula gitmeyenler ile iki yıllık teknik lise mezunları sınıfında işsizlik oranı daha yüksektir. Bu iki grupta yer alanların sırasıyla % 14 ve % 12’si işsiz durumdadır. Üniversite mezunları ile doktora veya yüksek lisansını tamamlamış olanlar grubunda işsizlik oranı % 7’lere düşmektedir. İşsizlik oranının en yüksek olduğu yaş grubu 15-24 yaş grubudur. Bu grup için işsizlik oranı % 29’u aşmaktadır. İşsizlik oranının en fazla olduğu ikinci yaş grubu ise % 13.7 ile 25-34 yaş grubudur. Bu değerler genç nüfus grubunun işsizlik problemini daha fazla yaşadığını göstermektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 32 Yunanistan’da net asgari ücret 700 € civarında olup, asgari ücretlinin işveren üzerindeki vergi yükü % 44’dür. Öte yandan burada belirtilmesi gereken önemli bir nokta çalışanlara bir yıl içinde 14 maaş ödemesinin yapıldığının bilinmesi gerektiğidir. Bu durum asgari ücret tutar ortalamasını 800 €’lara çekmektedir. 2009’un ilk dört ayında asgari ücret net 701 € (14 maaş esasına göre 818 €) ; beşinci aydan itibaren ise 740 € (14 maaş esasına göre 863 €) olarak uygulanacaktır. Her iki dönem dikkate alındığında 2009 yılı ortalaması 727 € (14 maaşa göre 848 €) şeklinde gerçekleşmiştir. (2010 yılında alınan tedbirlerin içerisinde çalışanlara ödenen bu primlerde kesintilere gidilmektedir.) Haftalık çalışma saatinin 40 olduğu Yunanistan’da Sosyal Güvenlik Kurumuna (İKA) 2 sene prim ödeyenler işsizlik sigortasına hak kazanmakta olup, İKA 12 ayla sınırlı olmak kaydıyla ayda asgari 300 € işsizlik primi ödemektedir. Genişleme öncesinde; AB-15 üyesi ülkeler arasında bir değerlendirme yapıldığında işçilik maliyetleri artışının en fazla olduğu ülkenin Yunanistan olduğu görülmektedir. BAZI ÜLKELERDE AYLIK ASGARİ ÜCRET-2010 (EURO) 3.3.4 Eğitim İlkokula başlama yaşının altı olduğu Yunanistan’da zorunlu eğitim 6 yılı ilkokul ve 3 yılı ortaokul olmak üzere 9 yıldır. (Yeni Demokrasi Partisi seçim bildirgesinde zorunlu eğitim süresinin 12 yıla çıkartılacağını beyan etmiştir.) Orta öğretimi bitiren öğrencilere düz lise ve teknik/meslek lisesi olmak üzere iki seçenek sunulmaktadır. Liseyi bitiren öğrenciler merkezi sınav sistemi ile yapılan sınavdaki başarılarına göre üniversitelere yerleştirilmektedir. 2007 verilerine göre toplam 5668 ilkokulda okuyan öğrenci sayısı 640 bine yakındır. Bu okullardaki öğretmen sayısı 60 bin civarındadır. Ülkedeki lise sayısı 1350, liselerde okuyanların sayısı 239 bin ve liselerdeki öğretmen sayısı 30 bine yakındır. İlk ve orta dereceli eğitim AB standartlarında iken üniversitelerde (Yunanistan’da 21 üniversite bulunmaktadır) eğitimin kalitesi konusunda ciddi eleştiriler bulunmaktadır. Üniversitelerdeki toplam eğitim görevilisi sayısı 12,500, öğrenci sayısı ise 172,000’dir. Maddi imkanları iyi olan ailelerin, çocuklarını üniversite eğitimi için yurt dışına ve özellikle ABD’ye gönderdikleri görülmektedir. Her 4 üniversite mezunundan 1 tanesi yabancı üniversitelerden mezun olmuştur. Yunanistan’da sayıları az olmakla birlikte var olan özel üniversitelerden mezun olanların diplomaları kamu sektöründe istihdam esnasında tanınmamaktadır. Hükümetin 2007 yılında özel Atina Ticaret Müşavirliği 33 üniversiteleri de tanıyan reform paketine başta öğrencilerin ve öğretim elemanlarının şiddetle karşı çıkmaları üzerine hazırlık rafa kaldırılmıştır. İlköğretimde öğrenci başına düşen öğretmen sayısı 11.1 olup, AB ortalamasının biraz altındadır. Öğrenci başına bir yılda yapılan harcama kişi başı milli gelirin % 20.5’i civarındadır. Oran % 24.6 olan AB-27 ortalamasının altında olmakla beraber Türkiye’de bu oranın % 12’ler civarında seyrettiği ve iki ülke arasındaki kişi başı milli gelir farkı dikkate alındığında Yunanistan’da eğitime verilen önem daha fazla dikkat çekmektedir. Ortaokullarda yabancı dil eğitimine büyük önem verilmekte ve öğrencilerin % 94.3’ü yabancı dil olarak ingilizce eğitimi tercih etmektedir. Eğitim İstatistikleri 2000 2003 2004 2005 2006 2007(*) İlkokullarda Öğrenci Başına Harcama ( Kişibaşı GSYİH’nın Yüzdesi) 16 17 18 20.5 20.5 ... Üniversitelerde Öğrenci Başına Harcama ( Kişibaşı GSYİH Yüzdesi) 23 24 28 ... ... ... Okuma Yazma Oranı (%) 96 96 96 96 96 96 İlkokullardaki Öğrenci Sayısı 645,313 652,052 657,492 650,242 643,200 639,083 İlkokullardaki Öğretmen Sayısı 48,104 54,599 58,395 58,777 64,416 58,981 4 4 4 4 ... ... İlkokullarda Öğretmen / Öğrenci Oranı 13 12 11 11 11 10.8 Ortaokullarda ve Liselerdeki Öğrenci Sayısı ... ... .... ... 693,323 680,489 Ortaokullarda ve Liselerdeki Öğretmen Sayısı ... ... ... ... Kamunun Eğitim Harcamaları (GSYİH’nın Yüzdesi) 78,215 80,250 Kaynaklar : World Development Indicators Online (*) Yunanistan İstatistik Kurumu 3.3.5 Sağlık Yunanistan’ın Ulusal Sağlık Hizmetleri bünyesindeki toplam 141 hastanede 37,053 yatak bulunmaktadır. 141 hastane içerisindeki 32 hastane diğerlerinden daha gelişmiş teşhis ve tedavi imkanlarına sahiptir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre bin kişiye düşen yatak sayısı 3 civarındadır. Sağlık İstatistikleri2006 Toplam Kamu Özel Hastane Özel Klinik 317 141 6 170 Yatak Sayısı 53,701 37,053 1,566 15,082 Doktor Sayısı 24,495 ... ... ... Hemşire Sayısı etmektedir. 36,434 ... ... ... Hastane ve Klinik Sayısı Yunanistan’da 6 tanesi hastane olmak üzere 170 civarında özel sağlık kurumu faaliyet göstermektedir. Sigorta şirketleri basit tedavi gerektiren hastalıklarda kendi kliniklerini kullanmaktadır. Yüksek gelir grubunda yer alanlar ise hızla büyümekte olan özel sağlık kurumlarını tercih Yunanistan’da toplam sağlık harcamaları (kamu-özel) GSMH’nın % 10’u civarındadır. Bu oran AB ortalamasının biraz altındadır. Öte yandan her 1000 kişiye düşen 4.2 doktor sayısı ile AB üyesi ülkeler arasında ilk sıradadır. Kişi başına bir yıl içerisinde yapılan sağlık harcaması Dünya Bankası’nın 2006 verilerine göre yaklaşık 2500 $’dır. Atina Ticaret Müşavirliği 34 Bazı AB Üyesi Ülkelerde Kişibaşına Düşen Yatak ve Doktor Sayısı 1000 800 600 400 200 0 Yunanistan İspanya Bulgaristan Almanya Her 100 Bin Kişiye Düşen Pratisyen Hekim Sayısı Macaristan İngiltere Polonya Hastanelerde Her 100 Bin Kişiye Düşen Yatak Sayısı 3.3.6 İnsani Gelişme Endeksi Birleşmiş Milletler Teşkilatı Kalkınma Programı (UNDP); ülkelerin gelişmişliğinin sadece kişi başına düşen milli gelirle değerlendirilmemesi gerekçesi ile okuma yazma oranı, okullaşma ve beklenen yaşam süresi gibi eğitim ve sağlık standartlarını da dikkate alarak bir model oluşturmuş ve İnsani Gelişme Endeksi’ni (İGE) geliştirmiştir. 1975 ile 2005 arasında Yunanistan’ın bu endeksteki yeri yıllara göre 20 ila 25 arasında değişmiştir. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere Yunanistan’ın son yıl verisine göre dünya sıralamasındaki yeri 25.cilik olmuştur. Öte yandan Yunanistan AB-27 içerisinde 14.durumdadır. İGE bileşenleri incelendiğinde ise Yunanistan’ın eğitim ve sağlık göstergelerinin kişi başı milli gelir endeksinin önünde olduğu görülmektedir. İGE Değerleri (Türkiye ve Yunanistan) Endeks Değeri Dünya Sıralamasındaki Yeri 1975 1990 1995 2000 2003 2004 2007 Yunanistan 0.835 0.872 0.876 0.895 0.912 0.921 0.942 Türkiye 0.594 0.678 0.709 0.725 0.750 0.757 0.806 Yunanistan 22 22 23 24 24 24 25 Türkiye 47 67 75 96 94 92 79 Kaynak : Human Development Report 2009 İGE Bileşenleri (Türkiye ve Yunanistan) Bileşenler Dünya Sıralamasındaki Yer Bileşen Değeri Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi 27 86 79.1 71.7 Yetişkin Okuma Yazma Oranı 35 78 97.1 88.7 Okullaşma Oranı 3 108 101.6 71.1 Kişi Başı Gelir (SAGP-$) 31 63 28,517 12,955 Kaynak : Human Development Report 2009 Atina Ticaret Müşavirliği 35 4. GENEL EKONOMİK DURUM 4.1 GENEL DURUM Yunanistan’da 1950’li yıllara kadar tarıma dayalı bir ekonomi hüküm sürmüştür. Tütünün en önemli ihraç maddesi olduğu 20. yüzyılın ilk yarısında gemi inşa ve taşımacılığından elde edilen gelirler ve yurt dışında yaşayan Yunanlıların ülkeye gönderdikleri döviz uzun bir süre ödemeler dengesindeki en önemli kalemler olarak yer almıştır. II.Dünya Savaşı sonrasında başlayan sanayileşme çalışmaları, 1949’da sona eren iç savaştan sonra yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye sınırlı olmakla birlikte ilgisinin artması ile hız kazanmış ve ekonominin bileşenlerinde değişim yaşanmıştır. Yaklaşık 15 yıl süren sanayileşme hareketleri, 1967-1974 arasındaki askeri cunta yönetimi esnasında kesintiye uğramış ve siyasi istikrarsızlığın doğal sonucu olarak ekonomi sıkıntılı bir dönemden geçmiştir. Cuntanın yüksek gümrük duvarları ile korumacı bir politika benimsemesi iç pazara yönelik üretim yapan sanayiyi göreceli olarak dış etkilerden uzak tutmuş buna mukabil rekabetçi yapının oluşmasını da engellemiştir. 1970’li yılların sonlarına doğru AB üyeliği öncesinde Yunanistan’da korumacı politikalar terk edilmeye başlamış ve dışa açık bir model benimsenmiştir. 1 Ocak 1981 tarihinde AB üyeliği ile birlikte hem siyaset hem de ekonomi alanında yeni bir dönem başlamıştır. Bütçe açığı, kamu borç stoku, kamuya ait şirketlerin bütçeye getirdiği yük, yabancı yatırımların ülkeye istenen düzeyde çekilememesi ki bu sorunların bir bölümü 25 yıl sonra hala konuşulmaktadır; dönemin en önemli sorunları olarak görülmektedir. 80’li yıllarda kırılgan ekonomik yapının devam etmesi nedeniyle 1985 yılında iki yıllık bir istikrar paketi için AB’den 1.7 Milyar ECU kaynak sağlanmış; ancak bu iki yıl sonunda da istenen düzeyde başarı sağlanamamıştır. 1981-1991 arasında büyüme yıllık bazda % 1.7 civarında seyretmiştir. 1970 – 1996 arasında enflasyon AB-15 ortalamasının üzerinde seyretmiştir. 1989-1996 arasında fiyatlar ortalama % 14 civarında artmış, 1990 yılında ise en yüksek seviyeye; % 20.5’e ulaşmıştır. Dış borçlar 1990 sonrasında da artan kamu açıklarının finansmanında yoğun olarak kullanılmaya devam etmiştir. 1992’ye gelindiğinde dış borçların GSYİH’ya oranı % 100’lere ulaşmıştır. 1981 yılındaki AB üyeliği Yunanistan‘ın ekonomi ve siyasi tarihinde milat olmuştur. 1991-1995 arasında ekonomik büyüme yine AB ortalamasının gerisinde; % 1.2’lerde kalmıştır. 1993 yılında AB’de yaşanan ekonomik durgunluk Yunanistan’ı diğer üye ülkelerden daha fazla etkilemiştir. 90’lı yıllarda başta enerji, ulaştırma ve telekomünikasyon olmak üzere bir çok sektörde tekel konumundaki kamu iktisadi teşekküllerinin ekonomi içindeki payı % 75’ler civarında seyretmiştir. Kamu sektörü bu yıllarda mal ve hizmet sağlamanın dışında politik amaçlara hizmet için hükümetler tarafından yoğun bir şekilde araç olarak kullanılmıştır. Bankacılık sektörünü elinde tutan kamu, bu yıllarda ülkedeki bir çok endüstriyi kontrol etmeye devam etmiştir. 1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok küçük çapta değişiklikler yapılmış fakat teknolojik gelişmeler, küreselleşmenin hızlanması ve Avrupa Birliği’ne verilen taahhütler nedeniyle kamu sektörü reformları öncelikli bir politika durumuna gelmiştir. 1998 yılında hükümet Avrupa Para Birliği’ne (EMU) katılım kararıyla kapsamlı bir özelleştirme programını başlatmıştır. İstatistikler; Yunanistan ekonomisinin ancak 1995 yılından sonra diğer AB üyesi ülkelerden daha hızlı büyüdüğünü göstermektedir. 1996-2000 arasında büyümede % 3.5 ortalaması yakalanmıştır. Yukarıda da ifade edildiği gibi AB üyeliği sonrasında Yunanistan’da ciddi değişimler yaşanmıştır. AB’den sağlanan fonlar ekonomiye büyük katkı sağlamış ve sağlamaya da devam etmektedir. 1994 – 1999 arasında AB Topluluk Destek Çerçeve Programı 2. Paketi ile her yıl Yunanistan’a GSYİH’sının % 3.5 ila % 4.0’ü aralığında fon aktarılmıştır. 2000-2006 arasında 3. Pakette bu oran % 3 olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 36 Yunanistan 1 Ocak 2001’de Avrupa Para Birliği’ne (EMU) dahil olmuş ve bu tarihten itibaren para ve faiz politikaları Avrupa Merkez Bankası’nca tespit edilmeye başlamıştır. Enflasyonun 19962000 ortalaması % 4.9 iken; 2001’de % 2’ye düşmüş ancak kamu borç stokunun GSYİH’ya oranı % 100’ün üzerinde seyretmeye devam etmiştir. Ülkenin EMU’ya dahil olmasından sonra ekonomik büyüme hızlanarak devam etmiştir. 2001-2005 arasında Euro Bölgesinde ortalama büyüme % 1.4 iken Yunanistan ekonomisi aynı dönemde ortalama % 4.4 büyüme göstermiştir. 2004 yılında işbaşına gelen Yeni Demokrasi Partisi (YDP) önceki hükümet (PASOK) döneminde bütçe hesaplarında hata yapıldığını ileri sürerek düzeltme çalışmaları başlatmıştır. Bu çalışma daha önce EMU’ya geçiş için gerekli kriterlerin sağlanıp sağlanmadığını izlemekle yükümlü olan AB İstatistik Kurumu EuroStat’ı harekete geçirmiştir. EuroStat 1997 yılı verilerine kadar geri giderek bir inceleme başlatmış ve yeniden yapılan hesaplamalar neticesinde Yunanistan’ın Euro’ya geçiş için gerekli ekonomik kriterlerden bir kısmına sahip olmadığını tespit etmiştir. EuroStat 1997’de bütçe açıklarının GSYİH’ya oranını daha önce açıklanan % 3.9’dan % 6.4’e çıkarmıştır. Aynı şekilde 1998 rakamı % 2.5 yerine % 4.1; 1999 rakamı ise % 1.6 yerine % 3.4 olarak değiştirilmiştir. Değişen rakamların Euro’ya geçiş için gerekli rasyolar olmadığı anlaşılmış, ancak geriye dönüşün; yani Yunanistan’ın Euro Bölgesinden çıkartılmasının yaratacağı tahribat göz önüne alınarak, AB Komisyonunda bu yönde bir karar alınmamıştır. Komisyon bundan böyle bu göstergelerin dikkatle izleneceğini ve artan bütçe açığının disipline edilerek 2006 sonuna kadar % 3’ün altına düşürülmesini ve 2012’ye gelindiğinde sıfırlanması gerektiğini bildirmiştir. Yunanistan ile AB’ni ekonomik göstergeler konusunda karşı karşıya getiren ikinci gelişme 2007 yılında yaşanmıştır. Milli gelire ilişkin hesaplamalarda özellikle kayıt dışı ekonomi ve askeri harcamaların hesaplara aktarılmasında hata yapıldığını iddia eden YPD hükümeti yapılan çalışma sonunda % 25 civarında bir artış öngörmüştür. EuroStat ile koordineli olarak yapılan değerlendirmeler neticesinde varılan mutabakatla 2000 yılından başlamak üzere GSYİH yaklaşık % 10 oranında artış yönünde revize edilmiştir. Bu revize; ilgili hesapların ve oranların tamamına yansıtılmıştır. Yunanistan ekonomisi 2006’da % 4.5 oranında büyüme göstermiştir. Yatırım harcamalarındaki % 10 civarındaki artış bu büyümede önemli rol oynamıştır. 2006 yılında doğrudan yabancı sermaye girişi 4.3 milyar Euro olmuştur. Harcanabilecek gelirdeki % 5 civarındaki reel artış büyümeye % 6.7 katkı sağlamıştır. Diğer taraftan özel sektörün kredi kullanımındaki % 20’lik artış yatırımlara kaynak aktarımını sağlamıştır. 2001-2007 arasında % 4 civarındaki ortalama büyüme Euro bölgesinde yer alan ülkeler içindeki en yüksek büyüme oranıdır. Ancak kamunun toplam borç stoku ekonomi için önemli bir problem olmaya bu dönemde de devam etmiştir. Konsolide borç stokunun GSYİH’ya oranı 1981’de % 27.1 iken 1996’da % 111.3 olmuş ve geçen 10 yıl süresince kayda değer bir iyileşme olmamıştır. 2006 sonundaki % 96’lık oran (daha önce % 104.6 olan oran milli hesaplarda yapılan revizeden sonra değişmiştir) % 61.7 olan AB ortalamasının çok üstündedir. 2007 yılında büyüme oranı % 4.0 olmuştur. GSYİH’nın büyük bölümünü oluşturan harcamalarda büyüme % 4.5 olarak gerçekleşmiştir. İlk üç çeyrekte yatırımlarda % 5’ten fazla büyüme olmuş ancak yılın son üç aylık döneminde ivme tersine dönmüştür. 2007’nin son çeyreğinden itibaren yatırımlar 2009’un sonuna kadar dokuz çeyrektir daralma göstermiştir. 2007 yılındaki % 4’lük büyümede yatırımlar ve mal-hizmet ihracatındaki artışın (% 10) önemli payı bulunmaktadır. İthalattaki büyüme ise % 6.7 olmuştur. Yunanistan Ekonomi ve Maliye Bakanlığı 2008 yılı başında petrol fiyatlarının 90 $ civarında seyredeceğini öngörerek büyümenin % 3.8 olacağını tahmin etmiştir. Bu beklentide 2008 yılı sonuna kadar devam edecek olan AB Yapısal Fonları 3 üncü Paketinin etkin olarak kullanımına devam edilmesi en önemli etken olarak gösterilmiştir (Yunanistan bu paketin kullanımı ile ilgili olarak AB’den süre uzatımı almıştır). Yunanistan’ın 2008 içinde 6.7 Milyar Eurosu AB Komisyonu tarafından onaylanan 8 Milyar Euro kaynağı çeşitli projelerin finansmanında kullanması öngörülmüştür. Son iki yıldır mal ve hizmet ihracatındaki artışın devam edeceği ve bunlara turizm Atina Ticaret Müşavirliği 37 ve deniz taşımacılığından elde edilen gelirlerdeki artış beklentisi bir diğer etken olarak ileri sürülmüştür. Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca yatırım teşvik mevzuatı da dahil olmak üzere devam eden yapısal reformların ekonomik büyümeye pozitif katkısı beklenmiştir. 2008 başında yapılan projeksiyonlarda özel tüketimde % 3.5, kamu harcamalarında % 0.7, yatırım harcamalarında % 10.5; ihracat ve ithalatta % 7.5 büyüme öngörülmüştür. Burada bir dipnot olarak AB Yapısal Fonları 4 üncü Paketinde Yunanistan’a 2007-2013 arasında yaklaşık 21 Milyar € ayrıldığının da belirtilmesi gerekmektedir. Ancak Yunanistan gerek hükümet gerekse özel sektörden AB normlarına uygun proje geliştiremediği için bu fonların tamamını kullanamamaktadır. 2008’in 2. yarısından itibaren global krizin boyutları değişmiş ve birçok ülke ekonomisinin resmen resesyona girdiği kabul edilmiştir. Emtia talepleri tüm dünyada büyük bir gerileme göstermiş ve fiyatlar hızla inişe geçmiştir. Temmuzda 150 doları test eden petrol fiyatı aralık başında 50 dolarında altına düşmüştür. Çeşitli ülkelerde banka ve şirket iflasları (sadece ABD’de 90’dan fazla batmıştır), finansal piyasalarda yaşanan büyük dalgalanmalar önümüzdeki döneme ilişkin sağlıklı öngörü yapılması engellemeye devam etmektedir. Özellikle bankacılık sisteminin içine düştüğü kriz nedeniyle kredi arzının kapanması reel sektörü menfi yönde etkilemektedir. Daralan iç ve dış talep, artan işsizlik rakamları, kredi temininde yaşanan güçlükler içinde bulunduğumuz dönemin en belirgin özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır. 2009’un özellikle ilk altı ayında tüm dünya ekonomilerinde peşpeşe alınan ekonomik destek, önlem ve istikrar paketleri gündemden düşmemiştir. Tüm bu gelişmeler Yunanistan ekonomisininde kendini belirgin şekilde hissettirmiş, daha önce 2008 için % 3.8 civarında olması beklenen ekonomik büyüme Ekonomi Bakanlığı tarafından % 3.2 olarak revize edilmiştir. 2008’in son çeyreğinde büyüme rakamı % 2.4’de kalmış, yıllık bazda ise büyüme bir önceki seneye göre 1.1 puan azalarak % 2.9 olmuştur. Yatırım harcamalarındaki % 5 civarındaki gerileme 2008’de en çok dikkat çeken değer olarak karşımıza çıkmaktadır. 2007’de % 3.9 olan tüketim harcamaları artışı 2008’de 1.5 puan azalmış ve % 2.4’de kalmıştır. 2007 yılında % 6.7 artış gösteren mal ve hizmet ithalatı 2008’de % 4.4 daralmıştır. Aynı dönemde mal ve hizmet ihracatındaki artış oranı % 2.2’dir. GSYİH 2008 yılında 250 Milyar Euro barajını aşamamıştır. Açıklanan verilere göre cari fiyatlarla GSYİH 239 Milyar seviyesinde kalmıştır. Yunanistan’da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH’ye katkısı son yıllarda azalmaya devam etmekle beraber, bu sektörlerin GSYİH’ye katkısı 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla AB ortalamasının (% 2.5) üzerinde % 4.1 ve % 3.8 şeklinde olmuştur. Sanayinin diğer AB üyesi ülkelerine oranla ekonomideki payı daha sınırlıdır. Bu pay son 5 yıl içinde % 13’ler seviyesinde seyretmeye devam etmektedir. 2006 yılında sanayinin (enerji dahilinşaat hariç) GSMH içindeki payı AB Resmi İstatistiklerine göre % 13.7 olmuştur. Aynı oran 2007 yılında % 13.3; 2008’de ise % 13.6 şeklinde gerçekleşmiştir. Hizmetler sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmaktadır. Sektörün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990’lı yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizmin milli gelirde önemli bir payı bulunmakta ve sektör ülkenin ödemeler dengesi için hayati önem taşımaktadır. Finans sektörünün büyümesi ve telekom pazarının serbestleştirilmesi ile ulaştırma ve iletişim sektörlerinin önemi artmıştır. GSYİH içindeki pay 2002 – 2008 arasındaki son 6 yılda 80’ler seviyesinde seyretmektedir. Hizmetler sektörünün payı 2008’de 0.2 puanlık bir artışla % 83.1 olarak gerçekleşmiştir. GSYİH bileşenleri içinde tarımın payının düşmeye devam ettiği görülmektedir. Son 5 yılda tarımın payında 2 puana yakın bir azalış mevcuttur. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı 2008’de yaklaşık 0.4 puanlık bir gerileme ile % 3.3’e düşmüştür. Buna karşılık sanayinin payında 2008’de % 13.6’ya doğru hafif bir artış olduğu görülmüştür. Atina Ticaret Müşavirliği 38 2009’DA GENEL EKONOMİK DURUM ve GÜNCEL GELİŞMELER 2007 yılının sonlarında ABD’de konut kredilerinin geri dönüşlerinde yaşanan sorunlarla başlayan ve takip eden dönemde Avrupa ve Asya’ya sirayet ederek sınırlarını genişleten ekonomik kriz, özellikle 2008’in son çeyreğinde yeni bir boyut kazanmıştır. ABD’de önde gelen yatırım bankalarından Lehman Brothers’ın iflası ile başlayan bu süreçte bir çok ülkeden banka ve şirket iflas haberleri peşpeşe gelmiştir. Sadece ABD’de iflas eden banka sayısının 90’ı geçmiş olması, krizin boyutlarının ne derece büyük olduğunun göstergelerinden yanlızca biridir. Finansal piyasalardaki güven bunalımının had safhaya ulaşması reel sektörü menfi yönde etkilemeye devam etmektedir. Bankaların kredi arzını kısması, azalan iç-dış talep, artan işsizlik rakamları, emtia fiyatlarında yaşanan düşüşler ki, sadece petrol fiyatları 150 dolarları test ettikten sonra 50 doların da altını görmüştür, gündemi meşgul etmeye devam etmektedir. Gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ekonomilerin bir çoğu resesyona girdiklerini resmen kabul etmiş, hükümetler; krizi aşabilmek için sürekli olarak tedbirler almış, faiz oranlarında tarihi indirimlere gitmiş (Avrupa Merkez Bankası faiz oranlarını 7 kez düşürerek 1.00’e çekmiş, FED’in faiz oranı 0.25’e düşmüştür), ardı ardına ekonomik destek paketleri açıklamış ve piyasa ekonomisinin işleyişine hiç de uygun olmamasına rağmen kamunun ekonomideki rolünü mecburen artırmıştır. Öte yandan 2010 Mayısı itibariyle gerek FED gerekse ECB faiz artırımı için erken olduğu yönündeki açıklamalarına devam etmekte olup, yılın son çeyreğinden önce böyle bir tasarruf beklenmemektedir. Tüm AB üyesi ülkeler gibi Yunanistan’da da ekonomik krizin etkileri kendini hissettirmiştir. Özellikle cari açığın finansmanında en önemli kalemler olan turizm ve gemicilik gelirlerindeki düşüş kaygı uyandırmış, nitekim 2008 sonunda cari açık 50 Milyar doları aşmıştır. Faiz politikalarını Avrupa Merkez Bankasından bağımsız olarak belirleme şansı olmayan Karamanlis hükümeti, 20 Aralık 2008’de 28 Milyar Euroluk bir ekonomik destek paketi açıklamıştır. Bankaların riskli kredileri ve piyasanın canlandırılması için kullandırılacak paketle, daralan iç talebin artırılması ve banka-şirket iflaslarının önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Hükümetin aldığı bir diğer tedbir ise; Türkiye’de cansuyu kredisi olarak adlandırılan ve vergi sicili temiz-son üç yıl kar etmiş olan şirketlerin nakit ihtiyacının faizsiz kredi kullandırarak karşılanmasına yönelik bir uygulama olmuştur. Mevduat hesaplarına 100 bin Euro’ya kadar garanti getirilmesi, ödenemeyen konut ve araba kredilerinde 10 bin Euro olan haciz sınırının 20 bin euroya yükseltilmesi alınan diğer başlıca tedbirler olmuştur. Bununla birlikte Yeni Demokrasi Partisi (YDP) ile Panhelenik Sosyalist Hareket (PASOK) arasında süregelen rekabet ülkenin ihtiyaç duyduğu reformların özellikle vergi reformunun sürekli ertelenmesine yol açmıştır. Son 80 yılda, bir başka ifade ile 1929’daki büyük buhrandan sonra yaşanan en büyük ekonomik krize iktidarda yakalanan YDP lideri Kostas Karamanlis krizle mücadele için hükümetin şimdiye kadar gerekli kararları aldığını ancak daha cesur adımlar atılmasının şart olduğunu ve yeni kararların her kesime fedakarlık yükleyeceğini ifade ederek uygulanacak program için güvenoyuna ihtiyaç olduğu gerekçesiyle ve partisinin etkileri hızla görülmeye başlanan ekonomik krizin sorumluluğunu daha fazla taşıyamayacak duruma gelmesiyle erken genel seçim kararı almıştır. 4 Ekim 2009’da yapılan seçimlerde PASOK iki dönem sonra beklentilerin de üzerinde ( % 43.9 ) oy alarak 160 milletvekilli ile tek başına iktidar olmuştur. Seçimlerden önce Karamanlis tarafından % 6.1 olarak açıklanan bütçe açık oranının PASOK tarafından % 12.7 olarak revize edilmesi ve merkezi hükümet konsolide borç stoğunun 275 Milyar Euro’ya bir başka ifade ile GSYİH’nın % 114.6’sına ulaşması tüm dünyanın dikkatini bir anda Yunanistan’a çekmiştir. 2009 yılının son çeyreğinde gelişmiş ülke ekonomilerinin resesyondan çıkış sinyalleri vermesinin hatta krizle mücadelede etkin olarak kullanılan faizlerde 2010 yılının ikinci yarısından itibaren artışa gidilebileceğinin konuşulduğu günlerde, önce Dubai World’ün yaklaşık 60 Milyar dolarlık borcunu erteleme talebi ve akabinde Yunanistan ekonomisine ait açıklanan veriler yeni bir krizin tetikleyicisi olabileceğine ilişkin kaygıları artırmıştır. Ayrıca geçmişte Avrupa Birliği’nin istatistik kurumu EuroStat’la bir kaç kez karşı karşıya gelen Atina Ticaret Müşavirliği 39 Yunanistan’ın Ekim 2009’da açıkladığı verilere politik müdahale olduğunun anlaşılması üzerine; ülkenin istatistiklerinin güvenilirliği çok daha ciddi şekilde sorgulanmaya başlanmıştır. Bu gelişmelerin ardından “Fitch” ve “Standard & Poor’s” (S&P), sırasıyla 8 ve 16 Aralık 2009 tarihlerinde Yunanistan’ın kredi notunu “A-”den “BBB+”ya düşürmüştür. “Fitch” ve “S&P”nin sözkonusu kararlarını “Moody’s” de izlemiş, “A1”de tuttuğu kredi notunu 23 Aralık 2009 tarihinde “A2”ye indirmiştir. Not indirimi yapan derecelendirme kuruluşları hükümetin alacağı kararları ve daha da önemlisi uygulayıp uygulamayacağını yakınen takip edeceklerini belirterek her an yeni bir not indirimine de gidebileceklerinin sinyallerini vermiştir. Moody’s biraz daha ileri giderek Portekiz ve Yunanistan’ın borçlarını ödeme konusunda hızlı davranmaması halinde ekonomilerinin yavaş bir ölüme doğru gidebileceğini vurgulamıştır. Yunanistan hazinesinin finansman ihtiyacı için gerekli borçlanmanın maliyeti artmış; 2009 sonunda Alman ve Yunan tahvilleri arasındaki fark 400 baz puanlara varacak şekilde dalgalanma göstermiştir. Yunanistan ekonomisinin yapısal zaaflarından kaynaklanan bütçe, borç, kamu harcamaları, sosyal güvenlik reformu, kamu teşekküllerinin bütçe üzerindeki yükü, yabancı sermaye ilgisizliği, işgücü maliyetleri gibi parametrelere ilişkin çekinceler ekonomistler tarafından uzunca bir süre dile getirilmiştir. AB’den gelen fonlar ve sübvansiyonlarla günün kurtarıldığını ve popülist politikalarla yapısal değişimlerin sürekli ertelendiğini ifade eden bu kesim 2009 sonunda ülkenin kaçınılmaz olan krizle nihayet yüzyüze kaldığını ve geçmiş uyarılarının ne kadar haklı olduğunu iddia etmiştir. Bilindiği üzere Maastricht Kriterleri uyarınca Euro’ya dahil olan ülkelerde bütçe açığının GSYİH’ya oranının en fazla % 3 olması öngörülmektedir. Global kriz nedeniyle bir çok üye ülke bu performans kriterini karşılayamamakla birlikte Yunanistan’da ulaşılan rakam son 16 yılın en yüksek rakamıdır. Borcun GSYİH’ya oranının % 115’e dayanmasıyla ortaya tüm AB üyesi ülkeleri sıkıntıya düşüren bir tablo çıkmış ve Yunanistan’ın sıkı bir denetim altına alınması ihtiyacı doğmuştur. Bir önceki hükümeti rakamlarla oynadığı gerekçesiyle suçlayan Başbakan Papandreu bu krizin atlatılması için toplumun tüm kesimlerinin gelir seviyesine göre belirli fedakarlıklara katlanmak zorunda olduğunu ifade etmiş, diğer taraftan 2010 yılı bütçe yasası ile 2010-2013 dönemine ilişkin Gözden Geçirilmiş İstikrar ve Ekonomik Büyüme Programının hayata geçirileceğini ve 2012 sonunda bütçe açığının % 3’e düşürüleceğini açıklamıştır. Maliye Bakanı Papakonstantinou alınacak tedbirlerle 2010 yılı sonunda 4 puanlık bir düzeltme beklediklerini belirtmiştir. AB Komisyonuna sunulan program 4 Şubat 2010’da görüşülmüş ve her an yeni tedbirler alınması gerekebileceği ve uygulamaların yakınen takip edileceği şerhi ile kabul edilmiştir. Başbakan Papandreu tarafından açıklanan tedbirler gerek uluslararası kuruluşlar gerekse kredi derecelendirme kuruluşları tarafından genel olarak olumlu bulunmuştur. Ancak sosyal reaksiyonlarının hızı ve şiddeti ile bilinen Yunanistan’da, fedakarlık beklenen halkın nasıl bir tepki vereceği ve bu tedbirlerin siyasi kararlılıkla sürdürülüp sürdürülemeyeceği ayrı bir soru işareti olarak kaygı uyandırmıştır. Ülkenin içinde bulunduğu krize rağmen kuzey Yunanistan’daki çiftçilerin fedakarlık bir yana destek primi talebiyle traktörlerini kullanarak yaklaşık bir ay kadar Bulgaristan geçişi dahil ulaşımı engellemeleri bunun bir göstergesidir. Yunanistan hükümeti tüm finansman ihtiyacına rağmen 2010 yılı başlarında Almanya, Fransa veya diğer AB üyesi ülkelerden ve IMF den borç almak gibi bir niyetleri olmadığını, ülkeyi ziyaret eden IMF heyetinden de böyle bir talepte bulunmadıklarını sık sık dile getirmiş ve IMF’den ancak yapılması öngörülen vergi reformu ile ilgili teknik destek isteyebileceklerini açıklamıştır. Diğer taraftan başta Almanya olmak üzere AB; Euro bölgesinden bir ülkenin IMF’den borç para almasının Euro’nun prestijinin sarsılması anlamına geldiğini ve kabul edilemez olduğunu sert bir şekilde dile getirmiştir. Bu açıklamalara rağmen Euro’nun değer kaybının önüne geçilememiş ve Euro, Amerikan Doları karşısında son altı ayın en düşük seviyelerine gerilemiştir. Bu süreçte çarpıcı olan, mali entegrasyonun en başarılı kurumu olan EuroZone’da yaşanan sorunların çözümü için AB’nce çok detaylı kaleme alınan anlaşmaların içerisinde kriz yönetim stratejisinin bulunmamasıdır. Yukarıda da istatistiklerin güvenirliğine kısaca değinildiği üzere AB Komisyonu 11 Ocak 2010’da açıkladığı raporda Yunanistan İstatistik Kurumu (NSSG) ile değişik kamu kuruluşlarından temin edilen verilerin büyük fark arz ettiği, AB’nin resmi istatistik kurumu EuroStat’ın yönlendirme ve Atina Ticaret Müşavirliği 40 ısrarlarına rağmen benzer hataların yapılmaya devam edildiği ve özellikle Yunan Makamlarınca açıklanan finansal verilere güvenilmemesi gerektiği ifade edilmiştir. AB Maliye Bakanları ise Yunanistan’ı yıllarca istatistiklerle oynamakla, politik müdahalelerde bulunmakla ve örneğin daha fazla tarımsal destek için rakamları şişirmekle suçlamış, 30 yıldır AB üyesi olan bir ülkenin istatistiklerinin AB standartlarının çok gerisinde kalmasının kabul edilemez olduğunu belirtmiştir. AB Komisyonu benzeri durumların tekrarından kaçınmak için EuroStat’a denetim yetkisi verecek bir düzenlemeyi gündeme almıştır. Yunanistan’ın en kötü senaryolar dahilinde iflas etmesi durumunda; iflası önleyen tek mekanizmanın euro bölgesinde yer alması olduğu iddia edilmektedir, AB anayasası gereğince üyeliğinin sona ermesi veya AB organlarında oy hakkının dondurulması gibi bir durumun söz konusu olmadığının vurgulanması gerekmektedir. 2010 yılında en az 50 Milyar Euro dış kaynağa ihtiyacı olan Yunanistan 25 Ocak tarihinde 5 yıl vadeli bir tahvil ihracı gerçekleştirmiştir. 25 Milyar Euro talep gelen sözkonusu ihalede Yunanistan 8 Milyar Euro değerinde tahvil ihraç etmiştir. Tahvil ihracına gelen talep nedeniyle 2010 yılı borç finansmanında sorun yaşanmayacağı ve krizin atlatılacağına ilişkin düzelen moraller şubat ayı ortalarından itibaren yeniden alaşağı olmuştur. İstikrar ve Ekonomik Büyüme Programında Yer Alan Tedbirler Yukarıda da daha önce belirtildiği gibi Başbakan Papandreu 2010-2013 dönemine ilişkin Gözden Geçirilmiş İstikrar ve Ekonomik Büyüme Programının hayata geçirileceğini ve bütçe açığının her yıl en az 2 puan azaltılarak 2013 sonunda bütçe açığının % 3’e düşürülmesinin hedeflendiğini açıklamış ve bu amaç için çeşitli tedbirlerin uygulanacağını belirtmiştir. Papandreu tarafından açıklanan başlıca tedbirler şunlardır: Tüm Bakanlıklar ve Sosyal Güvenlik Kurumunun bütçesinde % 10 oranında kesintiye gidilecektir. Başta donanma olmak üzere savunma sanayi harcamalarında kısıntıya gidilecektir. 2010 yılında kamuya personel alınmayacak ve maaş zammı yapılmayacaktır. Emeklilik yaşı 67’ye yükseltilecektir. KİT’lerin yönetim kurullarında görev alan üyelerin maaşlarında % 50 kesintiye gidilecektir. Veraset ve intikal vergisi bütçeye ek gelir getirecek şekilde yeniden düzenlenecektir. Bazı meslek gruplarına tanınan vergi muafiyetleri iptal edilecektir. Off-Shore şirketlerin Yunanistan’daki faaliyetleri daha sıkı takip edilecek ve vergi kaçağının önüne geçilecektir. Alışverişlerde alınan her türlü fiş ve fatura vergiden mahsup edilecektir. Taşınır ve taşınmazların vergilendirilecektir. E-Devlet uygulamaları genişletilerek vergi mükelleflerinin daha sıkı ve zamanında kontrol edilmesi sağlanacaktır. Kayıt dışı istihdamla mücadeleye önem verilerek vergi kaybının önüne geçilecektir. Bu bağlamda yaklaşık 200 bin civarındaki göçmene vatandaşlık verilecektir. Petrol ürünlerinde % 10 ila % 15 arasında ÖTV artışı yapılacaktır. 2010 yılında yaklaşık 2.5 Milyar Euro’luk özelleştirme ile ek kaynak sağlanacaktır. Geliri düşük kesimlere ve işsizlere Sosyal Dayanışma Primi adı altında toplam 1 Milyar Euro yardım yapılarak piyasa likiditesinin artışı sağlanacaktır. Tüketici kredilerinin yeniden yapılandırılması için yasal düzenlemeler yapılacaktır. Alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesine yönelik yeni kanun hazırlanacak ve ithalat içinde enerjinin payı düşürülecektir. Atina Ticaret Müşavirliği kaynağı sorgulanacak ve ispat edilemeyen kazanımlar 41 Yunanistan İstatistik Kurumu’nun bağımsız bir yapıya kavuşması sağlanacaktır. Yunanistan’ın yerel yönetim sistemi radikal bir şekilde rehabilite edilecek ve kaynak israfının önüne geçilecektir. Başbakan Papandreu tarafından açıklanan tedbirler başlangıçta olumlu olarak değerlendirilmekle beraber Yunanistan’ın içinde bulunduğu durumdan çıkış için yeterli olmadığı yönünde görüş bildiren kesimlerin ve özellikle Almanya’nın baskısı nedeniyle AB’den beklenen destek şubat ayında da alınamamıştır. Yunanistan krizinin tüm Avrupa’yı etkisi altına alarak başta Portekiz ve İspanya olmak üzere diğer ülkelere sıçramasına ilişkin kaygılar ve euro’nun değer kaybı; Yunanistan’ın borçlanma maliyetlerini artırmış aslında ülkeyi bir anlamda borçlanamaz duruma getirmiştir. Mart ayı başında Başbakan Papandreu yeni tedbirlerle 5 Milyar Euro’ya yakın ilave tasarruf sağlanacağını ifade ederek uluslararası camiaya yeni bir mesaj vermeye çalışmıştır. Alınan yeni tedbirlere göre: % 4,5 olan KDV oranı %5’e, %9 luk oran %10’a ve %19 olan genel KDV oranı ise %21’e yükseltilmektedir. Öte yandan Ege adaları için geçerli olan indirimli KDV oranlarında herhangi bir değişiklik öngörülmemektedir. Benzinde 0.08 Euro; dizelde 0.03 Euro olmak üzere ÖTV oranları artırılmıştır. Sigara ve tütün mamullerinde toplam vergi yükü %63’den %66’ya çıkarılmaktadır. Alkollü içeceklerdeki ÖTV oranında %20 artışa gidilmektedir. Perakende satış fiyatı 35.000 Euro’nun üzerinde olan özel binek otolar, değerli taş ve madenler, özel helikopterler, yatlar gibi lüks tüketim mallarına özel tüketim vergisi uygulaması getirilmektedir. Devlet memurlarının Noel, Paskalya ve izin primlerinde %30 kesintiye gidilmektedir. Kamu kurumları ve yerel yönetimde istihdam edilen memurların her tür prim ve tazminatlarında toplam %12 oranında kesintiye gidilmektedir. Kamu emeklilik maaşlarına zam yapılmayacaktır. KİT’lerde çalışan memurların gelirlerinde %7 kesintiye gidilmektedir. Bu kesintiler Cumhurbaşkanı ve Başbakan dahil, bütün bakan ve milletvekilleri için de geçerli olacaktır. Kamu Yatırımları Programı kapsamında yapılacak yatırımlarda ulusal katılım %5 (500 milyon Euro) oranında azaltılmaktadır. Ayrıca, Eğitim Bakanlığının Kamu Yatırımları Programında toplam 200 milyon Euro kesinti uygulanacaktır. Kamu görevlilerinin her tür seyahat masrafları, primleri, tazminatları vs. kısılacak, bazı durumlarda ise iptal edilecektir. 2010 yılında, Eğitim, Sağlık ve Güvenlik Kuvvetleri hariç, kamuya memur alımları dondurulacaktır. 2011’de ise ayrılan her 5 memur yerine 1 memur işe alınacaktır. 2009 yılında 100.000 Euro’nun üzerinde gelir beyan eden gerçek kişiler %1 oranında olağanüstü vergi ödeyeceklerdir. Genel vergilendirme sisteminde ise, bu kişilere % 45 oranında vergi uygulanacaktır. Offshore şirketlerden alınan vergi %15’e yükseltilecektir. Geçici olarak, önümüzdeki 3 yıl boyunca 5 milyon Euro’nun üzerinde değere sahip taşınmazlara % 2 oranında vergi uygulanacaktır. Atina Ticaret Müşavirliği 42 Alınan bu tedbirlere rağmen AB’nden beklediği desteği bulamayan Yunanistan’la ilgili gelişmeler artık günlük değil saatlik olarak takip edilmeye başlamıştır. Daha önce soğuk yaklaşılan IMF’li çözüme de evet demek zorunda kalan Yunanistan’a sağlanacak yardım konusunda uzunca bir süre görüş birliğine varılamamıştır. Ekonomi çevreleri tarafından 30 Milyar Euro ila 120 Milyar Euro arasında değişen rakamlar telaffuz edilmeye başlamış ancak özellikle Almanya’nın, ki bunda yaklaşan seçimlerin de etkisi bulunmaktadır, örneğin 2 maaş ikramiyesinin kesilmesi gibi ilave tedbirler alınmasına yönelik tutumu Mayıs ayı sonunda yaklaşık 10 Milyar Euro borç geri ödemesi olan Yunanistan’ı zor durumda bırakmaya devam etmiştir. 23 Nisan 2010’da Moody’s in bir kademe not indiriminin ardından 27 Nisanda S&P, ülkenin kısa vadeli kredi notunu "A-2"den "B" seviyesine indirmiş ve not görünümünü negatif izlemeye almıştır. Kuruluş, not indiriminde kamu finansmanı, politik, ekonomik ve bütçe zorluklarını dikkate aldığını ifade etmiştir. Aynı gün AB Merkez Bankası (ECB) Başkanı Jean-Claude Trichet Yunanistan'ın borç sorunlarına çözüm getirmek için sürdürülen görüşmelerin de kısa sürede tamamlanacağını umduğunu ifade ederek AB ve IMF’nin plan üzerinde çalıştıklarını söyleyerek piyasalara güven vermeye çalışmıştır. Euro bölgesi Maliye Bakanları Yunanistan’ın borçlarını çevirebilmesi için önümüzdeki üç yıl için 110 milyar Euro kredi öngören mekanizmayı 2 Mayıs 2010’da onaylamış bulunmaktadır. Yaklaşık 30 Milyar’lık kısmı IMF tarafından karşılanacak olan 15 ülke tarafından sağlanacak olup 80 Milyarlık kısım için Yunanistan yaklaşık % 5 faiz ödeyecektir. Öte yandan Yunanistan’ın IMF’den sağlayacağı kaynak için öngörülen faiz oranı ise % 2 civarındadır. Başbakan Papandreu 2 Mayıs’da yaptığı bakanlar kurulu toplantısında Yunanistan’ın içinde bulunduğu durumdan güçlenerek çıkması için gereken her türlü önlemin alınacağını, her kesime fedakarlık düştüğünü, toplumun dar gelirli alt kesiminden büyük fedakarlık beklemenin adaletsiz olacağını, krizin sebebi olmayan kesimlerin haklı olduğunu vurgulamıştır. Papandreu alınmakta olan tedbirlerin hem kendisi hem de PASOK’a belirli maliyetleri olacağını ancak ülke menfaatlerinin herşeyden önce geldiğini vurgulamıştır. Aynı gün Maliye Bakanı açıkladığı yeni tasarruf tedbirleri ile yaklaşık 36 Milyar Euro tasarruf sağlanacağını ve bütçe açığının % 3’ün altına indirileceğini belirtmiştir. Sosyal güvenlik, vergi reformu ve çalışma hayatına ilişkin yeni düzenlemeleri öngören tedbirler aşağıda belirtilmektedir. KDV oranları %21'den %23'e, %10'dan %11'e ve %5'den %5.5'a yükseltilecektir. Akaryakıt tütün ürünleri, alkol ve lüks tüketim maddelerine %10 ilave lüks tüketim vergisi uygulanacaktır. Şirketlere ait gayrimenkuller gerçek değerleri üzerinden vergiye tabi tutulacaktır. Noel ve Paskalya öncesinde verilen 2 ilave maaşlar toplam 750 Euro olacak ve bu ilave maaşlar sadece brüt maaşı 3000 Euro’nun altında olanlara verilecektir. Kamu çalışanlarına yapılan yan ödemeler % 8 civarında düşürülecektir. Emekli maaşları 3 yıl süreyle dondurulacak ve zam yapılmayacaktır. İş akdi feshinde yaşanan sorunların çözümü için yeni mekanizmalar geliştirilecek ve özel sektörün istihdam fazlası elemanlarını işten çıkarmaları kolaylaştırılacaktır. Alınan bu tedbirlerle Yunanistan ekonomisinde öngörülen daralmanın daha fazla olacağı ve 2010’da bu oranın - % 4; 2011’de ise - % 6.4 olması beklenmektedir. Daha önce belirtildiği üzere hükümetlerin düzenlemelerine karşı sosyal reaksiyonların çok hızlı gelişebildiği ülkede alınan son tedbirlere sendikalar başta olmak üzere toplumun çeşitli kesimleri sert bir tepki vermişlerdir. 2 Mayıs 2010 tarihinde açıklanan tedbirlerle Atina ve Selanik’te yoğun gösteriler meydana gelmiş, polisle çatışmalar yaşanmış ve göstericiler çeşitli binalara saldırılarda bulunmuşlardır. Meydana gelen olaylarda bir bankada mahsur kalan çalışanların üçü çıkan yangında hayatını kaybetmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 43 EKONOMİK GÖSTERGELER Yunanistan’ın 2000 yılında 136.2 Milyar Euro olan GSYİH’sı 2009 sonunda yaklaşık % 70 artışla 237 Milyar Euro’ya yaklaşmıştır.Bir başka ifade ile Yunanistan’ın GSYİH’sı 330 Milyar dolar olmuştur (Yunanistan’ın milli gelir hesapları başta kayıtdışı ekonominin hacmi ve askeri harcamaların muhasebeleştirilmesi sırasında hata yapıldığı gerekçesi ile 2000 yılından başlamak üzere % 10 artış yönünde revize edilmiştir). 2000 – 2008 arasında büyümede yakalanan % 4.0 ortalaması; anılan tarih aralığı için Euro bölgesindeki ülkeler arasındaki en yüksek büyüme oranıdır. 2003 yılındaki % 5.6’lık büyüme son 10 yıl içindeki en yüksek rakamdır. Ekonomi Bakanlığı 2008 yılı başında % 3.8 olarak açıkladığı büyüme beklentisini küresel kriz nedeniyle % 3.2 olarak revize etmiş ve yıl sonunda % 2.9’luk oran yakalanmıştır. Euro Bölgesinde aynı dönemde yaşanan % 4.5’i aşan daralma ve AB’nin Yunanistan ekonomisi için daha önce yaptığı tahminler dikkate alındığında beklentilerin üzerinde bir büyüme oranına ulaşılmıştır. Diğer taraftan Yunanistan için 2009 yılı büyüme tahmini bir önceki hükümet tarafından % 1; AB tarafından -% 0.9 olarak açıklanmıştır. IMF ve OECD gibi uluslararası kuruluşların da beklentisi -%1 civarında daralma yönüde olmuştur. 2009’un son çeyreğindeki gelişmelerin de etkisiyle Yunanistan krizden en çok etkilenen ülkeler listesinin başlarına girmiş ve 2009 yılında ekonomi % 2 oranında daralmıştır. Yunanistan hükümetinin krizle/borçla mücadele için aldığı tedbirler nedeniyle 2010 yılında da % 4 civarında daralma beklenmektedir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) II. Dünya Savaşından beri dünya ticaret hacminin ilk kez 2009 yılında %12 civarında gerilediğini açıklamıştır. Uluslararası turizmdeki daralmanın da % 10 civarında olduğu bilinmektedir. Yunanistan’ın ödemeler dengesinde en önemli kalemler olan turizm ve gemicilik gelirlerinin bu gelişmelerden menfi etkilenmesi nedeniyle makro göstergeler hedeflerin çok ötesinde kalmıştır. Dünya üzerindeki yük gemilerinin yaklaşık % 20’sine sahip olan ve gemi taşımacılığında ilk sırada yer alan Yunanistan, dünya mal ticaretindeki daralmadan en fazla etkilenen ülkelerin başında gelmektedir. 2009 yılında ülkenin gemicilik gelirleri % 30’a yakın düşüş göstermiştir. 2009 yılında turizm gelirlerindeki daralma da % 11.6’dır. Cari Fiyatlarla GSYİH 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 GSYİH (Milyar €) 136.2 146.4 156.6 172.4 185.8 195.4 210.5 226.4 239.1 237.5 225 GSYİH (Milyar $) ... ... ... 222.3 231.1 246.2 267.7 312.3 351.7 330.9 300 Büyüme (%) 4.5 4.2 3.4 5.6 4.9 2.9 4.5 4.0 2.9 -2.0 -4.5(1) Kaynaklar : Yunanistan İstatistik Kurumu, Economist Intelligence Unit & EuroStat Başlangıçta sadece ekonomi çevrelerini kaygılandıran bu belirsizlikler ve gelişmeler hızla toplumun tüm kesimlerine sirayet etmiş ve önümüzdeki beş yıllık sürecin zorlu bir dönem olacağı anlaşılmıştır. Bu altı aylık süreçte tüketici güveni sarsılmış, özellikle konut, üretim ve ticaret sektörlerinde ekonomik aktiviteler yavaşlamış iç talepte belirgin bir daralma meydana gelmiştir. (Bu talep daralması daha önce bu tüketimi ithalatla karşılayan ülkenin ödemeler dengesine müspet katkıda bulunmaktadır). Global kriz nedeniyle bir çok yatırım projesi askıya alındığından (1) Değişik kaynaklar çok farklı tahminlerde bulunmakta olup rakam Ticaret Müşavirliği tahminidir. Atina Ticaret Müşavirliği 44 yatırım malları ithalatı ve ayrıca petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle yıl sonunda cari açık gemicilik ve turizmdeki gelir kaybına rağmen 26.7 Milyar Euro’ya düşmüştür. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinin incelenmesinden 2009 yılındaki daralmanın en önemli nedenlerinin özetle tüketim harcamalarındaki düşüş, azalan sabit yatırımlar ve daralan dış ticaret olduğu anlaşılmaktadır. Özel tüketimdeki daralma 2009’da % 1.8 olmuştur. Sabit yatırımlar 2007 yılındaki % 8.4’lük artıştan sonra 2008 yılında % 7.4 düşmüş ve bu gerileme 2009’da devam ederek % 20’leri aşmıştır. GSYİH bileşenleri incelendiğinde tarımın payının düşmeye devam ettiği görülmektedir. Son 5 yılda tarımın payında toplamda 2 puan civarında bir azalış mevcuttur. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı 2009 sonunda cüzi bir artışla % 3.5 olmuştur. Sanayinin GSYİH içindeki payı 2008 yılında 0.3 puanlık bir artışla % 13.3’den % 13.6’ya çıkmıştır. 2009 sonunda bu pay % 14.5’i aşmıştır. Hizmetler sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmaktadır. Hizmetler sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990’lı yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizm, gemicilik, finans, inşaat ve telekom sektörün en önemli kalemleridir. İnşaat dahil hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı son 10 yıldır % 80 seviyelerinin üzerinde seyretmektedir. 2008 yılında % 83.1’e ulaşan hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı 2009’da % 81.9 olmuştur. GSYİH –Sektörler (%) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tarım 5.7 5.1 5.1 4.1 3.8 3.3 3.5 Sanayi 12.7 13.1 13.4 13.7 13.3 13.6 14.6 Hizmetler 81.6 81.8 81.5 82.2 82.9 83.1 81.9 Kaynak : EuroStat GSYİH Bileşenlerinde Değişim Oranları (%) Nihai Tüketim Sabit Sermaye (Yatırım) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı 2002 5.2 1.3 -8.4 -1.3 2003 2.4 17.0 3.5 3.4 2004 3.5 0.1 13.9 3.3 2005 1.4 -3.6 4.2 1.4 2006 3.9 8.1 10.9 9.7 2007 3.9 9.6 3.1 6.7 2008 2.4 -5.3 2.2 -4.4 2009 0.4 -13.4 -18.1 -14.1 GSYİH 3.4 5.6 4.9 2.9 4.5 4.0 2.9 -2.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu GSYİH Bileşenleri (Cari Fiyatlar) (Milyar Euro) Nihai Tüketim Sabit Sermaye (Yatırım) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı 2002 142.9 34.9 33.0 54.2 2003 151.3 41.7 34.9 56.5 2004 162.2 42.1 40.9 59.4 2005 173.9 41.4 43.5 61.1 2006 187.0 46.0 49.8 69.6 2007 200.5 51.6 52.5 76.4 2008 213.9 50.5 56.1 77.6 2009 217.5 43.1 44.7 67.8 GSYİH 156.6 172.4 185.8 195.4 210.5 226.4 239.1 237.5 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 45 GSYİH Sektörel Dağılım (Milyar Euro) Tarım Sanayi (Enerji Dahil) Hizmetler İnşaat Perakende Finans Diğer Vergiler 2004 8.6 21.8 136.8 11.8 54.7 32.1 38.2 18.7 2005 9.0 23.8 144.7 12.5 56.6 33.8 41.8 20.1 2006 7.6 25.8 155.2 13.7 60.0 36.4 45.1 24.4 2007 7.6 26.9 167.2 14.1 65.7 39.2 48.2 26.4 2008 7.8 29.4 172.9 10.1 72.9 38.7 51.2 28.4 2009 8.1 25.2 179.9 9.6 71.4 42.1 56.8 24.4 Toplam 185.8 195.4 210.5 226.4 239.1 237.5 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Ekonomik büyüklük açısından AB üyeleri arasında inceleme yapıldığında Yunanistan’ın 11. sırada yer aldığı görülmektedir. Birliğe sonradan üye olan ülkeler içinde sadece Polonya; Yunanistan’ın önünde yer almıştır. Öte yandan Türkiye’nin AB üyesi olması durumunda sıralamada Birliğin 7. büyük ekonomisi olarak Hollanda’nın hemen ardından yer alacağı görülmektedir. Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve İspanya’nın ilk beşi oluşturduğu sıralamada yer alan ilk 11 ülkeyle Türkiye’nin GSYİH değerleri aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. AB ÜYESİ BAZI ÜLKELER ve TÜRKİYE’DE GSYİH (MİLYAR €) Kaynak : http://epp.eurostat.ec.europa.eu/ İstatistik Kurumu verilerine göre kişi başı gelir Yunanistan’da 20,000 € civarındadır. Yunanistan 2009 yılında kişi başı gelir sıralaması açısından AB içinde İspanya, İtalya ve GKRY’nin hemen ardından 15. sırada yer almıştır. Satın alma gücü paritesine göre değerlendirme yapıldığında 2009 yılında kişi başı GSYİH; EuroStat verilerine göre 24,300 Euro; Dünya Bankası verilerine göre ise 33,000 dolardan biraz fazladır. AB içi sıralamada Lüksemburg ilk sırada yer almaktadır. Yunanistan’ın birliğe sonradan üye olan ülkelerin tamamının önünde yer aldığı sıralamada sadece Portekiz 17. sıraya gerilemiştir. Sıralamanın sonunda yer alan iki ülke de birliğe en son katılan Romanya ve Bulgaristan’dır. Atina Ticaret Müşavirliği 46 Cari Fiyatlarla Kişi Başı Gelir (Euro) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 GSYİH 12,483 13,372 14,254 15,642 16,798 17,594 18,878 20,231 21,281 21,091 GSMH 12,516 13,457 14,291 15,553 16,674 17,297 18,471 19,639 20,582 20,509 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu Selanik ve Atina altyapı yatırımlarının tamamlanmış olması nedeniyle endüstrinin yoğunlaştığı bölgelerdir. Adalar ile Makedonya ve Trakya gibi kuzeyde yer alan bölgelerdeki yetersiz altyapı ise hükümetin yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemektedir. Bölgenin AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kalkındırılması hedeflenmektedir. Öte yandan AB fonlarının bir kısmı ile Balkanlardaki diğer ülkelerdeki alt yapı yatırımlarının da finanse edilecek olması bu beklentiyi güçlendirmektedir. Dışa açık bir ekonomi olan Yunanistan’da, kamu sektörü; devam etmekte olan özelleştirme programına rağmen hala ekonomide en önemli aktör olma pozisyonunu sürdürmektedir. 20042009 arasında yaklaşık 7.5 Milyar Euro tutarındaki özelleştirmeye (% 75’i yabancı sermaye tarafından satın alınmıştır) rağmen devlet hala çok büyük bir işveren konumundadır. AB Ülkelerinde Kişibaşı GSYİH 2007 2008 (Euro) 2009 Lüksemburg Danimarka İrlanda Hollanda Avusturya Finlandiya Belçika İsveç Fransa Almanya İngiltere İtalya İspanya GKRY YUNANİSTAN Slovenya Portekiz Çek Cumhuriyeti Malta Slovakya Estonya Polonya Macaristan Letonya Litvanya Romanya Bulgaristan 80,500 42,400 40,900 36,200 33,800 34,700 32,200 35,400 30,400 30,400 29,600 26,200 23,900 21,700 21,300 18,400 15,700 14,200 13,800 12,000 12,000 9,500 10,500 10,200 9,600 6,200 4,500 75,900 40,400 36,600 34,500 33,800 32,000 31,300 30,800 30,000 29,400 25,400 25,200 22,800 21,500 21,100 17,100 15,400 14,200 13,800 11,700 10,200 9,500 9,300 8,300 8,000 6,200 4,600 78,100 41,600 43,500 34,700 32,600 33,900 31,500 36,200 29,700 29,500 33,500 26,000 23,500 20,300 20,200 17,100 15,400 12,300 13,300 10,200 11,600 8,200 10,100 9,300 8,500 5,800 3,800 Geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olan Yunanistan’a 2006’da daha önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye girişi olmuştur. İstatistik Kurumu verilerine göre 2006 yılındaki 6.2 Milyar $ doğrudan yabancı sermaye yatırımı Yunanistan tarihinde en yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla 3 ve 2.4 Milyar Euro yabancı sermaye girişi olmuş ve 2009 sonu itibariyle Yunanistan’daki doğrudan yabancı sermaye stoğu 45 Milyar Euro’ya yaklaşmış bulunmaktadır. (Yabancı sermayeye ilişkin ayrıntılı bilgi ayrı bir bölüm olarak sunulmuştur). 2004 yılında 12.4 Milyar Euro civarında olan ihracat 2008 sonunda 17.2 Milyar Euro olmuştur. Aynı dönem sonunda ithalat ise yaklaşık % 44 artarak 42.4 Milyar Euro’dan 60.8 Milyar Euro’ya çıkmıştır. Mal ve hizmet ihracatı birlikte ele alındığında % 30 civarındaki ihracatın ithalatı karşılama oranı % 60’ları aşmaktadır. 2008’de ihracat 25 Milyar $ barajını aşmış ithalat ise 90 Milyar $’a yaklaşmıştır. 2009 yılında ise global krizin etkisiyle Yunanistan’ın toplam dış ticareti % 20 civarında daralmış; ihracat 14.5; ithalat ise 48 Milyar Euroya gerilemiştir. (Yunanistan’ın dış ticaretiyle ilgili ayrıntılar bir sonraki bölümde ele alınacağından burada detaylara yer verilmeyecektir.) Kamu sektöründe çalışanlara ödenen maaşlar enflasyonla mücadelede ve finansal istikrarın sağlanmasında EMU öncesinde olduğu gibi Kaynak : EuroStat sonrasında da en önemli problemlerden birisi olarak görülmeye devam etmektedir. 2010 yılında ülkedeki kriz nedeniyle önce maaşlara zam yapılmayacağı açıklanmış, ardında maaş ve primlerde kesintilere gidilmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 47 Enflasyondaki artış eğilimi 2008’in başlarında Yunanistan’da haklı bir 2005 2006 2007 2008 2009 tedirginlik yaratmış 2008 de enflasyon % TÜFE 2.9 3.5 3.2 2.9 4.2 1.2 4.2 olarak gerçekleşmiştir. 2009 da ise resesyon endişeleri ile birleşen ekonomik Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu kriz neticesinde enflasyon % 1.2 seviyesinde kalmıştır. 2010 yılında enflasyonun % 2.5 civarında olması beklenmektedir. Enflasyon (%) 2004 Yunanistan’ın cari açığı ekonomi için tehdit oluşturmaya devam etmektedir. 2003’te 12.5 Milyar $ olan cari açık sadece 5 yıl sonra 50 Milyar $’ı aşmıştır. Ancak ekonomik kriz,petrol fiyatlarındaki düşüş ve ithalattaki % 20 civarındaki daralma ile cari açık 2009 sonunda 26.7 Milyar Euro’ya bir başka ifade ile 37 Milyar $’a düşmüştür. Kamu borç stoğunun GSYİH’ya oranı son on yıl % 90 seviyelerinin üzerinde seyretmiştir. 2004 yılında 183 Milyar Euro olan stok 6 yılın sonunda, 2004’e göre % 50’ye yakın artış göstererek 2009 sonunda 275 Milyar Euro’ya ulaşmıştır. Diğer taraftan son olarak uluslararası derecelendirme kuruluşlarının yaptığı not indirimi Yunanistan’ın borçlanma maliyetinin artmasına neden olmuştur. 2010 sonunda kamu borç stokunun 300 Milyar Euro’yı aşması beklenmektedir. Özel sektörün toplam dış borcu ise 100 Milyar $ civarında seyretmektedir. 2009 yılı sonunda kamu borç stoğunun GSYİH’ya oranı % 114.6’ya ulaşmıştır. Cari Açık ve Kamu Borç Stoku Dönemler Cari Açık (Milyar €) Cari Açık (Milyar $) Cari Açık / GSYİH Konsolide Kamu Borç Stoku (Milyar €) Konsolide Kamu Borç Stoku / GSYİH 2009 2008 2007 2006 2005 -26.7 -37.2 -11.2 -272.3 114.6 -34.8 -32.4 -23.6 -12.7 -51.4 -44.4 -29.7 -17.9 -14.4 -14.2 -11.1 -6.4 237.2 216.4 204.4 195.3 99.2 95.6 95.9 98.8 2009 yılı bütçesi açıklanan verilere göre yaklaşık 30 Milyar Euro açık vermiştir. Merkez Bankası verilerine göre 2009 yılında gelirler toplamı 55.5 Milyar Euro iken giderler yaklaşık 12.5 Milyarı faiz ödemeleri olmak üzere 84.8 Milyar Euro olmuştur. Yunanistan parlamentosunda 2010 bütçesi; 62.2 Milyar Euro gelir , 84.7 Milyar Euro gider ve 22.5 Milyar Euro açık şeklinde onaylanmıştır. Bütçe Rakamları Milyar Euro 2006 2007 Giderler 60.7 67.2 Gelirler 52.5 56.7 2008 74.9 60.3 14.6 Bütçe Açığı 8.2 10.5 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası GSYİH’nın Yüzdesi 2009 2010(t) 2006 2007 84.8 84.7 28.5 29.4 55.5 62.2 24.6 24.8 29.4 22.5 3.9 4.6 2008 30.2 25.7 6.1 2009 2010(t) 30.4 30 26.9 27.5 12.2 9.2 Yunanistan’ın ekonomi alanında önemli problemlerinden birisi biraz da tarihsel temelleri olan kayıt dışı ekonominin hacmidir. Euro Bölgesinde kayıt dışı ekonominin toplam GSYİH içindeki oranı % 10’larda seyrederken Yunanistan’da bu oranın % 30’dan az olmadığı düşünülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 48 4.2 TARIM Dünya Bankası istatistikleri toplam yüzölçümünün % 65’inin tarıma elverişli olduğunu göstermektedir. Ancak dağlık arazi yapısı nedeniyle toplam arazinin % 30’u, bir başka ifade ile yaklaşık 40,000 km2’lik bölümü, tarımsal faaliyetlere izin vermektedir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre ise bu alan 35,000 km2 civarında olup yaklaşık 10,000 km2’sini meyve ağaçları kaplamaktadır. Makedonya, Mora ve Merkez Yunanistan sırasıyla tarımsal üretimin en fazla olduğu bölgelerdir. Yunanistan’ın milli hesaplarla ilgili yaptığı düzeltme neticesinde GSYİH içinde sektörlerin payında da değişiklikler olmuştur. Son hesaplamalar neticesinde tarımın GSYİH içindeki payı 2005’te % 4.5 seviyesine inmiştir. 2006 ve 2007 yıllarında bu pay sırasıyla % 3.7 ve % 3.6 olmuştur. 2008 yılı verileri kesinleşmemiş olmakla birlikte değerin % 3.5 olması beklenmektedir. 2010 sonunda tarımın GSYİH içindeki payının % 3’ünde altına düşeceği öngörülmektedir. Tarımsal ürünlerin toplam ihracat içindeki payı % 25’ler civarındadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere tarımsal kesimde yaklaşık yarım milyon kişi çalışmaktadır. Bir başka ifade ile tarım kesiminde çalışanların toplam istihdam içindeki payı % 10’dan biraz daha fazladır. Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanların Dağılımı-2009 Toplam Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık (1,000 Kişi) Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + 4,457.0 33.7 228.1 555.9 1,948.6 1,608.5 82.3 505.9 5.2 16.1 30.7 161.5 255.9 36.5 Bir çok üründe kendi ihtiyacını karşılayacak kadar üretime sahip olmakla birlikte et ve mandıra ürünlerinde önemli bir ithalatçı konumundadır. Bazı tahıl çeşitleri yine ithal edilen tarımsal ürün grubunda yer almaktadır. Dünya genelinde endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkedir. Domates üretiminde de dünya sıralamasının önemli bir yerindedir. Pamuk, tütün ve şekerpancarı önemli ihracat kalemleridir. Bu ürünlere olan talebin azalmasına rağmen alternatif ekim konusunda henüz bir karara varılmamıştır. Öte yandan yeni tarımsal reformlar kapsamında kalitenin miktara nazaran öne çıkartılmasını öngören politikalar çiftçilikle uğraşan kesimlerin şiddetli protestolarına neden olmuştur. Yunanistan balıkçılık filosunda, AB fonlarından faydalanma amacıyla 1990’ların ortalarında rehabilitasyona gidilmiş ve 8,000’i aşan tekne sayısı 2004 sonunda 6,900’lara düşmüştür. 2004 sonunda söz konusu tekneler tarafından 275 Milyon $ değerinde balık yakalandığı tahmin edilmektedir. Yunanistan balık çiftçiliği sektöründe Avrupa’nın lideri konumunda olup, üretimin yaklaşık % 50’sini yapmaktadır. Bu çiftliklerde daha çok çipura, levrek ve kabuklu üretimi yapılmaktadır. Sazan, alabalık ve yılanbalığı üretimi tatlı su balıkçılığında öne çıkanlardır. Öte yandan son dönemlerde sektörün Türkiye’de ciddi anlamda yatırım yaptığı görülmektedir. Son olarak Yunanistan’da 250,000 civarında traktör bulunmakta olup, her yıl yaklaşık 500,000 ton gübre tüketilmektedir. Hayvan Sayısı (1,000 Adet) 1981 1991 Sığırlar 831 602 Domuz 1,017 986 Koyun 8,144 8,692 Keçi 4,526 5,336 Bal Arısı 1,167 1,196 Atina Ticaret Müşavirliği 2001 621 934 9,124 5,662 1,294 2002 626 940 9,058 5,669 1,288 2003 621 934 9,000 5,619 1,294 2004 601 940 8,827 5,509 1,302 2005 664 975 8,744 4,925 … 2006 684 1,055 9,031 5,075 … 49 Başlıca Tarımsal Üretim (1,000 ton) ÜRÜNLER 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Buğday Mısır Pamuk Şeker Kamışı Domates Portakal Limon Mandarin Elma Şeftali Patates Karpuz ve Kavun Tütün Pirinç Arpa Zeytinyağı 1,725 2,314 976 2,204 1,700 968 111 104 119 249 805 847 127 158 225 308 1,712 2,451 1,173 2,208 1,932 772 84 86 277 791 836 870 127 171 234 334 1,698 2,547 1,241 2,603 1,705 936 84 127 250 864 892 872 124 165 227 417 1,779 2,351 1,040 1,917 1,568 896 88 109 287 768 896 797 37 179 250 396 1,651 2,396 1,053 851 1,461 778 92 112 260 784 930 789 31 184 282 331 2,102 2,891 912 853 1,379 828 75 104 256 807 914 796 28 184 361 328 2,084 2,035 1,210 2,882 1,820 1,022 174 107 243 927 937 810 137 150 274 358 2,076 2,163 1,138 2,713 1,574 1,164 151 119 269 740 882 784 127 169 273 414 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu 4.3 SANAYİ Yunanistan’da sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı 2003-2008 yıllarında % 12.7 ila % 13.7 arasında seyretmiş, 2009 sonu itibariyle bu pay % 14.6 olmuştur. Toplam işgücünün % 15’ine yakını imalat sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayi Üretim Endeksleri 2009 2008 - 9.3 - 4.0 İmalat Sanayi - 11.0 - 4.7 Madencilik -11.5 - 4.5 Sanayi Üretim Endeksi İmalatçı firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son yaptığı sanayi araştırmasında listelenen 144,717 kuruluşun % 92.5’i on kişiden az işçi ve yalnızca % 0.5’i 100’den fazla işçi çalıştırmaktadır. En geniş ve genel olarak en karlı sektörler özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları Elektrik / Gaz -3.1 2.5 sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düşük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüştür. Bazı Yunan şirketleri, özellikle tekstil-konfeksiyon sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Ekonomik kriz Yunanistan’da sanayi üretimini etkilemeye devam etmektedir. Tablodan da görüleceği üzere 2007 yılında üretim artışı % 2.2 iken 2008’in mayısından beri üretim azalarak devam etmektedir. Açıklanan verilere göre 2008’in sonunda sanayi üretimindeki kümülatif gerileme % 4.0 civarında olmuş, 2009 yılında daralma % 10’a yaklaşmış, imalat sanayindeki daralma % 11 olmuştur. Madencilikteki yavaşlama 2009’da % 11.5, elektrik/gaz da ise % 3.1 civarında gerçekleşmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 50 4.4 ULAŞTIRMA ve TELEKOMÜNİKASYON 4.4.1 Karayolları Yunanistan’da uluslararası standartlara sahip iki otobanın inşaatı tamamlanma aşamasındadır. Her iki proje de Trans-Avrupa ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş olup maliyetin yaklaşık % 60’ı AB’den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki Patra-Atina-Selanik istikametini takip eden projedir. İkincisi ise Egnatia projesi olarak da adlandırılan ve Igoumenitsa – Selanik – Türkiye sınırını takip eden 680 km’lik güzergahtır. Büyük bölümü tamamlanmış durumda olan Egnatia projesi ile Türkiye sınırından giriş yapan bir araç yaklaşık 6 saat sonra Adriyatik kıyılarına ulaşabilecektir. Daha önce bu yolun 11 saatten az olmadığı düşünüldüğünde Trans-Avrupa ulaşım ağındaki önemi ortaya çıkmaktadır. Atina’yı Elefsina’nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan BOT projesi kapsamındaki karayolu inşası Yunanistan- Fransa konsorsiyumuyla yapılmaktadır. Antik Olympia – Atina arasındaki kısmın büyük bir bölümü 2004’ deki olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıştır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan’da toplam karayolu uzunluğu 115,000 km’ye yaklaşmaktadır. 4.4.2 Demiryolları Yunan Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen ülkenin zorlu arazisi nedeniyle demiryollarının gelişmesi diğer ülkelerle mukayese edildiğinde yetersiz kalmıştır. OSE’nin gerek coğrafi şartlar gerekse kaynak eksikliği nedeniyle sadece 2007’de yaklaşık 2 Milyar $ olmak üzere toplam zararı 7.5 Milyar $’ı aşmıştır. Başbakan Karamanlis Eylül 2008’de OSE’nin rehabilitasyonu için bir program hazırlandığını ve şirketin dörde ayrılacağını (TraiOSEEDISY-ErgOSE-GAİOSE) açıklamıştır. Yunan ekonomisinde önemli yeri olan güneydeki limanlardan kuzey Yunanistan ve güneydoğu Avrupa’ya uzanan demiryolu hattının yetersiz olması nedeniyle demiryolu ile taşımacılık tercih edilmemektedir. AB tarafından Trans-Avrupa ulaşım ağına (TENs) dahil edilmiş bulunan demiryolu sisteminde yenileme ve genişleme yatırımları başlatılmış bulunmaktadır. Bu çalışmalarla ana hatlarda Atina Ticaret Müşavirliği 51 elektrifikasyon ve çift raylı sisteme geçilerek saatte 200 km hıza ulaşım hedeflenmektedir. Proje kapsamında lokomotiflerin bir bölümü satın alınmış olup engebeli araziler ve dağlık alanlardaki hatların tamamlanması beklenmektedir. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki Patra Limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taşımaya elverişli hatta verilmiş bulunmakta ve 2010 itibariyle tamamlanması hedeflenmektedir. Ülkenin ikinci büyük şehri olan Selanik Balkanlar ve Avrupa’ya çıkış için önemli bir merkez konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmaktadır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan’daki demiryollarının toplam uzunluğu 2,576 km’dir. 18 istasyonlu Atina metrosu 2000 yılında çalışmaya başlamıştır. Ancak metro hatlarının çeşitli banliyölere ulaşım sağlayacak şekilde genişletilmesine ilişkin çalışmalara ve 24 yeni istasyonun inşaatına devam edilmektedir. Şehir merkezi-havaalanı hattındaki istasyon çalışmaları nedeniyle 2009’un sonuna kadar bu hat çalışmayacaktır. Bir diğer metro çalışması ise Selanik’te (13 istasyon) başlamış ancak çalışmalar bir kilisenin arazi ile ilgili itirazı nedeniyle mahkeme sonuçlanana kadar durdurulmuştur. Yunanistan’da Demiryolu Hatları Atina Ticaret Müşavirliği 52 4.4.3 Gemicilik Yunanistan coğrafi konumu itibari ile tarih boyunca denizle iç içe yaşamış bir ülkedir. 200’den fazlasında yerleşim olan 2000 civarındaki ada denizcilik sektörünün gelişmesindeki en temel tarihsel gerekçedir. Yunanlılar adalarla iletişimde kazandıkları tecrübelerini ticarete aktarmayı başararak bugün dünyanın en büyük gemicilik filosuna sahip olmuşlardır. Özellikle II.Dünya Savaşından sonra modernize edilmeye başlayan sektöre 60’lı yıllarda Onassis ve Niarchos tarafından yapılan yatırımlarla hacim ikiye katlanmıştır. Yunanistan’daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik’te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve Ege’deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. AB mevzuatı gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999’da AB üyesi ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004’de açılması gerekirken açılmamıştır. AB Komisyonunun konuyu Adalet Divanı’na götürmesi ve Adalet Divanı’nın Yunanistan’ı mahkum etme riski hükümetin feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur. (Deniz Ticaret Bakanlığı, Mayıs 2006’da (iki şirket tarafından yılda 300 bin veya üstü sayıda yolcu veya tek şirket tarafından yılda 150 bin veya üstü sayıda yolcu taşınan hatlarda) feribot seferleri ve tarifelerinde serbestleştirmeye gitmiştir.) Gemi taşımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir yeri bulunmaktadır. Sektörün geliri ile ilgili net rakamlara ulaşmak kolay olmamakla birlikte 2008 yılında bu değerin 20 Milyar Euro’yu aştığı tahmin edilmektedir. Bir başka ifade ile sektörün GSYİH’ya katkısı % 9 civarındadır. Diğer taraftan bu rakam sadece Yunan bayraklı gemilerden ve limanlardan elde edilen gelirdir. Ancak filonun büyük bölümünün Yunan bandıralı olmadığı düşünüldüğünde ve cari açığın 2008 de 50 Milyar $ olduğu dikkate alındığında sektörün ekonomideki yeri daha iyi anlaşılmaktadır. Gemi sahiplerinin Yunan ekonomisine bir diğer katkısının Yunan hükümetlerinin yeni mevzuat düzenlemelerinin ardından gemicilikten kazandıkları ile başka alanlarda yatırım yapmaları olarak beklenmektedir. Sektör yarattığı 200,000 civarındaki istihdam ile ekonomiye ayrı şekilde katkı sağlamaktadır. 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla % 25 ve % 8 büyüme gösteren sektör gelirlerinde 2008’in son çeyreğinde hızlı bir daralma olmuştur. 2008 yılı sonunda sektörün ekonomiye katkısı 19.1 Milyar Euro’ya yükselmiş ancak 2009’da % 30 daralma ile birlikte bu rakam 13.5 Milyar Euro’ya düşmüştür. İstatistikler incelendiğinde Yunanlılara ait gemilerin yaklaşık % 75’inin 40’ın üzerinde başka ülke bayrağı altında işletildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedenleri; bir geminin Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettebatın istihdam edilmesi zorunluluğu (Yunanlılara ödenen ücretler maliyetleri artırmaktadır) ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. Başlıca Limanlar 1. Pire 2. Selanik 3. Patra 2007 sonu itibariyle dünya üzerindeki gemilerin % 16.5’ine, kuru yük filosunun yaklaşık % 25’ine, petrol tanker filosunun % 20’sine ve kimyasal madde tanker filosunun % 10’una Yunanlı armatörler sahiptir. Yunanlı gemicilere ait tüm gemilerin % 95’i yük gemilerinden kalan kısım ise kruvaziyer, kıyı yolcu ve ticaret gemilerinden oluşmaktadır. 2008 yılında 30 yaş ve üzerindeki gemilerin sefere çıkarılmasının yasaklanacak olması nedeniyle ( yasak bazı muafiyetlerle birlikte hayata 5. Volos geçmiştir) geçtiğimiz yıllarda Yunanlı armatörler tarafından dünyadaki başlıca tersanelere (2006 sonu itibariyle bu rakamın 400’e ulaştığı tahmin 6. Korfu edilmektedir) yoğun gemi siparişleri verilmiş ancak ekonomik kriz 7. Dedeağaç nedeniyle bu siparişlerin bir bölümü 2008’de iptal edilmiştir. Diğer taraftan 8. Elefsina filoların bakım-onarım, modernizasyon ve yenileme için her yıl 8 Milyar $’dan fazla harcama yapılmaktadır. Mevzuatın istisnasız uygulanması 9. İgumenitsa durumunda Yunan filosunun % 40’a yakın bölümünün kızağa çekilmesi 10. Kavala veya 3.ülkelere satılması gerekmektedir. Londra Yunan Denizcilik İşbirliği Komitesinin en son verilerine göre, Şubat 2010 itibariyle Yunan bayraklı gemi sayısı %13.55’lik bir düşüş kaydederek, 1.121’den 969 gemiye düşmüştür. Ayrıca gemi siciline tescil edilen gemi 4. Lavrio Atina Ticaret Müşavirliği 53 sayısında da net bir düşüş görülmektedir, nitekim 2009 yılında 356 yeni gemi Yunan bayrağı ile sefere çıkarken, 2010’da bu sayının 189 olacağı tahmin edilmektedir. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunanistan buna bağlı olarak demiryolu taşımacılığı ve limanlar gibi yatırımlarına da devam etmektedir. Hükümet; 20062015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 Milyar Euro olan limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır. Limanlarda verilen bazı hizmetlerin özelleştirilmesi kararı ülkenin en büyük limanı Pire’de işçilerin muhalefeti ile karşılaşmıştır. Sendikalar 2006 Kasımından itibaren Ocak 2007 sonuna kadar iş yavaşlatma kararını uygulamıştır. Ancak İsrail, Çin ve BAE’den çeşitli şirketlerin ilgilendiği özelleştirme süreci hükümetin bu konudaki kararlı tavrı neticesinde 2008 sonlarında Çinlilerin ihaleyi almaları ile sonuçlanmıştır. Yunanistan’ın başlıca limanlarında zaman zaman yaşanan grevler yük ve yolcu taşımacılığını menfi etkilemeye devam etmektedir. Yunanistan’da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123’dür. Pire Yunanistan’ın en büyük limanı olup konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet vermektedir. Selanik’teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibariyle Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Yunan Deniz Ticaret Odası verilerine göre, ülkeye kayıtlı 1.000 GT kapasite ve üzeri toplam 3,996 (Ocak 2010) gemi bulunmaktadır. Bu sayı Yunan armatörlerine ait olan Yunan ve yabancı bandıralı gemi sayısı olup, bunların 2.100’ü Yunan bandıralıdır. Bu gemilerle her yıl yaklaşık 50 milyon yolcu ve 120 milyon ton yük taşınmaktadır. Ancak yukarıda kısaca açıklanan nedenlerle armatörlerin başka ülke bayrakları çalışmaları nedeniyle uluslararası kaynakların verilerine de itibar etmek gerekmektedir. Buna göre; 2006 itibariyle yaklaşık 4,200 civarında geminin toplam kapasitesi 190 milyon DWT’yi aşmaktadır. Bu gemilerin sadece % 25’i Yunan bandıralı olarak çalışmakta kalan % 75’lik kısım ise 41 farklı ülkenin bayrağı ile sefer yapmaktadır. Yunanlı armatörlerin elinde 200 milyar Euro'nun üzerinde sıcak para bulunduğu tahmin edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde bu meblağın bürokratik engeller ve yatırım teşviklerinin yetersizliği nedeniyle Yunanistan'a gelmediği, yabancı gemi sahiplerinin de yaşadıkları kötü tecrübeler nedeniyle ülkeye sıcak bakmadıkları bilinmektedir. Sözkonusu engellerin aşılmasını ve gemi işletmeciliğinde Yunanistan'ın bir çekim merkezi haline getirilebilmesini teminen, Yunanlı armatörlerin Yunanistan'da büro açmalarını sağlamak üzere Pire'de denizcilik merkezi kurulması, uluslararası rekabete açık gemicilik hizmetleri bölgesi tesis edilmesi ve gemicilik sektörüne kalifiye personel sağlanması için eğitim verilmesi planlanmaktadır. Yunan deniz ticaret filosunun % 20'sine sahip, halen İngiltere'de kaim 100 Yunan armatörü, işletmelerini Londra ve Atina'dan yürütmekte, bu ailelerin İngiliz ekonomisine yıllık katkısı yaklaşık 12 milyar Sterlin'e ulaşmaktadır. Ancak İngiliz hükümetinin yeni vergi düzenlemeleri nedeniyle sayıları otuzu aşan şirket, merkezini Yunanistan’a taşımış bulunmaktadır. 4.4.4 Havayolları 2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan’da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina’nın güney doğusunda bulunan Spata’da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine genişletilmesi hedeflenen ikiz pistli yeni bir havaalanı (Eleftherios Venizelos) açılmıştır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. 1975’de kamuya geçen Olimpik Havayolları’nın özelleştirilmesi için yapılan tüm girişimler AB’nin bu konudaki yoğun baskısına rağmen bugüne kadar tamamlanamamıştır. Her yıl zarar eden şirketin borcu 2 Milyar €’yu geçmiştir. 2008 aralığında açılan ihaleye 7 şirket ilgi göstermiş Olimpik havayolları yenilenen ihale ile 2009 Martında Arap sermayeli Marfin Investment Group’a devredilmiştir. Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve Santorini ülkedeki başlıca havaalanlarıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 54 4.4.5 Telekomünikasyon 1949 yılında kurulan ve 2000 yılı başlarına kadar Yunanistan’da monopol konumunda faaliyet gösteren OTE; Yunanistan’ın en büyük telekomünikasyon kuruluşudur. 2001’den sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan şirketler Yunan pazarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa’nın da ilk 10 şirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında % 20 hissesini Deutsche Telekom’un satın alarak ortak olduğu şirket gerek güneydoğu Avrupa gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini genişletmeye çalışmaktadır. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk’ta olmak üzere yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağlayan şirket, Yunanistan’ın ilk 5 büyük şirketi arasında yer almakta ve hisseleri Londra ve New York borsalarında işlem görmektedir. WIND, Cosmote (OTE) ve Vodafone ülkede faaliyet gösteren GSM şebekeleridir. Yaklaşık 16 Milyon abonenin bulunduğu mobil iletişim pazarında ciddi rekabet yaşanmaktadır. Telekomünikasyona İlişkin Çeşitli Veriler 2004 2005 2006 2007 2008 Sabit Hat Abone Sayısı (1000 Kişi) 6,352 6,310 6,170 6,128 100 Kişiye Düşen Sabit Hat 57.9 57.5 56.2 55.8 Mobil Telefon Abone Sayısı (1000 Kişi) 11,038 12,456 14,085 16,223 100 Kişiye Düşen Mobil Telefon Aboneliği 100.6 113.5 128.3 147.7 Internet Kullanan Nüfus 1,955 1,995 2,252 2,540 50 161 490 1,017 6,200 56.2 17,729 161.3 2,750 1,250 Geniş Bant Internet Abosesi Sayısı (1000 Kişi) Kaynak : EIU & WB 4.5 TİCARET ve PERAKENDE PİYASASI Yunanistan’da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir. Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli aktörler olarak yer almaktadır. Tekstilkonfeksiyon, ev eşyası, mobilya gibi emek yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır.Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinden de ithalat yapılmaktadır. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim (%) Genel Endeks Gıda Tekstil-Konfeksiyon 2009 -9.3 -6.0 1.4 Mobilya ve Elektrikli Aletler -15.3 2008 - 1.4 -0.1 - 5.5 - 4.3 - 1.3 2007 2.3 0.9 1.1 6.7 6.7 2006 8.0 9.0 0.8 17.7 3.7 2005 3.0 5.6 1.3 0.6 -1.1 Kitap, Kırtasiye -24.0 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Yaklaşık 500 bin kişinin çalışıtığı bir başka ifade ile istihdamın % 10’unu sağlayan perakende sektörü 2002-2007 arasında yaklaşık 30 büyüme göstermiş ancak 2008’de finansal krizin etkisiyle sektörde % 1.4 civarında bir daralma gerçekleşmiştir. 2009 yılında satışların 32.5 Milyar Euro olduğu tahmin edilmektedir. Carrefour-Marinopoulos SA, AB Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Lidl & Schwarz Gruppe, Atlantic SA, Jumbo Hellas SA, Praktiker Hellas, Zara Hellas SA, Plaisio Computers, ve Notos Com Holdings SA perakende pazarının en önemli şirketleridir. Atina Ticaret Müşavirliği 55 4.6 HİZMETLER 4.6.1 Turizm 3 tarafı denizlerle çevrili olan Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2008 yılında; İstatistik Kurumuna göre 18 milyona, Merkez Bankasına göre ise 19 Milyona yakın turist ağırlamıştır. 2009 yılında ise gelen turist sayısı % 20 civarında düşüş göstermiş ve 14.9 Milyona düşmüştür. Turizm gelirlerinin GSMH’ya direk katkısının % 7.5 olduğu ancak yarattığı istihdam ve girdilerle bu katkının % 16.5’lere ulaştığı görülmektedir. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyinin Yunanistan’la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının % 4’e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSMH’ya katkısının da % 17.5’lere yaklaşacağı yönündedir. Toplam işgücünün (direk ve dolaylı ) % 20’sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yunanistan’ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu; % 95’den fazlası; Avrupa’dan gelmektedir. Sırasıyla ilk beşi oluşturan İngiltere, Almanya, İtalya, Fransa ve Hollanda’dan gelen turistlerin toplam içindeki payı % 60’lara yaklaşmaktadır. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 Gelen Turist (1,000) 10,130 13,096 15,938 17,284 18,755 18,880 14,914 Giden Turist (1,000) ... ... 3,061 3,194 3,311 3,544 3,000 Turizm Geliri (Milyar $) 4,2 9,3 17.1 18.8 19.4 20.0 15.1 Turizm Geliri (Milyar €) ... ... 10.8 11.4 11.5 11.6 10.4 Kaynak : Yunanistan Merkez Bankası & EIU Konaklama İstatistikleri 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 53.476 51.590 54.017 56.747 65.420 64.085 53.399* Yerli 13.716 13.280 13.942 14.249 17.339 16.675 14.182 Yabancı 39.760 38.310 40.075 42.498 48.081 47.410 39.216 Oda 339.540 351.891 358.721 364.179 367.992 ... ... Yatak 644.898 668.271 682.050 693.252 790.956 ... ... Konaklama (1,000 Gece) Otel Kullanım Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu (*) Ocak-Eylül Haziran – Eylül arası turizm sezonunun en yoğun olduğu dönemler olup, varışların % 75’e yakın bölümü havayolu ile yapılmaktadır. Öte yandan gelen turistlerin % 70’ine yakın bölümü adaları tercih etmektedir. Son yıllarda başta Türkiye olmak üzere komşu ve çevre ülkelerdeki turist sayısındaki artışın gerisinde kalan ve pazar payını artırmak isteyen Yunanistan turizm politikalarını gözden geçirmektedir. Özellikle Çin ve Asya’dan turist çekmek için çalışmalar yürütülmektedir. Öte yandan yatak sayısının artırılması ve iyileştirilmesi amacıyla turizm yatırımlarına ciddi manada teşvik politikaları uygulanmakta, özellikle adalarda yapılan yatırımlara ilave primler verilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 56 4.6.2 İnşaat Yapı endüstrisi geçmişte Yunan ekonomisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber, performans yönünden iniş çıkışlar göstermektedir. Sektörün GSYİH’ye katkısının 2004’de %8,9; 2005’de ise % 7.5 oranında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Ancak bu katkı resmi makamlar tarafından verilen inşaat izinleri dikkate alınarak hesaplanmaktadır. İzinlerin tamamının projelerde öngörülen sürelerde gerçekleşmediği dikkate alındığında çok da sağlıklı olmadığı anlaşılmaktadır. 2003 ve 2004’de oranların yüksek gerçekleşmesinde Atina Olimipiyatları için yapılan hazırlığın büyük payı bulunmaktadır. Önümüzdeki dönemde AB fonlarıyla finanse edilecek liman, karayolu ve demiryolları gibi altyapı projelerle sektörün GSYİH içindeki yerini koruması beklenmektedir. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere 2005’de sektörde güçlü bir gelişme olmuştur. Bunun en büyük nedeni 1.1.2006’daki yeni KDV düzenlemesi öncesinde projelerin tamamlanması için gösterilen çabadır. AB fonlarının (1999 Çerçeve Program çerçevesinde (CSF) 14 milyar Euro, 2006 CSF’de 25,5 milyar Euro) en büyük bölümü, kuzeygüney ve doğubatı karayolları, Atina metrosu, havaalanları ve limanların geliştirilmesi gibi büyük ölçüde kamu yatırımlarına ayrılmıştır. Bunlara ek olarak, yeni Atina havaalanı, Atina’daki ring yolu ve Korinth Körfezindeki asma köprü inşaatları Avrupa Yatırım Bankasından alınan kredilerle özel sektör işbirliğinde yapılmıştır. 1999’da hükümet, Üçüncü Çerçeve Program’daki yatırım planlarını yeniden gözden geçirmiş ve kamu özel sektör işbirliğine büyük önem vermiştir. Ülkenin büyük inşaat şirketlerinin birleşmesine ve kendini finanse eden altyapı çalışmaları için teklif vererek yabancı şirketlerle rekabet edebilmesine izin veren bir yasayı Mart 2001’de parlamentodan geçirmiştir. İnşaat İzinleri 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 18,359 494,962 17,291 654,410 25,877 1,003,974 18,486 738,226 16,908 658,711 13,665 588,161 9,833 432,047 3,116 81,231 3,241 113,046 3,479 128,005 3,837 146,100 3,672 137,334 3,016 127,258 2,776 120,535 Yeni Bina 1000 m2 1000 € Renovasyon 1000 m2 1000 € Kaynak : Yunanistan Merkez Bankası Sektör 2005 yılındaki performansının ardında 4 yılda büyük bir gerileme göstermiştir. 2009 yılında inşaat izinlerindeki gerileme % 30 civarındadır. Kuzey Yunanistan da bu oran % 40’ları aşmaktadır. Yunan araştırma merkezi Hellastat’ın açıkladığı son rapor inşaat sektöründe son derece karamsar bir tablo çizmiştir. Ekonomik koşullardan menfi etkilenen sektörde şirket satın almaları ve birleşmeleri beklenmektedir. Kamu Yatırımlarının 1996 yılından beri en düşük seviyeye gerilemesi ve 2009 yılındaki sınırlı sayıdaki proje nedeniyle müteaahhitlik şirketlerinin önemli bir bölümü mali sıkıntı içine düşmüştür. Küçük ve orta boy şirketlerde bu problem daha da büyüktür. 2009 yılında Kamunun Yatırım Programındaki 8.8 Milyar Euroluk kaynak bir önceki yılın % 10 daha altında kalmıştır. Son 13 yılın bu en düşük değeri ile 2009’da bedeli 2 Milyon Eurodan büyük 156 projeye finansman ayrılmıştır. 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla 381 ve 201 olan proje sayısı ile mukayese edildiğinde sektörün içinde bulunduğu durum daha açık görülmektedir. 4.6.3 Bankacılık Yunanistan’da 1997 yılından itibaren ticari bankacılık sektöründe hızlı bir konsolidasyon süreci görülmektedir. Özelleştirme programları dahilinde kamuya ait altı bankanın satışı tamamlanmış bulunmaktadır. Ticari bankalar arasındaki birleşmeler neticesinde beş büyük banka bugün pazarın yaklaşık % 80’ine hakim durumdadır. Devlet; Yunanistan Ulusal Bankasındaki (NBG) Atina Ticaret Müşavirliği 57 hisselerinin önemli bir bölümünü özel sektöre devretmiş büyük bankalar içinde yer alan Emporiki Bankasının tamamını (Çoğunluk hissesini Fransız Crédit Agricole almıştır) özelleştirmiştir. Alpha Bank, EFG Eurobank ve Piraeus Bankası Yunanistan’daki diğer 3 büyük bankadır. Ülke genelinde en fazla şubesi olan kamuya ait Yunanistan Ziraat Bankasının sektördeki pozisyonu önemini korumaktadır. Bankacılık sektörü son dönemlerde dışa açılmaya, özellikle Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa’daki faaliyetlerini genişletmeye başlamıştır. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı bu bölgelerde pazarın % 20’sinin Yunan Bankaları tarafından kontrol edildiğini ifade etmektedir. 2006 yılı Nisan ayında gerçekleşen Finansbank – NBG ortaklığı gerek rakamın büyüklüğü gerekse Yunanistan’ın yurt dışında yaptığı yatırımlar açısından rekor seviyedeki tutarı ile ilk sırada yer almaktadır. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Bankalar yatırım bankacılığı, ortak fonlar, leasing, sigorta, komisyonculuk ve kredi kartlarıyla iştigal eden iştirakleri ile faaliyetlerini gerek Yunanistan gerekse dış pazarda genişletmeye devam etmektedir. Yunan Bankalar Birliği verilerine göre (http://www.hba.gr/English/) NBG Türkiye ile birlikte 13 ülkede faaliyet göstermekte olup Sırbistan ve Bulgaristan’da sırasıyla 204 ve 173 şubeye sahiptir. Emporiki Bankası 6, Alpha Bank 7, Piraeus Bankası 9, Eurobank ise 7 ülkede faaliyettedir. 8 Yunan Bankasının 2008 sonu itibariyla Balkan coğrafyasında 2000’e yakın şubesi bulunmaktadır. Yakın gelecekte Balkanlardaki her üç banka şubesinden bir tanesinin Yunan Bankalarından birisinin olacağı öngörülmektedir. Euro’ya geçiş sonrasında faiz politikalarının AB Merkez Bankası tarafından tespit edilmesi neticesinde para birliğine dahil olan ülkelerdeki tüzel ve gerçek kişiler kendi ülkelerindeymiş gibi Yunan Bankalarından kredi kullanabilmektedir. Bu olanak bankaların karlılıklarını müspet yönde etkilemeye devam etmektedir. Buna mukabil aşırı istihdamdan kaynaklanan maliyetlerin karlılığa etkisi menfi yöndedir. Son dönemlerde bazı AB üyesi ülkelerdeki bankalar da Yunanistan pazarına ilgi duymaya başlamıştır. Deutsche Bank’ın, EFG Eurobank’da %10 ve Credit Agricole Indo Suez’in de Ticaret Bankasında yaklaşık % 90’lık payları bulunmaktadır. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları Moody’s ve S&P Nisan sonunda Yunan bankalarının notlarında indirime gitmiş olup son kredi notları aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Moody's S&P's Uzun Dönem Kısa Dönem Tarih Uzun Dönem Kısa Dönem Tarih NBG Baa2 P-2 30.04.2010 BB+ B 27.04.2010 EFG Eurobank Ergasias Baa3 P-3 30.04.2010 BB B 27.04.2010 Piraeus Bank Ba1 NP 30.04.2010 BB B 27.04.2010 Emporiki Bank Baa2 P-2 30.04.2010 AA- A-1+ 25.06.2009 Alpha Bank Baa3 P-3 30.04.2010 NR NR Marfin Egnatia Bank Baa2 P-2 30.04.2010 - - - Agricultural bank of Greece Baa3 P-3 30.04.2010 - - - Banka Atina Ticaret Müşavirliği 58 4.6.4 Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2004 yılında toplam prim değeri GSYİH’nin % 2.2’sine tekabül eden 4.5 milyar Euro tutarına ulaşmıştır. Yunanistan sigortacılık sektörünün toplam prim değeri AB toplamının % 0.5’ini oluşturmaktadır. Kişi başına düşen prim miktarı 2003 yılında 294 Euro’dan 2004 yılında 328 Euro’ya yükselmiştir. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta şirketi sayısı 183’ten 107’ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 73’ü yerel, 34’ü ise yabancı sermayelidir. Pazar araştırmacıları bu sayının on yılda yarıya düşeceğini beklemektedir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre ilk 5 şirket piyasanın % 60’ına ve ilk 10 şirket % 80’ine hakim durumdadır. 4.7 ENERJİ Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaşık % 70’i ithal etmekte olup, enerji alanında dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Bu nedenle enerji sektörü dış ekonomik ve ticari ilişkilerinde zemin kazanma arzusunda olduğu bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmekle birlikte kişi başına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Yunanistan’ın 1990-2000 yılları arasındaki ihtiyacının yılda ortalama % 2.6 oranında arttığını, 20022010 yılları arasındaki artış oranının ise % 4 civarında Enerji Tüketimi 1999 2015 olmasının beklendiğini ifade etmektedir. % 58 % 45 Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları sınırlıdır.Tüm enerji Petrol % 32 % 30 ihtiyacının % 60.5’lik kısmı petrol, % 7.1’lik kısmı ise doğalgaz Linyit %5 % 19 ile karşılanmakta, bunun da hemen tamamı ithal edilmektedir. Doğalgaz Petrol ithalatı İran, S.Arabistan, Rusya, Libya ve Mısır’dan, Hidroelektrik %1 %1 doğalgaz ithalatı ise sırasıyla % 80 ve % 20 oranlarında Diğer %4 %5 olmak üzere Rusya ve Cezayir’den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğalgaz konusunda yeni arz kaynakları arayışları devam etmekte olup bu çerçevede Azerbaycan ve İran’la anlaşma imzalanmıştır. Yunanistan’ın ciddi linyit rezervleri bulunmakta ve devlete ait elektrik şirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit kullanımını artırma düşüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiştir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının karşılanmasında doğalgaza öncelik verme yolunu seçmiştir. IEA 2010 sonunda doğalgaz kullanımının % 17.3 olacağını tahmin etmektedir. Öte yandan ülkenin deprem kuşağında yer alması ve yoğun sismik hareketler nedeniyle nükleer santral yapımı gündeme getirilmemektedir. Enerji sektöründe geç de olsa özel şirketlerin faaliyet göstermesine izin verilmiştir. Bu bağlamda Viotia ve Selanik yakınlarında özel sektöre ait iki yeni santral elektrik üretimine başlamıştır. Ancak DEI pazarın hala tartışmasız en büyüğü olma özelliğini korumakta, elektrik arzının % 97’sini tek başına sağlamaktadır. Özel şirketler aynı zamanda doğalgaz tedariği yapabilmektedir. Ancak hem elektrik hem de doğalgazın DEI ve DEPA’ya satılması gerekmektedir. Sadece üretim veya tedarikçilik yapan ve dağıtım yapması mümkün olmayan özel şirketlerin devlete ait bu şirketlerle rekabet etmesi mümkün değildir. AB’nin 2001 yılında yayınladığı direktife göre 2010 yılına kadar elektrik ihtiyacının % 20’sinin, 2020 yılına kadar da tüm enerji ihtiyacının % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi gerekmektedir. Bu alanda yatırım yapmakta geç kalan Yunanistan’da 2010 yılı sonu itibariyle elektrik üretiminin % 12’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından yapılacağı tahmin edilmektedir. Kalkınma Bakanlığı petrol, doğalgaz ve elektrik sektörlerinde 2010 yılına kadar 2.5 Milyar €’luk kısmı yenilenebilir enerji projeleri olmak üzere enerji sektörüne 4,5 milyar € yatırım planlamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 59 2007 Kasımında her iki ülkenin Başbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz enterkonnektörü ve 26 Temmuz 2007’de imzalanan Türkiye-Yunanistan-İtalya arasındaki doğalgaz ulaştırmasına ilişkin anlaşma Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğalgaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine’yi birbirine bağlamaktadır. 285 km uzunluğundaki hattan doğalgaz transferine 2008 kasımında yine her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile başlanmıştır. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, 2012 sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-İtalya boru hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Azerbaycan arasında yapılması beklenen anlaşma ile Yunanistan doğalgazda en önemli tedarikçi durumundaki Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. 2007 Martında Yunanistan, Rusya ve Bulgaristan arasında imzalanan Burgaz-Dedeağaç Petrol Projesi ülkenin enerji kaynaklarını çeşitlendirme politikası için önemli anlaşmalardan bir tanesidir. Enerji İstatistikleri 2004 2005 2006 2007 2008 Enerji Tüketimi ( Milyon Ton Petrol Eşiti) 34 34 34 35 36 Kişi Başı Enerji Tüketimi ( Kg Petrol Eşiti) 3,092 3,076 3,135 3,198 3,257 Elektrik Tüketimi ( Milyar kw) 53 54 56 57 59 Kişi Başı Elektrik Tüketimi (kw) 4,824 4,947 5,077 5,226 5,363 Doğal Gaz Tüketimi (Milyon m3) 2,684 2,840 3,310 3,710 4,076 Kaynak : Dünya Bankası 4.8 DOĞAL KAYNAKLAR ve MADENCİLİK Dağlık coğrafi yapısı nedeniyle Yunanistan’da toprakların yaklaşık % 25’inde ekim yapılabilmektedir. Ekili arazinin yarısına yakın bölümü daha çok keçi ve koyunların otlamasına elverişli çayırlardır. Resmi kayıtlarda ülkenin % 22’lik bölümünün ormanlarla kaplı olduğu iddia edilmekte ancak yapılan çalışmalar son yıllarda sıkça rastlanan orman yangınları nedeniyle bu oranın % 17’lere düştüğünü göstermiştir. Madencilik sektörünün enerji ve imalat sektörü içinde değerlendirilmesi nedeniyle GSMH içindeki payı net olarak hesaplanamamaktadır. Ancak geçmişte bu oranın % 1’in altında olduğu dikkate alındığında ve sektörde önemli bir gelişme ve büyüme olmadığı için payın yine % 1’lerin altında olduğu genel olarak kabul görmektedir. Çeşitlilik sınırlı olmakla beraber Yunanistan bazı madenlerde öne çıkmaktadır. Perlit, bentonit, puzolan (lav) ve sünger taşında dünyanın en büyük tedarikçisi konumundadır. Demir cevheri ve boksit madenleri (500 Milyon ton rezerv) öne çıkan diğer madenlerdir. Almanya’dan sonra Avrupa’nın en büyük linyit üreticisi Yunanistan’dır. Başta alüminyum olmak üzere krom, bakır ve uranyum rezervlerinin maliyetler nedeniyle ekonomik olmadığı düşünülmektedir. Linyit, kurşun, magnezit ve tuz diğer maden kaynaklardır. Megapoli’de kömür, Siderokastro’da altın ve gümüş, Lavrion’da gümüş ve Thasos’da çinko madenleri çalışmakta olan madenlerdir. Atina Ticaret Müşavirliği 60 4.9 PARA ve SERMAYE PİYASALARI Yunanistan Menkul Kıymetler Borsasında ( Athex) Gelişmeler Aylar Endeks Değeri Aralık 2008’e Göre Değişim (%) Bir Önceki Aya Göre Değişim (%) (2009) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1780 1536 1684 2054 2327 2210 2362 2466 2661 2686 2263 2196 -59.2 -62.8 -57.7 -51.3 -44.3 -35.8 -30.4 -25.1 -6.8 30.4 18.3 22.9 -0.4 -13.7 9.7 21.9 13.3 -5.0 6.9 4.4 7.9 0.9 -15.7 -3.0 Kaynak : Yunanistan Merkez Bankası Euro Bölgesinde Parasal Büyüklükler (Milyar Euro) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Dolaşımdaki Para 468.4 532.8 592.2 638.5 709.9 754.3 Gecelik Faiz 2480.5 2946.8 3164.3 3262.0 3,263.0 3,724.5 M1 2948.9 3479.6 3756.5 3900.5 3,972.9 4,478.8 M2 5632.2 6152.9 6728.4 7425.1 8,009.5 8,167.0 M3 6568.2 7116.8 7789.7 8685.1 9,386.0 9,322.5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Gecelik Faiz 2.05 2.09 2.83 3.87 3.87 0.71 1 Aylık Vade 2.08 2.14 2.94 4.08 4.28 0.89 3 Aylık Vade 2.11 2.18 3.08 4.28 4.64 1.22 6 Aylık Vade 2.15 2.23 3.23 4.35 4.73 1.43 12 Aylık vade 2.27 2.33 3.44 4.45 4.83 1.61 2005 2.33 2.65 2.92 3.59 4.14 2006 3.44 3.58 3.72 4.07 4.42 2007 4.45 4.21 4.34 4.50 4.81 2008 4.35 4.12 4.65 5.09 5.52 2009 1.61 3.12 4.22 5.17 5.83 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Para Piyasalarında Faiz Oranları (%) Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Yunan Tahvillerinin Getirisi (%) 2004 1 Yıllık 2.27 3 Yıllık 2.87 5 Yıllık 3.37 10 Yıllık 4.25 30 Yıllık ... Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Not : Yunanistan’ın Avrupa Para Birliğine dahil olması nedeniyle para piyasalarına ilişkin para arzı, kredi ve mevduat faizi gibi veriler Avrupa Merkez Bankasınca açıklanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 61 4.10 ÖZELLEŞTİRME Dünyada 1990’lı yıllarda başlayan özelleştirme çalışmaları, kamu kurumları ve işletmelerinin yaşadığı rekabet sorunları ve genel olarak devletin rolünün sınırlandırılmasında bir çözüm olarak görülmüştür. Günümüzde bu tempo yavaşlayarak da olsa liberalleşen bütün ekonomilerde devam etmektedir. Yunanistan’daki Özelleştirme sürecini uluslararası gelişmeler ve Avrupa ile yürürlükte olan Ekonomik ve Parasal Birlik çerçevesinde uygulanan ortak politikalar zorunlu kılmıştır. Yapılan özelleştirmeler, genel olarak KİT’lerin özel sektöre satılması, ancak aynı zamanda kamunun kontrolünün azalmaması yönünde gerçekleştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, Yunanistan bir taraftan özelleştirmeye sıcak bakarken, diğer taraftan ekonominin kontrolünü de elden bırakmamaya gayret etmektedir. Dünyada kabul gören uygulamalara göre; özelleştirme sadece, rekabet ortamında faaliyet gösteren kamu işletmelerinin mülkiyetinin veya yönetiminin devletten özel sektöre transferi şeklinde (hisse devri, özel sektöre satış veya açık artırma şeklinde satış) gerçekleşiyor ise de, bu tür özelleştirmelerin başarılı olma şansı da oldukça düşüktür. Özelleştirme öncesi öncelikle kurumsal yapının teşekkül ettirilmesi ve serbest piyasa ekonomisinin tüm dinamiklerinin (maliye politikası, dış ticaret politikası, döviz politikası vs.) istikrarlı olarak çalışması önem arzetmektedir. Pazarın kurumsal açıdan serbest kılınması da bir anlamda özelleştirmeye yakın bir uygulamadır, çünkü bu uygulama ile daha önce sadece devlet tarafından gerçekleştirilen belirli faaliyetlerin özel sektör tarafından da yapılmasına imkan tanınmaktadır. Kısmi özelleştirmenin en modern şekli kamu faaliyetlerinin mutat (konvansiyonel) devridir. Yunanistan’da genel olarak borsa aracılığıyla hisse senetleri transferi (azınlık hisseleri paketi arzı) yolu ve ‘stratejik yatırımcı’ (mülkiyet devri olmaksızın, sadece yönetimin devri) yoluyla özelleştirmeye gidilmiştir. Yaşadığımız globalleşme çağında Yunanistan’ın da uluslararası gelişmelerden etkilenmesi kaçınılmaz olmuştur. Yunanistan’ın eurozone’a girişi, önceden elde etmiş olduğu kalkınma sürecini, AB yardımları sayesinde ikiye katlamasını ve dolayısıyla yapısal açıdan çehre değiştirmesini sağlamıştır. Zaten AB’nin Ekonomik ve Parasal Birlik hedefini belirleyen Maastricht Anlaşmasının ve Maastricht Kriterlerinin hedefi de bu olmuştur. Bu çerçevede, özelleştirme süreci Yunanistan’a Avrupa tarafından ‘dayatılmıştır’ ve çıkar çatışmalarının meydana geldiği başlıca alan olmuştur. Özelleştirme süreci uygulanırken, aynı zamanda rekabet ile üretimin artışı, kamu borçlarının azaltılması, işsizliğin önlenmesi ve sosyal eşitsizliklerin giderilmesinin yanısıra, en önemli hedef olan ülkenin kalkınması göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca teorik olarak özelleştirme, ekonomik hayatın ilgili sektörlerini düzenleyici bir rol oynamaktadır. Fakat Yunanistan’da şu ana kadar yapılan uygulamaların, pratikte ekonomik hayata canlılık vermek yerine, genelde hükümetin öncelikli ihtiyaçlarını sübvanse etmek amacına yönelik olarak, bütçenin günü birlik hedeflerini karşılamada kullanılmıştır. Yunanistan’da özelleştirme ile ilgili ilk ciddi girişimler 1991 yılında çıkarılan 2000/91 sayılı Özelleştirme Kanunu çerçevesinde gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 1991 – 1999 yılları arasında Kalkınma Bakanlığı’na bağlı Özelleştirme Sekreterliği adı altında hizmet veren idare, 1999 – 2002 yılları arasında Ekonomi Bakanlığına bağlanarak Özelleştirme Dairesi adı altında hizmet vermiş, 2002 yılından sonra ise, yine Ekonomi Bakanlığı bünyesinde yeniden örgütlenerek faaliyetine devam etmiştir. Ancak, 1991 – 1998 yılları arasında sistemli bir özelleştirme programı uygulamak mümkün olmamıştır. 1991 yılında yürürlüğe giren özelleştirme kanununun yeterli olmaması nedeniyle 2002 yılında revizyona gidilmeye karar verilmiş, ancak yapılan kapsamlı değişiklikler sonucunda ortaya, önceki kanunu fiilen iptal eden, yepyeni bir kanun çıkmıştır. Söz konusu kanun 2002 yılından sonraki özelleştirme çalışmalarına ivme kazandırmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 62 Yunanistan Özelleştirme Kurumundan temin edilen bilgilere göre 1994 – 2004 yılları arasında geçen 10 senelik süre içerisinde başta bankalar ve önemli tersaneler olmak üzere toplam 19 Milyar Euro tutarında özelleştirme gerçekleştirilmiştir. Sadece Mart 2004 – Mart 2006 döneminde gerçekleştirilen özelleştirme tutarı ise 4.2 Milyar Euro’dur. 2004 yılı Mart ayında iktidara gelen Karamanlis hükümeti ile hızlanan özelleştirme programından yılda ortalama olarak toplam GSMH’nın % 2.2’si oranında bir gelir öngörülmektedir. Halen hükümetin özelleştirme programında olan önemli kuruluşlar ise Emporiki Bank, Atina Havaalanı, DEPA (Doğal Gaz Kurumu), Liman Arazileri ve Turizm İşletmeleri bulunmaktadır. Yunan ekonomisine katkıda bulunmak ve Yunan vatandaşlarının refahını arttırmak için, son yıllarda başlatılan özelleştirme faaliyetleri belli bir ivme kazanarak devam etmektedir. Özelleştirme süreci boyunca, azami ekonomik faydanın sağlanması için, öncelikle özelleştirilecek olan kamu teşekkülünün değeri tespit edilmektedir. Böylece daha iyi ekonomik sonuç elde edilmekte ve baskı altında satış işlemlerinden kaçınılmaktadır. Bu yaklaşım çerçevesinde 2004-2005 döneminde bir dizi özelleştirilme gerçekleştirilmiş ve özelleştirme faliyetleri sonunda 2.9 Milyar Euro gelir elde edilmiştir. Özellikle: Ağustos 2004’de Hellenic Petroleum S.A. (ELPE)’nin devletin stratejik ortağı olan PANEUROPEAN şirketine 192 milyon euro karşılığında % 8.21 oranında hissesi satılmıştır. Kasım 2004’de Yunan Devleti National Bank’ın % 7.46’lık anasermaye payını Yunanistan’da ve yurt dışındaki kurumsal yatırımcılara arz etmiştir. Söz konusu işlem 2004 yılının Atina Borsasındaki en büyük işlemini ve teklif defteri aracılığıyla sunulan ikinci büyük arzı teşkil etmiştir. Bu işlem sonucunda devlet 562 milyon gelir elde etmiştir. Temmuz 2005’de OPAP (Futbol Oyunları Bahis Kurumu)’nun %16.44’lık devlet hissesi Yunanistan ve yurt dışına kombineli arz ile sunulmuştur. Yunan devleti söz konusu satıştan, özelleştirme programı dahilinde elde ettiği en yüksek gelir olan 1.266 milyon euro elde etmiştir. Eylül 2005 tarihinde Yunan Telekomünikasyon Kurumu (OTE)’nin Yunan devletine ait olan %10 oranındaki hissesi Yunanistan ve yurt dışındaki kurumsal yatırımcılara arz edilmiştir. Elde edilen gelir ise 835 milyon euro tutarında gerçekleşmiştir. Yukarıda detayları verilen özelleştirme projeleri haricinde önümüzdeki dönemde yapılması planlanan özelleştirme projeleri de aşağıdaki gibidir: Yunan Devletine ait olan ve Yunan Turizm Kalkınma şirketince idare edilen önemli mülklerin değerlendirilmesi. Özellikle, değerlendirme süreci başlatılan belli başlı turistik ve işletme birimleri şunlardır: İrinis ve Filias Stadyumu Marinası, Korfu Adası Gazinosu, Rodos Afantou bölgesindeki golf arazisi, Attika Anavissos bölgesindeki tuzla ve Mora’daki Vitina Ksenia, Taşoz Limanı, Skiathos Limanı ve Tsangarada Limanı tuzlaları. Yunan Posta Kurumu ELTA’nın yan şirketi olan Tahymetafores A.E. (Kurye Şirketi) için stratejik partner arayışı. Ayrıca, Pire ve Selanik Liman işletmeleri özel sektöre devredilmesi ihalesi başarı ile sonuçlanmıştır. Özelleştirme programının, kamu ile özel sektör işletmelerinin işbirliğini düzenleyen yeni kanunla daha büyük hız kazanacağı düşünülmektedir. Aşağıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, Yunanistan’da özelleştirme faaliyetlerinin yoğunlaştığı 1998 - 2006 yılları arasındaki 8 yıllık sürede yıllık ortalama 2.5 Milyar Euro’luk özelleştirme gerçekleştirilmiştir. Mevcut uygulamalara göre özelleştirme uygulamaları genelde kurum toplam varlıklarının belirli oranlarını özelleştirmek suretiyle gerçekleşmekte, bir kaç kurum dışında %100 özelleştirilen kurum bulunmamaktadır. Tablodan da görüldüğü gibi, 2004-2008 yılları arasında 6.658 Milyar Euroluk özelleştirme geliri elde edilmiştir. DEPA, Selanik Su ve Kanalizasyon İşletmesi, Mont Parnes Kumarhanesi için yatırımcı arayan Yunanistan’da Ekonomi Bakanlığı yetkilileri 2009 yılında 1 Milyar Euro özelleştirme geliri hedeflemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 63 2004 – 2009 Arasında Yunanistan’da Gerçekleştirilen Başlıca Özelleştirmeler ŞİRKET ÖZELLEŞTİRME ORANI TARİH GELİR (Milyon Euro) Hellenic Petroleum Group % 8.21 Ağustos 2004 192 National Bank of Greece % 7.46 Kasım 2004 562 OPAP S.A. (Hellenic Organization of Football Prognostics % 16.44 Temmuz 2005 1,266 % 10 Eylül 2005 835 -- Şubat 2006 400 ATE Bank % 7.18 Mayıs 2006 328 TT Bank (Greek Postal Savings Bank) % 34.84 Mayıs 2006 612 % 11 Ağustos 2006 364 % 10.70 Haziran 2007 1,122 TT Bank (Greek Postal Savings Bank) % 20 Temmuz 2007 510 OTE ( Hellenic Telecommunication Group) % 20 Mayıs 2008 431 Olympic Havayolları % 100 Şubat 2009 177 %17 Nisan 2009 2 %65.94 Nisan 2009 7 %5 Temmuz 2009 674 OTE ( Hellenic Telecommunication Group) TT Bank (Greek Postal Savings Bank) Emporiki Bank OTE ( Hellenic Telecommunication Group) Atina Havalimanı Yakıt Borusu Şirketi S.A. Olympic Yakıt Şirketi S.A. OTE ( Hellenic Telecommunication Group) TOPLAM 7,506 Yunanistan’da özelleştirme ile ilgili ilk ciddi girişimler 1991 yılında çıkarılan 2000/91 sayılı Kanun çerçevesinde gerçekleştirilmeye başlanmış ancak 1991 – 1998 yılları arasında sistemli bir özelleştirme programı uygulamak mümkün olmamıştır. Özelleştirilen kurumların özelleştirilme oranının % 50’nin altında olduğu görülmektedir. Yunanistan pazar ekonomisi uygulayan 26 yıllık bir AB üyesi olmasına rağmen, ekonominin kontrölünü devlet elinde bulundurmak istemekte ve uluslararası çevrelerde açıkça söylenmemekle birlikte ekonomiyi tamamen serbest piyasa ekonomisinin kurallarına terk etmekten kaçınmaktadır. Milli Elektrik Kurumu (DEH), Doğalgaz kuruluşu (DEPA), telekom şirketi OTE’deki kamu paylarının azaltılması, bahis şirketi OPAP, Postbank ve Hellenic Petroleum 2010 yılında özelleştirme programına alınan belli başlı projelerdir. Yunanistan hükümeti bu özelleştirmelerden 2.5 Milyar Euro beklemektedir. 4.11 EKONOMİYİ ETKİLEYEN veya KAMUOYUNDA TARTIŞILAN OLAYLAR Ocak 2007 Ekonomi Bakanı Yorgos Alogoskufis özelleştirme kapsamında yeni kanunların çıkarılacağını açıkladı. 3 büyük sigorta kurumunun 2007 yılındaki toplam açığının 2 milyar Euro’yu aşacağı bildirildi. Ekonomi Bakanı Alogoskufis yeni ihracat stratejisini açıkladı. Yunanistan’daki yabancı yatırımlar 2006 Ocak – Kasım döneminde 4 milyar Euro’ya ulaştı. Yunanistan’da kayıt dışı ekonominin 52 milyar Euro tutarında olduğu tahmin edildi. Atina Ticaret Müşavirliği 64 Şubat 2007 Çevre ve İskan Bakanlığı Alternatif Enerji Kaynaklarına yönelik planı açıkladı. Türk azınlığını ziyaret eden Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni, Türk azınlık mensuplarının artık devlet memurluğuna tayin olabileceği açıkladı. Yunan Ekonomi Bakanı büyük bir işadamları heyeti ile birlikte Hindistan’a ziyaret düzenledi. Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Birleşik Arap Emirliklerini ziyaret etti. Ekonomik ilişkileri geliştirme amaçlı ziyarette önemli işbirliği anlaşmaları imzalandı. Mart 2007 Sigorta Kurumlarının yüksek fiyattan tahvil satın aldığı haberi skandal yarattı ve hükümeti zor durumda bıraktı. Sandıkların borsada hisse alım – satımları, yabancı fon şirketleri ile ilişkileri, off-shore şirketlerinin işe karıştığı anlaşıldı. Tartışma meclise taşındı. Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattının inşası için Rusya Başkanı Putin Atina’yı ziyaret etti ve iki ülke arasında anlaşma imzaladı. Aynı zamanda, Rusya’dan zırhlı tank alımı hakkında anlaşma imzalandı. Putin ile birlikte gelen Rus işadamları heyeti Yunanlı işadamları ile işbirliği imkanlarını araştırdı. Nisan 2007 Rus şirketi Gazprom’un başkanının Atina ziyareti AB’yi endişelendirdi. Komisyon tekel oluşturulmaması konusunda Yunanistan’ı uyardı. Genelkurmay Başkanı Büyükanıt Selanik’i ziyaret etti. Balkan ülkeleri toplantısı için gelen Büyükanıt Ege’de silahsızlanma konusunda önerilerde bulundu. Ankara – Atina arasında büyük görüş ayrılıklarının olduğu anlaşıldı. Makedonya’nın isim konusu yine gündemi meşgul etti. ABD Yunanistan’a isim konusunda baskı uyguluyor. Mayıs 2007 Tahvil skandalından dolayı Çalışma Bakanı Savas Tsituridis istifa etmek zorunda kaldı. İlk 3 aylık büyüme oranının % 4 olduğu açıklandı. Maliyeden sorumlu AB Komisyon üyesi Almunia, Yunanistan’ın 2004’den beri süren mali denetimden çıktığını açıkladı. Haziran 2007 Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Ortadoğu’yu ziyaret etti. Alternatif turizmin geliştirilmesi için Yunanistan’ın Makedonya – Trakya bölgelerine 25 milyon Euro verileceği açıklandı. 2007-2013 döneminde ise bu bölgelere 4.17 milyar Euro verilmesi planlanıyor. Başpiskopoz Hristodulos’un ileri aşamada kanser hastası olduğu açıklandı. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Konseyi İstanbul’da toplandı. Karamanlis – Erdoğan görüşme gerçekleştirdiler. Temmuz 2007 Yunan limanlarındaki projelere 2.5 milyar Euro tahsis edileceği açıklandı. Yunanistan’ın değişik bölgelerindeki yangınlar can kaybına neden oldu. Ağustos 2007 Yunan Dışişleri Bakanlığı ‘ekonomi diplomasisi’ni geliştirmek amacıyla, 5 büyük meslek kuruluşu ile anlaşmalar imzaladı. Hükümet genel seçimlerin 16 Eylül’de gerçekleştirileceğini açıkladı. Atina Ticaret Müşavirliği 65 Atina ve Mora yarımadasında çok büyük yangınlar meydana geldi. Mora’da köyler yerle bir oldu, ölü sayısı 60’ın üzerine çıktı. Olimpiyat Oyunlarının başlatıldığı Antik Olimpia kenti büyük hasar gördü. Eylül 2007 AB yangınlardan hasar gören yerlere yardım gönderdi. Birçok önde gelen işadamı ve şirketler bağışlarda bulundu, hükümet çok büyük yardım paketleri duyurusunda bulundu. Türkiye’den Yunanistan’a doğalgaz akışının başladığı bildirildi. 16 Eylül’de yapılan genel seçimlerden YDP kan kaybıyla da olsa yine birinci parti seçildi ve 152 milletvekili ile hükümeti kurdu. Ekim 2007 Hükümet limanları özelleştirme kararı aldı. Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Bölgesel İşbirliği Forumuna katılmak üzere Ankara’ya gitti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile kısa bir görüşme yaptı. Kasım 2007 Ekim ayı enflasyonu %3.1 olarak açıklandı. Pasok partisinin başkanlık seçimlerinde Papandreu tekrar başkanlığa seçildi. Erdoğan ile Karamanlis Dedeağaç’ta doğalgaz boru hattının açılışını gerçekleştirdiler. Aralık 2007 Yunanistan’ın en büyük firmalarından 3’ünün süt satışında kartel oluşturduğu meydana çıktı, 3 şirket çok büyük para cezalarına çarptırıldı. Türkiye Dışişleri Bakanı Ali Babacan Atina’yı ziyaret etti. Beraberinde büyük bir işadamları heyeti ile geldiği ziyarette, DEİK ile Yunan Sanayicileri Birliği SEV arasında bir Türk-Yunan İşbirliği Konseyi anlaşması imzalandı. Babacan’ın Gümülcine’ye yaptığı ziyaret ve orada yaşayan azınlığa ‘Türk azınlığı’ olarak hitap etmesi Yunan kamuoyunda tepkilere yol açtı. Çalışma Bakanı Manginas’ın kendi evinde sigortasız göçmen işçi çalıştırdığı ortaya çıktı, bakan yoğun baskılara dayanamayıp istifa etmek zorunda kaldı. Ocak 2008 Başpiskopoz Hristodoulos vefat etti. Kültür Bakanlığı Eski Genel Sekreteri Hristos Zahopoulos’un intihar teşebbüsü yeni bir skandalın patlak vermesine neden oldu. Skandala adı karışan Yeni Demokrasi Partisi Milletvekili Kostas Koukodimos istifa etti. Başbakan Karamanlis 50 yıldan sonra ilk kez Ankara’yı ziyaret eden başbakan oldu. Şubat 2008 Ilımlı görüşleri ile tanınan İeronimos Yunanistan Başpiskoposluğuna seçildi. Makedonya’nın yeni ismi hakkında BM özel arabulucusu Mathew Nimits yeni girişimlerde bulundu. Mart 2008 Sigorta Sandıkları yasasının oylaması esnasında sendikalar tarafından çok büyük yürüyüş ve protestolar, grevler yapıldı. Yunan Elektrik Kurumu çalışanlarının yaptığı grev sonucunda günlerce birçok bölge elektrik kesintisine uğradı. Atina Ticaret Müşavirliği 66 Nisan 2008 Yunanistan Makedonya’nın NATO üyeliğine veto koydu. Yunan Milli Halter Ekibinde doping skandalı meydana geldi. 11 milli atletin dopingli olduğu tespit edildi. Milli takım antrenörü istifa etti. BM Genel Sekreterliği kararıyla Yunanistan Hava Kirliliği Ticareti Sisteminden 3 ay boyunca men edildi. Ülke Kioto Protokolünde yer alan 141 ülke içinde ceza alarak men edilen tek ülke oldu. Atina’ya resmi ziyaret gerçekleştiren Rus Başkanı Putin ile Yunan Başbakan Karamanlis arasında South Stream doğalgaz boru hattı anlaşması imzalandı. Mayıs 2008 Yunan Milli Telefon Kurumu OTE’nin % 20’si Alman Deutsche Telekom tarafından satın alındı. Yüksek miktarda ayçiçek yağına madeni yağ bulaştığı tespit edilerek piyasadan toplatıldı. Haziran 2008 Eski Başbakan Simitis Pasok partisi meclis grubundan ihraç edildi. Yunanistan’a resmi ziyaret gerçekleştiren Fransa Başkanı Nikola Sarkozy Makedonya’nın ismi konusunda Yunanistan’ı desteklediğini açıkladı. Gerek hükümetin gerekse anamuhalefet partisi Pasok’un adının karıştığı Siemens skandalı patlak verdi. Siemens şirketinin zamanında Pasok hükümetine ve yakın zamanlarda Nea Dimokratia hükümetine rüşvet verdiği ortaya çıktı. Temmuz 2008 Rodos’ta beş gün boyunca süren yangın 50 bin dönümün üzerinde arazinin yanmasına ve muazzam ekolojik hasara yol açtı. Ağustos 2008 Pekin Olimpiyat Oyunlarında Milli Atlet Fani Halkia’nın dopingli olduğu tespit edildi. Yunanistan sadece iki gümüş ve iki bronz madalya aldı. Yunan Ekonomi Bakanı Yorgos Alogoskoufis uluslararası ekonomik kriz ve uluslararası enflasyon artışının bütçeyi etkileyeceğini açıkladı. Eylül 2008 Aynaroz’da bulunan Vatopedi Manastırı skandalı patlak verdi. Skandala birçok siyaset adamı, hükümet üst düzey yöneticileri, rahipler ve avukatların adı karıştı. Savcılık araştırma başlattı. Skandala kendisinin ve noter olan eşinin adı karışan Deniz Ticareti Bakanı Yorgos Voulgarakis istifa etti. Ekim 2008 Uluslararası ekonomik kriz patlak verdi. Atina Borsası her gün negatif sonuçla kapanmaya başladı. Vatopedi skandalına adı karışan Devlet bakanı Theodoros Rousopoulos yoğun baskılara dayanamayarak istifa etti. Vatopedi skandalını araştırmak üzere Mecliste İnceleme Komisyonu kuruldu. Kasım 2008 Çin Cumhurbaşkanı Hu Çindao Yunanistan’a resmi ziyaret gerçekleştirdi. Yunanistan ile Çin arasında imzalanan anlaşma sonucunda Pire limanının işletmeciliği 50 yıllığına Çin devi Cosco’ya verildi. Ayrıca Yunan Radyo Televizyon Kurumu ERT’in işletmeciliği de CCTV’ye verildi. Atina Ticaret Müşavirliği 67 Fener Rum Patrikhanesi Vatopedi Başkeşişi Efrem’in istifasını istedi. Efrem bu talimat üzerine görevinden uzaklaştı. Yunan elektrik Kurumu DEİ 244.6 milyon Euro net zararı olduğunu açıkladı. Aralık 2008 Meclis İnceleme Komisyonuna birçok bakan ve bakan yardımcısı ifade vermek üzere çağırıldı. 6 Aralık akşamı Atina’nın Eksarhia semtinde 16 yaşındaki Aleksis Grigoropoulos polis tarafından öldürülünce Atina ve birçok Yunan şehrinde öğrencilerin başını çektiği birçok olay meydana geldi. 15 gün boyunca dinmeyen yürüyüş ve protestolar esnasında özellikle Atina merkezinde birçok mağaza, banka ve zincir mağaza yakılıp yağmalandı. Hükümet olayların önüne geçmekte zorlandı. 21 Aralık’ta 2009 yılı bütçesi mecliste onaylandı. Ancak bütçenin Ocak ayında AB Komisyonunun açıklayacağı tedbirlerden dolayı değişikliğe uğrayacağı açıklandı. Yunan Hükümetinin borç alma faizi %2.28’e yükselerek rekor kırdı. Ocak 2009 Yunanistan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü (OSCE)’nün dönem başkanlığını üstlendi. Başbakan Karamanlis Aralık 2008’de meydana gelen büyük ayaklanmaların yarattığı çalkantılardan ve ekonomik krizin baskısından dolayı kabine değişikliğine gitti. Teröristler tarafından bir polis memurunun yaralanması sonucunda, Yunanistan’da terörün yeniden boy gösterdiği anlaşıldı. Şubat 2009 Siyasi partilere geçmiş yıllarda para verdiği iddiaları ile Siemens şirketi gündeme oturdu. Skandal günler boyunca gündemi meşgul etti. Yeni Demokrasi Partisi Onikiada milletvekili ve eski bakan Aristotelis Pavlidis’in bir armatöre deniz seferleri işletmeciliğini vermek karşılığında rüşvet aldığı iddiaları gündeme geldi. Pavlidis yoğun baskılara rağmen istifa etmeyerek hükümete sıkıntılı günler yaşattı. Mart 2009 Pire Limanı İşletmecisi OLP ile Çin KİT’i Cosco arasındaki sözleşme onay için Meclis’e geldi, ancak Meclis’te yoğun tartışmalara yol açtı, aynı zamanda liman işçilerinin uzun günler süren grevlerine yol açtı. Ulusal havayolu şirketi Olympic Airlines Marfin Şirketler Grubu başkanı Andreas Vgenopoulos tarafından satın alındı. Nisan 2009 Ekonomi Bakanı Papathanasiou 150.000 Euro’nun üzerine gelir sahibi olanlardan ekstra vergi tahsil edileceğini açıkladı. Mayıs 2009 Anamuhalefet partisi Pasok Siemens skandalına yönelik Meclis’te soruşturma açılmasını önerdi, ancak hükümet bu öneriyi reddetti. Çiftçiler protesto amaçlı olarak Pire limanını bloke ettiler, büyük gösteriler düzenlendi. Haziran 2009 AB Parlamento seçimleri yapıldı. Pasok uzun bir dönemden sonra ilk kez % 4,4 bir farkla birinci parti oldu. Teröristlerin düzenlediği yeni bir saldırıda bir polis memuru hayatını kaybetti. Atina Ticaret Müşavirliği 68 Sağ görüşlü Eleftheros Tipos gazetesi kapatıldı. Gazetenin sahibi olan armatör Angelopoulos gazeteyi, içinde bulunduğu mali sıkıntılardan dolayı kapatmak zorunda kaldığını açıkladı. Temmuz 2009 Anamuhalefet partisi Pasok Başkanı Yorgo Papandreu Meclis’e yolsuzlukla mücadele hakkında tedbir paketi sundu. 1 Temmuz itibariyle Sigara Yasağı Yasası yürürlüğe girdi, belirli bir alan için izin alınması olanağı getirildi, ancak genel geçer kural olarak bütün kapalı mekanlarda sigara içme yasağı uygulaması başladı. H1N1 gribi Yunanistan’da da ölümlere yol açmaya başladı. Ağustos 2009 Atina’da çok büyük yangınlar meydana geldi. Hükümet hızlı bir şekilde tepki verememekten dolayı yoğun eleştirilere maruz kaldı. Eylül 2009 Başbakan Karamanlis Selanik Uluslararası Fuarında yaptığı geleneksel konuşmasında 4 Ekim’de erken seçime gidileceğini açıkladı. Ekim 2009 4 Ekim’de yapılan genel seçimde Pasok %10.5 gibi büyük bir farkla birinci parti olarak hükümeti kurdu. Karamanlis Yeni Demokrasi Partisi başkanlığından istifa etti. Atina’nın Agia Paraskevi semtindeki karakola terörist saldırısı gerçekleşti, 6 polis memuru yaralandı. Kasım 2009 Yeni Demokrasi Partisi yapılan başkanlık seçimlerinde Antonis Samaras yeni başkan seçildi. H1N1 gribine karşı aşılanması süreci başladı. Yunanistan’ın bütçe açığının bir önceki hükümerin açıklamış olduğu %6 seviyesinde olmadığı, %12 seviyelerinde olduğu açıklandı. AB Komisyonu ve Merkez Bankası Yunanistan’a çok yoğun eleştirilerde bulundu, derhal tedbirler alınması talep edildi. Aralık 2009 Başbakan Papandreou Cumhurbaşkanı Karolos Papoulias’ın onayını alarak bütün parti liderlerinin katıldığı bir toplantı düzenleyerek, ülkenin yaşadığı ekonomik krize ilişkin görüş teatisinde bulundu. Yunan ekonomisinin yaşadığı büyük kriz dünya gündemine oturdu. Ardı ardına bütün uluslararası değerlendirme şirketleri Yunanistan’ın notunu indirdi. Yunan ekonomisinin iflasın eşiğinde olduğu, Euro kuşağından ihraç edileceği söylentileri hızla yayılmaya başladı. Yunanistan’ın bütçe açığının bir önceki hükümetin açıklamış olduğu % 6 seviyesinde olmadığı, %12 seviyelerinde olduğu açıklandı. AB Komisyonu ve Merkez Bankası Yunanistan’a çok yoğun eleştirilerde bulundu, derhal tedbirler alınması talep edildi. Atina Ticaret Müşavirliği 69 5. EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLER 5.1 GENEL DURUM 1981’de AB’ye katılan Yunanistan 1959 yılından (AB üyeliğine ilk başvuru tarihi) 2004 yılına kadar geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuş ve 150 Milyar Dolardan daha fazla yardım almıştır. 2007- 2013 yılları arasında da AB’nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüştür. Yunanistan’ın dış ticareti 100 Milyar $ ilk kez 2008 yılında geçmiş bulunmaktadır. Son beş yıl içerisinde AB ile yapılan ticaretin toplam içindeki payı % 55 ila % 62 arasında değişmiştir. 2009 için bu oran yaklaşık % 62 olmuş ve Almanya, İtalya, Fransa,Çin ve Hollanda sırasıyla Yunanistan’ın ticaretindeki ilk beş ülke olarak yer almıştır. Türkiye bu değerlendirmede 11.sırada yer almaktadır. Topluluk içi ticaret bu değerlendirmenin dışında tutulduğunda sıralama değişmekte, Türkiye toplamda Çin ve ABD’nin ardından 3.lüğe yükselmektedir.Türkiye ihracatta ABD’nin hemen arkasından 2.durumda ithalatta ise 4.sırada yer almaktadır. Yabancı sermaye çekmede başarısız olan Yunanistan özellikle Balkanlar ve güneydoğu Avrupa’da ciddi yatırım yapmaya devam etmektedir. Yunan Bankalarından NBG’nin Türk Finansbank’ı almak için ihraç ettiği sermaye Yunanistan tarihinin en büyük yatırımıdır. Yunanistan Ekonomi Bakanlığı Balkanlardaki Yunan sermayesinin 15 Milyar Euro’ya ulaştığını ifade etmektedir. Yunanistan’ın diğer ülkelerle ekonomik ilişkileri geliştirme çabaları “ekonomik diplomasi” ve “enerji diplomasisi” stratejileri çerçevesinde devam etmektedir. 2006 yılında başlatılan bu girişimlerden nisbi bir başarı sağlandığı kabul edilmektedir. Sanayi üretiminin iç talebi karşılamaktan uzak olması, ithalatın ihracatın üç katına yakın olması nedeniyle hükümet arayışlarına devam etmektedir. Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Dışişleri Bakanlarının yaptığı bazı ülke ziyaretlerine işadamlarından oluşan yaklaşık 100 kişilik heyetler eşlik etmekte ve işbirliği olanaklarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. AB üyesi Yunanistan gerek Balkanlarda gerekse ekonomik çıkarlarının bulunduğu ülkelerle ilişkilerini geliştirmeye önem vermektedir. Bu bağlamda öncelikle Balkanlarda aktif olarak faaliyet göstermektedir.Yunanistan bütçesinden karşılanmak üzere Balkanların Yeniden Kalkındırılmasına Yönelik Yunan Ulusal Planı (ESOAB) bunun en önemli göstergelerinden bir tanesidir. Balkan coğrafyasında 3500’den fazla şirket faaliyet göstermektedir. Siyasi anlamda sorun yaşadığı ve isim konusundaki anlaşmazlık nedeniyle NATO üyeliğini veto ettiği Makedonya’yla bile ekonomik ve ticari ilişkilerini geliştirmeye özel önem vermektedir. Romanya ve Bulgaristan’la kurduğu ilişkilerde de AB içinde birlikte hareket etmeye özen göstermektedir. Yunanlı şirketler bu ülkelerde bankacılık ve iletişim sektörlerinde güçlü bir yer edinmiştir. Rusya ile turizm ve enerji alanında; Ortadoğu ülkeleri ile ticaret, enerji ve inşaat konularında işbirliğini geliştirme arzusundadır. Bir önceki bölümde de ifade edildiği ve bir sonraki sayfadaki ödemeler dengesi tablosundan da görüleceği gibi turizm ve gemicilik Yunanistan ekonomisi için hayati önem taşıyan iki sektör olarak karşımıza çıkmaktadır. 2008 sonunda; turizm gelirleri 11.5 Milyar; taşımacılık gelirleri 19.2 Milyar Euro olmak üzere toplam katkı 30 Milyar Euro’dan fazladır. İki sektörün ödemeler dengesine net katkısı ise 17 Milyar Euro civarında olmuştur. 2009 daki krizin etkisiyle gemicilik gelirleri yaklaşık 15, turizm ise 10 Milyar Euro’ya düşmüştür. Dış pazarlarda yaşanan daralmanın etkisini minimize etmek isteyen Yunanistan yönetimi ihracat ve yatırım stratejisini gözden geçirme kararı almış bulunmaktadır. Buna göre dış ticaretin geliştirilmesinden sorumlu kuruluş olan HEPO etkinlikerini özellikle Çin ve BAE üzerinde yoğunlaştırma kararı almış ve ihracatın yoğun olarak yapıldığı Almanya, ABD, Romanya, Bulgaristan ve Rusya gibi ülkelerdeki faaliyetlerin de genişletilmesine çalışılacağını açıklamıştır. Ayrıca HEPO Yunanistan’ın avantajlı olduğu sektörlerde tanıtım ve reklam gibi tutundurma araçlarının kullanımına özel önem vermeyi düşünmektedir. Daha önce de vurgulandığı gibi Yunanistan’da dış ekonomik ve ticari ilişkiler Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olup bakan yardımcılarından bir tanesinin sorumluluğundadır. Ayrıca belirtilmesi gereken nokta Yunanistan’da bakan yardımcılarının da milletvekili olduğudur. Bu bağlamda dış ticaret; bakan yardımcısı Spyros Kouvalis’e bağlı olarak çalışmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 70 5.2 ÖDEMELER DENGESİ ve SERMAYE HAREKETLERİ 5.2.1 Cari İşlemler Dengesi ÖDEMELER DENGESİ BİLANÇOSU 2007 (Milyon EURO ) 2008 2009 -23,668.1 -32,602 -34,798 26,704 -35,286 -41,499 -44,049 -30,760 16,154 2,940 1,632 11,583 51,441 11,701 5,022 34,717 17,446 3,037 2,275 12,133 58,945 12,257 7,796 38,892 19,813 4,255 1,582 13,977 63,862 16,409 6,295 41,158 15,318 3,063 772 11,483 46,078 10,660 4,129 31,290 15,337 16,592 17,135 12,567 28,364 11,357 14,325 2,683 13,027 2,383 6,991 3,653 31,337 11,319 16,939 3,079 14,746 2,486 7,771 4,489 34,093 11,636 19,188 3,242 16,931 2,679 9,316 4,936 26,952 10,369 13,552 3,031 14,385 2,466 7,073 4,845 -7,119 -9,077 -10,643 9,804 2006 I CARİ İŞLEMLER HESABI Ι.A DIŞ TİCARET HESABI I.A.1 İhracat Petrol Gemi Diğer Mallar I.A.2 İthalat Petrol Gemi Diğer Mallar Ι.Β HİZMETLER HESABI I.B.1 Gelirler Turizm Ulaştırma Diğer Servisler I.B.2 Giderler Turizm Ulaştırma Diğer Servisler I.C GELİR HESABI I.D CARİ TRANSFERLER 3,400 1,591 2,757 1,293 SERMAYE HESABI 3,041.3 4,332.3 4,090.8 2,017 3,311 3,117 194 270 32 237 4,674 4,401 272 342 27 315 4,638 4,242 396 547 192 355 2,328 2,133 195 311 14 296 -20,626.8 -28,061.1 -30,889.9 -24,686 II ΙΙ.1 Gelirler Genel Hükümet (Çoğunluk-AB) Diğer Sektörler ΙΙ.2 Giderler Genel Hükümet (Çoğunluk-AB) Diğer Sektörler III SERMAYE ve FİNANS HESAPLARI IV FİNANS HESABI IV.A DOĞRUDAN YATIRIM Yurt Dışında Yurt İçinde IV.B PORTFÖY YATIRIMLARI Varlıklar Yükümlülükler ΙV.C DİĞER YATIRIMLAR Varlıklar Yükümlülükler ( Genel Hükümet Kredileri ) ΙV.D RESMİ REZERVLERDEKİ DEĞİŞİM V NET HATA ve NOKSAN 20,363.7 27,361.4 29,914 24,226 9548 -3,322 4275 8,115 -6,961 15,077 11,519 -5,851 17,370 -448 -224 -2,499 -3,900 1401 17,442 -16,351 33,793 12,741 -16,266 29,007 -2,342 -322 1,421 -1,650 3,071 16,428 -269 16,697 12,095 -27,823 39,918 -573 -29 1,092 -1,323 2,415 27,104 -4,533 31,637 -3,637 -23,876 20,239 -2,335 -333 263,1 699,7 729,7 461 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 71 5.2.2 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Yunanistan geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olmuş bir ülkedir. Avrupa Birliği’ne sonradan üye olan ülkelerde dahi yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları Yunanistan’ın önünde yer almaktadır. Geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olan Yunanistan’a 2006’da daha önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye girişi olmuştur. İstatistik Kurumu verilerine göre 2006 yılındaki 5.4 Milyar $ yabancı sermaye yatırımı Yunanistan tarihinde en Yıllar Milyon $ yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. Ancak rakamın bu seviyelere 1993 1244 çıkmasında Emporiki ve Geniki Bankalarının hisselerinin alınmasının büyük 1994 1166 payı bulunmaktadır. 1995 1198 2007 yılında OECD ülkelerinde yapılan doğrudan yabancı sermaye 1996 1196 yatırımlarında yaklaşık % 30 artış olurken Yunanistan’a yapılan yatırımlarda 1997 1089 % 65 civarında bir gerileme olmuş ve 2 Milyar $ seviyesinde kalmıştır. 2008 1998 72 sonu itibariyle Yunanistan’daki doğrudan yabancı sermaye stoğu 55 Milyar $’a yaklaşmış bulunmaktadır. Aynı dönem itibariyle Yunan şirketleri 1999 561 tarafından yurtdışında yapılan yatırımların toplamı ise 20 Milyar $ 2000 1108 civarındadır. Yunan şirketlerinin yatırımları başta bankacılık sektörü olmak 2001 1589 üzere Balkanlar’da yoğunlaşmıştır. 2002 50 Yunanistan Merkez Bankası’nın geçici verilerine göre 2008 yılındaki 2003 1276 doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının toplamı 3.5 Milyar Euro olmuştur. 2004 2103 2008 Mayısında Deutsche Telekom yaklaşık 2.5 Milyar Euro ödeyerek 2005 606 Yunan Telekom Şirketi OTE’nin % 20 hissesini satın almıştır. Aynı şirket 2006 5366 sene sonunda Yunan Devleti’nin OTE’deki % 3’lük hissesi için de yaklaşık 2007 2000 430 Milyon Euro ödeme yapmıştır. Bu iki ödemenin toplamı 3 Milyar Euro’ya 2008 4600 yaklaşmıştır. Bir başka ifade ile doğrudan yabancı sermayenin % 85’ini OTE hisselerini satın alan Alman telekom devi getirmiştir. 2009 3486 Yunanistan Merkez Bankası’nın verilerine göre 2009 yılında Yunanistan’a yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları net 2.4 Milyar Euro olmuştur. 2009 Nisan ve Mayıs aylarında Credit Agricole Emporiki Bank’da sermaye artışı yaparak ülkeye toplam 813 milyon Euro yabancı sermaye girişinde bulunmuştur. Benzer şekilde, Deutsche Telekom Yunan Telekom Şirketi-OTE’deki hisse oranını %25’den %30’a yükselterek 673 milyon Euro’luk doğrudan yabancı sermayenin Yunanistan’a girişini sağlamıştır. Yunan Merkez Bankası’nın, ‘Doğrudan Yatırımlar 2009’ verilerine göre, Yunan yatırımcıların yurtdışındaki yatırımları net 1.3 Milyar Euro, yabancıların Yunanistan’daki yatırımları ise net 2.4 Milyar Euro’yu bulmuştur. Böylece; 2008 yılında net 3.1 Milyar Euro olan doğrudan yabancı yatırımlar; 2009’da düşüş göstermiştir. Yabancı sermaye yatırımlarının yarısına yakın bölümü Lüksemburg merkezli şirketler tarafından yapılırken, Hollanda yaklaşık % 10’la ikinci sırada yer almaktadır. İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD % 5 civarında paylarla takip eden ülkelerdir. Yunanistan’a yabancı sermaye ilgisinin az olmasına ; AB’nin büyük pazarlarına coğrafi uzaklığı, pazarın küçük olması, ulaşım ağının yetersizliği, bürokratik işlemlerin uzun sürmesi, işgücü maliyetleri, sendikaların gücü ve son olarak stratejik olarak adlandırdıkları sektörlerde korumacı yaklaşımları neden olarak gösterilebilir. Yunan Yatırım Ajansı’nın verilerine göre, 2003-2009 yılları arasında, Yunanistan’daki yabancı yatırımların başlıca kaynağı AB ülkeleri olmuştur. Yunanistan’a yabancı sermaye yatırımlarında Almanya 1., İngiltere 2., Fransa 3., Belçika ve Lüksemburg 4., Hollanda 5., İtalya 6., Kıbrıs 7. sırada yer almakta, bununla birlikte ABD 8., İsviçre ise 9. Sırada yer almaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 72 2008 ve 2009 Yıllarındaki Başlıca Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Tarih Şubat 2008 Mayıs 2008 Temmuz 2008 Ağustos 2008 Eylül 2008 Eylül 2008 Kasım 2008 Kasım 2008 Aralık 2008 Ocak 2009 Mart 2009 Nisan 2009 Nisan 2009 Mayıs 2009 Mayıs 2009 Haziran 2009 Temmuz 2009 Ağustos 2009 Kasım 2009 Yatırımcı Alapis- Kıbrıs Deutsche Telekom Xanatech (Kıbrıs) Emirates International Telecommunicat. Güneydoğu Avrupa Fonu (Kıbrıs) RTL (Alman) Deutsche Telekom Credit Agricole Dixons Hofer KG- Avusturya HSBC Property Invest - Lüksemburg Credit Agricole – Fransa Dubai Financial Limited- BAE Credit Agricole SA- Fransa Hofer KG- Avusturya Electrabel International- Hollanda Deutsche Telekom AG- Almanya Hofer KG- Avusturya Ergo International- Almanya Yatırım Alapis-Yunanistan OTE’nin % 20 Hissesi Kanal 9 Forthnet Chrysi Efkairia Gazetesi Alpha TV OTE’nin % 3 Devlet Hissesi Emporiki Bankası Kotsovolos Aldi Hellas Supermarket Lamda Development Emporiki Bank MIG Emporiki Bank Aldi Hellas Supermarket Heron II Viotia Thermoelectric Yunan Telekom- OTE Aldi Hellas Supermarket Victoria Insurance SA Tutar 50 Milyon Euro 2,548 Milyon Euro 22 Milyon Euro 103 Milyon Euro 30 Milyon Euro 26 Milyon Euro 431 Milyon Euro 46 Milyon Euro 28 Milyon Euro 75 Milyon Euro 64 Milyon Euro 661 Milyon Euro 111 Milyon Euro 152 Milyon Euro 55 Milyon Euro 95 Milyon Euro 673 Milyon Euro 60 Milyon Euro 29 Milyon Euro Kaynak: Yunanistan Yatırım Ajansı Yunan Ekonomi ve Maliye Bakanlığının Aralık 2008’de yaptığı açıklamaya göre, halen Yunan şirketlerinin Balkanlar’daki yatırımları 14 milyar Euro’nun üzerindedir. Öte yandan, Türkiye’deki yatırımlar Yunanistan kaynaklarına göre 4 milyar Euro’yu aşmaktadır. Yunan ekonomi çevreleri Türkiye’de temsilcilik, ortaklık, vs. şekillerde faaliyet gösteren Yunan girişimleri de dahil edildiğinde bu rakamın 7 milyar Euro’ya yaklaştığını tahmin etmektedir. 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan yabancı sermayenin ilgisini çekme açısından başarısız bir görüntü çizmektedir. Şirket kurma izin ve prosedürleri, gereksiz bürokrasi, ikamet ve çalışma izinleri, yolsuzluklarla mücadele, işgücü verimliliği, sendikaların gücü, başarısız özelleştirme örnekleri ve benzeri parametler öncelikle siyasi ve politik istikrar arayan yatırımcıların Yunanistan’a müspet yaklaştığı söylenemez. İstatistik Kurumu verilerine göre 2006 yılında yapılan 5.4 Milyar $ yabancı sermaye yatırımı, tarihindeki en yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. Rakamın bu seviyelere çıkmasında Emporiki ve Geniki Bankalarının hisselerinin alınmasının büyük payı bulunmaktadır. 2007 yılında 1.9 Milyar $ ve 2008’de 4.6 Milyar $ doğrudan yabancı sermaye yatırımı yapılmış olup 2008 sonunda yabancı sermaye stoku 40 Milyar $’ı aşmıştır. 2008’de Deutsche Telekom yaklaşık 2.5 Milyar Euro ödeyerek Yunan Telekom Şirketi OTE’nin % 20 hissesini satın almıştır. Aynı dönem itibariyle Yunan şirketleri tarafından yurt dışında yapılan yatırımların toplamı 36 Milyar $’a yaklaşmış bulunmaktadır. Yunan şirketlerinin yatırımları başta bankacılık alanında olmak üzere Balkanlar’da yoğunlaşmıştır. 2009 yılında Yunanistan’da yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları bir önceki seneye göre yaklaşık % 30 düşüşle 2.4 milyar Euro olmuştur. Emporiki Bankta yapılan sermaye artışına Credit Agricole 800 milyon Euro yatırmış, Deutsche Telekom 673 Milyon Euro ödeyerek OTE’deki payını % 30’a yükseltmiştir. Bu rakamlarla ülkedeki yabancı sermaye stoku 45 Milyar ’a yaklaşmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 73 5.3 YIL İÇİNDE ALINAN EKONOMİK ÖNLEMLER 2009 yılında seçimlerden önce Karamanlis hükümeti tarafından ekonomik krizle mücadele için çeşitli tedbirler öngörülmüştür. Buna göre: Banka mevduat hesapları çıkarılan kanunla 100.000 Euro’ya kadar garanti altına alındı. Banka başına geçerli kanun maddesi ile örneğin 500,000 Eurosunu beş ayrı banka mevduatında eşit olarak tutan gerçek kişiler tasarruflarının tamamını garanti altına almış olmaktadır. Ödenmeyen kredilerden dolayı ev ve araba hacizleri için daha önce 10.000 Euro olan sınır 20.000 Euro’ya yükseltidi Hükümet bankaların daha önce verdikleri krediler için uyguladıkları faiz oranlarının değiştirilmemesi için gerekli yasal düzenlemeleri yapma kararı almıştır. Piyasadaki nakit darlığını gidermeye yönelik olarak, bankalara 28 milyar Euro yardım paketi yasa ile onaylandı. En son yapılan AB Ecofin toplantısında Yunanistan’da KDV’nin düşürülmesine gidilmemesi, bunun yerine kamu harcamalarında artışa gidilmesi tavsiye edildi. Yunanlı tüccarlar kendi aralarında yaptıkları görüşmeler sonucunda fiyat indirimlerine başladılar. Kredi kartı kullanımında düşüş yaşanırken, nakit ödemelerde ciddi indirimler yapılıyor. Ayrıca, mağaza çalışma saatlerinde yeni düzenlemelere gidilecektir. İhracat yapan şirketlere bir yıl süre ile 10 milyon Euro tutarında özel destek programı uygulanacaktır. Bu destek şirketlerin uluslararası pazarlarda ürün ve hizmetlerini tanıtmaya yönelik (fuarlara katılım, reklam vs.) oluşturulan olağan dışı bir programdır. Yunan İhracatı Geliştirme Merkezi (HEPO) 2009 yılı süresince ihracatçıların birlikte katıldıkları veya düzenledikleri fuar, ticaret ve alım heyeti ve kongre-seminer gibi etkinliklere azami % 70 oranında olmak üzere katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda HEPO bütçesinin ilgili kalemindeki ödenek 9 Milyon Euro’dan 16 Milyon Euro’ya çıkarılmıştır. Yurtdışında gerçekleşen etkinlikleri desteklemeye yönelik 3 milyon Euro tutarında ayrı bir bütçe onaylanmıştır. Bütçe üretim, turizm, kültür, yatırım ve yabancı sermaye alanlarında tanıtım amaçlı olarak kullanılacak ve yurtdışında önemli ticaret ve tüketim merkezlerinde gerçekleşecek olan etkinlikler Ekonomi, Kültür ve Turizm Bakanlıklarının koordinasyonunda yürütülecektir. Dış ticaretin ve özellikle ihracatın seyrini takip etmeye yönelik özel bir komite kurulacak ve Komite kriz süresince Milli İhracat Kurulu çerçevesinde faaliyet gösterecek ve iki ayda bir toplanacaktır. HEPO’nun ihracat stratejisi gözden geçirilecek ve konjonktürün gerektirdiği şekilde revize edilecektir. Bu kapsamda HEPO’nun etkinlikleri, krizden en az etkileneceği düşünülen Çin, Birleşik Arap Emirlikleri ile Yunan ürünlerinin mevcut durumda en çok satıldığı Almanya, ABD, Romanya, Bulgaristan, İngiltere ve Rusya gibi ülkelerde yoğunlaşacaktır. Ayrıca, sektör odaklı tanıtım ve reklamlara ağırlık verilecektir. Dış rekabete en fazla açık olan ve krizden önemli derecede etkilenen sektörlere destek verilecektir. Yunan İhracatı Geliştirme Merkezi HEPO ile Yatırım Ajansı Invest in Greece arasında geniş ve senkronize bir işbirliği başlatılacaktır. Otomotiv sektöründe yaşanan durgunluğun önüne geçmek için ÖTV’de 4 ay süreyle otomobillerin özelliklerine göre % 20 ila % 50 oranında indirime gidilecek ve 4. ay sonunda yeniden gözden geçirilecektir. Atina Ticaret Müşavirliği 74 Seçimlerden sonra Başbakan Papandreu 2010-2013 dönemine ilişkin Gözden Geçirilmiş İstikrar ve Ekonomik Büyüme Programının hayata geçirileceğini ve bütçe açığının her yıl en az 2 puan azaltılarak 2013 sonunda bütçe açığının % 3’e düşürülmesinin hedeflendiğini açıklamış ve bu amaç için çeşitli tedbirlerin uygulanacağını belirtmiştir. Papandreu tarafından açıklanan başlıca tedbirler şunlardır: Tüm Bakanlıklar ve Sosyal Güvenlik Kurumunun bütçesinde % 10 oranında kesintiye gidilecektir. Başta donanma olmak üzere savunma sanayi harcamalarında kısıntıya gidilecektir. 2010 yılında kamuya personel alınmayacak ve maaş zammı yapılmayacaktır. Emeklilik yaşı 67’ye yükseltilecektir. KİT’lerin yönetim kurullarında görev alan üyelerin maaşlarında % 50 kesintiye gidilecektir. Veraset ve intikal vergisi bütçeye ek gelir getirecek şekilde yeniden düzenlenecektir. Bazı meslek gruplarına tanınan vergi muafiyetleri iptal edilmiştir Off-Shore şirketlerin Yunanistan’daki faaliyetleri daha sıkı takip edilecek ve vergi kaçağının önüne geçilecektir. Alışverişlerde alınan her türlü fiş ve fatura vergiden mahsup edilecektir. Taşınır ve taşınmazların kaynağı sorgulanacak ve ispat edilemeyen kazanımlar vergilendirilecektir. E-Devlet uygulamaları genişletilerek vergi mükelleflerinin daha sıkı ve zamanında kontrol edilmesi sağlanacaktır. Kayıt dışı istihdamla mücadeleye önem verilerek vergi kaybının önüne geçilecektir. Bu bağlamda yaklaşık 200 bin civarındaki göçmene vatandaşlık verilecektir. Petrol ürünlerinde % 10 ila % 15 arasında ÖTV artışı yapılacaktır. 2010 yılında yaklaşık 2.5 Milyar Euro’luk özelleştirme ile ek kaynak sağlanacaktır. Geliri düşük kesimlere ve işsizlere Sosyal Dayanışma Primi adı altında toplam 1 Milyar Euro yardım yapılarak piyasa likiditesinin artışı sağlanacaktır. Tüketici kredilerinin yeniden yapılandırılması için yasal düzenlemeler yapılacaktır. Alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesine yönelik yeni kanun hazırlanacak ve enerji ithalatına ödenen paranın azaltılması sağlanacaktır. Yunanistan İstatistik Kurumu’nun bağımsız bir yapıya kavuşması sağlanacaktır. Yunanistan’ın yerel yönetiminin yeniden köklü bir şekilde değiştirilmesi ve bu sayede kaynak israfının önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Başbakan Papandreu tarafından açıklanan tedbirler başlangıçta olumlu olarak değerlendirilmekle beraber Yunanistan’ın içinde bulunduğu durumdan çıkış için yeterli olmadığı yönünde görüş bildiren kesimlerin ve özellikle Almanya’nın baskısı nedeniyle AB’den beklenen destek alınamamıştır. Yunanistan krizinin tüm Avrupa’yı etkisi altına alarak başta Portekiz ve İspanya olmak üzere diğer ülkelere sıçramasına ilişkin kaygılar ve euro’nun değer kaybı; Yunanistan’ın borçlanma maliyetlerini artırmış aslında ülkeyi bir anlamda borçlanamaz duruma getirmiştir. Mart ayı başında Başbakan Papandreu yeni tedbirlerle 5 Milyar Euro’ya yakın ilave tasarruf sağlanacağını ifade ederek uluslararası camiaya yeni bir mesaj vermeye çalışmıştır. Alınan yeni tedbirlere göre: % 4,5 olan KDV oranı %5’e, %9 luk oran %10’a ve %19 olan genel KDV oranı ise %21’e yükseltilmektedir. Öte yandan Ege adaları için geçerli olan indirimli KDV oranlarında herhangi bir değişiklik öngörülmemektedir. Benzinde 0.08 Euro; dizelde 0.03 Euro olmak üzere ÖTV oranları artırılmıştır. Sigara ve tütün mamullerinde toplam vergi yükü %63’den %66’ya çıkarılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 75 Alkollü içeceklerdeki ÖTV oranında %20 artışa gidilmektedir. Perakende satış fiyatı 35.000€’nun üzerinde olan özel binek otolar, değerli taş ve madenler, özel helikopterler, yatlar gibi lüks tüketim mallarına özel tüketim vergisi uygulaması getirilmektedir. Devlet memurlarının Noel, Paskalya ve izin primlerinde %30 kesintiye gidilmektedir. Kamu kurumları ve yerel yönetimde istihdam edilen memurların her tür prim ve tazminatlarında toplam %12 oranında kesintiye gidilmektedir. Kamudan emekli olanların emeklilik maaşlarına zam yapılmayacaktır. KİT’lerde çalışan memurların gelirlerinde %7 kesintiye gidilmektedir. Bu kesintiler Cumhurbaşkanı ve Başbakan dahil, bütün bakan ve milletvekilleri için de geçerli olacaktır. Kamu Yatırımları Programı kapsamında yapılacak yatırımlarda ulusal katılım %5 (500 milyon€) oranında azaltılmaktadır. Ayrıca, Eğitim Bakanlığının Kamu Yatırımları Programında toplam 200 milyon€ kesinti uygulanacaktır. Ayrıca, kamu görevlilerinin her tür seyahat masrafları, primleri, tazminatları vs. kısılacak, bazı durumlarda ise iptal edilecektir. 2010 yılında, Eğitim, Sağlık ve Güvenlik Kuvvetleri hariç, kamuya memur alımları dondurulacaktır. 2011’de ise ayrılan 5 memur yerine 1 memur alınacaktır. 2009 yılında 100.000€’nun üzerinde gelir beyan eden gerçek kişiler %1 oranında olağanüstü vergi ödeyeceklerdir. Genel vergilendirme sisteminde ise, bu kişilere %45 oranında vergi uygulanacaktır. Offshore şirketlerden alınan vergi %15’e yükseltilecektir. Geçici olarak, önümüzdeki 3 yıl boyunca 5 milyon €’nun üzerinde değere sahip taşınmazlara % 2 oranında vergi uygulanacaktır. Başbakan Papandreu 2 Mayıs’da yaptığı bakanlar kurulu toplantısında Yunanistan’ın içinde bulunduğu durumdan güçlenerek çıkması için gereken her türlü önlemin alınacağını, her kesime fedakarlık düştüğünü, toplumun dar gelirli alt kesiminden büyük fedakarlık beklemenin adaletsiz olacağını, krizin sebebi olmayan kesimlerin haklı olduğunu vurgulamıştır. Papandreu alınmakta olan tedbirlerin hem kendisi hem de PASOK’a belirli maliyetleri olacağını ancak ülke menfaatlerinin herşeyden önce geldiğini vurgulamıştır. Aynı gün Maliye Bakanı açıkladığı yeni tasarruf tedbirleri ile yaklaşık 36 Milyar Euro tasarruf sağlanacağını ve bütçe açığının % 3’ün altına indirileceğini belirtmiştir. Sosyal güvenlik, vergi reformu ve çalışma hayatına ilişkin yeni düzenlemeleri öngören tedbirler aşağıda belirtilmektedir. KDV oranları %21'den %23'e, %10'dan %11'e ve %5'den %5.5'a yükseltilecektir. Akaryakıt tütün ürünleri, alkol ve lüks tüketim maddelerine %10 ilave lüks tüketim vergisi uygulanacaktır. Şirketlere ait gayrimenkuller gerçek değerleri üzerinden vergiye tabi tutulacaktır. Noel ve Paskalya öncesinde verilen 2 ilave maaşlar toplam 750 Euro olacak ve bu ilave maaşlar sadece brüt maaşı 3000 Euro’nun altında olanlara verilecektir. Kamu çalışanlarına yapılan yan ödemeler % 8 civarında düşürülecektir. Emekli maaşları 3 yıl süreyle dondurulacak ve zam yapılmayacaktır. İş akdi feshinde yaşanan sorunların çözümü için yeni mekanizmalar geliştirilecek ve özel sektörün istihdam fazlası elemanlarını işten çıkarmaları kolaylaştırılacaktır. Atina Ticaret Müşavirliği 76 5.4 DIŞ TİCARET 5.4.1 Genel Durum Yunanistan’ın milli hesaplara ilişkin istatistiki verilerin derlenmesi ve hesaplanmasında AB’nin resmi istatistik kurumu ile geçmişte karşı karşıya kaldığı daha önce ifade edilmişti. Benzer problem; yayınlanan dış ticaret rakamlarında da kendisini göstermektedir. Yunanistan Merkez Bankası, İstatistik Kurumu, İhracatçılar Birliği, Ekonomi ve Maliye Bakanlıklarınca ayrı ayrı açıklanan rakamlar arasında kimi zaman % 10’lara varan farklar görülebilmektedir. Hatta İstatistik Kurumunun farklı iki yayımındaki rakamlar ile web sitesinde açıklanan rakamlar bile birbirinden farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle Yunanistan’ın genel dış ticaret rakamları aşağıda çeşitli kaynaklardan ayrı ayrı olarak sunulmakla birlikte bu noktadan sonraki değerlendirmelerde Yunanistan İstatistik Kurumu ve EuroStat verileri baz alınacaktır. Yunanistan AB’ye üye olmadan önce tipik bir tarım ülkesi iken, 1981 yılında tam üyeliği takiben, gerek sanayileşmede gerek tarım sektöründe kaydettiği ciddi anlamdaki makineleşmenin etkisiyle kalkınma sürecini başarıyla devam ettirerek sanayi toplumu olma kimliğini yakalayan bir ülke konumuna yükselmiştir. Halen AB üyesi ülkeler arasında (ilk 15’ler) AB fonlarından en fazla istifade eden ülke konumunda olan Yunanistan, 1959 yılından (AB üyeliğine ilk başvuru tarihi) 2004 yılına kadarki geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuş ve yaklaşık 154 Milyar Dolarlık bir yardım almıştır. AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, 2007- 2013 yılları arasında AB’nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüştür. Özellikle tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan tarımsal destek kapsamındaki fonlarının da yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam ihracattaki payı % 25’lere kadar yükselmiştir. Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petro kimya ürünleri, kimyasallar, kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendine yeterli hale gelen Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve high-tech diye nitelendirilen elektronik ürünleri üretiminde iç pazarın çok küçük olması ayrıca, AB’de yoğun bir rekabetin de hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır. 1990’lı yıllarda Doğu Blokunun çökmesi sonucunda sanayileşmiş ülkelerin ucuz işgücünden faydalanmak amacıyla üretim birimlerini bu ülkelere taşıyarak düşük maliyetli üretime başlamaları, ayrıca Uzakdoğu ülkelerinden Çin, Kore, Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerin çok düşük fiyatlarla Yunanistan’ın da içinde bulunduğu AB pazarlarını, açık bir ifadeyle, işgale başlamasıyla Yunan imalat sanayi sıkıntılı bir döneme girmiştir. 2000 yılını takiben ivme kazanan Uzakdoğu menşeli ürünlerin Yunan pazarındaki artan payı Yunanistan’da ağırlıklı olarak mobilya, tekstil, hazır giyim, seramik ve inşaat malzemeleri sektöründe ciddi rahatsızlıklara neden olmuş, üretici firmaların büyük bir kısmı üretim birimlerini kapatarak ithalata yönelmeye başlamışlardır. Bu çerçevede Yunanistan’ın sektör bazındaki ihracatına kabaca göz atıldığında görüleceği üzere, ihracatının ağırlıklı olarak hammadde, yarı mamuller ve tarım ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Genel ihracat içinde geleneksel olarak önemli bir yere sahip olan tarım ürünlerine madde bazında bakıldığında tarım ürünü ihracatının % 70’ini sırasıyla yaş meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı gibi kalemlerden oluştuğu gözlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre; toplam ihracatın yaklaşık % 20’lik bölümünü tarım menşeli ürünler oluştururken, sanayi ürünleri kapsamında değerlendirilen ürünler toplam ihracatın yaklaşık % 60’ını oluşturmuştur. Ağırlığını ham petrol ve ürünlerinin oluşturduğu yakıt ürünlerinin toplam ithalattan aldığı pay ise % 20 civarındadır. Atina Ticaret Müşavirliği 77 Yunanistan’ın ithalatına bakıldığında ise, mevcut sanayinin yapısal sorunları nedeniyle ithalatın çok büyük bir oranının sanayi ürünlerinden oluştuğu gözlemlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam ithalat içerisinde yaklaşık % 85 oranında pay alan sanayi ürünleri (madeni yağlar ve yakıt dahil) ithalatı yıldan yıla süregelen bir artış eğilimi takip etmektedir. Bu artışta hiç şüphesiz özellikle son yıllarda başta tekstil ve hazır giyim ile mobilya sektörü olmak üzere birçok imalat sektöründe Uzakdoğu ülkeleri ve Türkiye’den gelen daha ucuz ve kaliteli ürünlerle rekabet edemeyen Yunanlı sanayicinin üretimini durdurarak ithalata yönelmesinin önemli katkıları olmuştur. Zaten, otomotiv ve beyaz eşya, elektronik ürünleri gibi sektörlerde ciddi bir üretim kapasitesi (otomotiv üretimi hiç yok) olmayan sanayi sektörü yıllardan beri tekstil, hazır giyim plastik ürünleri vb odaklı üretim yaparken, bu sektörler de nispeten çok yüksek düzeyde seyreden üretim maliyetleri nedeniyle dışarıdan gelen rekabete ayak uyduramamışlardır. Mevcut sanayi yapısı itibariyle Yunanistan gıda ve belli birkaç sektör dışında tamamen ithalata bağımlı bir ülke konumundadır. Yunanistan’ın 1981 yılındaki AB üyeliğinden sonra dış ticaretindeki açık giderek büyümüştür. Üyelik öncesinde % 50’lere varan korunma oranları sayesinde dış ticaret göreceli olarak kontrol altında iken 1990’ların başında neredeyse tüm koruma oranları kaldırılmıştır. İhracatın yarısından fazlası AB üyesi ülkelere yapılırken, başta Rusya olmak üzere İran ve S.Arabistan’dan önemli miktarlarda petrol ve doğalgaz ithalatı yapılmaktadır. 2009 yılında Almanya, İtalya, Fransa, Çin ve Hollanda sırasıyla ticarette ilk beş ülkedir. İlk beş ülke ile yapılan ticaretin toplam içindeki payı % 40’a yaklaşmaktadır. İhracatta ilk beş ülke sırasıyla Almanya, İtalya, GKRY Bulgaristan ve ABD iken ithalat için sıralama Almanya, İtalya, Çin, Fransa ve Hollanda şeklindedir. 5.4.2 Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’nın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. Atina Ticaret Müşavirliği 78 AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. 5.4.3 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Yunanistan’da AB dışı ülkelerden yapılan ithalatta, AB’nin ortak gümrük tarifesi ile kural ve kısıtlamaları aynen uygulanmaktadır. Topluluğun Entegre Gümrük Tarifesi – TARIC – AB gümrük birliğine ithal edilen ve bazı durumlarda birlikten ihraç edilen belirli ürünlere uygulanan çeşitli kuralları göstermektedir. Yunanistan bir çok iş dalında çeşitli ulusal engeller uygulama eğilimindedir. AB üyesi ülkeler için genelde geçerli olmayan bu engelleri aşmak için yabancı şirketler Yunan veya AB orjinli şirketlerle işbirliğine gitme yolunu tercih edebilmektedir. Tüm AB üyesi ülkelerde olduğu gibi insan ve çevre sağlığı ile ürün güvenliği gerekçesiyle uyulması gereken CE işareti vb. gibi kurallar bulunmaktadır. Ürünlerin etiketlenmesi ve paketlenmesi ile ilgili olarak Yunanca yazılması, miktar ve üretim tarihinin belirtilmesi gibi çeşitli zorunluluklar bulunmaktadır. Bu konu ileride ayrı bir bölüm olarak ihracatçılarımızın dikkatine sunulmuştur. Fikri ve sınai mülkiyet hakları Yunanistan pazarında dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. 5.4.4 Anti-Damping Uygulamaları AB tarafından ülkemize yönelik uygulanan anti-damping önlem ve soruşturmaları Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın web sayfasından güncel olarak takip edilebilmektedir.2010 Mayıs itibariyle Yunanistan’a yönelik ihracatımızla ilgili alınan bir önlem veya yürütülmekte olan bir soruşturma bulunmamaktadır. 5.5 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ Yunanistan’ın 2003 yılında 50 milyar Euro sınırını aşan toplam dış ticaret hacmi son 5 senede yaklaşık % 50 artış göstererek 2008 sonunda 78 milyar Euroyu aşmış bulunmaktadır. Dolar bazında yapılan değerlendirmede ise toplam dış ticaret hacminin ilk kez 2008 yılında 100 Milyar Dolar barajını aştığı görülmektedir. 2009 yılında toplam dış ticaretin % 62’sine yakın bölümü AB üyesi ülkelerle yapılmıştır. AB üyesi ülkelere yapılan ihracatın toplama oranı % 62.5 civarındayken, ithalatın yaklaşık % 62.1’lik bölümü AB’den yapılmıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranı son 5 yıllık süreçte % 30’lar civarında seyretmektedir. 2008 sonunda 50 milyar dolara ulaşan cari açığın en önemli sebebi anılan oranın bir türlü istenen seviyeye ulaşmamasıdır. Yunanistan’ın mevcut sanayi ve teknoloji alt yapısı itibariyle sanayi ürünleri ihracatında Avrupa Birliği içinde rekabet gücü en düşük ülkeler arasında yer alması, dış ticaretin ödemeler dengesindeki zayıf halka olmasına neden olmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 79 5.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri Yunanistan’ın Euro bazında da toplam dış ticareti 2003 yılında 50 Milyar Euro’yu geçmiş ve 2008 sonunda 78 Milyar Euro seviyesinde kalmıştır. Dış ticaret 2003-2008 arasında dolar bazında % 100 artış gösterirken, Euro bazındaki artış ancak % 50 olmuştur. Dolar-Euro paritesinde euro lehine yükseliş bunun en önemli sebeplerinden bir tanesidir. Yunanistan’ın ihracatı 2004-2008 arasında ortalama % 10, ithalatı % 11 artış göstermiştir. 2008’de dünya ithalatından aldığı pay % 0.5 ; ihracatından aldığı pay ise % 0.2 seviyelerinde olmuştur. Dış Ticaret İstatistikleri (Milyon Euro) 2009 Değişim (%) 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 İhracat 14,393 -17.5 17,439 17,170 16,447 14,046 12,357 12,007 12,057 İthalat Toplam Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı 48,087 -21.1 60,966 55,721 50,722 43,942 42,391 40,299 38,304 62,480 -20.0 78,405 72,891 67,169 57,988 54,748 52,306 50,361 33,694 22.5 43,527 38,551 34,275 29,896 30,033 28,292 26,247 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Dış Ticaret İstatistikleri (Milyar Dolar) 2009 Değişim (%) 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 İhracat 20.1 -21.8 25.8 23.5 20.9 17.5 15.2 13.7 10.8 İthalat Toplam Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı 66.7 -25.7 89.8 76.1 63.7 54.9 52.8 44.9 32.5 86.8 -23.8 113.9 99.6 84.6 72.4 68 58.6 43.3 46.6 35.0 63.1 52.6 42.8 37.4 37.6 31.2 21.7 Kaynak : OECD&Yunanistan İstatistik Kurumu Yunanistan’ın 2007 yılında Euro bazında toplam dış ticareti bir önceki yıla göre % 8.5 büyüme göstermiştir. Bu artışdaki önemli pay ithalatta meydana gelen değişimden kaynaklanmaktadır. 2007 yılında ithalat % 9.8 artış gösterirken ihracattaki artış % 4.6’da kalmıştır. Dış ticaret açığındaki büyüme ise % 11.3 olmuştur. 2008 yılında dış ticarette Euro bazlı büyüme % 6.9 olmuştur. Dolar bazında ise büyüme % 14’ü aşmıştır. Euro bazında ihracattaki artış ihmal edilebilir düzeyede iken dolar bazında artış % 8 civarındadır. İthalat euro bazında % 8.9;dolar bazında ise % 16.3 şeklindedir. 2009 yılında ise dış ticaretteki daralma % 20 olmuştur. 2009’daki toplam 62.4 Milyar Euroluk dış ticaret Yunanistan’ın 2005 seviyelerine düşmesi anlamına gelmektedir. İhracat % 17.5 lik daralmayla 14.4 Milyar Euro, ithalat ise % 21.1 daralmayla 48.1 Milyar Euro olarak gerçekleşmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 80 Dış Ticaretin AB ve 3.Ülkelere Göre Dağılımı (Milyon €) Yıllar İthalat İhracat Toplam Dış Ticaret AB 3. Ülkeler Toplam AB 3. Ülkeler Toplam AB 3. Ülkeler Toplam 2009 29.9 18.2 48.1 9.0 5.4 14.4 38.9 23.6 62.5 2008 34.9 26.0 60.9 11.2 6.2 17.4 46.1 32.2 78.3 2007 32.3 23.4 55.7 11.2 6.0 17.2 43.5 29.4 72.9 2006 27.8 22.9 50.7 8.8 7.6 16.4 36.6 30.5 67.1 2005 24.6 19.3 43.9 7.4 6.6 14.0 32.0 25.9 57.9 2004 24.2 18.2 42.4 6.5 5.9 12.4 30.7 24.1 54.8 2003 22.1 18.2 40.3 5.9 6.1 12.0 28.0 24.3 52.3 2002 22.3 16.0 38.3 6.4 6.3 12.7 28.7 22.3 51.0 Not : Veriler Yunanistan İstatistik Kurumu’ndan derlenmiştir. Yunanistan’ın son beş yıl içinde AB üyesi ülkelerle yaptığı ticaretin toplama oranı % 55 ila % 62 arasında değişmiştir. 2009 yılındaki % 62’lik oran bu beş yıl içerisindeki en büyük orandır. 2009 yılında toplam dış ticaretin yaklaşık % 62’si AB üyesi ülkelerle yapılmıştır. Diğer 26 ülkeye yapılan ihracatın toplam ihracata oranı % 62.5 seviyesinde iken bu ülkelerden yapılan ithalatın toplam içindeki payı % 62.1’dir. 2009 yılında dış ticarette euro bazındaki daralma yaklaşık % 20’dir. Birlik üyesi ülkelerden yapılan ithalat % 15 daralırken 3. Ülkelerden yapılan ithalatta daralma % 30 olmuştur. Yunanistan’ın 2009 yılında AB’ye yaptığı ihracatta % 19.2 daralma olmuş buna mukabil 3. ülkelere yapılan ihracat % 13 azalmıştır Atina Ticaret Müşavirliği 81 5.5.2 Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret (1000 Euro) ÜLKELER Almanya İtalya Fransa Çin Hollanda G.Kore İngiltere İspanya Belçika ABD TÜRKİYE Bulgaristan GKRY Rusya İsviçre Romanya Avusturya Japonya Polonya Danimarka Makedonya İsveç İrlanda Finlandiya Hindistan Çek Cumhuriyeti Mısır Macaristan Cezayir Panama Libya İsrail İran Ukrayna Tayland Brezilya S.Arabistan Lüksemburg Tayvan Arjantin 2009 2008 Değişim (%) İTHALAT İHRACAT TOPLAM İTHALAT İHRACAT TOPLAM 5,873,686 5,434,757 2,611,575 3,044,137 2,575,713 2,473,380 1,644,645 1,741,550 1,856,415 1,326,696 1,238,767 849,173 621,970 913,554 768,200 446,582 588,271 694,534 489,661 531,513 214,759 410,126 477,948 397,365 384,077 308,247 210,320 230,311 124,870 265,508 199,031 155,477 229,943 162,262 195,118 174,598 124,993 170,753 151,192 130,345 1,596,584 1,591,271 538,460 92,928 372,619 25,926 629,391 361,378 222,558 715,147 605,940 968,158 1,047,762 234,372 290,336 557,720 137,479 29,385 188,805 102,530 396,564 118,679 44,910 64,813 57,013 82,641 157,714 68,493 166,123 24,812 77,416 88,991 13,877 58,438 13,328 23,743 55,060 4,838 7,446 5,373 7,470,270 7,026,028 3,150,035 3,137,066 2,948,332 2,499,306 2,274,036 2,102,928 2,078,973 2,041,843 1,844,707 1,817,332 1,669,731 1,147,926 1,058,536 1,004,302 725,750 723,919 678,466 634,043 611,323 528,805 522,858 462,178 441,090 390,889 368,034 298,804 290,992 290,320 276,447 244,468 243,820 220,700 208,446 198,341 180,053 175,592 158,638 135,718 7,294,607 6,987,028 3,141,792 3,347,146 2,957,236 1,435,301 1,973,247 2,150,541 2,149,170 1,650,717 1,693,262 1,173,035 673,598 4,454,049 833,769 534,020 780,415 920,090 481,405 493,453 360,910 527,568 524,407 585,344 467,581 306,627 350,377 361,704 222,817 99,938 1,652,556 202,756 2,027,232 477,106 268,959 256,067 1,326,778 168,601 225,071 126,130 1,845,451 2,025,534 669,742 104,381 404,108 28,366 829,452 509,825 220,885 885,694 621,680 1,250,983 1,105,886 418,877 271,981 783,877 141,092 32,716 221,482 107,193 442,127 157,079 65,841 112,666 37,087 111,870 128,745 107,920 124,243 41,009 47,189 103,943 8,149 96,585 20,445 37,861 61,185 10,012 9,891 5,711 9,140,057 9,012,562 3,811,534 3,451,528 3,361,343 1,463,667 2,802,699 2,660,366 2,370,055 2,536,411 2,314,942 2,424,018 1,779,484 4,872,925 1,105,749 1,317,897 921,507 952,806 702,887 600,646 803,037 684,647 590,248 698,010 504,668 418,498 479,122 469,623 347,060 140,947 1,699,745 306,699 2,035,381 573,691 289,403 293,928 1,387,963 178,613 234,961 131,842 İthalat -19.5 -22.2 -16.9 -9.1 -12.9 72.3 -16.7 -19.0 -13.6 -19.6 -26.8 -27.6 -7.7 -79.5 -7.9 -16.4 -24.6 -24.5 1.7 7.7 -40.5 -22.3 -8.9 -32.1 -17.9 0.5 -40.0 -36.3 -44.0 165.7 -88.0 -23.3 -88.7 -66.0 -27.5 -31.8 -90.6 1.3 -32.8 3.3 İhracat -13.5 -21.4 -19.6 -11.0 -7.8 -8.6 -24.1 -29.1 0.8 -19.3 -2.5 -22.6 -5.3 -44.0 6.7 -28.9 -2.6 -10.2 -14.8 -4.3 -10.3 -24.4 -31.8 -42.5 53.7 -26.1 22.5 -36.5 33.7 -39.5 64.1 -14.4 70.3 -39.5 -34.8 -37.3 -10.0 -51.7 -24.7 -5.9 Toplam -18.3 -22.0 -17.4 -9.1 -12.3 70.8 -18.9 -21.0 -12.3 -19.5 -20.3 -25.0 -6.2 -76.4 -4.3 -23.8 -21.2 -24.0 -3.5 5.6 -23.9 -22.8 -11.4 -33.8 -12.6 -6.6 -23.2 -36.4 -16.2 106.0 -83.7 -20.3 -88.0 -61.5 -28.0 -32.5 -87.0 -1.7 -32.5 2.9 Kaynak : EuroStat Atina Ticaret Müşavirliği 82 Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2009 (Milyar €) Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2008 (Milyar €) Atina Ticaret Müşavirliği 83 Yunanistan’ın İthalatında İlk 40 Ülke Almanya İtalya Çin Fransa Hollanda G.Kore Belçika İspanya İngiltere ABD TÜRKİYE Rusya Bulgaristan İsviçre Japonya GKRY Avusturya Danimarka Polonya İrlanda Romanya İsveç Finlandiya Hindistan Çek Cumhuriyeti Panama Macaristan İran Makedonya Mısır Libya Tayland Brezilya Lüksemburg Ukrayna İsrail Tayvan Arjantin S.Arabistan Cezayir (1000 Euro) 2009 2008 2007 Değişim 2009/2008 5,873,686 5,434,757 3,044,137 2,611,575 2,575,713 2,473,380 1,856,415 1,741,550 1,644,645 1,326,696 1,238,767 913,554 849,173 768,200 694,534 621,970 588,271 531,513 489,661 477,948 446,582 410,126 397,365 384,077 308,247 265,508 230,311 229,943 214,759 210,320 199,031 195,118 174,598 170,753 162,262 155,477 151,192 130,345 124,993 124,870 7,294,607 6,987,028 3,347,146 3,141,792 2,957,236 1,435,301 2,149,170 2,150,541 1,973,247 1,650,717 1,693,262 4,454,049 1,173,035 833,769 920,090 673,598 780,415 493,453 481,405 524,407 534,020 527,568 585,344 467,581 306,627 99,938 361,704 2,027,232 360,910 350,377 1,652,556 268,959 256,067 168,601 477,106 202,756 225,071 126,130 1,326,778 222,817 7,146,974 6,490,893 2,794,525 3,094,437 2,778,414 1,885,618 2,129,324 2,010,494 2,005,133 1,260,698 1,669,174 3,130,302 861,287 1,062,222 1,247,581 608,412 714,203 477,760 357,941 525,555 536,512 554,665 521,741 462,541 287,084 46,373 379,466 1,989,371 299,239 307,906 1,000,164 291,577 238,529 279,773 284,508 212,558 216,895 114,882 940,110 153,061 -19.5 -22.2 -9.1 -16.9 -12.9 72.3 -13.6 -19 -16.7 -19.6 -26.8 -79.5 -27.6 -7.9 -24.5 -7.7 -24.6 7.7 1.7 -8.9 -16.4 -22.3 -32.1 -17.9 0.5 165.7 -36.3 -88.7 -40.5 -40 -88 -27.5 -31.8 1.3 -66 -23.3 -32.8 3.3 -90.6 -44 Kaynak : Eurostat Atina Ticaret Müşavirliği 84 Yunanistan’ın İhracatında İlk 40 Ülke Almanya İtalya GKRY Bulgaristan ABD İngiltere TÜRKİYE Romanya Fransa Makedonya Hollanda İspanya İsviçre Rusya Belçika Polonya Cezayir Mısır Avusturya İsveç Danimarka Çin İsrail Çek Cumhuriyeti Libya Macaristan Finlandiya Ukrayna Hindistan S.Arabistan İrlanda Japonya G.Kore Panama Brezilya İran Tayland Tayvan Arjantin Lüksemburg (1000 Euro) 2009 2008 2007 Değişim 2009/2008 1,596,584 1,591,271 1,047,762 968,158 715,147 629,391 605,940 557,720 538,460 396,564 372,619 361,378 290,336 234,372 222,558 188,805 166,123 157,714 137,479 118,679 102,530 92,928 88,991 82,641 77,416 68,493 64,813 58,438 57,013 55,060 44,910 29,385 25,926 24,812 23,743 13,877 13,328 7,446 5,373 4,838 1,845,451 2,025,534 1,105,886 1,250,983 885,694 829,452 621,680 783,877 669,742 442,127 404,108 509,825 271,981 418,877 220,885 221,482 124,243 128,745 141,092 157,079 107,193 104,381 103,943 111,870 47,189 107,920 112,666 96,585 37,087 61,185 65,841 32,716 28,366 41,009 37,861 8,149 20,445 9,891 5,711 10,012 1,984,367 1,856,830 1,124,585 1,106,558 692,354 937,328 620,363 766,422 719,280 389,940 347,167 584,004 124,343 356,779 278,565 233,933 81,217 104,740 147,502 178,692 130,668 110,757 121,661 89,525 113,397 96,731 96,826 98,784 46,758 53,035 60,031 129,590 33,000 54,043 35,592 9,909 22,248 10,097 5,106 3,939 -18.3 -22 -6.2 -25 -19.5 -18.9 -20.3 -23.8 -17.4 -23.9 -12.3 -21 -4.3 -76.4 -12.3 -3.5 -16.2 -23.2 -21.2 -22.8 -5.6 -9.1 -20.3 -6.6 -83.7 -36.4 -33.8 -61.5 -12.6 -87 -11.4 -24 70.8 106 -32.5 -88 -28 -32.5 2.9 -1.7 Kaynak : Eurostat Atina Ticaret Müşavirliği 85 Yunanistan’ın İthalatında Başlıca Ülkeler (Milyar €) Kaynak : Eurostat Yunanistan’ın İhracatında Başlıca Ülkeler (Milyar €) Kaynak : Eurostat Atina Ticaret Müşavirliği 86 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret 2008-2009 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar İthalat (Milyon €) Dünya 48,088 60,966 -21.1% OECD (29 Ülke ) 32,560 38,486 -15.4% 26,281 31,928 -17.7% 54.7% 52.4% 24,418 29,876 -18.3% 50.8% 49.0% 1,543 1,992 -22.5% 3.2% 3.3% 771 994 -22.4% 1.6% 1.6% 2,214 2,930 -24.4% 4.6% 4.8% Balkan Ülkeleri 1,767 2,419 -27.0% 3.7% 4.0% BDT Ülkeleri 3,297 6,069 -45.7% 6.9% 10.0% Kuzey Afrika ve O.Doğu 3,631 6,067 -40.1% 7.6% 10.0% 107 228 -52.9% 0.2% 0.4% 3,090 2,262 36.6% 6.4% 3.7% Latin Amerika 731 647 13.0% 1.5% 1.1% Diğer Ülkeler 4,656 5,431 -14.3% 9.7% 8.9% AB (15) Kuzey Amerika Diğer Gelişmiş Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya 2008 2009/2008 % Dağılım 2009 100.0 % 67.7% AB (27) 2009 % Değişim 2008 100.0 % 63.1% Kaynak: Yunanistan İhracatçılar Birliği 2007-2008 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar İthalat (Milyon €) % Değişim % Dağılım 2008 2007 08/07 Dünya 60,966 55,522 9.29 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 36,776 37,502 -1.94 60.6% 67.5% 31,640 30,669 3.17 52.1% 55.2% 28,842 28,739 0.36 47.5% 51.8% 2,000 1,458 37.17 3.3% 2.6% 944 1,355 -30.33 1.6% 2.4% 2,930 2,867 2.20 4.8% 5.2% Balkan Ülkeleri 2,039 1,976 3.19 3.4% 3.6% BDT Ülkeleri 6,086 4,372 39.20 10.0% 7.9% Kuzey Afrika ve O.Doğu 6,072 4,869 24.71 10.0% 8.8% 231 153 50.98 0.4% 0.3% AB (27) AB (15) Kuzey Amerika Diğer Gelişmiş Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya 2008 2007 2,262 2,705 -16.38 3.7% 4.9% Latin Amerika 647 778 -16.84 1.1% 1.4% Diğer Ülkeler 5,794 4,320 34.12 9.5% 7.8% Kaynak: Yunanistan İhracatçılar Birliği Atina Ticaret Müşavirliği 87 2008-2009 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İHRACAT - Bölgeler/Topluluklar İhracat (Milyon €) 2009 2008 % Değişim 2009/2008 % Dağılım 2009 2008 Dünya 14,393 17,440 -17.5% 100.0% 100.0% OECD (29 Ülke ) 8,152 9,782 -16.7% 56.6% 56.1% 7,485 9,173 -18.4% 52.0% 52.6% 5,887 7,225 -18.5% 40.9% 41.4% Kuzey Amerika 824 995 -17.2% 5.7% 5.7% Diğer Gelişmiş Ülkeler 104 115 -9.5% 0.7% 0.7% Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) 930 934 -0.4% 6.5% 5.4% 2,665 3,311 -19.5% 18.5% 19.0% BDT Ülkeleri 394 590 -33.2% 2.7% 3.4% Kuzey Afrika ve O.Doğu 976 951 2.6% 6.8% 5.5% Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) 139 157 -11.8% 1.0% 0.9% Güneydoğu Asya 140 166 -15.9% 1.0% 1.0% Latin Amerika 65 108 -39.8% 0.5% 0.6% Diğer Ülkeler 672 941 -28.6% 4.7% 5.4% AB (25) AB (15) Balkan Ülkeleri Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. 2007-2008 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İHRACAT - Bölgeler/Topluluklar İhracat (Milyon €) 2008 2007 % Değişim 08/07 % Dağılım 2008 2007 Dünya 17,440 17,148 1.08 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 9,683 9,694 -0.11 55.9% 56.5% 11,101 9,254 19.96 64.0% 54.0% AB (25) AB (15) 7,161 7,404 -3.28 41.3% 43.2% Kuzey Amerika 994 810 22.72 5.7% 4.7% Diğer Gelişmiş Ülkeler 115 206 -44.17 0.7% 1.2% Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) 934 780 19.74 5.4% 4.5% 2,844 3,203 -11.21 16.4% 18.7% BDT Ülkeleri 581 555 4.68 3.4% 3.2% Kuzey Afrika ve O.Doğu 950 963 -1.35 5.5% 5.6% Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) 157 149 5.37 0.9% 0.9% Güneydoğu Asya 137 181 -24.31 0.8% 1.1% Latin Amerika 108 109 -0.92 0.6% 0.6% Diğer Ülkeler 1,421 938 51.49 8.2% 5.5% Balkan Ülkeleri Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 88 5.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı Değişim İHRACAT (Milyon $) Dağılım 2009 2008 09/08 2009 2008 TARIM ÜRÜNLERİ 3,588.8 3,656.5 -1.9% 24.9% 21.0% Gıda ve Canlı Hayvan 2,716.1 2,742.0 -0.9% 18.9% 15.7% Tütün ve İçecekler 589.5 579.9 1.6% 4.1% 3.3% Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 283.2 334.6 -15.4% 2.0% 1.9% HAMMADDELER 711.9 775.7 -8.2% 4.9% 4.4% Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 711.9 775.7 -8.2% 4.9% 4.4% YAKITLAR 1,362.5 1,903.3 -28.4% 9.5% 10.9% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 1,362.5 1,903.3 -28.4% 9.5% 10.9% SINAİ ÜRÜNLER 8,455.5 10,647.2 -20.6% 58.7% 61.1% Kimyasal Ürünler 2,093.1 2,312.7 -9.5% 14.5% 13.3% Hammadde bazında sınıf. mamüller 2,827.8 3,961.0 -28.6% 19.6% 22.7% Makina ve Nakliye Ekipmanları 1,954.8 2,445.6 -20.1% 13.6% 14.0% Muhtelif mamüller 1,579.8 1,927.9 -18.1% 11.0% 11.1% DİĞER 274.2 457.1 -40.0% 1.9% 2.6% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 274.2 457.1 -40.0% 1.9% 2.6% 14,392.9 17,439.9 -17.5% 100.0% 100.0% TOPLAM İHRACAT İTHALAT (Milyon $) Değişim Dağılım 2009 2008 09/08 2009 2008 TARIM ÜRÜNLERİ 5,850.5 6,359.7 -8.0% 12.2% 10.4% Gıda ve Canlı Hayvan 4,815.2 5,291.2 -9.0% 10.0% 8.7% Tütün ve İçecekler 826.6 768.9 7.5% 1.7% 1.3% Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 208.8 299.6 -30.3% 0.4% 0.5% HAMMADDELER 1,014.7 1,668.8 -39.2% 2.1% 2.7% Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 1,014.7 1,668.8 -39.2% 2.1% 2.7% YAKITLAR 7,191.5 12,119.1 -40.7% 15.0% 19.9% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 7,191.5 12,119.1 -40.7% 15.0% 19.9% SINAİ ÜRÜNLER 33,990.8 40,706.2 -16.5% 70.7% 66.8% Kimyasal Ürünler 7,709.0 8,351.8 -7.7% 16.0% 13.7% Hammadde bazında sınıf. mamüller 5,187.8 8,046.8 -35.5% 10.8% 13.2% 14,687.9 16,563.8 -11.3% 30.5% 27.2% 6,406.1 7,743.7 -17.3% 13.3% 12.7% DİĞER 40.0 111.7 -64.2% 0.1% 0.2% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 40.0 111.7 -64.2% 0.1% 0.2% 48,087.5 60,965.5 -21.1% 100.0% 100.0% Makina ve Nakliye Ekipmanları Muhtelif mamüller TOPLAM İHRACAT Atina Ticaret Müşavirliği 89 5.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat-2009 (1,000 Euro) 8901 Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar ve insan veya yük taşımaya mahsus benzeri gemiler 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan ürünlerden oluşan ilaçlar 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahi 8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar 2709 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen ham yağlar 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 8471 Tarifenin başka yer almayan otomatik bilgi işlem makinaları ve bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucu, verileri kayıt ortamına kod şekline dönüştürenler ile bu verileri işleyen makinalar 8708 - 87.01 ila 87.05 Pozisyonlarında yer alan motorlu taşıtların aksam, parça ve aksesuarı 8802 Diğer hava taşıtları (helikopterler, uçaklar gibi); uzay araçları (uydular dahil), uzay araçlarını fırlatıcı araçlar ve yörünge-altı araçları 9018 Tıpta, cerrahide, dişçilikte ve veterinerlikte kullanılan alet ve cihz 0201 Sığır eti (taze veya soğutulmuş) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar; esas unsur olarak, ağırlık itibariyle % 70 veya daha fazla petrol yağları 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 3002 İnsan kanı; tedavide, korunmada kullanılan hayvan kanı; serum ve diğer kan fraksiyonları ve tadil edilmiş bağışıklık sağlayan ürünler 0406 Peynir ve pıhtılaştırılmış ürünler 0203 Domuz eti (taze, soğutulmuş veya dondurulmuş) 9021 Ortopedik cihazlar; cebireler, gutyerler ve kırıklara mahsus diğer cihazlar; protez organlar; vücut kusur noksanlığını gideren cihazlar 6403 Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olan ayakkabılar 8528 Monitörler ve projektörler; televizyon alıcı cihazları 8704 Eşya taşımaya mahsus motorIu taşıtIar 6204 Kadınlar ve kız çocuklar için takım elbiseler, takımlar, ceketler, blazerler, elbiseler, etekler, pantolon etekler, pantolonlar, askılı ve üst ön parçalı tulumlar, kısa pantolonlar ve şortlar (yüzme kıyafetleri hariç) 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlikleri '600 mm veya daha fazla) (sıcak haddelenmiş) (kaplanmamış) 2208 Alkol derecesi hacim itibariyle % 80'den az olan tağyir (denatüre) edilmemiş etil alkol; damıtım yoluyla elde edilen alkollü içkiler, likörler 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 4818 Tuvalet kağıtları ve ev işlerinde veya sağlık amacıyla kullanılan türden benzeri kağıt, kağıt mendiller, kurutma kağıtları, havlular, masa örtüleri, sofra peçeteleri, bebek bezleri, tamponlar, yatak çarşafları 8415 Klima cihazları (motorlu bir vantilatör ile nem ve ısıyı değiştirmeye mahsus tertibatı olanlar) 8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar '(elektrikli olsun olmasın); ısı pompaları 7204 Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları; demir veya çelik döküntü ve hurdalarından elde edilen külçeler 2402 Tütün veya tütün yerine geçen maddelerden yapılmış purolar, 'uçları açık purolar, sigarillolar ve sigaralar 2009 2008 Değişim 3,568,954 2,020,673 76.62 3,221,704 2,985,202 7.92 2,302,453 2,976,067 -22.63 866,941 1,087,874 -20.31 743,500 725,986 7,912,241 1,244,082 -90.60 -41.64 550,252 639,103 -13.90 449,055 526,427 -14.70 448,771 457,813 -1.98 417,365 394,331 452,160 376,555 -7.70 4.72 384,524 2,558,235 -84.97 375,540 493,849 -23.96 369,037 307,653 19.95 360,678 360,231 405,119 382,533 -10.97 -5.83 351,166 358,674 -2.09 315,120 359,525 -12.35 309,905 297,897 432,875 566,819 -28.41 -47.44 295,331 312,028 -5.35 275,251 423,646 -35.03 269,759 628,948 -57.11 267,944 260,491 2.86 231,219 256,399 -9.82 225,221 218,597 3.03 224,537 404,368 -44.47 223,104 317,435 -29.72 218,891 478,499 -54.25 216,615 185,006 17.09 Kaynak:Eurostat Atina Ticaret Müşavirliği 90 5.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat-2009 (1000 Euro) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan ürünlerden oluşan ilaçlar 0302 Balıklar (taze veya soğutulmuş) ( 03.04 pozisyonundaki balık 'filetoları ve diğer balık etleri hariç) 5201 Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) 2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri 8802 Diğer hava taşıtları (helikopterler, uçaklar gibi); uzay araçları (uydular dahil), uzay araçlarını fırlatıcı araçlar ve yörünge-altı araçları 7606 Aluminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler) 2008 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve yenilen diğer bitki parçaları 7306 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller (örneğin açık dikiş veya kaynak yapılmış, perçin yapılmış veya benzeri şekilleri kapatılmış) 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat 'kimyasal olarak değiştirilmemiş) 0406 Peynir ve pıhtılaştırılmış ürünler 2005 Diğer sebzeler (sirke veya asetik asitten başka usullerle hazırlanmış veya konserve edilmiş, dondurulmamış) 6106 Kadınlar ve kız çocuklar için bluzlar, gömlekler, örme dahil 2523 Portland çimentosu, şaplı çimento ("ciment fondu"), cüruf çimentosu, süper sülfat çimentosu ve benzeri çimentolar 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer izole edilmiş elektrik iletkenler tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar 0805 Turunçgiller (taze veya kurutulmuş) 7411 Bakırdan ince ve kalın borular 4303 Kürkten giyim eşyası ve aksesuarı ve kürkten diğer eşya 0806 Üzümler (taze veya kurutulmuş) 1001 Buğday ve mahlut 7214 'Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (sadece dövülmüş, sıcak 'haddelenmiş veya sıcak çekilmiş, haddeleme işleminden sonra 'burulmuş olanIar dahil) 3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 3304 Güzellik veya makyaj müstahzarları ve cilt bakımı için müstahzarlar (güneş kremleri veya güneşlenme müstahzarları dahil) 2402 Tütün veya tütün yerine geçen maddelerden yapılmış purolar, 'uçları açık purolar, sigarillolar ve sigaralar 8517 Telefon cihazları ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar iletişime mahsus cihazlar dahil) 3920 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 8803 - 88.01 ve 88.02 Pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları 6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası 7601 İşlenmemiş aluminyum 7607 Aluminyumdan yapraklar ve şeritler 6802 Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan taşı hariç) ve mamulleri tabii taşlardan mozaik için küp şeklinde taşlar ve benzerleri tabii taşlardan suni olarak boyanmış granüller 7604 Aluminyumdan çubuklar ve profiller 2009 2008 1,211,896 1,736,059 885,051 834,345 375,744 289,265 273,056 348,450 223,547 260,610 252,843 240,871 194,276 297,724 240,377 290,815 225,158 263,493 224,159 204,317 237,983 195,915 191,980 190,640 212,007 250,008 171,666 181,430 171,643 155,010 153,419 143,222 136,960 136,441 266,241 118,298 288,017 240,229 146,694 107,504 131,716 125,600 223,148 168,127 125,391 148,291 125,376 149,726 122,144 112,984 106,347 105,554 103,003 102,337 187,418 137,707 57,853 143,700 179,106 94,972 99,643 93,876 79,136 146,992 Değişim -30.2 6.1 7.8 29.4 4.8 30.1 -19.1 -17.3 -14.5 -5.8 4.3 -9.4 -23.7 -5.4 -35.5 31.0 -46.7 -40.4 -6.6 26.9 -41.0 -25.3 -15.4 -16.3 -34.8 -18.0 83.8 -26.5 -42.5 7.8 25.9 -36.1 Kaynak : Eurostat Atina Ticaret Müşavirliği 91 5.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Milyon Euro) 2005 2009 2008 2007 2006 26,952 34,066 27,254 28,364 31,337 Turizm 10,369 11,636 10,730 11,357 11,319 Ulaştırma 13,552 19,188 13,871 14,325 16,939 14,385 16,931 11,862 13,027 14,746 2,466 2,679 2,446 2,383 2,486 7,073 9,316 6,238 6,991 7,771 12,567 17,135 15,391 15,337 16,591 14,393 17,439 17,223 16,447 14,046 48,087 60,966 55,720 50,722 43,942 41,345 51,505 44,477 44,811 45,383 62,472 77,897 67,582 63,749 58,688 -21,397 - 26,392 -18,938 -13,305 Hizmet İhracatı Hizmet İthalatı Turizm Ulaştırma Hizmet Ticaret Dengesi Mal İhracatı Mal İthalatı Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı Mal ve Hizmet Dengesi - 23,105 Tablo, Yunanistan Merkez Bankası, EuroStat ve Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 92 Yunanistan’ın Mal ve Hizmet İhracatı-2009 Atina Ticaret Müşavirliği 93 BÖLÜM II Atina Ticaret Müşavirliği 94 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ 1.1 EKONOMİK İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ve GELİŞMELER Türkiye ile Yunanistan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. İki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler ilişkilerin uzun yıllar sınırlı kalmasına neden olmuş; 1999 yılında her iki ülkede yaşanan deprem felaketinden sonra başlayan yakınlaşma süreciyle; ilişkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu gelişmeler yaşanmış, her iki ülke dışişleri bakanlarının başlattığı diyalog süreci ikili ilişkilerimizin gelişmesine atılan önemli bir adım olmuştur. Son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, Mayıs 2009 itibariyle Türkiye’de 360 adet Yunanistan kaynaklı firma faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı, 5 milyar Euro’dan fazladır. Yine Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden teşvik belgesi alarak yatırım yapan şirket sayısı 42’dir. Bu 42 şirketin toplam yatırım tutarı 200 Milyon dolardan biraz fazladır. Türkiye’de 18 ilde faaliyet gösteren Yunan firmalarının 237 tanesi bir başka ifade ile % 65’i İstanbul’da bulunmaktadır. İzmir’de 39, Bursa’da 27, Muğla’da ve Ankara’da 10 tane Yunan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. 360 şirket 15 sektörde faaliyet göstermektedir. Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe 128, imalat sanayinde 81 ve gayrimenkul sektöründe 37 şirket bulunmaktadır. Yunan Ulusal Bankası (NBG) Finansbank’ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye’de finans sektörüne girmiştir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye yaklaşık 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Yunanistan’ın 3. büyük bankası olan EFG Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında ülkemizin en büyük 23. bankası olan Tekfenbank’ın % 70’ini satın almıştır. Intralot şirketi Türkiye’de faaliyet gösteren 3. Büyük grup olup Şans Oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grup Milli Piyango özelleştirmesi ile de ilgilenmektedir. 2009 başında aynı zamanda Yunan Milli Havayolunu da satın alan Marfin Grup Türkiye’de Şafak hastanelerinin hisselerini alarak Türkiye’de yatırım yapmıştır. Yunanistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu verilerine göre ise İstanbul’da faaliyet gösteren Yunan sermayeli şirket sayısı 206’dır. Öte yandan Yunanistan’da faaliyet gösteren 7 adet Türk şirketi bulunmaktadır. Coğrafyadan çok uzaklaşmadan AB üyesi Romanya ve Bulgaristan örneklerine baktığımızda sırasıyla bu iki ülkede 15,000 ve 5,000 civarında işadamımızın bulunduğu ve Romanya’daki Türk sermayeli şirket sayısının 10,000’e yaklaştığı görülmektedir. Türk vatandaşlarının Yunanistan’da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel oturum izinlerinin verilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardır. Atina ve Gümülcine’de şube açmak için çalışmalarını başlatan Ziraat Bankası’nın Türk personeline dahi oturum izni uzun zaman sonra verilmiştir. Yunanistan’da yapılan yatırımın minimum 300,000 € olması durumunda ülkede oturum izninin alınması biraz daha kolaylaşmaktadır. Ancak AB üyesi diğer ülkelerde yatırım limitleri ile ilgi benzer bir uygulama bulunmamaktadır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke vatandaşının şirket kurması teoride mümkün olmakla beraber şirket kuruluşunda gereken evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak tanımlanabilecek bu süreç işadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en başından menfi yönde etkilemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 95 Türkiye Yunan vatandaşlarına herhangi bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmış durumdadır. Türkiye’deki Yunan yatırımcılar, genellikle bilişim teknolojisi (IT) alanına ilgi duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm ve inşaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. Son olarak, ülkemizin hazır giyim ve ayakkabı sektörlerindeki önemli firmalarından olan İpekyol, Machka,Koton ve İnci “The Mall” Alışveriş Merkezi’nde, Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen’in de katılımları ile 5 Nisan 2006 tarihinde Atina’da birer mağaza açmışlardır. Mavi Jeans ise, bir Yunan şirketi ile ortak olarak temsilcilik açmıştır. (İnci ve Mavi Jeans kapanmış, Koton ve İpekyol mağaza sayısını artmıştır.) Yunanistan’daki Türk Yatırımları FİRMA ÜNVANI (TÜRKİYE) FİRMA ÜNVANI (YUNANİSTAN) YATIRIMIN NİTELİĞİ YATIRIM YILI TUTAR (EURO) T.C. Ziraat Bankası Ziraat Bankası Banka 2008 18,000,000 % 100 Koton Koton Textile Monoprosopi Mağaza 2005 60.000 % 100 Gizia Gizia Mağaza 2005 180.000 % 100 Multimedia Multiflash Ofis-Depo 2008 21.000 % 100 KRT Kuyumculuk KRT Ltd. Ofis-Depo 2008 30.000 % 90 HSH Limited Home Sweet Home Mağaza 2007 100.000 % 95 Inform Electronics UPS Inform Hellas Ltd. Teknoloji 2007 27.000 % 70 İstikbal İstikbal Hellas Mağaza 2003 Franchise ... Güllüoğlu Baklava Güllüoğlu Baklava Pastane 2004 Franchise ... Sirkeci Restoran Sirkeci Restoran Restoran 2007 Franchise ... Çilek Mobilya Çilek Mobilya Mağaza 2007 Franchise ... PAY (%) 1.2 TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU 1.2.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi DIŞ TİCARET Üzücü bir doğal afet sonunda başlayan yakınlaşmanın Komşu ve Çevre Ülkelere Yönelik İhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dış ticarette yeni bir dönemin açılmasını sağlamıştır. Bu strateji kapsamında Yunanistan’da düzenlenen fuar ve sergilere milli düzeyde katılım sağlanmış, Yunanistan’dan alım heyetleri getirilmiş ve Yunanistan’a ticaret heyetleri organize edilmeye başlamıştır. İki ülke ticari ve ekonomik ilişkilerinin bir bütün olarak ele alındığı Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantıları düzenli olarak yapılmaya başlamış, son KEK Toplantısı, 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kalıcı işbirliği imkanlarının özel sektör temsilcileri tarafından görüşüldüğü ve geleceğe yönelik işbirliği imkanlarının belirlendiği TürkYunan İş Konseyi toplantıları gerçekleştirilmeye devam etmektedir. DEİK ile SEV arasında 2007 sonunda yeni bir iş konseyi kurulmuş olup Yunanistan’ın TUSİAD’ı benzetmesinin yapılabileceği kuruluş ile yeni işbirliği imkanlarının yaratılabileceği düşünülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 96 Tüm bu gelişmeler neticesinde 1999 yılında 694 Milyon $ olan toplam hacim 2008 sonunda yaklaşık 5 kat artarak 2008 sonu itibariyle 3.6 Milyar $ olmuştur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan’a yapılan ihracatta artış % 600 olmuş ve 2008 sonunda ihracatımız 2.4 Milyar $’ı biraz aşmıştır. 1999 yılında 26.5 Milyar $ olan Türkiye’nin ihracatının 2008 sonunda 5 kata yakın artış göstererek 132 Milyar $ olduğu dikkate alındığında Yunanistan’a yapılan ihracattaki artışın genel artış oranını takip ettiği görülmektedir. Yunanistan ile ikili ticaret yıllardır ülkemiz lehine bir süreç izlemeye devam etmektedir. Kronik olarak Yunanistan aleyhine dış ticaret açığı ile devam eden ikili ticarette bu açık zaman zaman biraz daha daralarak, zaman zaman artarak devam etmektedir. Bir sonraki sayfadaki tabloların incelenmesinden de görüleceği üzere 2008 yılı; toplam hacmin, ihracat ve ithalatın en yüksek olduğu yıl olmuştur. 2007 ve 2008 yıllarında Türkiye’nin dış ticaret fazlası 1 Milyar $’ı fazlasıyla aşmıştır. 2009 yılında ekonomik kriz nedeniyle Yunanistan’la toplam dış ticaret hacmi % 22.8 gerileyerek 2.76 Milyar Dolara düşmüştür. İhracat % 33’e yakın düşerek 1.64 Milyar dolar, ithalat ise % 1.7 gerileyerek 1.1 Milyar dolar olmuştur. Yunanistan 2005 ve 2006 yıllarında Türkiye’nin ihracatında sırasıyla 15. ve 12. sırada yer almıştır. 2007 sonunda da Yunanistan Türkiye’nin ihracatında Irak’ın hemen ardından 12. sıradaki yerini korumuştur. 2008 yılı verilerine göre Yunanistan’ın sıralamadaki yeri 13.lük olmuştur. 2009 yılında ise Yunanistan gelişmelere bağlı olarak sıralamada 19.luğa gerilemiştir. İthalat sıralaması incelendiğinde; 2005 ve 2006’da Yunanistan Türkiye’nin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 33. ve 29. sırada yer almıştır. 2007 ithalat verilerine göre Yunanistan’ın yeri 35.lik; 2008’de ise 37.lik olmuştur. Yunanistan 2009’da 24. Sıraya yükselmiştir. Yunanistan ve Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi 2008 sonunda 3.6 Milyar $’a yaklaşmıştır. Türkiye’nin 2008 ‘de ihracatı 2.4 Milyar $ olmuştur. Konuyu Yunanistan açısından incelediğimizde Türkiye’nin Yunanistan için önemli bir dış ticaret partneri olduğu görülmektedir. 2008 yılında Türkiye; Yunanistan’ın 11. Büyük partneri olmuştur. 2009 yılı verilerine göre ülkenin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 11. sırada, tüm dünyaya yaptığı ihracatta ise iki basamak yükselerek 7.sırada yer almıştır. Topluluk içi ticaret değerlendirme dışı bırakıldığında Türkiye’nin Yunanistan’ın ithalatındaki yer 4.cülük, ihracatındaki yeri ise ABD’nin hemen arkasından 2.cilik olmuştur. Türkiye’nin ihracatının 2000 yılından itibaren 2005 ve 2009 hariç olmak üzere sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 1 Milyar $ barajı 2004 yılında geçilmiş, bundan sadece 3 yıl sonra ise 2 Milyar $ aşılmıştır. 2003 yılında yakalanan % 55.90’lık artış en yüksek orandır. 2006 ve 2007 yıllarında % 40’dan fazla artış sağlanmıştır. 2008 yılında ise gerek Yunan pazarındaki gelişmeler gerekse sürmekte olan ekonomik kriz nedeniyle artış % 7.4’de kalmıştır. 2000 yılı ve sonrası için yapılan değerlendirmede 2000’deki % 50’ye yakın oran ithalat artışındaki en yüksek orandır. Yunanistan’dan yapılan ithalat ise ilk kez 2006’da 1 Milyar $’ı aşmıştır. 2008 yılında bir önceki yıla göre artış % 21’e yakındır. 2007 yılında fuel oil, demir-çelik mamulleri, binek otomobilleri, tekstil- konfeksiyon ürünleri ve sun’i plastik maddeler başlıca ihracat kalemleridir. Örme eşya ve mensucattan giyim eşyasında 227.2 Milyon $; fuel oil 220 Milyon $; demir-çelik mamulleri 164.5 Milyon $, binek otomobilleri ise 146.2 Milyon $ ihracat gerçekleşmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 97 Alüminyum ve alüminyumdan eşya ihracatı 2007 yılında en fazla ihracat artışının ( % 929) sağlandığı kalem olmuştur. Kağıt ve karton, balıkçılık, tekstil-konfeksiyon ve mineral yakıtlar artış oranlarının en fazla olduğu diğer kalemlerdir. 2008 sıralamasında demir ve çelik ilk sıraya yerleşmiş ancak genel anlamda önemli bir değişiklik olmamıştır. 2008 yılında ihracat artışının en fazla olduğu sektör gemicilik sektörüdür. 2009’da doğalgaz, motorlu taşıtlar, demir çelik, televizyon ve alüminyum ihracatın ilk kalemleridir. İthalat sıralamasında ilk beş kalem; mineral yakıtlar, ham pamuk, sun’i plastik maddeler, kimyasallar ve demir dışı metaller şeklinde sıralanmıştır. Bunlardan ilk 3’ü 100 Milyon $’dan fazla ithalat yapılan kalemlerdir. Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik ihracatında pamuğun ön planda yer almasının başlıca iki nedeni; pamuk üretiminin AB kaynaklarından önemli ölçüde destek görmesi ve Türkiye’nin üretiminin ihtiyacı karşılayamamasıdır. Ancak yukarıda kısaca değinilen dış ticaret atmosferi karşılıklı yatırım boyutunda her iki ülkede eşit şartlarda bir gelişmeye yol açmamış, Yunanlı ve Türk işadamlarının yatırım yapmak için oldukça heyecanlı ve istekli girişimleri tek taraflı kalmıştır. 2009 sonu itibari ile Ziraat Bankası, Koton Tekstil, Gizia, Home Sweet Home, UPS Inform, Multiflash ve KRT Kuyumculuk Yunanistan’da yatırım yapan başlıca Türk sermayeli şirketlerdir. Son dönemlerdeki gelişmeler neticesinde Yunanistan pazarında Türk ürünlerine yönelik ön yargının da ilişkilere paralel olarak azaldığı görülmektedir. Fiyat, kalite ve standartların uygun olması durumunda Yunan tüketicisinin Türk ürünlerini tercih ettiği gözlemlenmektedir. Bu durum tanıtım ve pazarlamanın önemini de ortaya çıkarmaktadır. TÜRKİYE İLE YUNANİSTAN ARASINDAKİ TİCARET (Milyon $ ve %) Yıllar 1990 İhracat Toplam Değişim 139.4 ... İthalat Toplam Değişim 128.6 ... Fark 10.8 Dış Ticaret Toplam Değişim 268.0 … 1995 209.9 24.50 200.6 90.9 9.3 410.5 50.2 1996 236.5 12.7 285.0 42.1 -48.5 521.4 27.0 1997 298.2 26.1 430.8 51.2 -132.5 729.0 39.8 1998 370.0 24.1 319.8 -25.8 50.3 689.8 -5.4 1999 406.8 9.9 287.6 -10.1 119.2 694.3 0.7 2000 437.7 7.6 430.8 49.8 6.9 868.5 25.1 2001 476.1 8.8 266.3 -38.2 209.8 742.3 -14.5 2002 590.4 24.0 312.5 17.4 277.9 902.8 21.6 2003 920.4 55.9 427.7 36.9 492.7 1,348.1 49.3 2004 1,171.2 27.2 594.4 39.0 576.9 1,765.6 31.0 2005 1,126.7 -3.8 727.8 22.5 398.8 1,854.5 5.0 2006 1,602.6 42.2 1,045.3 43.6 557.3 2,647.9 42.8 2007 2,262.7 41.2 950.2 -9.1 1,312.5 3,212.8 21.3 2008 2,430.5 7.4 1,148.6 20.9 1,281.9 3,579.2 11.4 2009 1,634.0 -32.8 1,129 -1.7 505 2,763 -22.8 2009 (*) 378.6 -38.1 210.6 -24.1 168 589.2 -33.6 2010 (*) 400.9 5.9 259.8 23.4 141.1 660.7 12.1 Kaynak : DTM / (*) Ocak-Mart Atina Ticaret Müşavirliği 98 Halen birkaç sektörün dışında (petro kimya ürünleri, plastik ürünleri ve tarım ürünleri) hemen hemen her sektörde dış fiyatlarla rekabet edemeyen Yunan sanayisi sıkıntılı bir dönemden geçmektedir. Özellikle Uzak Doğudan gelen ucuz mallara karşı başta işçilikten kaynaklanan maliyet dezavantajı nedeniyle rekabet güçlüğü içinde olan üretime yönelik firmaların büyük bir çoğunluğu üretimlerini durdurarak ithalata yönelmektedirler. Müşavirliğimizce yapılan tespitlere göre Yunanlı alıcı çok ciddi bir fiyat avantajı olmaması halinde coğrafi yakınlık nedeniyle Türkiye’yi tercih etmektedir. GENEL İHRACAT VE YUNANİSTAN’A YAPILAN İHRACATTA DEĞİŞİM (%) 2000-2008 arasında Türkiye’nin ihracatındaki artış oranı genel ihracat artışı ile paralellik göstermektedir. 2003, 2006 ve 2007 yılları ihracat artışının en fazla olduğu yıllardır. 2003 yılında ihracat artışı % 50’den daha fazla olmuştur. 1995-2008 arasındaki 14 yıllık süreçte ihracat sadece 2005 ve 2009 yıllarında azalmıştır. 2005’de ihracat bir önceki seneye göre % 3.8, 2009’da ise % 33’e yakın gerileme göstermiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 99 GENİŞ EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLANDIRMASINA GÖRE İHRACATIMIZ 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Yatırım Malları 124 137 102 160 202 218 Ara Mallar 427 563 565 869 1.221 1,342 Tüketim Malları 368 469 457 571 838 869 GENİŞ EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLANDIRMASINA GÖRE İTHALATIMIZ 2003 2004 2005 2006 2007 Yatırım Malları 18 29 14 22 31 Ara Mallar 346 478 610 835 737 Tüketim Malları 63 88 104 187 182 2008 3 992 127 2009 184 813 638 (Milyon $) Değişim -% 15.6 -% 39.4 -% 26.6 2009 33 964 133 (Milyon $) Değişim % 1100 -% 2.8 % 4.7 SNA sınıflandırmasına göre Türkiye’nin ihracatının ara mallar ve tüketim malları sınıfında yoğunlaştığı, ithalatın ise daha çok ara malı olduğu anlaşılmaktadır. Yunan sanayisi yukarıda da belirtildiği üzere başta işçilik olmak üzere artan maliyetler nedeniyle rekabetçi yapısını yitirmiş bulunmaktadır. Bu nedenle Türkiye’ye yönelik ihracatta da ara mallarının payı toplam içinde % 80’lere yaklaşmaktadır. 1.2.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ANLAŞMA VE PROTOKOLLER Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan “Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihleri arasında Atina’da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleşmiştir. Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Yunan tarafınca, önümüzdeki dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleştirilmesi önerilmiş olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse Müsteşarlığımız faaliyet programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleştirilmesinin mümkün bulunmadığı Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiştir. IV. Dönem KEK Toplantısının 2009 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İki ülke arasında imzalanan başlıca anlaşma ve protokoller aşağıda listelenmiştir. Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.) Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Atina Ticaret Müşavirliği 100 Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ( 2 Aralık 2003) Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında İşbirliği Anlaşması (30.06.2005) Sağlık İşbirliği Anlaşması ( 28.09.2005) Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007) KARA ULAŞTIRMASI İki ülke arasında 14-15 Mart 2001 tarihlerinde Ankara’da yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyonu (KUKK) toplantısında, taraflar geçiş belgesi kotalarının 2002 yılından başlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiş ücretinden “muaf” tutulması hususunda anlaşmışlar ancak uygulamaya konamamıştır. Türkiye - Yunanistan arasındaki en son Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı 2009 Şubatında Atina’da yapılmıştır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2008 yılı için 30,000’i ücretli transit izin belgesi 20,000 adedi ikili izin belgesi (10,000 –ücretsiz; 9,000 ücretli) olmak üzere toplam 49,000 kota üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Geçiş Belgesi Sayısı Yunanistan’a Taşıma Yapan Türk Araçları Türkiye’ye Taşıma Yapan Yunan Araçları 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 55,000 49,000 42,000 42,000 40,000 35,000 35,000 30,000 ... 31,144 28,500 24,956 22,780 20,796 16,289 14,359 ... 876 1900 852 1257 2454 2808 2665 İki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde İpsala, ortada Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu geçişine izin vermektedir. İpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taşımacılığında en yoğun kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalışmasında yaşanan aksaklıklar karayolu geçişlerinde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. Özellikle sağlık kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların 24 saat beklemek zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan tarafınca, Meis adası gümrüğünün altyapısının geliştirilerek girişçıkış gümrüğü haline getirildiği ve 2007 yazı itibariyle bu kapıdan Türk vatandaşlarının da faydalanabileceği bildirilmiştir. Yunan tarafınca, altyapı olarak daha gelişmiş olması nedeniyle, aynı şekilde Kaş gümrüğünün de giriş-çıkış gümrüğü olarak kullanılması talep edilmiştir. Ancak, Türk tarafınca, Türk Mevzuatına göre sözkonusu kapının yolcu işlemi yapmaya yetkili olarak hizmet verdiği vurgulanmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 101 1.2.3 Diğer Temas ve Görüşmeler Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen, 8-10 Aralık 2006 tarihlerinde Rodos’a gerçekleştirdiği resmi ziyarette “Rodos Türk İhraç Ürünleri Fuarı”’nın açılışını gerçekleştirmiş ve ikili temaslarda bulunmuştur. Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen 5-6 Nisan 2006 tarihlerinde Yunanistan’a bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Sayın Tüzmen anılan ziyaret vesilesiyle, Yunanistan Kalkınma Bakanı, Yunanistan Milli Ekonomi ve Maliye Bakanı ile Yunanistan Ege ve Ada Politikaları Bakanı ile birer görüşme gerçekleştirmiş, “The Economist” tarafından düzenlenen Ekonomi Konferansı’na katılmış, ayrıca, Türk hazır giyim ve ayakkabı sektörlerinde faaliyet gösteren İpekyol, Machka, Koton ve İnci mağazalarının açılışına katılmışlardır. Dış Ticaret Müsteşarı Tuncer Kayalar başkanlığında bir heyet, KEK III. Dönem Toplantısı vesilesiyle, 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’ya bir ziyaret gerçekleştirmiş, Sayın Müsteşarımız Yunanlı muhatapları ile resmi temaslarda bulunmuştur. Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen 22-24 Nisan 2004 tarihleri arasında Yunanistan’a yönelik olarak düzenlenen Ticaret Heyetine başkanlık etmiş ve Yunanlı muhataplarıyla ikili görüşmeler gerçekleştirmiştir. Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan 16-17 Şubat 2010 tarihlerinde 9. Türkiye Ege KıyılarıYunanistan Ege Adaları Zirvesi vesilesiyle Atina’ya bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanı Louka Katseli ve dış ticaretten sorunlu dışişleri bakan yardımcısı Kouvalis’le ikili temaslarda bulunan Sn. Bakan ziyareti esnasında düzenlenen Turkish Fashion Break organizasyonunun da açılışını yapmıştır. Zirvenin tamamına katılan Sn. Çağlayan Yunanistan’ın önde gelen işadamları ile de yemekli bir çalışma toplantısında hazır bulunmuştur. Türk-Yunan İş Konseyi: İki ülke arasında ticari ve ekonomik işbirliği imkanlarının geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk-Yunan İş Konseyi’nin 8. Ortak Toplantısı, 30 Haziran- 1 Temmuz 2005, Atina’da, 9. Ortak Toplantı, Dış Ticaret Müsteşarı Sayın Tuncer Kayalar’ın da katılımları ile 13 Nisan 2006 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Son Ortak Toplantı ise, 23-24 Kasım 2006 tarihlerinde iki ülke Dışişleri Bakanlarının katılımı ile Atina’da gerçekleştirilmiştir. Öte yandan dönemin Dışişleri Bakanı Sn. Ali Babacan’ın 4-5 Aralık 2007’deki Atina ziyareti esnasında DEİK ile SEV (Yunan Sanayiciler Federasyonu) yeni bir iş konseyi kurulmuştur. SEV’in Türkiye’deki TUSİAD benzeri bir yapılanmaya sahip olması ve Yunan iş dünyasında önemli bir yer edinmiş olması dikkate alındığında iki ülkenin iş konseylerinin bu tarihten itibaren daha aktif olacağı düşünülmektedir. Nitekim gerek Başbakan Karamanlis’in Türkiye ziyareti gerekse Devlet Bakanı Sn. Nazım Ekren’in Atina ziyareti sırasında SEV ve DEİK işbirliği yapmışlardır. Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri: Yunan-Türk Ticaret Odası ile İzmir Ticaret Odasının organizasyonunda ilki 1998 yılında Yunanistan’ın Midilli Adasında, daha sonra sırasıyla İzmir’de, Samos Adası, Bodrum – Kos, Girit Adası ve Atina’da gerçekleştirilen sözkonusu zirveler her yıl düzenli olarak yapılmakta ve bu zirvelere iki ülkeden başta Dışişleri Bakanları olmak üzere çok sayıda üst düzey yetkili katılım sağlamaktadır. VII.’si 16-19 Kasım 2006 tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta gerçekleştirilen Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirvesinde her iki taraftan 400’ü aşkın katılımcı yer almıştır. Sözkonusu Zirvenin Marmaris’te yapılan bölümünde, turizm, ulaşım ve denizcilik, finans ve bankacılık ile ortak yürütülebilecek AB projeleri başlıklarında, Türkiye ve Yunanistan’ın işbirliği yapabileceği alanlar tartışılmıştır. Diğer taraftan, anılan zirve öncesi atılan en önemli adımlardan birisi, Kıbrıs’taki Türk ve Rum işadamlarını temsil eden ticaret odalarının da bu yılki zirveye davet edilmesidir. Programlarındaki uyuşmazlık nedeniyle katılımları gerçekleşmemiş olsa da, sözkonusu davet, iki tarafın işadamlarının bir araya gelmesinin zirve gündemine alınması açısından önem arz etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 102 Son zirve için son olarak orman yangınlarının büyük zarar vermesi nedeniyle Yunanistan’ın Güneyindeki Kalamata seçilmiş ve Türkiye’den 200’den fazla işadamının katılım sağladığı iki günlük zirvede işbirliği olanakları tartışılmıştır. 2008 yılında zirve gerçekleştirilememiş, 9.Zirve Atina’da Sn. Zafer Çağlayan’ın katılımları ile gerçekleştirilmiştir. Serbest Bölgeler: 2004 yılı verilerine göre, serbest bölgelerden Yunanistan’a 28,8 milyon dolarlık ve Yunanistan’dan serbest bölgelere 47,9 milyon dolarlık ticaret olmak üzere toplam 76,7 milyon dolar tutarında ticaret hacmi gerçekleşmiştir. 2005 yılında, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a 21,1 milyon dolarlık, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize ise 16,7 milyon dolarlık satış yapılmış, bu dönemde Yunanistan ile serbest bölgelerimiz arasındaki ticaret hacmi 37.8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize 31 milyon dolarlık ithalat, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a ise 27,9 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, toplam ticaret hacmi 59,6 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu: İki ülke arasındaki yakınlaşma süreci çerçevesinde Dışişleri Bakanlıkları öncülüğünde oluşturulan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu’nun 11. Toplantısı 31 Mart – 1 Nisan 2008 tarihlerinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Üçüncü Ülkelerde İşbirliği : Türk firması ENKA ile Yunan firması AKTOR ATE 2005 yılında bir konsorsiyum oluşturarak, Umman’da “Blue City Projesi” olarak adlandırılan ve Oman Sultanlığı’nın toplam 15 milyar dolar değerindeki, tarihindeki en büyük yapı projesinin yaklaşık 2 milyar dolarlık kısmını üstlenmişlerdir. Eximbank Kredileri: Yunanistan’a yapılan ihracat işlemleri Eximbank’ın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmekte olup, Sigorta Programı kapsamında Yunanistan’a yönelik olarak 2003 yılında 91.273.326 dolar, 2004 yılında 113.040.388 dolar ve 2005 yılında ise 137.448.026 dolar tutarında sevkıyat sigorta teminatı altına alınmıştır. Yunanistan’a yapılacak ihracatın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmesine devam edilmektedir. Yönlendirme Komitesi Toplantıları: İki ülke Dışişleri Bakanlarının, 30 Haziran 1999 günü New York’da yaptığı görüşmede varılan mutabakat çerçevesinde kurulan “Turizm”, “Çevre”, “Ticaret ve Ekonomik İşbirliği”, “Kültür”, “Bölgesel İşbirliği” ve “Organize Suç, Yasadışı Göç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Terörizmle Mücadele” Çalışma Gruplarının toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır. Türk-Yunan diyalog süreci çerçevesindeki Yönlendirme Komitesinin 13. Toplantısı 25 Temmuz 2008’de Ankara’da, son toplantısı ise Mayıs ayı içerisinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Elektrik Hattı Enterkonneksiyonu: Ülkemiz elektrik sisteminin Yunanistan, Balkan ülkeleri ve buradan Avrupa Elektrik Birliği (UCTE) Sistemi ile enterkonneksiyonuna yönelik olarak Türkiye ile Yunanistan arasındaki bağlantı için 400 kV’luk Filipi-Babaeski iletim hattının sınır geçiş noktalarının kesinleştirilmesi ve inşasına başlanarak tercihen 2006 yılında devreye alınması hususunda TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile PPC (Yunanistan) arasında 28 Mart 2002 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Sözkonusu Mutabakat Zaptının onay işlemleri her iki tarafta da tamamlanmış olup, 2003 yılı Mayıs ayında hattın tesisine ilişkin anlaşma imzalanmıştır. Konuya ilişkin çalışmalar iki ülkenin ilgili kuruluşları tarafından sürdürülmektedir. Anılan hattın tamamlanmasını takiben, ülkemiz ile Bulgaristan arasında mevcut olan iki hatta ilave olarak yeni bir elektrik hattı da tesis edilmiş olacaktır. Doğal Gaz Şebekelerinin Enterkonneksiyonu: Türkiye ve Yunanistan arasında doğal gaz hattı tesisine ilişkin Anlaşma, 23 Şubat 2003 tarihinde, Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması ise BOTAŞ ve DEPA arasında 23 Aralık 2003 tarihinde imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşmanın, doğalgaz teslimatının kesin başlangıç tarihinin tespitine ilişkin hükmü doğrultusunda halihazırda kesin başlangıç tarihi 31.12.2006’dır. Atina Ticaret Müşavirliği 103 285 km uzunluğundaki boru hattının Türkiye’deki 209 kilometrelik bölümünün 80 milyon Euro’ya, Yunanistan’daki 76 kilometrelik bölümünün ise 115 milyon Euro’ya mal olacağı hesaplanmıştır. Boru hattının ilk aşamada Yunanistan’a yılda 750 milyon metreküp doğal gaz taşıması, taşınacak doğal gaz miktarının uzun vadede 11 milyar metreküpe çıkarılması öngörülmüştür. Sözkonusu 11 milyar metreküp doğal gazın 3 milyar metreküpünün Yunanistan’a 8 milyar metreküpünün ise İtalya üzerinden Batı Avrupa pazarına yönlendirilmesi planlanmaktadır. Enterkonnektör açılışı her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile Kasım 2007’de yapılmış bulunmaktadır. Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu bir diğer önemli proje, temeli 2005 temmuzunda atılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı ve bu hattın devamı niteliğindeki Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattıdır. Karacabey-Gümülcine arasındaki yaklaşık 285 km’lik hat 2008 Kasımında her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile açılmış bulunmaktadır. Hattın diğer bağlantısının ise 2012 yılında tamamlanması beklenmektedir. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, denizaltından geçecek Yunanistan-İtalya boru hattının tamamlanmasını takiben ise bu hattan yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında hattın Yunanistan’dan sonra İtalya bağlantısının gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak DEPA ve İtalyan Edison Gas tarafından yaptırılan Fizibilite çalışması Aralık 2004’de sonuçlandırılmış olup, mevcut durumda DEPA ile EDISON şirketleri arasında imzalanan Adriyatik deniz geçişi yatırımı konusunu da içeren anlaşmaya BOTAŞ’ın katılımı ile 2010-2012 yılları arasında BOTAŞ’ın “Köprü Tedarikçi” olması konuları üzerinde görüşmeler devam etmektedir. Türkiye’nin taleplerinin karşılanması durumunda DEPA ile EDISON ve BOTAŞ arasında bir mutabakat zaptı (MoU) imzalanması planlanmaktadır. Meriç Nehri Üzerinde İkinci Köprü İnşaatı: İpsala/Kipi sınırında mevcut eski köprünün iki ülke arasında gelişen ticari ilişkileri karşılamakta yetersiz kaldığının tespiti üzerine, anılan kapıda zaman zaman (özellikle yaz aylarında) yaşanan yığılmaların önlenebilmesi amacıyla, mevcut köprünün yanına modern, ikinci bir köprü inşa edilmesi hususunda, son dönem KEK Toplantısında karar alınmıştır. Bu çerçevede, Meriç Nehri üzerinde ikinci bir karayolu sınır geçiş köprüsü inşa edilmesine ilişkin Anlaşma, 10 Haziran 2006 tarihinde iki ülke Dışişleri Bakanları tarafından İstanbul’da imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşmanın 2. maddesi çerçevesinde, bir “Ortak Planlama ve İzleme Proje Komitesi” kurulmasına ve sözkonusu komitenin her iki ülkeden katılacak 6 uzman tarafından toplanmasına karar verilmiştir. Diğer taraftan, Anlaşmanın 6. maddesi çerçevesinde, ikinci köprü ihalesinin, uluslararası ihale şartları ve Avrupa Topluluğu Mevzuatı çerçevesinde yapılması ve görevin Yunan devlet şirketi “Egnatia Odos S.A.”ya verilmesi hususunda mutabık kalınmıştır. Geçmişte özellikle Yunanistan’da müteahhitlerimizin AB mevzuatı gerekçe gösterilerek YILLAR TURİST SAYISI ihalelere girmelerinin engellenmiş olması nedeniyle, sözkonusu 280,033 2002 maddeye, “Türk şirketleri yukarıda bahsekonu uluslararası ihalelere 393,517 2003 katılma hakkına sahip olacaklardır.” ibaresi de eklenmiştir. 458,417 2004 Turizm: İki ülke arasında, bu alandaki işbirliğini geliştirmek amacıyla 584,952 2005 Turizm İşbirliği Anlaşması imzalanmış olup, bugüne kadar gerek 460,656 2006 Turizm Çalışma Grubu, gerekse, Turizm Forumlarında işbirliği 447,900 konuları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 2007 572,212 2008 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Sisam Adası ve Kuşadası’nda 607,779 2009 6. Türk-Yunan Turizm Forumu gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, 7. Atina Ticaret Müşavirliği 104 Türk-Yunan Turizm Forumu ile 2. Dönem Turizm Karma Komisyon (TKK) Toplantısı 11-12 Kasım 2006 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilmiştir. 16-19 Kasım 2006 tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta gerçekleştirilen Türkiye Ege KıyılarıYunanistan Ege Adaları VII. Ekonomi Zirvesi’nde, iki ülke arasındaki turizm ilişkilerinin geliştirilmesi, turizmde ortak politikalar izlenmesi ve kararların alınabilmesi amacıyla, İzmir, Muğla, Fethiye, Marmaris, Bodrum ve Adana’nın ticaret odaları ile Yunan Ege Adaları’nın organizasyonu ve katılımı ile geniş kapsamlı, özel gündemli bir Turizm Zirvesi yapılmasına karar verilmiştir. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı son dönemlerde artmaya devam etmekte, her yıl yaklaşık yarım milyon kişi ziyaret etmektedir. Bu sayı Yunanistan nüfusunun yaklaşık % 5’idir. 2009 yılında Yunanistan’ı ziyaret eden Türk vatandaşı sayısı ise 200 binden biraz fazladır Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı: Interreg III, 2000-2006 programlama dönemi için, Avrupa Birliği’nde, bölgelerarası işbirliğini teşvik etmeyi amaçlayan bir Topluluk girişimidir. Interreg III’ün genel hedefi, ulusal sınırların, dengeli gelişme ve Avrupa kıtasının birleşimine engel olmamasının sağlanması ve bölgelerarası işbirliğinin geliştirilmesidir. Interreg III kapsamında, Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasındaki mevcut işbirliğini Avrupa Birliği kaynaklarıyla desteklemek ve geliştirmek üzere, “Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Programı” başlatılmıştır. Sözkonusu programın, 2004-2006 dönemi için strateji, öncelik ve tedbirleri içeren bir “Ortak Programlama Belgesi” (Joint Programming Document) ve Program Tamamlayıcı (Programme Complement) Belgesi çerçevesinde uygulanmasına karar verilmiştir. Yunanistan ile Türkiye arasındaki sınır bölgesindeki illerin sınırları içinde yerleşik kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve tüzel kişilikler, sözkonusu hibeden faydalanabilecek taraflar olarak belirlenmiştir. Sözkonusu program, Türkiye tarafında Yunanistan ile kara ve deniz sınırı bulunan Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir, ve Muğla illerini kapsamaktadır. Programın Türkiye tarafı bütçesi; 15 Milyon Euro’su Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali İşbirliği Fonundan ve 4.355 Bin Euro’su öz kaynaklardan (T.C. katkısı) olmak üzere, toplam 19,355 bin Euro’dur. 2005 yılında programın koordinatörlüğünü yapan iki ülke kurumları arasında yapılan toplantılarda “Cross Border” tanımında meydana gelen anlaşmazlık nedeniyle programın hayata geçmesi mümkün olmamış ve program kapsamındaki 6 ilimizde kurulmuş bulunan teknik sekreteryalarca hazırlanan 13’ü aşkın proje bu kaynaklardan faydalanamamıştır. Türk tarafınca “sınır” olarak “İki ülke arasındaki bilinmiş ve tanınmış kara sınırları arasında” Meriç’ten Enes’e kadar uzanan bölge tanımlanmış, Yunan tarafınca da sözkonusu sınıra Ege sınırının da dahil olması talep edilmiştir. Hayata geçirilebilmesi halinde sözkonusu kaynaktan faydalanması öngörülen en önemli proje, İpsala-Kipi sınırında Meriç nehri üzerinde inşa edilmesi planlanan ikinci köprüdür. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan Gümrük İdaresi yetkililerince, konuya ilişkin olarak Türkiye’ye bir yazı gönderileceği ve Türk gümrüklerini programdan yararlandırmak istedikleri belirtilmiştir. Ayrıca, Yunan tarafınca, önümüzdeki dönemlerde sadece sözkonusu programın tartışılacağı bir toplantının yapılmasının yararlı olacağı da belirtilmiştir. Yunanistan’a Yönelik Canlı Yavru Balık İhracatı: İki ülke arasında 2002 yılında başlayan ithalat ve ihracat işlemlerinde 2005 yılına kadar belirgin bir sıkıntı yaşanmamış olup, Ege’deki Rodos, Sakız, Simi gibi adalardan yavru balık ihracatı yapılmıştır. Esas itibariyle Yunanistan tarafı, Avrupa Birliğine, kendi ülkesinden giriş yapılacak Veteriner Sınır Kontrol Noktalarını (Kara, Hava, Deniz) 2001 yılında, AB’ nin 2001/881/EC sayılı Kararı ile ilan etmesine rağmen, bu kararda yer alan hususları 2005 yılına kadar tam olarak uygulamamış ve Ege’ deki Rodos, Sakız, Simi gibi adalardan ürün girişi yapılmıştır. Ancak, Yunan tarafınca, 2005 Atina Ticaret Müşavirliği 105 yılından itibaren, ilan edilen yerler dışından ürün kabul edilmeyeceği deklere edilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Ege adalarından yavru balık kabul edilmemesi, yavru balık ihracatı yapan firmalarımızı zora sokmuştur. Bu süreçte yapılan akaryakıt harcaması ve canlı yavru balık ölümleri maddi kayıpları meydana getirmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığımızdan son olarak alınan bilgiler çerçevesinde, sorunun gayrı-resmi olarak çözüme kavuşturulduğu öğrenilmiştir. (Yunan makamlarınca Ada Valilerine verilen talimat çerçevesinde Ege’deki Rodos, Sakız, Simi adalarından yavru balık ihracatı sorunsuz olarak sürdürülmektedir.) İkili Komite: 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilen Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı’nda, Yunan tarafınca, Türk-Yunan ticari ilişkilerinde karşılaşılan çeşitli bürokratik engellerin tespit edilmesi, sözkonusu engellerin ortadan kaldırılmasını teminen Hükümetler nezdinde önceden telkinde bulunulması ve ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik yeni öneriler getirilmesi amaçlarıyla bir “İkili Komite” kurulması önerisinde bulunulmuştur. İki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin, tek elden ve tek merkezden, belirlenen bir strateji çerçevesinde yürütülmesinin arzu edilen hedeflere ulaşılması açısından büyük önem arzettiği dikkate alındığında, Yunan tarafınca kurulması teklif edilen “İkili Komite”nin, halihazırda faal olan “Türk-Yunan Karma Ekonomik Komisyon”u ve “Türk-Yunan İş Konseyi”nin fonksiyonlarını içermektedir. Bu çerçevede, Yunan tarafınca kurulması önerilen “İkili Komite”nin oluşturulması yerine, iki ülke ilişkilerinde gündemde olan konuların, KEK mekanizması çerçevesinde oluşturulacak “Geçici Çalışma Grupları” ile, kamu ve özel sektör temsilcilerinin de katılımıyla ele alınmasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Konuya ilişkin hususlar Müsteşarımız Sayın Kayalar’ın 11 Nisan 2006 tarihli mektubu ile Sayın Stylianidis’e iletilmiştir. Damping Soruşturmaları: Avrupa Birliği tarafından ülkemiz menşeli "Filmaşin" ve "Kesiti Dikdörtgen veya Kare Şeklinde olan Demir/Çelikten Tüp ve Borular” isimli ürün grupları ithalatına karşı sırasıyla 08/05/2008 ve 13/11/2008 tarihlerinde soruşturma başlatmış ancak sonuçlanmamıştır. Öte yandan, “İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat” kapsamında Yunanistan’a açılmış bir damping soruşturması veya uygulanan önlem bulunmamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 106 1.2.4 2005-2009 Arasında Fuarlara Milli Düzeyde Katılım Fuar Adı Tarih YIL Konu Şehir Organizatör FINEX FASHION FAIR 12-14 Şubat 2005 MODA Atina EXPOTİM INFACOMA'2005 17-20 Şubat 2005 ISITMA& SOĞUTMA, KAPI & PENCERE, YALITIM, Selanik SENEXPO SHOETIME 18-20 Şubat 2005 Atina EXPOTİM DETROP, 4-7 Mart 2005 Selanik SENEXPO FURNIDEC 2005 16-20 Mart 2005 AYAKKABI VE YAN SANAYI GIDA- AMBALAJGIDA MAKİNALARI EV-OFİS-BAHÇE MOBİLYASI, Selanik SENEXPO AUTOMOTIVE & SPARE PART 14-16 Mayıs 2005 OTOMOTİV-YEDEK PARÇA Atina EXPOTİM FINEX FASHION FAIR 3-5 Eylül 2005 MODA Atina EXPOTİM TIF 10-18 Eylül 2005 TİCARET Selanik SENEXPO HOME TEXTILE 8-10 Ekim 2005 EV TEKSTİLİ Atina EXPOTİM SHOETIME 26-28 Kasım 2005 AYAKKABI VE YAN SANAYİİ Atina EXPOTİM AGROTICA 1-5 Şubat 2006 TARIM ve GIDA İŞLEME MAKİNELERİ, AMBALAJ Selanik SENEXPO INFACOMA 23-26 Şubat 2006 İNŞAAT Selanik SENEXPO FINEX 25-27 Şubat 2006 MODA Atina EXPOTİM FURNIDEC 29 Mart-2Nisan 2006 MOBİLYA Selanik MERİDYEN FINEX 2-4 Eylül 2006 MODA Atina EXPOTİM TIF TÜRK İHRAÇ ÜRÜNLERİ FUARI INFACOMA 8-17 Eylül 2006 GENEL Selanik MERİDYEN 9-11 Aralık 2006 GENEL Rodos CNR 22-25 Şubat 2007 İNŞAAT Selanik SENEXPO DETROP 9-12 Mart 2007 GIDA Selanik SENEXPO FURNİDEC 12-20 Mayıs 2007 MOBİLYA -YAN SANAYİ EV TEKSTİLİ-DEKORASYON Selanik MERİDYEN TIF 8-16 Eylül 2007 GENEL TİCARET Selanik MERİDYEN FETEC 12-15 Ekim 2007 FABRİKA EKİPMANLARI Atina LADİN FURNIDEC 25-28 Ocak 2008 MOBİLYA VE YAN SANAYİİ, EV TEKSTİLİ, DEKORASYON Selanik MERİDYEN AGROTICA 21. ULUSLARARASI YİYECEK & İÇECEK VE GIDA TEKNOLOJİLERİ INFACOMA 6-10 Şubat 2008 TARIM Selanik SENEXPO 14-18 Şubat 2008 YİYECEK, İÇECEK, GIDA Atina LADİN 21-24 Şubat 2008 İNŞAAT Selanik SENEXPO TIF 6-14 Eylül 2008 GENEL Selanik MERİDYEN INFACOMA 19-22 Şubat 2009 İNŞAAT Selanik SENEXPO DETROP 6-9 Mart 2009 GIDA Selanik SENEXPO TIF 5-13 Eylül 2009 GENEL Selanik MERİDYEN 12-14 Eylül 2009 MODA Atina SENEXPO FAUXBI Kaynak: www.dtm.gov.tr Atina Ticaret Müşavirliği 107 1.3 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ (1,000 $) 1.3.1 Yunanistan’a Başlıca Sektörel İhracat 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri ii-Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ i- Maden cevherleri ve döküntü. ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağ. iii- Demir dışı metaller 3- SANAYİ i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller iv- Makinalar ve ulaşım araçları v- Dokumacılık ürünleri vi- Hazır giyim vii - Diğer tüketim malları 4- DİĞER ÜRÜNLER TOPLAM 2006 135,159 126,611 8,548 200,476 27,717 160,935 11,825 1,264,571 219,725 70,450 139,153 376,132 199,252 125,065 134,795 2,384 1.602,600 Değişim(%) 2007 2008 2009 163,387 184,251 150,328 -18.5 153,352 175,415 143,552 -18.3 10,035 8,836 6,775 -23.2 404,499 333,055 180,109 -45.9 38,021 30,807 15,952 -48.2 300,072 242,159 125,620 -48.1 66,406 60,088 38,536 -35.9 1,691,941 1,909,560 1,301,190 -31.2 281,003 343,998 142,793 -158.5 89,048 119,437 92,048 -22.9 213,315 233,090 183,225 -21.4 492,931 570,482 392,608 -31.1 244,066 248,942 186,736 -24.9 193,361 202,584 150,917 -25.5 178,216 191,028 152,861 -20.0 2,828 3,684 2,620 -28.9 2.262,600 2,430.500 1,634,200 -32.8 Pay (%) 9.2 8.8 0.4 11.0 1.0 7.7 2.4 79.6 8.7 5.6 11.2 24.0 11.4 9.2 9.4 0.2 100 Kaynak : DTM (1,000 $) 1.3.2 Yunanistan’dan Başlıca Sektörel İthalat 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri ii-Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ i-Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağ. iii- Demir dışı metaller 3- SANAYİ i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller iv- Makinalar ve ulaşım araçları v- Dokumacılık ürünleri vi- Hazır giyim vii - Diğer tüketim malları 4- DİĞER ÜRÜNLER TOPLAM 2006 272.288 32.415 239.873 446.849 6.502 378.912 61.435 326.106 17.870 167.254 41.587 54.771 19.641 9.522 15.462 85 2007 188.730 38.391 150.339 396.116 8.480 307.606 80.029 365.140 25.418 175.019 49.237 64.530 22.086 12.277 16.573 172 1.045,300 950,200 2008 244,090 69,732 174,357 444,603 16,853 355,345 72,404 459,884 52,065 238,313 48,776 67,073 22,824 11,668 19,166 54 2009 328,202 64,004 264,198 449,425 7,683 405,916 35,826 350,315 9,981 187,584 35,682 69,281 20,790 7,538 19,460 1,400 1,148.600 1,129.300 Değişim(%) Pay (%) 34.4 -8.2 51.5 0.6 -54.4 13.6 -50.2 -23.8 -380.8 -21.3 -26.8 3.3 -8.9 -35.5 1.5 2500,1 29.1 5.7 23.4 39.8 0.7 35.9 3.2 31.0 0.9 16.6 3.2 6.1 1.8 0.7 1.7 0.1 -1.7 100 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 108 1.3.3 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’dan İthalat YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) DIGER YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR PAMUK (KARDESIZ, TARANMAMIS) POLIPROPILEN (ILK SEKILDE) HAFIF YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR BUGDAY; MAKARNALIK(DURUM BUGDAYI) RÜZGAR GÜCÜ ILE ÇALISAN ELEKTROJEN GRUPLARI TEDAVIDE KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN DIGER ILAÇLAR RAFINE EDILMIS BAKIRDAN INCE VE KALIN BORU AZOT, FOSFOR VS. IKISINI IÇEREN DIGER MINERAL VE KIM. GÜBRELER PAMUK MEN (DENIM, RENKLI IPLIKLERDEN, M2>200GR, PA=>%85) KOYUN VE KUZULARIN YÜNÜ ALINMAMIS HAM DERILERI ELEKTRIK MOTOR, JENERATÖR, ELEKTROJEN GRUPLARI PARÇALARI HAZIR DIGER HAYVAN YEMLERI (PERAKENDE) DIGER BOYAYICI MADDELER ASANSÖR, SKIPLI ASANSÖR/YÜRÜYEN MERDIVEN AKSAM, PARÇALARI POLISITIRAN; GENLESEMEYENLERI (ILK SEKILDE) ALUMINYUM ALASIMINDAN PLAKA, LEVHA; DIKDÖRTGEN, PLASTIKTEN DIGER INSAAT ESYASI DEMIR/ALASIMSIZ ÇELIK (CU<%0, 25; GENISLIK<2XKALINLIK) ALASIMSIZ ALUMINYUMDAN DIGER SAC, SERIT VE LEVHALAR METALLERI/METAL BILESIKLERINI IÇEREN KÜL, KALINTI POLISTIREN; GENLESEBILEN (ILK SEKILDE) KAGIT/KARTON (M2 AGIRLIK; > 225GR.) PIRINÇ; KAVUZ IÇINDE BULUNAN (ÇELTIK) EV TIPI BUZDOLABI-KOMPRESÖRLÜ ALUMINYUMDAN DIGER ESYA DIGER MUSLUKÇU ESYASI AGAÇTAN YONGA VE LEVHA ANTIBIYOTIKLERI IÇERMEYIP HORMONLARI IÇEREN ALUMINYUM ALASIMLARINDAN IÇI BOS PROFILLER ADI METALDEN MÜHÜR KURSUNU, YIRTILABILEN KAPSÜLLER, KAPAKLAR SULAR , ALKOLSÜZ DIGER IÇECEKLER (MEYVE SUYU HA TASIYICI KOLON; VULKANIZE KAUÇUKTAN (METALLE TAKVIYELI) ETILEN POLIMERLERDEN-LEVHA, PELIKÜL, LAMLAR-TAKVIYESIZ DIGER ELEKTRIKLI FIRINLAR, OCAKLAR, IZGARALAR VB. DIGER KIMYASAL GÜBRELER; NITRAT VE FOSFAT IÇERENLER SIGIR VE AT CINSI HAYVANLARIN DERILERI-HAM (AGIRLIK; >16KG.) PLASTIKTEN SOFRA VE MUTFAK ESYASI PEPTONLAR VB. TÜREVLERI; DIGER PROTEINLI MADDELER VE DERI TOZ PLASTIKTEN TÜP, BORU VE HORTUM BAGLANTI ELEMANLARI SANAYIDE KULLANILAN DIGER MONO KARBOKSILIK YAG ASITLERI ÜZÜM; (KURUTULMUS) LİSTE TOPLAMI Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2009 Dolar Euro 332.6 237.8 245.7 173.9 95.3 68.2 71.3 51.0 31.9 24.6 22.7 15.8 12.6 9.0 12.1 8.6 12.1 9.1 9.3 6.6 8.4 6.2 7.9 6.0 7.9 5.6 7.1 5.0 7.0 5.0 6.9 4.9 6.2 4.5 5.6 4.1 4.8 3.3 4.4 3.1 4.2 3.0 4.1 3.0 4.1 2.9 4.0 2.8 3.9 2.8 3.8 2.7 3.8 2.6 3.7 2.6 3.7 2.7 3.7 2.6 3.3 2.4 3.2 2.3 3.0 2.2 2.9 2.1 2.9 2.1 2.9 2.3 2.7 2.0 2.4 1.7 2.3 1.6 2.2 1.6 2.2 1.6 2.2 1.5 983 703.4 2008 Değişim (%) Dolar Euro 299.5 209.5 11.0 145.4 98.8 69.0 130.0 87.4 -26.7 55.3 36.9 28.9 20.9 15.0 52.8 0.0 0.0 6.8 4.7 85.7 33.5 22.1 -63.9 12.7 8.7 -4.8 3.9 2.6 138.3 13.2 8.7 -36.2 0.0 0.0 ... 15.1 10.1 -47.8 5.1 3.5 38.3 10.4 7.1 -32.6 11.3 7.7 -39.2 12.2 8.2 -49.0 1.7 1.1 229.0 37.5 24.2 -87.2 0.9 0.7 394.4 5.5 3.7 -23.7 5.1 3.3 -19.2 0.0 0.0 .... 0.0 0.0 ... 4.6 3.2 -16.1 3.4 2.3 10.2 3.0 2.0 23.8 4.3 2.9 -13.7 2.6 1.7 41.9 4.6 3.1 -20.2 1.5 1.0 126.0 3.5 2.3 -9.8 1.0 0.7 190.3 3.0 2.0 -4.0 3.1 2.1 -7.5 3.8 3.0 -24.3 2.5 1.6 11.4 2.1 1.4 14.3 2.1 1.4 8.5 2.5 1.7 -11.9 2.0 1.4 7.7 0.8 0.5 178.4 876.4 598.3 -10.9 109 YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR ve MUMLAR PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA PAMUK DEMİR VE ÇELİK BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER, ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA HUBUBAT HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER GÜBRELER GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO KAĞIT VE KARTON - KARTONDAN EŞYA GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR ECZACILIK ÜRÜNLERİ DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA, MACUN, ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI ODUN HAMURU; SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI, URDALAR SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ –KONSER. TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI MUHTELİF KİMYASAL MADDELER YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ, HAYVAN YEMİ AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM,EL YAZMALARI ÖRME EŞYA UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA İNORGANİK KİMYASALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM SABUNLAR, AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA MADDELERİ MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN LİSTE TOPLAMI Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar Euro 355.3 246.7 177.2 119.0 153.2 104.1 52.0 33.8 40.8 26.9 40.6 27.8 36.8 24.7 21.0 15.1 17.5 11.6 17.0 12.1 16.0 10.7 14.9 10.1 14.0 9.6 12.7 8.6 11.5 7.7 11.4 7.8 10.9 7.4 8.3 5.7 8.1 5.3 8.0 5.4 7.8 5.3 7.8 5.3 6.2 4.2 6.1 4.1 5.8 4.2 5.6 3.8 5.6 3.8 5.6 3.8 5.5 3.8 5.0 3.4 4.6 3.1 4.3 2.9 4.3 2.9 4.2 2.9 4.1 2.8 3.8 2.6 3.6 2.4 3.4 2.3 3.3 2.3 3.0 2.0 2.2 1.5 1.9 1.3 1.130 770.8 2007 Dolar Euro 307.6 221.6 139.1 102.2 129.2 94.7 25.3 18.4 49.0 35.8 35.3 25.6 34.0 24.8 0.7 0.5 22.0 16.3 3.5 2.5 11.8 8.6 21.6 15.6 9.8 7.1 13.3 9.7 6.7 4.9 7.8 5.7 8.9 6.4 7.7 5.6 2.7 2.0 2.8 2.0 8.3 5.9 3.4 2.5 6.9 5.0 3.5 2.6 1.8 1.3 6.5 4.7 4.6 3.4 6.0 4.4 2.5 1.8 5.1 3.7 4.6 3.4 4.0 3.0 2.7 2.0 4.4 3.3 5.3 3.8 1.4 1.0 1.7 1.2 3.7 2.7 2.9 2.1 8.1 6.0 2.3 1.7 2.3 1.7 930.8 677.2 Değişim (%) 15.5 27.4 18.6 105.4 -16.6 15.3 8.1 2855.3 -20.5 389.6 35.5 -30.9 42.1 -4.4 71.7 46.8 23.3 7.8 198.5 187.0 -5.5 130.3 -10.0 72.8 226.3 -13.2 21.2 -6.9 118.8 -2.2 -0.5 6.1 58.5 -4.2 -21.7 166.3 113.3 -6.4 12.9 -62.6 -2.9 -16.0 21.5 110 1.3.4 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’a İhracat YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) DOGAL GAZ (GAZ HALINDE) MOTORLU TASIT; KIVILCIM ATESLEMELI (1000CM3<SILINDIR=<1500 CM3) DIZEL/YARI DIZEL MOTORLU TOPLU YOLCU TASITLARI DEMIR/ALASIMSIZ ÇELIK (CU<%0, 25; GENISLIK<2XKALINLIK) TELEVIZYON; DIGERLERI, RENKLI OLANLAR MOTORLU TASIT; KIVILCIM ATESLEMELI (1500CM3<SILINDIR=<3000 CM3) ISLENMEMIS ALASIMSIZ ALUMINYUM DEMIR/ÇELIKTEN RADYATÖR, AKSAM VE PARÇALARI DIGER BALIKLAR (TAZE/SOGUTULMUS) DIGER YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR HIJYENIK HAVLULAR, TAMPONLAR, BEBEKLER IÇIN BEZLER TISÖRT, FANILA, ATLET VS. GIYIM ESYASI; PAMUKTAN (ÖRME) DIGER ÖRME MENSUCAT (EN>30CM, ELASTOMERIK/ SENTETIK/SUNI ELYAFTAN KADIFE SEKLINDE DOKUNMUS ESYA SIRLI SERAMIKTEN DIGER DÖSEME, KALDIRIM TASI VB ERKEK/ERKEK ÇOCUK IÇIN GÖMLEK; PAMUKTAN TÜTÜN (SAPLI, DAMARLI) DIGER ELEKTRIK ILETKENLERI (GERILIMI=<80 V. IÇIN) TAM OTOMATIK ÇAMASIR YIKAMA MAKINELERI DIGER ELEKTRIKLI FIRINLAR, OCAKLAR, IZGARALAR VB. LIMON VE TATLI LIMON (TAZE/KURUTULMUS) DIGER DOKUNMUS MEN (TEKSTÜRIZE EDILMEMIS POLIESTER ÖZGÜL KÜTLESI < 0,94 OLAN POLIETILEN EV TIPI BUZDOLABI-KOMPRESÖRLÜ DIGER GIDA MÜSTAHZARLARI TEREFTALIK ASIT VE TUZLARI TUVALET-TEMIZLIK KAGITLARI TUVALET VE MUTFAK BEZLERI (HAVLU MENSUCATTAN)] YATAK HALINE GETIRILEBILEN OTURMA MOBILYASI FINDIK (KABUKSUZ) SICAK MAMUL DEMIR, ÇELIK RULO (KALINLIK<3MM. DIGER) SARNIÇLI GEMILER (TANKERLER) SICAK MAMUL DEMIR, ÇELIK RULO (4, 75MM.=<KALINLIK<10MM.) DIGER AHSAP MOBILYALAR SOGUTUCU/DONDURUCU-ISI POMPALARINA AIT AKSAMPARÇALAR KADIN/KIZ ÇOCUK IÇIN PANTOLON, SORT VS. PAMUKTAN DEMIR/ÇELIK SOGUK, YASSI MAMUL (RULO; 600MM. DIGER KITAPLAR, BROSÜRLER, RISALELER VB MATBUAT DIGER ÇINKOLU DEMIR-ÇELIK, DIGER (EN=>600MM.) DIGER DEMIR/ÇELIK, YUVARLAK KESITLI, DIKISLI TÜP-BORULAR LİSTE TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2009 Dolar Euro 2008 Dolar Euro Değişim (%) 100.8 72.0 60.4 42.0 66.97 65.7 57.1 37.6 33.3 47.1 41.5 26.9 23.6 94.7 36.3 63.4 35.2 63.1 24.9 43.5 23.7 -30.62 57.34 -40.72 -5.22 30.5 25.1 25.4 23.8 23.9 17.7 17.4 16.5 16.7 15.9 14.9 13.8 13.5 13.6 12.8 12.3 12.3 11.0 11.0 10.8 10.7 10.5 10.3 10.3 10.0 9.5 10.0 8.7 9.0 21.6 18.3 17.9 17.1 16.9 12.9 12.6 11.8 11.7 11.3 10.7 10.0 9.6 9.6 9.2 8.9 8.8 7.9 7.8 7.7 7.7 7.6 7.4 7.3 7.1 6.9 6.7 6.4 6.4 59.9 42.9 34.1 35.9 179.3 22.6 28.2 21.0 21.7 26.5 21.4 24.6 34.2 18.1 16.3 8.3 15.1 19.7 15.5 11.2 7.1 13.5 13.5 11.8 13.9 11.6 0.0 26.4 11.0 40.1 28.8 23.2 24.2 124.7 15.3 18.7 14.2 15.1 17.9 14.6 17.0 23.1 12.4 11.2 6.1 10.3 13.1 10.4 7.7 4.7 9.2 9.0 8.2 9.6 7.7 0.0 17.9 7.5 -49.09 -41.44 -25.53 -33.65 -86.68 -21.57 -38.20 -21.62 -22.96 -40.07 -30.49 -43.97 -60.48 -24.93 -21.53 47.50 -18.53 -44.40 -29.13 -3.87 50.35 -22.48 -23.83 -12.79 -28.06 -17.68 6.4 14.2 6.1 15.9 6.1 10.9 6.0 4.9 5.7 27.0 5.5 8.6 552.7 1136.8 9.5 10.7 7.1 3.4 17.9 5.7 773.4 -37.05 -47.25 -21.78 71.82 -70.28 -10.49 -32.1 8.9 8.4 8.5 8.4 8.0 7.7 772.3 -67.07 -18.11 111 YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) DEMİR VE ÇELİK MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR ve MUMLAR MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VS. NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI KAĞIT VE KARTON - KARTONDAN EŞYA MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBA,PREFABRİK YAPILAR ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA ÖRME EŞYA BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER PAMUK MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA PAÇAV. SERAMİK MAMULLERİ TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ YER KAPLAMALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER CAM VE CAM EŞYA YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSER. ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORG. BİLEŞİK AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAK. EŞYA ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar Euro 288.9 193.5 242.2 168.3 237.4 159.2 154.3 103.8 136.1 92.0 123.4 82.8 105.0 70.7 103.5 70.2 92.6 63.0 71.1 48.3 70.4 48.0 63.1 42.4 53.0 35.9 50.7 34.1 49.1 31.8 47.8 32.5 41.0 27.9 37.1 24.9 35.6 24.0 31.8 21.7 31.8 22.7 30.8 21.4 24.8 17.1 24.1 16.3 22.2 14.9 21.3 14.6 20.2 13.7 17.4 11.6 16.6 11.3 16.3 11.0 16.1 11.1 13.8 9.4 11.9 8.2 10.3 7.2 10.2 7.0 8.6 5.8 7.1 4.8 7.0 4.8 5.9 4.1 5.8 4.0 2,356 1,596 2007 Dolar Euro 228.8 167.2 300.1 218.4 228.6 165.3 134.6 98.1 124.2 90.8 118.5 86.1 82.3 60.0 80.1 58.3 105.6 77.1 49.8 36.3 62.2 45.2 68.6 49.7 37.1 27.2 46.8 34.1 14.6 10.7 55.5 40.6 44.1 32.1 32.8 24.0 37.9 27.8 30.5 22.3 28.7 20.6 29.9 21.5 9.0 6.4 22.2 16.1 17.9 13.2 20.7 15.1 23.0 16.8 12.7 9.3 15.5 11.3 17.0 12.4 18.0 13.1 15.6 11.4 11.1 8.2 8.4 6.1 6.8 5.0 18.4 13.6 7.9 5.7 6.2 4.5 7.5 5.5 4.2 3.0 2,183 1590 Değişim (%) 26.3 -19.3 3.9 14.6 9.6 4.1 27.6 29.3 -12.4 42.8 13.2 -8.0 42.7 8.3 237.0 -13.8 -7.0 13.2 -6.1 4.1 10.9 3.0 174.0 8.9 23.4 3.2 -12.0 37.1 7.4 -4.3 -10.4 -12.0 6.7 22.1 50.1 -53.6 -9.9 13.3 -21.4 39.9 7.9 112 1.3.5 Maddelere Göre İhracat Değerleri YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ- SEKTÖR SEKTÖR ADI ÖRME EŞYA DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ PETROL GAZLARI BİNEK OTOMOBİLLERİ SUN'İ PLASTİK MADDELER MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI OTOBÜSLER DİĞER SANAYİ MAMULLERİ DİĞER KAĞIT MAMULLERİ DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI RADYO TV.CİHAZLARI SENTETİK VE SUN'İ DOKUMA DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT DENİZ BALIKLARI DİĞER KİMYASAL MAMULLER DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZLAR HAM ALÜMİNYUM MENSUCATTAN DİĞER HAZIR EŞYA HALI-KİLİM DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMULLERİ BUZDOLAPLARI DEMİR- ÇELİK BORULAR GEMİLER DİĞER YENİLEBİLİR BİTKİSEL ÜRÜNLER ELEKTRİK KABLOLARI SERAMİKTEN DÖŞEMELİK KAROLAR PAMUK İPLİKLERİ SENTETİK VE SUN'İ LİFLERDEN İPLİKLER TÜTÜN ADİ MADENLERDEN DİĞER EŞYA YIKAMA MAKİNALARI FUEL OİL POLİASİTLER VE TÜREVLERİ OTO DIŞ LASTİKLERİ LİMON BASKI SANAYİNİN DİĞER MAMULLERİ KAMYONLAR MOTÖRLÜ K.NAKİL VASITALARININ AKSAM VE PARÇA. FINDIK MERMER DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ DİĞER TAZE SEBZELER AYAKKABI MEYVE KONSERVELERİ LİSTE TOPLAMI Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği Dolar Euro (MİLYON $ / €) 2008 Dolar Dolar Euro Değişim 125.2 123.6 101.1 97.1 71.0 69.2 57.0 55.1 53.7 41.1 37.6 34.1 28.7 27.3 26.3 25.9 25.8 25.2 24.2 23.3 21.7 20.5 20.0 19.8 18.3 16.5 16.3 16.2 15.6 15.1 13.9 13.9 13.9 13.4 13.3 12.7 12.3 11.9 10.5 10.3 10.0 9.6 9.2 9.1 8.3 7.8 90.0 88.6 72.3 69.3 51.0 50.0 41.5 39.5 38.9 29.4 26.9 24.1 20.6 19.6 19.0 18.5 18.5 18.3 17.4 16.4 15.6 14.6 14.2 14.2 12.7 11.8 11.6 11.5 11.3 10.9 10.1 9.8 9.8 9.5 9.6 9.0 8.9 8.5 7.4 7.4 7.1 6.9 6.6 6.7 6.0 5.6 160.2 241.4 60.9 156.1 98.6 92.6 35.5 72.5 66.9 78.0 63.4 31.1 40.7 39.5 41.3 27.2 33.6 43.3 31.5 30.8 28.8 24.5 26.2 53.0 48.9 15.1 38.7 26.9 20.5 21.2 24.8 9.4 18.2 85.9 13.7 12.7 8.3 3.2 28.7 13.8 13.9 14.3 12.2 9.9 12.9 7.5 108.6 161.3 42.4 104.1 66.4 63.0 24.3 49.4 45.4 52.2 43.5 21.1 27.6 26.8 27.8 18.5 22.9 29.1 21.1 21.4 19.7 16.6 17.6 35.2 31.7 10.4 26.1 18.2 14.0 14.3 17.1 6.3 12.5 56.8 9.1 8.7 6.1 2.3 19.2 9.3 9.6 9.6 8.3 6.7 8.7 5.2 1,430 1,027 2,038 1,376 2009 -21.8 -48.8 66.0 -37.8 -28.0 -25.3 60.6 -24.0 -19.7 -47.3 -40.7 9.6 -29.5 -30.9 -36.3 -4.8 -23.2 -41.8 -23.2 -24.4 -24.7 -16.3 -23.7 -62.6 -62.6 9.3 -57.9 -39.8 -23.9 -28.8 -44.0 47.9 -23.6 -84.4 -2.9 0.0 48.2 271.9 -63.4 -25.4 -28.1 -32.9 -24.6 -8.1 -35.7 4.0 -29.8 113 YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ- SEKTÖR SEKTÖR ADI DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ ÖRME EŞYA BİNEK OTOMOBİLLERİ SUN'İ PLASTİK MADDELER MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI FUEL OİL DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR DİĞER SANAYİ MAMULLERİ DİĞER KAĞIT MAMULLERİ BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI PETROL GAZLARI JET YAKITI VE BENZERİ DEMİR- ÇELİK BORULAR GEMİLER HAM ALÜMİNYUM DENİZ BALIKLARI SENTETİK VE SUN'İ DOKUMA DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT ELEKTRİK KABLOLARI HALİTALI ÇELİKLER OTOBÜSLER DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZ. MENSUCATTAN DİĞER HAZIR EŞYA RADYO TV.CİHAZLARI HALI-KİLİM DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ KAMYONLAR MOTORİN DİĞER KİMYASAL MAMULLER SERAMİKTEN DÖŞEMELİK KAROLAR BUZDOLAPLARI TÜTÜN DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMUL. SENTETİK VE SUN'İ LİFLERDEN İPLİKLER PAMUK İPLİKLERİ DEMİR,ÇELİK ÇUBUKLAR YIKAMA MAKİNALARI DİĞER YENİLEBİLİR BİTKİSEL ÜRÜNLER HAM BEZ FINDIK MOTÖRLÜ K.NAKİL VASITALARININ AKSAM. POLİASİTLER VE TÜREVLERİ AYAKKABI OTO DIŞ LASTİKLERİ MERMER DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ LİSTE TOPLAMI Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği Dolar Euro Dolar (MİLYON $ / €) Dolar Euro Değişim 241.4 160.6 156.1 98.6 92.6 85.9 78.1 72.5 66.9 63.4 60.9 60.4 53.0 48.9 43.3 41.3 40.8 39.5 38.7 37.4 35.5 33.6 31.5 31.3 30.8 28.8 28.7 27.8 27.2 26.9 26.2 24.8 24.5 21.2 20.5 20.1 18.2 15.1 14.9 13.9 13.8 13.7 12.9 12.7 12.4 12.2 161.3 108.9 104.1 66.4 63.0 56.8 52.3 49.4 45.4 43.5 42.4 43.1 35.2 31.7 29.1 27.8 27.7 26.8 26.1 25.0 24.3 22.9 21.1 21.2 21.4 19.7 19.2 21.1 18.5 18.2 17.6 17.1 16.6 14.4 14.0 13.4 12.5 10.4 10.1 9.6 9.3 9.1 8.7 8.7 8.3 8.3 164.5 121.6 146.2 77.5 105.6 220.3 56.0 64.8 51.6 51.0 3.0 21.9 50.8 14.5 55.2 39.2 47.9 36.3 30.0 22.1 52.3 30.3 28.0 34.2 29.9 31.3 15.3 3.2 22.8 30.1 32.0 9.0 20.1 25.5 22.4 65.0 16.2 14.5 14.0 13.3 11.5 10.4 13.8 12.0 14.5 10.5 120.0 88.7 105.3 56.5 77.1 160.2 40.7 47.1 37.7 37.3 2.1 15.3 36.8 10.6 40.0 28.6 35.0 26.4 21.9 16.1 37.9 22.1 20.5 25.1 21.5 22.7 11.2 2.3 16.7 22.1 23.4 6.4 14.6 18.8 16.5 47.4 11.8 10.6 10.1 9.5 8.4 7.6 10.1 8.8 10.6 7.7 2,159 1,462 1,962 1,428 2008 2007 46.7 32.1 6.8 27.2 -12.3 -61.0 39.5 11.9 29.7 24.3 1,930.0 175.8 4.3 237.2 -21.6 5.4 -14.8 8.8 29.0 69.2 -32.1 10.9 12.5 -8.5 3.0 -8.0 87.6 768.8 19.3 -10.6 -18.1 175.6 21.9 -16.9 -8.5 -69.1 12.3 4.1 6.4 4.5 20.0 31.7 -6.5 5.8 -14.5 16.2 10.0 114 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’A İHRACAT SITC ADI DOĞAL GAZ İNSAN TAŞIYAN MOTORLU KARA TAŞITLARI (OTOMOBİLLER VD.) YARI RÖMORK ÇEKİCİLERİ,10 VE DAHA FAZLA KİŞİ TAŞIYAN MOTORLU TAŞITLAR GENELLİKLE EVLERDE KULLANILAN MAKİNA,CİHAZ VE ALETLER,EŞYALAR MOBİLYALAR POLİESTER LİFLERDEN MENSUCAT-BOYANMIŞ,BASKILI;ÖRME MENSUCAT DEMİR,ÇELİK YASSI HADDE MAMULLERİ DİĞER GİYİM EŞYASI KÜLÇE,İLK ŞEKİLLERDE ALAŞIMSIZ DEMİR-ÇELİK;YARI MAMULLER ALUMİNYUM,ALAŞIMLARI,İLK MAMULLERİ SENTETİK-SUNİ ELYAFTAN MENSUCAT TAZE MEYVALAR TELEVİZYON ALICILARI,GÖRÜNTÜ (VİDEO) MONİTÖRLERİ ERKEK GİYİM EŞYASI TUVALET,TEMİZLİK,SİGARA VE KOPYE KAĞIDI,KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA KADIN GİYİM EŞYASI TEKSTİL İPLİKLERİ PLASTİKTEN MAMUL EŞYALAR SERAMİKTEN SIHHİ TESİSAT,DEMİR ÇELİKTEN SABİT TECHİZAT MALZEMESİ DOKUNMUŞ HAZIR EŞYA DEMİR-ÇELİK FİLMAŞİN,ÇUBUK,PROFİL,PALPLANŞLAR BALIKLAR-CANLI,TAZE,DONDURULMUŞ KAĞIT VE KARTONLAR AKARYAKIT YER KAPLAMALARI,HALILAR,LİNOLEUM KADINLAR İÇİN ÖRME GİYİM EŞYASI GEMİLER VE SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR DÖKME DEMİR,DEMİR,ÇELİK BORULAR,BAĞLANTI PARÇALARI ADİ METALLERDEN DİĞER MAMULLER SİLİSLİ TOPRAKLARDAN,ATEŞE DAYANIKLI ÇİMENTODAN İNŞAAT EŞYASI İZOLE EDİLMİŞ TEL,KABLO,İLETKEN,OPTİK KABLO,İZOLATÖR VB. PLASTİKTEN LEVHA,PLAKA,BANT,ŞERİT VB. ISITICI VE SOĞUTUCU CİHAZLAR KARBOKSİLİK ASİTLER,ANHİDRİTLERİ,TÜREVLERİ DIŞ VE İÇ LASTİKLER BASILMIŞ YAYINLAR SEBZELER,KURU BAKLAGİL,MEYVA ÇEKİRDEKLERİ VB. Kaynak:DTM Atina Ticaret Müşavirliği ( MİLYON-$) 2009 2008 100.8 97.1 57.1 52.7 47.8 42.5 39.3 39.0 37.6 36.7 36.1 35.5 35.3 33.9 32.9 31.6 31.2 30.8 30.6 29.7 27.6 26.5 25.2 23.9 23.5 23.0 22.9 20.6 18.8 17.2 16.8 16.8 16.7 15.3 15.3 15.0 14.6 60.4 156.1 36.5 67.7 63.5 52.8 84.8 54.2 63.4 56.4 51.9 31.4 37.2 43.8 36.6 44.8 42.3 35.3 43.4 37.1 97.1 41.7 33.7 179.3 30.9 22.7 49.1 55.1 15.5 29.2 38.8 20.5 36.9 15.5 15.7 11.0 21.2 Değişim 66.9 -37.8 56.4 -22.2 -24.7 -19.5 -53.7 -28.0 -40.7 -34.9 -30.4 13.1 -5.1 -22.6 -10.1 -29.5 -26.2 -12.7 -29.5 -19.9 -71.6 -36.5 -25.2 -86.7 -23.9 1.3 -53.4 -62.6 21.3 -41.1 -56.7 -18.0 -54.7 -1.3 -2.5 36.4 -31.1 115 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’A İHRACAT SITC ADI PETROL YAĞLARI VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ELDE EDİLEN YAĞLAR İÇTEN YANMALI MOTORLU OTOMOBİLLER VD.,ELEKTRİK MOTORLU TAŞITLAR VD. DEMIR,CELIK YASSI HADDE MAMULLERI DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,BLUM,KÜTÜK-KARBON <%0,25 DOĞAL GAZ-GAZ HALİNDE DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK PROFİLLER-YÜKSEKLİK => 80 MM ALAŞIMSIZ ALUMİNYUM MOTORBOTLAR,KÜREKLİ KAYIKLAR,KANOLAR,SANDALLAR HADDOCK-MEZGİT,KÖMÜR BALIĞI VE DİĞERLERİ (TAZE,SOĞUTULMUŞ) DİZEL,YARI DİZEL MOTORLU TOPLU YOLCU TAŞITLARI RENKLİ TELEVİZYON ALICILARI DEMİR-ÇELİK RADYATÖRLER,AKSAM VE PARÇALARI BAĞLANTI PARÇALI ELEKTRİK İLETKENLERİ-80V<GERİLİM<1000V ÖRME TİŞÖRT,FANİLA,ATLET,KAŞKORSE VE DİĞER İÇ GİYİM EŞYASI DİZEL,YARI DİZEL MOTORLU TAŞITLAR DİĞER ÇİNKO KAPLAMA DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK YASSI MAMULLER;EN=>600MM CİLALI SIRLI SERAMİK KAROLAR,KÜPLER,MOZAİKLER DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİKİŞLİ,KESİTİ YUVARLAK OLMAYAN BORULAR TÜTÜN (SAPLARI KOPARILMAMIŞ,DAMARI ÇIKARILMAMIŞ) SENTETİK,SUNİ LİFTEN DOKUMALAR-HAZIR EŞYA HALİNDE DEĞİL DİĞER ÖRME MENSUCAT HİJYENİK HAVLULAR,TAMPONLAR,BEBEK BEZLERİ VB.-KAĞITTAN PAMUKTAN ERKEK GÖMLEKLERİ ÖRME MENSUCAT-ELASTOMERİK VEYA KAUÇUK İPLİK=>%5,EN>30CM. EV TİPİ BUZDOLAPLARI,KOMBİNE VE SOĞUTUCU,DONDURUCULAR POLİETİLEN (ÖZGÜL AĞIRLIĞI 0,94 TEN AZ OLAN)-İLK ŞEKİLLERDE PAMUK İPLİĞİ-PAMUK AĞIRLIKÇA => %85 (PD) ÇAMAŞIR YIKAMA MAKİNALARI KADIN İÇİN PANTOLON,TULUM,ŞORTLAR GAZ,PETROL BORU HATTI BORULARI-UZUNLAMASINA,SPİRAL DİKİŞLİ MİKRO DALGALI FIRIN,DİĞER ELEKTRİKLİ FIRIN,OCAK,SAC,IZGARA VB.CİHAZLAR DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK PROFİLLER-YÜKSEKLİK < 80 MM DİĞER SENTETİK MENSUCAT-TEKSTÜRE EDİLMEMİŞ FİLAMET => % 85 TUVALET VE MUTFAK BEZLERİ MERMER,TRAVERTEN-KABACA YONTULMUŞ BLOK,DİLİMLER SOĞUTUCU VE DONDURUCU CİHAZLARA MAHSUS AKSAM VE PARÇALAR FINDIK-KABUKLU,KABUKSUZ Kaynak:DTM Atina Ticaret Müşavirliği ( MİLYON-$) 2008 2007 Değişim 179.3 295.3 -39.3 156.1 146.2 6.8 84.8 32.4 161.7 63.4 49.2 28.9 60.4 48.9 42.9 41.5 36.7 36.3 35.7 34.7 34.7 31.6 28.7 1.8 29.8 48.0 12.5 35.0 52.8 39.5 37.7 26.0 22.6 15.3 3255.6 64.1 -10.6 232.0 4.9 -31.3 -9.6 -8.0 33.5 39.8 87.6 27.0 10.6 154.7 26.7 25.2 24.6 23.1 22.6 22.6 21.4 21.3 21.1 19.7 19.5 18.1 17.4 16.8 29.8 20.1 9.0 5.3 14.7 18.3 23.9 17.3 25.3 10.4 21.7 15.9 16.9 16.0 -10.4 25.4 173.3 335.8 53.7 23.5 -10.5 23.1 -16.6 89.4 -10.1 13.8 3.0 5.0 16.4 16.1 1.9 15.1 15.1 14.7 14.2 14.2 13.9 10.7 14.7 12.8 17.0 12.7 13.3 41.1 2.7 14.8 -16.5 11.8 4.5 116 1.3.6 Maddelere Göre İthalat Değerleri YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ SEKTÖR 2009 SEKTÖR ADI Dolar Euro MOTORİN 280.7 200.4 PAMUK-HAM 245.7 173.9 SUN'İ PLASTİK MADDELER 134.6 96.4 GAZYAĞI 55.1 39.2 MAKİNA YAĞLARI 51.9 37.4 DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMULLERİ 34.6 24.7 BUĞDAY 31.9 24.6 DİĞER KİMYASAL MAMULLER 29.7 21.3 İLAÇLAR 18.1 12.9 SAİR GÜBRELER 15.2 11.6 DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZLAR 12.6 9.3 DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR 12.3 8.9 HAM BEZ 11.2 7.9 KOYUN-KEÇİ DERİLERİ HAM 9.9 7.2 DİĞER KAĞIT MAMULLERİ 9.4 6.8 GIDA SANAYİİNİN DİĞER KALINTI VE DÖKÜN. 8.1 5.8 ADİ MADENLERDEN DİĞER EŞYA 5.4 3.9 DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ 5.1 3.6 BUZDOLAPLARI 5 3.6 BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI 4.8 3.3 DİĞER İŞLENMİŞ ORMAN ÜRÜNLERİ 4.4 3.1 MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI 4.3 3.1 CÜRUF VE KÜLLER 4.3 3.1 DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT 4.1 3 ÖRME EŞYA 4 2.9 DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ 4 2.9 DİĞER KAUÇUK MAMULLERİ 3.9 2.8 MUSLUKÇU EŞYASI 3.9 2.7 BENZİN 3.5 2.4 HURDA KAĞIT VE MUKAVVA 3.3 2.3 DİĞER ALKOLLÜ İÇKİLER 3.2 2.3 ELEKTRİK DEVRE BÖLÜCÜ VE İRTİBAT CİHAZ 3.1 2.2 MEYVE KONSERVELERİ 2.9 2.1 DİĞER METALİK OLMAYAN OCAKÇILIK ÜRÜN. 2.7 2 DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ 2.7 1.9 ALÜMİNYUMDAN İNCE YAPRAK VE ŞERİTLER 2.7 1.9 DİĞER TAŞIT ARAÇLARI MALZEME-PARÇALA. 2 1.4 KUŞE KAĞITLARI 2 1.4 HALİTALI ÇELİKLER 1.6 1.2 HAYVANSAL VE BİTKİSEL DİĞER YAĞLAR 1.4 1 DİĞER YAĞLI TOHUMLAR 1.4 1.1 GAZETE VE MECMUALAR 1.4 1 MEYVE SULARI 0.4 0.3 MATBAA MAKİNALARI 0.3 0.2 KLİNKER 0.1 0.1 LİSTE TOPLAMI 1,049 751 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği (MİLYON $/€) 2008 Dolar Euro 245.4 172.6 145.2 98.7 176.1 118.2 50.7 33.9 54.1 36.9 73.7 48.9 20.9 15 38.6 26.3 11.2 7.7 16.9 12.1 6 4.1 26 17.6 6 4 14.9 9.9 9.6 6.5 15.4 10.3 5.1 3.5 7.5 5.1 5.9 4 43 27.8 5.5 3.7 6.2 4.2 5.6 3.8 8.3 5.6 9.6 6.4 6.2 4.2 3.4 2.3 3.3 2.2 4.6 3.1 8 5.4 3.6 2.4 4.7 3.2 3.8 2.7 9.7 6.8 5.7 3.8 2.8 1.9 8.9 6 3.1 2.1 3.2 2.1 8.1 5.3 5.7 4.2 3.5 2.4 4 2.6 3.1 2.5 3.7 2.5 1,107 755 117 YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ SEKTÖR 2008 SEKTÖR ADI Dolar Euro MOTORİN 243.3 171.1 SUN'İ PLASTİK MADDELER 176.1 118.2 PAMUK-HAM 145.2 98.7 DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMULLERİ 73.7 48.9 MAKİNA YAĞLARI 54.1 36.9 GAZYAĞI 50.7 33.9 BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI 43.0 27.8 DİĞER KİMYASAL MAMULLER 38.6 26.3 DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR 26.0 17.6 BUĞDAY 20.9 15.0 SAİR GÜBRELER 16.9 12.1 GIDA SANAYİİNİN DİĞER KALINTI VE DÖKÜN. 15.4 10.3 KOYUN-KEÇİ DERİLERİ HAM 14.9 9.9 İLAÇLAR 11.2 7.7 DİĞER METALİK OLMAYAN OCAKÇILIK ÜRÜN. 9.7 6.8 DİĞER KAĞIT MAMULLERİ 9.6 6.5 ÖRME EŞYA 9.6 6.4 DİĞER TAŞIT ARAÇLARI MALZEME-PARÇALA. 8.9 6.0 DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT 8.3 5.6 HAYVANSAL VE BİTKİSEL DİĞER YAĞLAR 8.1 5.3 HURDA KAĞIT VE MUKAVVA 8.0 5.4 DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ 7.5 5.1 DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ 6.2 4.2 MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI 6.2 4.2 HAM BEZ 6.0 4.0 DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZLAR 6.0 4.1 BUZDOLAPLARI 5.9 4.0 DİĞER YAĞLI TOHUMLAR 5.7 4.2 DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ 5.7 3.8 CÜRUF VE KÜLLER 5.6 3.8 DİĞER İŞLENMİŞ ORMAN ÜRÜNLERİ 5.5 3.7 ADİ MADENLERDEN DİĞER EŞYA 5.1 3.5 ELEKTRİK DEVRE BÖLÜCÜ VE İRTİBAT CİHAZ. 4.7 3.2 BENZİN 4.6 3.1 MEYVE SULARI 4.0 2.6 MEYVE KONSERVELERİ 3.8 2.7 KLİNKER 3.7 2.5 DİĞER ALKOLLÜ İÇKİLER 3.6 2.4 GAZETE VE MECMUALAR 3.5 2.4 DİĞER KAUÇUK MAMULLERİ 3.4 2.3 MUSLUKÇU EŞYASI 3.3 2.2 HALİTALI ÇELİKLER 3.2 2.1 MATBAA MAKİNALARI 3.1 2.5 KUŞE KAĞITLARI 3.1 2.1 DENİZ BALIKLARI 2.8 1.9 TOPLAM 1,104 753 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği (MİLYON $/€) 2007 Dolar 141.9 138.7 123.2 82.1 46.6 62.4 9.8 32.2 19.2 0.7 3.5 11.8 15.5 7.6 3.6 6.8 9.8 5.7 3.7 1.4 2.7 12.7 6.8 6.9 3.4 5.5 3.0 1.8 4.4 4.6 6.2 5.8 4.0 53.6 1.3 6.1 5.5 1.7 0.7 3.5 4.5 5.2 0.0 6.4 7.9 890 Euro 100.9 101.9 90.3 60.0 33.9 45.3 7.1 23.4 13.9 0.5 2.5 8.6 11.6 5.5 2.6 4.9 7.2 4.1 2.7 1.0 2.0 9.2 4.9 5.0 2.5 4.0 2.2 1.3 3.2 3.4 4.5 4.3 3.0 39.2 1.0 4.3 3.9 1.1 0.5 2.6 3.3 4.0 0.0 4.7 5.8 648 118 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’DAN İTHALAT SITC ADI AKARYAKIT PAMUK (HAM,DÖKÜNTÜ,TARANMIŞ),LİNTER PAMUĞU DİĞER POLİMER,POLİAMİD,REÇİNELER,PLASTİKLERBUĞDAY ELEKTRİK MOTOR,JENERATÖRLERİ;ELEKTRİK ÜRETİM GRUPLARI ALUMİNYUM,ALAŞIMLARI,İLK MAMULLERİ TEDAVİDE KULLANILAN İLAÇLAR KİMYASAL GÜBRELER DERİ,KÖSELE VE KIRPINTILARI PLASTİKTEN MAMUL EŞYALAR BAKIR,ALAŞIMLARI;İLK MAMULLERİ PAMUKLU DOKUMALAR STİREN POLİMERLERİ-İLK ŞEKİLLERDE DİĞER BOYAYICI MADDELER,MACUNLAR,ÇÖZÜCÜLER,İNCELTİCİLER KAĞIT VE KARTONLAR GENELLİKLE EVLERDE KULLANILAN MAKİNA,CİHAZ VE ALETLER ADİ METALLERDEN DİĞER MAMULLER HUBUBAT SAPLARI VE KAVUZLARI,GIDA SANAYİ KALINTILARI EŞYA TAŞIMA,İSTİF ETME VB.İÇİN ARAÇ,GEREÇ VE CİHAZLAR PLASTİKTEN LEVHA,PLAKA,BANT,ŞERİT VB. KÜLÇE,İLK ŞEKİLLERDE ALAŞIMSIZ DEMİR-ÇELİK;YARI MAMULLER SUNİ MUMLAR,PATLAR,MUHTELİF KİMYASAL MADDELER NİŞASTALAR,KAZEİNLER,ALBÜMİN VE TÜREVLERİ DEMİR DIŞI METALLERİN KÜL,KALINTI,DÖKÜNTÜLERİ PLASTİKTEN HORTUMLAR,BORULAR,BAĞLANTI ELEMANLARI AĞAÇ KAPLAMALAR,KONTRPLAKLAR,ISLAH EDİLMİŞ AĞAÇLAR PİRİNÇ KADIN GİYİM EŞYASI MUSLUKLAR,VALFLER (VANALAR) DİĞER MİNERAL MAMULLER BASILMIŞ YAYINLAR ODUN HAMURU VE KAĞIT DÖKÜNTÜLERİ VULKANİZE KAUÇUKTAN TAŞIYICI KOLANLAR,HİJYEN EŞYASI,DİĞER EŞYA TAZE MEYVALAR SULAR,GAZOZLAR ELEKTRİK REZİSTANSI,BASKILI DEVRELER,ELEKTRİK TEÇHİZATI PARÇASI ÖZEL DOKUMALAR VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA İŞLEM GÖRMÜŞ MEYVALAR,MEYVA MÜSTAHZARLARI SABUNLAR,YIKAMA,TEMİZLEME MÜSTAHZARLARI ( MİLYON-$) 2009 403.9 245.7 96.4 31.9 30.9 21.9 18.1 15.2 12.6 12.4 12.1 11.6 11.6 11.4 10.0 8.7 8.7 8.6 7.2 6.8 4.8 4.8 4.6 4.3 4.1 4.0 4.0 3.9 3.9 3.5 3.4 3.3 3.3 3.2 3.2 3.1 3.0 2.9 2.8 2008 354.8 146.0 130.9 20.9 0.2 31.3 11.2 17.0 17.4 9.7 40.6 6.6 16.7 9.4 10.4 10.4 8.2 16.0 11.1 8.9 43.0 2.2 5.6 5.8 7.8 4.7 0.1 5.6 3.3 5.5 5.7 8.0 1.4 1.8 3.5 4.7 4.4 3.8 3.5 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 119 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’DAN İTHALAT SITC ADI PETROL YAĞLARI VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ELDE EDİLEN YAĞLAR PAMUK (KARDE EDİLMEMİŞ,PENYELENMEMİŞ) POLİPROPİLEN-İLK ŞEKİLLERDE DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,BLUM,KÜTÜK-KARBON <%0,25 BAKIRDAN İNCE VE KALIN BORULAR MAKARNALIK BUĞDAY (DURUM BUĞDAYI) ALUMİNYUM SACLAR,LEVHA VE ŞERİTLER AZOT VE FOSFOR İÇEREN MİNERAL VE KİMYASAL GÜBRELER DİĞER HAZIR HAYVAN YEMLERİ (PERAKENDE SATIŞA HAZIR) KOYUN,KUZU HAM DERİLERİ-YÜNÜ ALINMAMIŞ POLİSTİREN-GENLEŞEMEYENLER-İLK ŞEKİLLERDE ASANSÖR,SKİPLİ ASANSÖR,YÜRÜYEN MERDİVEN AKSAM VE PARÇALARI DOYMUŞ ASİKLİK HİDROKARBONLAR HER NEVİ KÜKÜRT (SÜBLİME, PRESİPİTE VE KOLLOİDAL KÜKÜRT HARİÇ) DOZLANDIRILMIŞ,PERAKENDE SATIŞA HAZIR DİĞER İLAÇLAR ARITILMIŞ BAKIRDAN TELLER FENER GEMİLERİ,YANGIN SÖNDÜRME,VİNÇ,YÜZER HAVUZ VB GEMİLERİ SOYA YAĞI (HAM) ALUMİNYUMDAN ÇUBUK VE PROFİLLER PAMUK TOHUMU (ÇİĞİT) DEMİR DIŞI METALLERİN KÜL,KALINTILARI KALAY KAPLAMA DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK YASSI MAMUL-EN=> 600 MM. DİĞER BOYAYICI MADDELER VE MÜSTAHZARLARI POLİSTİREN-GENLEŞEBİLENLER-İLK ŞEKİLLERDE BORULAR,HORTUMLAR(SERT)-ETİLEN POLİMERLERİNDEN AĞAÇTAN YONGA LEVHALAR-AGLOMERE OLSUN,OLMASIN EV TİPİ BUZDOLAPLARI,KOMBİNE VE SOĞUTUCU,DONDURUCULAR DIGER KAGIT VE KARTONLAR DİĞER ÖRME MENSUCAT DENİM DOKUMA-M2>200GR,PAMUK=>%85,RENKLİ İPLİKTEN KLİNKER DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,KARBON < % 0,25 LEVHA BLOKLAR SULAR,MADEN SULARI,GAZOZLAR (LEZZET,TAD VERİCİ KATILMIŞ) ALUMİNYUMDAN DİĞER EŞYA MEKANİK HAMURDAN KAĞIT,KARTON,GAZETE VE DÖKÜNTÜLERİ MİKRO DALGALI FIRIN,DİĞER ELEKTRİKLİ FIRIN,OCAK,SAC,IZGARA KAYISI,KİRAZ,ŞEFTALİ KONSERVELERİ ALUMİNYUM HİDROKSİT ETİLEN POLİMERLERDEN LEVHA,PELİKÜL,LAMLAR-TAKVİYESİZ ( MİLYON-$) 2008 352.7 145.4 130.0 37.5 33.5 20.9 20.6 16.5 15.1 13.2 11.3 10.4 8.1 8.1 6.8 6.8 6.4 6.2 5.9 5.7 5.6 5.4 5.1 5.1 4.8 4.7 4.6 4.2 4.0 3.9 3.7 2007 305.5 123.2 78.7 8.5 36.3 0.7 21.1 3.3 11.8 13.6 8.1 7.3 7.0 2.1 0.6 11.2 0.0 1.3 6.2 1.7 4.6 5.5 4.6 16.1 3.2 5.4 1.7 0.0 4.5 2.4 5.5 3.7 0.0 3.5 3.4 3.1 3.1 3.1 3.1 3.0 1.6 1.0 1.5 2.5 3.3 2.1 2.6 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 120 BAŞLICA İHRACATÇI FİRMALAR –2009 ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 Dolar 100,806,931 77,981,211 38,719,274 37,653,214 35,567,934 28,337,809 25,922,838 25,908,818 25,150,201 16,233,603 15,208,378 15,181,935 14,733,714 13,595,205 12,521,926 9,959,313 9,703,108 8,790,728 8,515,775 7,634,946 6,962,882 6,753,181 6,742,442 6,284,345 5,742,706 5,548,643 5,514,631 5,503,925 5,412,452 5,079,556 5,036,651 4,910,478 4,633,550 4,500,000 4,464,461 4,400,863 4,399,574 4,398,750 4,115,934 4,021,267 3,977,906 3,960,896 3,899,548 3,824,417 Euro 72,032,108 56,248,655 27,462,659 27,396,932 25,518,640 20,356,646 18,468,098 18,543,489 18,301,975 11,320,858 11,214,513 10,329,848 10,906,090 9,928,331 8,893,877 6,650,101 7,042,694 6,339,998 6,085,942 5,739,559 5,030,677 4,798,898 4,797,102 4,448,606 4,143,678 3,947,502 3,939,002 3,871,950 3,890,444 3,727,182 3,602,642 3,535,738 3,306,512 3,038,698 3,241,587 3,100,281 3,129,720 3,238,854 2,969,027 2,878,484 2,880,064 2,870,044 2,803,672 2,694,268 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 121 BAŞLICA İHRACATÇI FİRMALAR ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 (DOLAR) 2008 155,905,145 112,114,700 59,781,099 53,788,629 43,136,429 36,033,550 33,372,516 33,199,310 26,499,321 25,468,476 22,929,007 22,655,624 22,446,846 17,156,621 15,562,010 15,141,272 12,016,336 11,251,553 10,482,044 10,290,801 10,006,357 9,639,319 9,303,940 8,602,976 8,470,899 7,760,491 6,858,364 5,957,283 5,897,068 5,880,156 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2007 272,959,243 89,283,004 63,908,781 47,969,928 47,998,910 12,033,637 7,861,344 17,649,511 47,149,878 23,776,189 15,546,945 32,955,989 17,901,754 14,831,792 8,793,897 10,402,256 11,488,092 11,935,151 6,204,747 10,217,545 7,069,970 10,714,621 9,031,870 6,587,380 6,215,968 6,258,247 12,630,712 5,857,660 19,502,112 5,662,328 16,977,869 12,557,308 12,212,749 10,437,025 10,082,881 8,637,244 8,026,039 7,976,973 7,045,835 6,998,406 6,754,607 6,349,265 6,164,487 5,724,576 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 122 BAŞLICA İTHALATÇI FİRMALAR – 2009 ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Dolar Euro 136,065,043 54,229,496 53,343,014 34,993,149 21,336,698 20,776,612 18,705,519 17,926,859 17,458,052 13,440,443 12,387,057 12,224,509 9,996,877 9,370,566 9,195,038 9,133,191 8,603,185 8,552,655 8,162,044 8,096,108 7,891,627 7,391,386 7,321,407 7,092,574 7,068,786 7,059,353 6,841,250 6,838,685 6,830,241 6,706,862 6,698,985 6,350,730 6,237,988 5,952,834 5,717,555 5,477,282 5,366,649 5,321,685 5,205,696 4,945,851 98,270,902 37,979,685 38,298,532 24,872,947 14,899,532 16,257,303 13,412,646 12,117,695 11,672,624 9,474,990 8,629,083 8,845,991 7,132,154 6,687,345 6,593,686 6,426,667 6,181,920 6,212,102 5,823,411 5,707,541 5,967,486 5,263,583 5,234,657 5,021,992 5,058,276 5,371,900 4,932,736 4,901,366 4,885,045 4,752,614 4,774,792 4,570,118 4,432,777 4,255,018 3,925,201 3,894,008 3,684,562 3,761,041 3,671,164 3,515,568 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 123 BAŞLICA İTHALATÇI FİRMALAR ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 (DOLAR) 2008 177,602,481 26,674,858 21,900,754 21,013,527 18,000,558 17,395,224 15,681,414 13,794,611 12,120,585 12,117,962 11,905,570 10,003,804 9,629,025 8,227,832 8,158,947 7,965,778 7,949,757 7,917,189 7,850,972 7,679,015 7,665,472 7,645,976 7,124,311 7,040,926 6,965,158 6,718,420 6,649,038 6,627,770 6,579,158 6,577,343 6,506,430 6,455,164 6,373,791 6,257,594 5,757,786 5,605,794 5,570,381 5,533,722 5,528,521 5,472,110 2007 86,419,675 0 7,010,453 0 0 98,433,505 4,481,389 3,740,981 0 8,693,781 12,028,857 6,780,141 6,400,208 0 7,984,747 6,541,859 0 9,203,779 0 0 4,974,020 0 7,662,088 4,879,130 0 4,324,838 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5,313,622 4,229,398 4,061,847 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 124 1.4 TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR 1.4.1 Ticari Engeller (Sektörel) Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. 1.4.2 İthalat Mevzuatı 1.4.2.1 Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’nın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 125 1.4.2.2 Genel Olarak Gümrük Vergileri AB ile Ortak Dış Ticaret Politikası uygulayan Yunanistan AB üyesi ülkelerle olan ticaretinde her tür gümrük vergisi, eş etkili vergi, miktar kısıtlamaları ve benzeri sınırlamalar kaldırmış olup, üçüncü ülkelerden olan ithalatında Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaktadır. Türkiye ile Yunanistan arasında ise AB ile Türkiye arasında 01 Ocak 1996 tarihinden beri uygulanmakta olan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı uyarınca sanayi ürünlerinde herhangi bir gümrük vergisi olmayıp, sadece tarım ürünleri ihracat ve ithalatında gümrük vergisi uygulaması bulunmaktadır. Tarım ürünlerinde, AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ürüne göre % 6,4 ile % 40 arasında değişen oranlarda ad valorem ve spesifik vergi uygulaması ile (ürün bazında ton ya da kg başına) referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Yunanistan Gümrük Müdürlüğü gümrük vergileri ve diğer uygulamalardan sorumlu otorite olup Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’na (http://www.mof-glk.gr/en/home.htm) bağlıdır. 1.4.2.3 KDV ve Diğer Vergiler Yunanistan’da mal ve hizmet alımları için KDV oranları 15 Mart 2010 tarihi itibariyle 2 puan arttırılarak %19’dan %21’e yükseltilmiştir. Bu oranlar Midilli, Sakız, Sisam, Menteşe Adaları (Oniki adalar), Kiklades, Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros (İskiri) adaları için %13 olarak uygulanmaktadır. Yunanistan’daki mevcut uygulamaya göre gıda maddeleri ağırlıklı olmak üzere temel tüketim maddeleri için (alkollü içki hariç, alkollü içkiler için %21) KDV oranı %10, basın yayın (kitap, dergi vs.) için % 5 olarak belirlenmiştir. 1 Temmuz 2010 tarihi itibariyle sözkonusu KDV oranları sırasıyla %23, %11 ve %5.5 olarak uygulanacaktır. 2005 yılı itibariyle % 35 olan kurumlar vergisi, 2007 sonunda %25’e düşürülmüştür. Ancak ekonomik kriz ve bütçe açığı nedeniyle hükümet vergi artışı konusunu tartışmaya açmıştır. Yunanistan’da Katma Değer Vergisi, tüketim malları üzerinden alınan genel, dolaylı bir vergidir (1642/86 ve 2093/92 sayılı Kanunlar). İlgili yasa 91/680 sayılı AB Direktifine uygun olması açısından tekrar düzenlenmiştir. Vergi, malı en son tüketen kişi ve hizmet alan kişi tarafından ödenir. Vergiye Tabi Tutulan İşlemler: Ürün teslimatı ve hizmet sağlanmasından (bu işlemlerin Yunanistan’da bir vergi mükellefi tarafından değer karşılığı yapılması koşuluyla), Ülkeye yapılan ithalattan, Satıcının, diğer bir Birlik Üyesi ülkede vergi mükellefi olması durumunda, Yunanistan’da, vergi mükellefi ya da vergi mükellefi olmayan yasal kişi tarafından Birlik üyeleri arasında yapılan değer karşılığı mal alımlarından, Birlik üyeleri arasında, vergi mükellefi olan ya da vergi mükellefi olmayan, 1642/86 sayılı Kanunun “10.a.” maddesi, 2. paragrafındaki öngörülerine uyan yasal kişi tarafından gerçekleştirilen, özel bir tüketim vergisine tabi tutulan mal alımlarından, Yunanlı veya yabancının, bağımsız olarak ekonomik faaliyet içerisinde olan kuruluş yeri, faaliyet alanı ve sonuçları gözetilmeksizin bütün gerçek ve tüzel kişilerden veya derneklerden KDV alınır. AB’ne üye olmayan ülkelerde oturan kişilere yapılan ihracat ve KDV’ye tabi tutulan AB üyesi ülkelerde oturan kişilere yapılan mal teslimatları Yunanistan’da alınan KDV’den muaf tutulmaktadır. 1.4.2.4 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 126 İhracat veya ithalat yapan şirketlerin gerekli belge ve prosedürler için sürekli güncellenen TARIC (http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/dds/tarhome_en.htm) web sayfasını takip etmeleri gerekmektedir. 1.4.3 Yunanistan’da Marka Tescili Avrupa Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da kurulu Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil izninin kaydettirilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığının ticaret ve sanayi birimlerinde (www.obi.gr) bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1993 tarihli ve 40/94 sayılı mevzuat çerçevesinde ilgili kurul tarafından yapılmaktadır. Avrupa Birliğine üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığına müracaat ile uygulamasının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Yunanistan’daki marka tescili uygulamasında istenen bilgiler aşağıda sıralanmıştır: 50 euro’dan başlamak üzere vergi ve harç gideri (ilk etapta 50 Euro, daha sonra basit rapor almak için 300 Euro, gerekçeli rapor için 800 Euro ve nihayetinde patentin verilmesi için 150 euro), Başvuru formunun Yunanca bir örneği, İlgili şirketin Yunanistan’daki yetkili bir avukata kendisini temsil etmek üzere vermesi gereken vekalet örneği, Başvuru formu örneğinin 10 tane kopyası 1.4.4 Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı AB‘ye sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiş ve Türkiye’den ihracat yapabilir firmalar listesine kayıtlı şirketlerce adaların ihtiyacı için deniz ürünlerimiz doğrudan adalara ihraç edilebilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere ilişkin çalışmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et, canlı hayvan, dondurma (% 50’ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Taze sebze ve meyvelerde Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istendiğinden ve kontrollerin adalarda yapılamamasından dolayı bu konuda sıkıntılar giderilememiştir. Ancak, konserve, fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrolleri Girit ve Rodos adalarında yaptırılması mümkündür. Rodos adasında laboratuvar açılması konusunda Yunan tarafı ikna edilmiş ancak, açılış işlemleri halen tamamlanamamıştır. Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB’nin ilgili direktifleri kapsamında sağlanan muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Ancak adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet dahilinde Yunanistan’a giriş yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti halinde Yunan yetkililer tedbir almak zorunda kalacaklardır. 1.4.5 Etiketleme ve Standartlar Standartlar konusunda Yunanistan AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalardan aranırken ayrıca hükümet ihalelerinde de istenmektedir. Tarım ürünlerinde bölgesel yüklemeler yerine her bir yükleme için test yapmada ısrar etmektedir.Yapılan testlerde de yüksek oranda hatalar yapıldığı şeklinde iddialar mevcuttur. Tohumlarda, Yunanistan’a tohum ithal etmek için öncelikle o tohum, ‘European Variety Catologue’ listesinde yer almalıdır. Eğer yer almıyorsa, Yunan Milli Katoloğuna (National Atina Ticaret Müşavirliği 127 Catologue of Greece) kaydettirilmeli ve ayrıca türüne ve özelliklerine bağlı olarak sürebilecek bir testin de yapılmasının gerekli olduğu bilinmelidir. 2-3 yıl Kırmızı ve beyaz et ve onların yan ürünlerinin ithalinde, yalnızca AB’ce onaylanmış üçüncü ülke tesislerinden gönderilmiş ürünlerin girişine izin verilmektedir. Bu arada, ülkemizden bu ülkeye söz konusu ürünlerin ithalinde ise, ülkemizde hayvan hastalıklarının bulunması ve bunun ıslah edilmeye çalışıldığı iddiasıyla hayvansal ürünlerin girişine izin verilmemesi nedeniyle bu konuda AB ülkeleri ile ticaretimiz adeta donmuştur. Kurutulmuş gıda ithalatı, Yunan The Supreme Chemical Laboratory’nin aflatoxin testi ile limitlerinin altında olması ile yapılabilmektedir. Süt ve süt ürünleri, dondurma ve dondurulmuş yoğurt dahil, Avrupa Birliğince onaylanmış tesislerden olduğunun kanıtlanması ile ithaline izin verilebilmekte idi. Ancak Tarım Bakanlığımız söz konusu tesislerdeki ve yerel mevzuattaki eksikleri görerek AB kontrollerinde onay alınamama ve genel yasaklama gibi bir uygulamaya maruz kalmamayı düşünerek ihraç lisansı vermeyeceğini AB’na bildirmişse de 2002 yılı başına gelindiği dönemde yerel mevzuatın belirli bir noktaya getirildiğini ve daha önce AB’den onay almış firmaların müracaat etmeleri halinde ihraç lisansı verebilecekleri ifade edilmiştir. Deniz ürünlerine ilişkin uygulama da ilgili AB direktifleri çerçevesinde ülkemizde kurulu tesisler AB standartlarında üretim yaptıklarına dair kontrollerde yeterli bulunarak AB listelerine alınmaları halinde AB ülkelerine bu ürünleri ihraç etmeye hak kazanmaktadırlar. Yunanistan için bir istisna olarak eğer Ege adalarının ihtiyaçları için bu adalara ithalat yapılıyorsa kontrol belgesi aranmayacagına ilişkin bir AB mevzuatının varlığıdır. 1.4.6 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu Yunanistan’da gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar şirket kurma veya kendi işyerlerini açma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, bankacılık, denizcilik ve hava taşıma, basın-yayın konusunda kısıtlamalar devam etmektedir.(www.investingreece.gov.gr) İŞ YAPMA ORTAMI-2009 İş Yapma Kolaylığı İşyeri Açma İnşaat İzinleri (Ruhsat Alma) İşçi İstihdamı Mülkiyet Devri (Gayri Menkul Tescili) Kredi Temini Yatırımcıların Korunması Vergi Ödeme Sınır Ötesi Ticaret Yapma Sözleşme Uygulama İşyeri Kapatma Yunanistan Türkiye 109 140 50 147 107 87 154 76 80 85 43 73 56 43 145 36 71 57 75 59 27 121 Türk yatırımcı için Yunanistan’da belli prosedürleri takip etmek suretiyle, Şirket kurmak veya Şube açmak mümkündür. Ayrıca Yunan mevzuatı, %100 Türk sermayeli şirket kuruluşuna izin vermektedir. Dünya Bankası ve IFC tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan ve ülkelerdeki iş ortamını mukayese eden Doing Business raporunda bir işletmenin kuruluşu ve kapanışı, vergi uygulamaları, maliyetler gibi 10 temel gösterge yer almakta ve iş yapmadaki kolaylıkları açısından ülkelerin sıralaması bu parametrelere göre yapılmaktadır. Doing Business 2010 verilerine göre; Yunanistan 2009 yılında ulusal mevzuatında iş ortamını kolaylaştırmaya yönelik gerekli değişiklikleri yapmadığı için önceki yıla göre 9 basamak gerileyerek 183 ülke arasında 109. sırada yer almıştır. Türkiye’nin 73.sırada yer aldığı listenin ilk başında son üç yıldır Singapur bulunmaktadır. Yabancı sermayeli bir yatırımcı Yunanistan’da çeşitli hukuki şekillerde faaliyet gösterebilir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli şirket kurmak, şube açmak, bir başka girişimci ile birlikte ortak girişim sözleşmesi çerçevesinde faaliyet göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli başlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan’da kurulmuş bir yabancı sermayeli şirket, bütün ortakları yabancı olsa bile Yunan şirketi statüsünde sayılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 128 Yabancı yatırımcılar Yunanistan’da doğrudan yabancı sermayeli bir şirket kurmak istediklerinde genel olarak bir Limited şirket ya da Anonim şirket kurmak ya da 3. ülkedeki mevcut bir şirketin Yunanistan’da şubesini açmak yollarından birini tercih etmektedirler. Bu bağlamda bahsi geçen şirket tiplerinin belli başlı kriterleri aşağıda ele alınmaktadır. 1. Anonim Şirketler Anonim şirketler, Yunan mevzuatında halen yürürlükte olan değişik 2190/1920 sayılı kanun ile düzenlenmiştir. İlgili kanun uyarınca Anonim şirketler ticari hükmi şahıslardır ve hissedarlarına dağıtılan kâra katılma hakkı vermektedir. Bununla birlikte, hissedarların sorumluluğu hisseler üzerinde gösterilen sermayeye yaptıkları katkı payı ile sınırlıdır. Yunanistan’da bir Anonim şirket, Noter huzurunda hazırlanıp onaylanmış bir anasözleşmenin Bölge şirketler kaydına tescili ve akabinde hükümet gazetesinde ilanı ile kurulmuş sayılmaktadır. Noter huzurunda yapılacak işlemlerde avukat bulundurma zorunluluğu bulunmaktadır. Kurulacak olan şirket türü ve sermaye miktarına bağlı olarak kuruluş için Kalkınma veya diğer Bakanlıkların ön-izni sözkonusu olabilmektedir. Kuruluşu gerçekleşen şirketin faaliyete başlayabilmesi için merkezinin bulunduğu yer vergi dairesine kayıt yaptırarak vergi numarası alması ve Ticaret Odası’na kaydı zorunludur. Ayrıca şirketin işçi çalıştırabilmesi için ilgili sosyal sigortalar ve iş kurumlarına derhal bildirimi gerekmektedir. Anonim şirket kurucu ortağı gerçek ya da tüzel kişi olabileceği gibi, yerli ya da yabancı da olabilir. Şirket Yönetim Kurulu ve Ortaklar Genel Kurulu tarafından idare edilir. Şirket Yönetim Kurulu’na Avrupa Birliği üyesi olmayan bir ülkeden üye atanabilmesi için, bu kişinin Yunanistan’da ikamet izni bulunması önkoşul olarak aranmaktadır. Ayrıca, yabancı müdür ya da temsilcinin ilgili vergi dairesine kayıtla, bir vergi numarası edinmesi gerekmektedir. Anonim şirketlerde en az 2 denetçi bulundurma zorunluluğu vardır. Anonim Şirketlerde asgari sermaye miktarı 60.000- Euro olup, kanunen tamamının kuruluştan itibaren iki ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca faaliyet alanına bağlı olarak kuruluş ana sermaye miktarı artış gösterebilmektedir. Anonim şirketler tek hissedarlı kurulabilmektedir. Kural olarak Anonim Şirket hissedarlarının vergi numarası alması gerekmemektedir. Ancak şirket hisselerinin devri halinde, devir prosedürünün tamamlanabilmesi için bir vergi numarasına ihtiyaç duyulmaktadır. Yunanistan’da asgari sermaye ile bir anonim şirket kuruluşu, gerekli belgelerin hazırlanmasını takiben bir hafta içerisinde sonuçlanmakta ve yaklaşık olarak 4.350 Euro masraf gerektirmektedir. 2. Limited şirketler Limited şirketler, Yunan mevzuatında değişik 2390/1955 sayılı kanunla düzenlenmiş olup, küçük ve orta ölçekli kuruluşlar için öngörülmüş bir şirket tipidir. Bir Yunan limited şirketi, anasözleşmenin noter tarafından onaylanmasını takiben, bağlı bulunan yer ilk derece mahkemesine sunulması ve hükümet gazetesinde yayınlanması ile kurulmuş sayılmaktadır. Kurulan şirketin faaliyete başlayabilmesi için; - İlgili Ticaret Odasına kayıt - İlgili Vergi dairesine kayıt ve mali defterlerin onaylanması - İlgili sosyal sigortalar ve iş kurumunda kayıt işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. Limited şirketler, tek ortaklı olarak ve 4.500- Euro kuruluş sermayesi ile kurulabilmektedir. Tek ortaklı kurulan Limited şirketlerde, şirket kararlarının tamamının noter huzurunda alınması zorunludur. Limited şirketler, müdürler ve ortaklar kurulu tarafından yönetilir. Limited şirketlerde şirket ortağının yabancı gerçek ya da tüzel kişi olması ya da müdür ya da temsilcilerin yabancı olması halinde, bu kişilerin ilgili Vergi dairesine kaydolarak, vergi numarası alması zorunludur. Aynı Atina Ticaret Müşavirliği 129 şekilde AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarının Limited şirket müdürü ya da temsilci atanabilmesi için Yunanistan’da ikamet etme hakkını kazanmış olması gerekmektedir. Bu, yabancı kişinin müdür olarak atanmasından önce gerekli olan bir önkoşuldur. Bir limited şirketin asgari sermaye ile kurulması halinde denetçi bulundurma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, çalışan sayısının 50’den fazla olması, yıllık cirosunun 5 milyon Euro’nun üzerinde olması ve bilanço büyüklüğünün 2.5 milyon Euro’yu aşması hallerinde denetçi bulundurma zorunluluğu sözkonusu olmaktadır. Yunanistan’da asgari sermaye ile bir Limited Şirket kuruluşu gerekli belgelerin hazır olması halinde ortalama 1- 2 hafta sürmekte ve yaklaşık olarak 1.300- Euro tutarında bir masrafı gerektirmektedir. 3. Şubeler Yunan mevzuatı uyarınca, bir yabancı şirketin Yunanistan’daki şubesini açmak mümkün olup, yabancı bir Anonim şirketin Yunanistan’daki şubesi 2190/1920 sayılı kanun uyarınca anonim şirket şubesi, yabancı bir limited şirketin şubesi ise 3190/1955 kanun uyarınca Limited Şirket şubesi olarak kaydedilir. Şubeler, finansal ve hukuki olarak yabancı şirkete bağlıdır. Şubelerin kendi tüzel kişilikleri olmadığından, faaliyetlerini bağlı oldukları yabancı ana şirketin namı ve hesabına yaparlar. Şubelerin faaliyet konusu bağlı oldukları ana şirketin faaliyet konusu ile aynıdır, ancak şube temsilcisinin yetki belgesinde bu konuda sınırlamalar yapılabilir. Yabancı bir şirketin Yunanistan’daki şubesinin açılışı, bu konudaki ana şirket kararının şube adresinin bulunduğu yer bölge valiliğine ya da ilk derece mahkemesine kaydı ve kararın hükümet gazetesinde yayınlanması ile gerçekleşmektedir. Ek olarak, şubenin faaliyete geçebilmesi için, ilgili Ticaret Odasına, merkez adresinin bulunduğu yer vergi dairesine ve sosyal sigortalar ve iş kurumlarına kaydı gerekmektedir. Şubenin faaliyet konusuna bağlı olarak ek izinler sözkonusu olabilir. Ayrıca, Yunan mevzuatının yabancı şirketin şubesine yüklediği belli başlı yükümlülüklere aşağıda yer verilmektedir: i) Kuruluşa izin veren makama sunulan belgelerde meydana gelen her türlü değişikliği, ii) Yabancı ana şirketin yıllık bilançosunun bir örneğini, iii) İlgili mali yıl içerisinde Yunanistan’daki faaliyetlerine ait bir işletme raporunu ilgili valiliğe bildirmek. Şubeler, yetkileri ve yükümlülükleri bir vekaletname ile düzenlenen Şube temsilcileri tarafından idare edilir. Şube temsilcileri yabancı kişilerden atanabilir, ancak bu durumda yabancı kişinin Avrupa Birliği dışında bir ülkeden olması halinde Şube temsilcisi atanmadan önce ikamet ve çalışma izni alınmış olması gerekir. Şube temsilcisi ayrıca ilgili vergi dairesine kayıtla bir vergi numarası almak zorundadır. 4. ÖNEMLİ NOKTALAR Limited Şirketlerde hissedarlar vergi numarası almak zorundadır. AB vatandaşı olmayan ya da Yunanistan’da ikamet ve çalışma izni olmayan hissedarlar için üçüncü bir kişinin irtibat kurulacak kişi olarak bildirilmesi (bu kişi Antikletos olarak adlandırılır) gerekmektedir. Limited Şirketlerde kuruluş aşamasında şirket müdür/müdürlerinin Yunan vatandaşı ya da herhangi bir Avrupa Birliği’ne üye ülkenin vatandaşı yahut da Yunanistan’da yerleşik oturma ve çalışma izni olan ve vergi numarası almış bir kişi olması gerekmektedir. Daha açık bir ifade ile, Yunanistan’da ikameti olmayan bir Türk vatandaşı şirketin kuruluş aşamasında doğrudan şirket müdürü /yönetici olamamaktadır. Dolayısıyla, şirketin kuruluşunda Atina Ticaret Müşavirliği 130 öncelikle Yunan vatandaşı ya da herhangi bir AB’ye üye ülke vatandaşı yahut da Yunanistan’da yerleşik oturma ve çalışma izni olan ve vergi numarası almış bir kişinin şirket müdürü olarak tayini gerekmektedir. Ancak şirketin kuruluşunu takiben Türk yöneticinin çalışma ve ikamet izinleri için müracaat edilmesi mümkündür. 01.01.2006 itibariyle uygulanmaya başlayan 3386/2005 sayılı Kanun, çalışma ve ikamet izinleri konusunda önemli düzenlemeler getirmiştir. Öncelikle, çalışma ve ikamet izinleri tek bir belgede toplanmıştır. Ancak sözkonusu yasa ile bir takım kotalar da getirilmiştir. Bu kotalar nedeniyle kalifiye olmayan bir işçi için Yunanistan’da ikamet ve çalışma izni almak zorlaşmaktadır. Bununla birlikte, aynı yasayla, üst düzey çalışan için ikamet ve buna paralel olarak çalışma izni almak mümkündur. İlgili düzenleme uyarınca Yunanistan’da çalışacak olan bir Türk vatandaşının öncelikle bulunduğu ülkenin Yunanistan Konsolosluğu’ndan giriş vizesi alması gerekmektedir. Bir üst düzey yönetici Milli vize diye adlandırılan vize türü ile, 90 günlük giriş alıp, ikamet ve çalışma izni için müracaatta bulunabilmektedir. Burada, üst düzey yönetici ya da firma için olmazsa olmaz pozisyonda bir çalışan için 3 ay gibi kısa bir sürede ikamet ve çalışma izni alınmasını öngören bir düzenlemeden bahsedilmektedir. Yunanistan’da Gayrimenkul Satın Alımı Yunanistan’da yabancılar gayrimenkul alabilmektedirler. AB üyesi olmayanlar için Doğu Ege (Ege kıyılarına yakın olan adalar), Onikiadalar, Kuzey Yunanistan’ın belirli kesimlerinde kısıtlama mevcuttur. AB üyesi olmayan ülke vatandaşları, sınır bölgelerinde gayrimenkul satın almak veya altı yılın üzerinde bir süre ile kiralamak istedikleri taktirde, ilgili makama başvurarak gerekli izni almak zorundadırlar. Yunanistan’da gayrimenkul satın alma prosedürü hızlı ve basittir. Yasaya göre her gayrımenkul alış ve satışında bir avukat, bir noter ve yerel Tapu Dairesine tescil işlemi için bir Sicil Memuru olması zorunludur. Yunanistan’daki bütün gayrimenkuller her belediyenin tapu dairesine kayıtlı olmak zorundadır. 2008 yılında ise Kadastro kayıt işlemleri başlatılmıştır. Gayrimenkul alımı esnasında ödenmesi gereken ücretler aşağıdaki gibidir: Avukat: Anlaşılan fiyat üzerinden %1-2 oranında ücret. Noter: Sözleşme fiyatı üzerinden %1.5 oranında ücret artı diğer işlem ve belge ücretleri için küçük bir tutar. Tapu Dairesi: Sözleşme fiyatı üzerinden %0.5 oranında ücret artı diğer işlem ve belge ücretleri için küçük bir tutar. Kadastro Tescil Ücreti: Vergi matrahı üzerinden %1 + 35 Euro Emlakçı ücreti: Genelde gayrimenkulün rayiç bedeli üzerinden %1-2 oranındadır. Gayrimenkulün devri esnasında ödenen vergi % 9-11 arasındadır. Ancak bu oran giderek düşmektedir. Ayrıca, yeni inşa edilen binalara %19 oranında KDV yükü getirilmiştir, ancak bu tutar da inşaat şirketlerince alt yüklenicilere devredilebilmektedir. Yıllık olarak ödenen emlak vergisine bakıldığında, tek gayrimenkule sahip olanlar hiçbir vergi ödememektedir. İkinci ve daha fazla gayrimenkul vergilendirmesinde ise gayrimenkulün büyüklüğüne göre ücret değişmektedir. Son olarak, satış esnasında ödenen vergilere bakıldığında; gayrimenkul ilk 5 yıl içinde satıldığında % 20 oranında vergi ödenmektedir, 5-15 yıl arasında bu oran %10’a, 15-25 yıl arasında ise % 5’e düşmektedir. 1.4.7 Ticarette Uygulanan Standartlar AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan’a ihraç edilebilmesi için, üzerinde CE İşareti bulunması zorunludur. Bu işareti taşıması gerektiği halde taşımayan bir ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE İşareti, Avrupa Birliği’nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle Atina Ticaret Müşavirliği 131 ilgili olup, ürünlerin AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir. Ürünlerin, CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. 1.4.8 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) AB`de üretilen ve AB pazarına ithal edilen kimyasallar için, kayıt (Registration), değerlendirme (Evaluation), izin (Authorization) ve kısıtlama (Restriction of Chemicals) sürecinin kapsayan 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözkonusu düzenleme ile, daha önce 40 civarında direktif ve yönetmelikden oluşan AB Kimyasalları mevzuatı tek çatı altında toplanırken, aynı zamanda anılan Tüzükle AB ülkelerindeki kimyasallara ilişkin yasaların yapılması ve uygulanması konusunda merkezi bir işleve sahip olan, düzenleyici otorite konumundaki Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) da kurulmuştur. ECHA’nın görev ve yetkileri arasında; -REACH Tüzüğünde öngörülen hedeflere ulaşarak, yüksek derecede sağlığın ve çevrenin korunmasını sağlamak ve aynı zamanda inovasyonu ve rekabetçiliği teşvik etmek, -REACH kapsamında kimyasal maddelerin kayıt sürecini yürütmek, -Kayıt ve ön kayıt sırasında, insan ve çevreye yönelik zararlı etkileri gibi kimyasal maddelere ilişkin geniş çaplı ve güvenilir bilgi toplamak ve değişik firmalardan alınan bu tür bilgilerin tutarlılığını sağlamak, -Proses ve Ürün Odaklı Araştırma ve Geliştirme (PPORD) süreci kapsamında kayıt muafiyeti kararlarını almak, -Avrupa Komisyonuna, Yüksek Derecede Öneme Sahip Maddeler (SVHC) hakkında görüş bildirmek, -AB ülkelerinde üretilen veya piyasaya sürülen tehlikeli kimyasal maddelere ilişkin sınıflandırma ve etiketlendirme envanteri oluşturmak, - Avrupa Parlementosu ve Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Paketlenmesi Konseyi Düzenlemesi (CLP Regulation) kapsamında kendisine verilen görevleri yerine getirmek, -Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin azaltılması konusunda çalışmalar yapmak, -REACH uygulamaları konusunda üye ülkelere ve Avrupa Komisyonuna yol göstermek, ve benzeri gibi konular bulunmaktadır. Söz konusu Tüzüğe göre; AB üye ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda bir tondan fazla kimyasal madde (kendi halinde, müstahzar veya eşya içinde bulunan) üreten veya ithal eden firmalar, söz konusu kimyasal maddeleri, Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA)’nın veri tabanına kaydettirmeleri gerekmektedir. Ancak, firmalar ön-kayıt sürecinde kimyasal maddelerini AKA’ya (ön kayıt için gereken bilgileri sundukları takdirde) kaydettirmeleri durumunda, bahse konu kimyasal maddelerin miktarları, tehlike boyutları (sınıflandırması) ve faz-içi ya da faz-dışı olma özelliklerine göre, (madde kayıt dosyası sunumu için) 2010, 2013 ve 2018’e kadar sürecek olan (madde kayıt dosyası sunumu için) geçiş sürelerinden faydalanabileceklerdir. Ön kayıt tamamlanmadığı takdirde kaydı olmayan bir kimyasal maddenin kayıt dosyası oluşturuluncaya kadar AB’de üretimi veya AB’ye ithalatına izin verilmeyecektir. Sistemin hedefleri sürdürülebilir kalkınma genel amacı çerçevesinde; temel hedefleri “insan sağlığı ve çevrenin etkin korunumu” ile AB kimya sanayinin “rekabet gücünün artırılması” olarak amaçlanmış, tamamlayıcı hedefler olarak ise AB iç pazarının bölünmesinin engellenmesi, kimya sanayi ile ilgili AR-GE faaliyetlerinin artırılması, SIEF’ler aracılığıyla kimyasallar hakkında var olan Atina Ticaret Müşavirliği 132 bilgilerin paylaşılması-şeffaflık- ile maliyetlerin azaltılması, hayvan deneylerinin azaltılması olarak belirlenmiştir. REACH Tüzüğünün üye devletlerde uygulanmasından her bir ülkenin “Yetkili Otoritesi” sorumlu olup, ülkemizde ise AB’nin kimyasallar mevzuatını uyumlaştırmakla sorumlu kuruluş olan Çevre ve Orman Bakanlığı bu görevi üstlenmiş bulunmaktadır. 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü kapsamında 1 Haziran 2008 tarihinde başlayan ön kayıt süreci 1 Aralık 2008 tarihinde tamamlanmış ve önkayıt yaptırılan maddeler Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) tarafından yayımlanmıştır. Bilindiği üzere; Türkiye’deki üretici ve ihracatçı firmalar REACH Tüzüğüne göre “AB dışı üretici” (non-EU manufacturer) kabul edildiklerinden, doğrudan ECHA’ya müracaatları mümkün olmamakta; ancak, ithalatçıları ya da atayacakları AB’de yerleşik tüzel ya da gerçek kişi statüsüne sahip bir “Tek Temsilci” aracılığıyla REACH kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda ihracatçılarımıza Tek Temsilcilik hizmeti vermek amacıyla İstanbul Kimya ve Mamulleri İhracatçı Birliği (İKMİB) ve İstanbul Demir Çelik İhracatçıları Birliği (İDÇİB) tarafından, 22 Haziran 2008 tarihinde Brüksel’de kurulan “Reach Global Service” firması 240 civarında ihracatçımız adına ön kayıt işlemi yapmıştır. Bazı ihracatçılarımızın da AB’deki ithalatçıları veya AB’de yerleşik diğer Tek Temsilci firmalar aracılığıyla ön kayıt işlemi yaptırmış olmalarına karşın, önemli sayıda firmamız REACH kapsamında ön kayıt işlemi yaptırmamıştır.Bu itibarla, REACH Tüzüğü kapsamında ön kayıt yükümlülüğü olduğu halde önkayıt yaptırılmayan faz içi maddelerin AB ülkelerine ithal edilebilmesi için sözkonusu Tüzüğün 21. Maddesi kapsamında kayıt işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Aynı şekilde faz dışı maddelerin de AB ülkelerine ithal edilebilmesi için ihracatçılarımızın Tek Temsilci veya AB’deki ithalatçıları kanalıyla doğrudan kayıt işlemlerinin yaptırılması gerekmektedir. Diğer taraftan, 5 Ocak 2009 tarihi itibariyle, ilk defa AB ülkelerine 1 tondan fazla ithal edilecek faz içi maddelerin, REACH Tüzüğünün 28. Maddesi kapsamında geç ön kayıtlarının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Bu kapsamda yapılacak geç ön kayıt işlemlerinin, maddelerin AB ülkelerine ilk defa ithal edilmesinden itibaren 6 ay içerisinde ve maddenin tonajına ve tehlike değerlendirmesi kriterlerine göre belirlenmiş olan son kayıt tarihinden 12 ay önce yapılması gerekmektedir.Buna göre, son kayıt tarihine bağlı olarak geç ön kayıt işlemlerinin 1 Aralık 2009, 1 Haziran 2012 veya 1 Haziran 2017 tarihinden önce yapılması gerekmektedir. 1.4.9 Serbest Bölgeler ve İlgili Mevzuatı Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muafiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı’ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir. Benzer şekilde, alıcı adına, depolamaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme, tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 133 1.4.10 Yatırım Teşvikleri Yunanistan, Dünya Ticaret Örgütünün yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini kabul etmiş olup, yerli ve yabancı yatırımcılar arasında bir eşitlik esasına dayalı yatırım teşvikleri mevcut bulunmaktadır. Sağlanan teşviklerin parasal miktarı bölgenin kalkınmışlığı ile ters orantılıdır. Bir başka deyişle az kalkınmış bir bölgede yatırım yapıldığında daha çok teşvik alınmaktadır. Beş yıldan daha fazla süre ile faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz sübvansiyonu ve vergi istisnaları sayesinde eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engellemişseler, ilave vergi teşvikleri verilmektedir. 10 milyon doları aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise, 5 milyon doları aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Kurumu (Invest In Greece- www.investingreece.gov.gr) olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet teşvikleri de verilmektedir. Bir yatırımın genişletilmesi veya kurulması için ön şart aranmamakla birlikte bir yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönük olması ve teknoloji transferi gibi hususlar Yunan Hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında verimliliği sağlayamayan firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak değerlendirilmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi aldıktan sonra çalışabilmektedirler. Yabancı yatırımcıları etkileyen ayırımcı veya tercihli ithalat/ihracat politikaları bulunmamakta olup, bu ve benzer hususlar artan bir şekilde AB düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Yunanistan’da yürürlükte olan ve ağırlıklı olarak AB kaynaklarından temin edilen yatırım teşvikleri yatırımcılar için olağanüstü kolaylık ve imkanlar sağlamakta olup, mevcut teşviklerin çok büyük bir oranı hibe şeklinde temin edilen sübvansiyonları içermektedir. Yunanistan, AB ile mutabakat çerçevesinde belirlenmiş olan gelişmişlik düzeylerine göre bölgelere ayrılmıştır. Mevcut alt yapı, kişi başına düşen milli gelir, doğal ve beşeri kaynakların mevcudiyeti gibi somut kriterlere göre ülke belli başlı 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırım teşviklerinde yerli yabancı ayrımı yapılmayıp her türlü yatırımcıya aynı imkanlar sunulmaktadır. Yunanistan Yatırım Kurumu Invest in Greece’in sitesindeki (www.investingreece.gov.gr) ilgili kanun maddelerinin incelenmesinden de görüleceği üzere teşvik konusu yatırımın özellikle istihdam yaratıcı üretime yönelik yatırımlardan oluşması şart koşulmaktadır. Mevcut teşvikler; Nakit sübvansiyonu (Cash Grant): Yatırım projesinin belli bir oranının doğrudan devlet tarafından sübvanse edilmesidir. Leasing Subvansiyonu (Leasing subsidy): İstihdam ve üretime yönelik olarak yeni makine ve ekipman kiralanmasında mevcut projenin belli bir oranının devlet tarafından karşılanmasıdır. Vergi Muafiyeti (Tax exemption): Yatırımın tamamlanmasını takibeden ilk on yıl içerisinde dağıtılmayan kârlardan gelir vergisi muafiyetini kapsamaktadır. Ücret Yardımı: Yatırım sonucunda yaratılan iş imkanlarında istihdam edilen işçilerin iş verene maliyetinin belli bir kısmının devlet tarafından sübvanse edilmesidir. Fast Track Yatırımlar Yunan hükümeti yabancı yatırımı teşvik amacıyla “Lisanslama” sürecini hızlandıran yeni bir düzenlemeyi de 2009 yılı içerisinde yürürlüğe koymuştur. “Fast Track” adı verilen yeni düzenleme, enerji, turizm, endüstri, ileri teknolojiler ve buluşlar yatırım mevzuatında yer alan diğer konuları kapsamaktadır. Bir yatırımın Fast Track kapsamında değerlendirilebilmesi için aşağıdaki ön koşullardan en az birinin gerçekleşmesi gerekir; - Toplam yatırım miktarının 200.000.000- Euro’yu geçmesi Atina Ticaret Müşavirliği 134 - Yatırımın değerinin 75.000.000- Euro’yu geçmesi ve en az 200 yeni istihdam imkanı yaratması - Toplam yatırım miktarına bakılmaksızın, ileri teknolojiler ve buluş projeleri için yıllık en az 1.000.000- Euro yatırım değeri olması Fast Track kapsamına giren yatırımlar Invest in Greece Agency (Yunan Yatırım Kurumu) tarafından one-stop shop düşüncesi ile değerlendirilerek, gerekli lisanslamalar en kısa sürede ve tek elden gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, bir yatırımcı Yunan Yatırım Kurumu’na yapmış olduğu yatırım müracatına 3 ay içerisinde bir sonuç alamaz ise, gerekli lisanslama yapılmış sayılmaktadır. Yatırım Teşvikleri İçin Bölgeler Nakit Sübvansiyonu / Leasing Sübvansiyonu veya Yaratılan İstihdam için Maaş Sübvansiyonu veya Vergi Muafiyeti Yatırım Kategorisi Bölge A Kategori 1 Kategori 2 Atina Ticaret Müşavirliği Bölge B Bölge C 20% 30% 40% 15% 25% 35% 135 1.5 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR Fuar adı Şehir Fuar alanı Uluslararası Selanik Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 11-19 Eylül (her yıl) Infacoma – İnşaat Yapı Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 17-20 Şubat (her yıl) Furnidec – Mobilya Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 8-16 Mayıs (her yıl) Tarihleri Posidonia Denizcilik Fuarı (www.posidonia-events.com) Atina Elliniko Fair Center 7-11 Haziran 2010 (iki yılda bir) Femmina Hazır Giyim Fuarı (www.fashionnews.gr) Atina Mediterranean Exhibition Center 23-25 Ocak – 19-21 Haziran (yılda iki kez) Uluslararası Turizm Fuarı (www.xenia.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 26-29 Kasım (her yıl) Detrop – Uluslararası Gıda ve İçecek Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 11-14 Mart (iki yılda bir) Kosmima – Uluslararası Takı ve Mücevherat Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 9-11 Ekim (her yıl) OLP – Pireus Port Authority 7-11 Ekim (iki yılda bir) Uluslararası Savunma Fuarı (www.defendory.gr) Atina - Pire Boat Show – Uluslararası Denizcilik ve Bot Fuarı (www.athensboatshow.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 16-24 Ekim (her yıl) Food & Beverages – Gıda ve İçecek Fuarı (www.mackbrookshellas.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 11-14 Şubat (Her yıl) Linea Bianca – Tekstil Fuarı (www.linea.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 12-14 Mart 2010 Mostra Rota – Cam ürünleri ve Mobilya Fuarı (www.rota.gr) Atina Expo Athens 15-17 Mayıs 2010 (Her yıl) Linea EVA – İç Giyim Fuarı (www.linea.gr) Atina ESKA Attika Exhibition & Conference Center 7-9 Şubat – 12-13 Eylül (Yılda iki kez) Modern Home Exhibition – Mobilya ve Elektrikli Eşya Fuarı ([email protected]) Atina OLP – Pire Liman İşletmesi 23-31 Ekim (Her yıl) Marmin – Mermer, Maden ve Makina Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Philoxenia Helexpo – Uluslararası Turizm Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Agrotica Helexpo – Tarım Makinaları ve Teçhizatları Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Transport & Logistics – Nakliyat ve Lojistik Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Electronic & Lighting Lounge – Elektrik ve Işıklandırma Fuarı (www.electrotec.gr) Atina Ticaret Müşavirliği Atina International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 17-20 Şubat 2011 (Her yıl) 18-21 Kasım 2010 (Her yıl) 3-7 Şubat (İki yılda bir) 19 – 22 Mayıs (İki yılda bir) 1-4 Ekim 2010 (iki yılda bir) 136 1.6 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR SEV- Yunan İşadamları ve Sanayicileri Federasyonu Ksenofontos 5, 10557 Athens Tel: 0030 210 3237325 , Faks: 0030 210 3222929 E-mail: [email protected] www.sev.org.gr Yunan İhracatı Geliştirme Kurulu- (HEPO) 86, Marinou Antypa Str., GR 163 46 Helioupolis ATHENS / Tel: 0030 210 9982101, 210 99 82 117, 210 99 82 240 Faks. 0030 210 9961927; 9969100 www.hepo.gr Atina Ticaret ve Sanayi Odası 7-9 ACADEMIAS STR. GR 106 71 ATHENS Tel: 0030 210 3604815 ; 3624280 Faks: 0030 3618810; 3645803 Türk Yunan İş Konseyi Voulis 35 Sindagma/Athens Tel: 0030 210 2505202 Faks: 0030 2505253 Selanik Ticaret Odası Tsimiski 29, 54624 Thessaloniki Tel: 0030 231 0370100, 370132 Faks. 0030 231 0370166; 370114 www.ebeth.gr Yunan Pamuk Kurulu-Hellenic Cotton Board 150 Syngrou Ave.17671 Kalıthea ATHENS Tel: 0030 210 9225011 Faks: 0030 210 924 36 76 Yunan Bankalar Birliği-Hellenic Bank Association Massalias Street 10680 Athens Tel: 0030 210 3386500 Faks: 0030 3615324 www.hba.gr Yunan Milli Tütün Kurulu-National Tobacco Board 2 Amerikis 10564 ATHENS Tel: 0030 210 323 47 27, 32223 111-9 Faks: 0030 323 84 68 Yunan Yatırım Merkezi – Yatırım Teşvikleri 3 Mitropoleos Street GR-105 57, Athens Tel: 0030 210 3355714 Faks: 0030 3355740 http://www.elke.gr Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetleri 14-16 Lykourgou Str. 101 66 ATHENS Tel: 0030 210 3289000 Faks: 0030 3222205 www.statistics.gr Yunan Standartar Kurumu (ELOT) 313 Aharnon Street GR-111 45 Athens Tel: 0030 210 2120418, 2120420 Faks: 0030 2283034 E-mail: [email protected] Kamu Gaz Kurumu (D.E.P.A.) 92 Marinou Antipa Street GR-141 21 Herakleio, Athens Tel: 0030 210 2701202; 2701204 Faks: 0030 6749504 E-mail: [email protected] Yunan Enerji Kurumu (PPC) 30 Chalkokondyli Street GR-104 32 Athens Tel: 0030 210 5234604 ; Faks: 0030 5241300 Yunan Hoteller Birliği 24, Stadiou Str. - 105 64 Athens, Tel. : 210 33.10.022-6, Faks: 0030 3225449, 3236962 URL : www.grhotels.gr Pire Ticaret ve Sanayi Odası 1 Loudovikou Street, Odyssou Square GR-185 31 Piraeus Tel: 0030 210 4179480, 4177241 Fax: +30/210/ 427-4084, 417-8680 E-mail: [email protected] Yunan Telekom Kurumu (OTE) OTE Building, 99 Kifissias Avenue GR-151 24 Maroussi, Athens Tel: 0030 210 6115014 Fax: +30/210/ 619-9899 Pire Liman İdaresi 10 Akti Miaouli Street GR-185 38 Piraeus Tel: 0030 210 4550282, 4550283 Fax: +30/210/ 455-0286 Yunan Gemi Sahipleri Birliği 85 Akti Miaouli Street GR-185 38, Pireaus Tel: 0030 210 4291159 up to 65 Fax: +30/210/ 429-0107, 429-1166 Atina Ticari Distribitörler Birliği 15 Voulis Street, GR-105 63 Athens Tel: 0030 210 3232622 ; Faks: 0030 3238378 E-mail: [email protected] or [email protected] Yunan Ticaret ve Sanayi Odaları Merkez Birliği 7 Academias StreetGR-106 71, Athens Tel: 0030 210 363270; 3625630; 338 710456 Faks: 0030 3622320 Atina Ticaret Müşavirliği 137 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER ve FAYDALI BİLGİLER 2.1 Tespitler ve Görüşler Yunanistan pazarı, ithalat kapasitesi, Türkiye’ye coğrafi yakınlığı, ve her şeyden önemlisi, ülkemiz ürünlerinin kalite ve standardı konusunda önyargıya sahip olmayan tüketici yapısıyla ihraç ürünlerimiz için çok önemli ve ilerisi için de umut vaad eden pazarların başında gelmektedir. Ancak bu tespitlerle birlikte pazarın kolay bir pazar olduğunun anlaşılmaması gerekmektedir. Ticaretinin yarısından fazlasını AB üyeleri ile yapmakta olan Yunanistan’da devletin ekonomideki payı % 40’lar seviyesinde bulunmaktadır. Sanayinin bir çok dalındaki oligopol yapı nedeniyle pazara giriş ve tutunmada zorluklar çekilebilmektedir. OECD’nin düzenli olarak yayımladığı “Business Environment” araştırmasına göre Yunanistan özellikle bürokratik işlemlerin fazlalığıyla iş yapma ortamının en zor olduğu ülkelerden biridir. OECD’nin rüşvetle mücadele anlaşmasına taraf olan ülke Transparency International’da 57. sırada yer almıştır. Yunanistan AB üyeleri arasındaki sıralamada 24. durumdadır. Yunanistan’da 800 bin civarında tescilli şirket bulunmaktadır. Bunların yaklaşık 600 bini şahıs şirketleri iken limited şirket statüsündekilerin sayısı 100 bin civarındadır. Yunanistan, özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin % 80’ler gibi bir kısmını ithalat ile karşılayan bir ülke konumundadır. Daha önce de ifade edildiği gibi, Yunan sanayi son yıllarda ciddi anlamlarda sıkıntı yaşayan, birkaç sektör dışında (deniz taşımacılığı, turizm ve bankacılık) dışardan gelen ucuz ve kaliteli ürünlere karşı rekabet edemeyerek kapanma aşamasına gelen, kısaca sıkıntıları üst noktaya ulaşmış bir görünüm sergilemektedir. Yunanistan’ın coğrafi konumu, ekonomik yapısı, sanayileşme stratejisi ve GSMH’nın dağılımı gibi verilerine kabaca bir göz atıldığında, sunduğu ithalat ve pazar imkanları açısından daha değişik bir yapısı olduğu görülecektir. Özellikle Selanik ve Kuzey Yunanistan üzerinden Balkanlara ve Doğu Avrupa’ya giriş için önemli bir geçiş noktası olarak kullanılabilmektedir. Hizmet ağırlıklı ekonomiye sahip ülkede kişi başına gelir 20.000 Euro’dan daha fazladır. Yüksek alım gücü, hayat standardı ve ithalat rakamları ve ülkemize yakınlığı ve daha önce arz edilen hususlar dikkate alındığında Yunanistan, Türk ihracatçısı açısından kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir pazar konumundadır. Sağlıklı bir pazarlama ve tanıtım politikası uygulandığı müddetçe, Yunanlı ithalatçının Türkiye’ye olan ilgisi önümüzdeki yıllarda artarak devam edecektir. Nitekim ihracat rakamlarımız bu gelişmeyi teyid eder nitelikte olup, Yunanistan’a yapılan ihracatımız global kriz nedeniyle 2008 hariç olmak üzere Türkiye’nin genel ortalama ihracat artışının üzerinde seyretmektedir. İhracatçımızın Yunanlı ortağı ile ilişkilerinde dikkat etmesi gereken hususların başında özellikle ödeme ve teslim koşulları gelmektedir. Oldukça klasik bir tavsiye olarak, ihracatçımızın öncelikle akreditif ile çalışması tavsiye edilmektedir. Ancak, Yunanlı işadamlarının büyük bir çoğunluğu akreditifi kabul etmeyerek, vadeli ödeme talep etmekte ve çek ya da senet usulü çalışmayı teklif etmektedir. Firmalarımızın, Yunanlı firmanın güvenilirliği konusunda sağlıklı fikir sahibi olmadan çek ve senet ile çalışmaktan kaçınmalarında yarar görülmektedir. Ancak, altı çizilmesi gereken bir husus; mevcut Yunan yasalarına göre çek Türkiye ile kıyaslandığında daha sağlam bir ödeme aracı niteliğindedir. Çek hamili, çeki bankaya ibraz ettiğinde, çekin karşılıksız çıkması durumunda banka tarafında çekin arkasına bir şerh düşülmekte bu şerhe dayanarak Yunanistan’da doğrudan çeki düzenleyen firma hakkında icra takibine gidilmektedir. Ayrıca, Merkez Bankasınca söz kosu firma kara listeye alınarak hesapları bloke edilmekte, mahkemeye gidilmesi halinde ise, çek düzenleyen hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır. Çünkü bir ihtilaf durumunda çek ve senetin herhangi bir yaptırım gücü bulunmamakta, tahsilatta çok ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 138 Akreditif kabul edilmemesi halinde banka garantisi talep edilmesinde fazlasıyla yarar gözükmektedir. Ayrıca, belli bir güven telkin etmeyen ya da güvenilirliği konusunda sağlıklı bilgi olmaksızın büyük meblağlarda bağlantılara girilmemesinde fayda mülahaza edilmektedir. Müşavirliğimize her ay ortalama 10 adet firmamız başvuruda bulunarak ithalatçı firma ile yaşanan tahsilat problemini aktararak yardım talep etmektedir. Ancak ödemelerin geç yapılması kronik bir problem olmaya devam etmektedir. Ekonomik krizin de etkisiyle 2008 yılında karşılıksız çek sayısında bir önceki yıla göre % 50 artış olmuştur. 2008 yılındaki toplam 120,000 karşılıksız çekin değeri 1.5 Milyar €’ya yaklaşmış, bu rakam 2009 sonunda 2 Milyar Euroyu aşmıştır. Yunanlı ithalatçılar genelde FOB teslimat isterler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın Türkiye’de fabrikada yapılmasını isteyebilmekte ve taşıma ve sigortayı kendileri üstlenmektedirler. Genelde peşin ödeme veya akreditifli olarak başlayan ticari ilişkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya açık hesaba dönüşmekte ve zaman zaman ödenmeme şikayetleri ile karşılaşılabilmektedir. İthalatçılar Yunanistan’da akreditif işlemlerinin çok masraflı olduğundan şikayet etmektedirler. Sevk evraklarının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eşdeğer nakit miktarın bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunanlı firmalar genellikle vesaik mukabili ödeme şeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır. İhracat imkanı olan Türk ürünlerinin çevreye duyarlı AB’nin standart ve tüketici güvenliğini sağlayan CE işaretine sahip ürünlerden (Bu ürünlerin bir listesi Dış Ticaret Müsteşarlığımızın Web Sayfası www.dtm.gov.tr adresinden temin edilebilir.) olması halinde herhangi bir engelle karşılaşmadan ihraç edilmektedir. Diğer önemli bir husus ise, ihracatçı firmalarımızın öncelikle ithalatçı firma ile telefon, faks ya da diğer iletişim araçları ile temasa geçtikten sonra ilgili Yunan firmaları ile yüz yüze görüşmek için numune malı bizzat yanına alıp doğrudan Yunanistan’a seyahat düzenleyerek görüşmelerinde büyük fayda mülahaza edilmektedir. Yunanistan’a ziyaret düzenleyen firmalarımıza Yunanlı partnerlerinden randevu alınmasında Müşavirliğimizce yardımcı olunmaktadır. Tekstil standartı ve kalite sorunu olmayan iplik, döşemelik kumaş, perdelik kumaş, havlu, bornoz, ev tekstili, çarşaf, konfeksiyon-hazır giyimin Yunanistan’da pazar imkanı yüksektir. Ancak düşük kaliteli ve dar gelirlilere veya taşraya hitap eden ve maalesef yoğun olarak Yunanistan’a giren bazı ürünler; Türk malı imajını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle belirli markalara düşük fiyatla fason üretim Türk firmaları için bir çıkış yolu olarak sunulsa da katma değerin yoğunlukla Yunan firmalarında kalmasına neden olmaktadır. Ünlü Türk markalarının Yunan piyasasına kendi adlarıyla girmede yapacakları çalışma ve gayret bu olumsuz durumu bertaraf edebileceği gibi bu pazar konusunda tereddüt içinde olan diğer Türk markalarının da kendi adlarıyla pazarda yer alması için çalışmalarına cesaret verecektir. İklim şartları ve deniz turizmi, bu ülkeye ihracatta hazır giyim ürünlerinin potansiyel alıcılarınıda belirlemektedir. Bu nedenle, rahat spor giyim, iç çamaşırı, mayo ve bikini türü giysilere talep fazladır. Yunanistan’da gelir düzeyinin yüksek olması ve yine gelir düzeyi yüksek turistlerin buraya rağbet ettiği göz önüne alındığında kaliteli ve belirli bir çizgiyi taşıyan ürünlere de pazar olduğu ortaya çıkmaktadır. Hediyelik eşyaya olan talep çok yaygındır. Ülke geleneklerinin, milli ve dini günlerin turizm sezonunun ve sektörlerinin iyi bir şekilde etüd edilmesi gerekmektedir. Ülkede genelde sıcak ve kurak bir Akdeniz ikliminin sürmesi ve halkın alım gücünün yeterli olması nedeniyle, yaşanılan ve çalışılan mekanlar yerli üretimi çok sınırlı olan ve büyük çoğunluğu ithal klimalarla soğutulmaktadır. Ticari tip soğutucular ise yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sektörde talep, tanınmış markalara yönelmektedir. Sabırlı ve israrlı Türk ürünlerinin pazarda yer edinmesi mümkün görülmektedir. Makine ve ekipmanda yerli üretim sınırlı olup büyük oranda İtalya ve Almanya menşeli makineler pazarda alıcı bulmaktadır. Ayrıca küçük bir pazar olması ve üretimin pahalı olması nedeniyle az sayıdaki gıda ve tekstil işletmeleri dışında firmalar aile işletmeleri şeklinde kendini göstermektedir. Ancak, son yıllarda AB bütünleşmesinin getirdiği değişim ile çok şubeli yabancı sermayeli mağazalar özellikle gıda, temel ihtiyaç ve elektronik sektöründe etkili olmaya başlamışlardır. Atina Ticaret Müşavirliği 139 Yunanistan’da pazara giriş stratejisinin doğru tespit edilmesi büyük önem taşımaktadır. Sık sık vurgulandığı gibi pazarın kendi yapısal özellikleri farklılıklar arz etmektedir. Kamu sektörünce açılan ihalelerde fiyat en önemli parametre olmakla birlilte bazı durumlarda Yunanlı bir partnerle hareket etmek daha kolaylaştırıcı olabilmektedir. Ürün satmak isteyen şirketlerin dağıtım kanalları konusunda tecrübeli ve başarısını ispatlamış acenta veya distribütör ile çalışması ( ithalatın % 80’inin bu aracılar tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir) Yunanistan pazarında avantaj sağlayabilmektedir. Satış sonrası destek pazarda tutunmanın en önemli şartlarından bir tanesidir. Savunma sanayi, yenilenebilir enerji, enformasyon teknolojileri, sağlık ekipmanları, turizm pazardaki boşluklar olarak karşımıza çıkmaktadır. İhracatçılarımızın herhangi bir bağlantı veya anlaşma öncesinde muhatabı ile ilgili detaylı bilgi toplamasında büyük yarar bulunmaktadır. Yunanistan’da şirketlerin mali durumu ve ticari sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmakta olup talep edilen bilginin çeşidine göre belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermektedirler. Yunanlı şirketlerle herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaşması durumunda ulusal mevzuatla birlikte AB’nin ilgili direktifleri geçerlidir. Konuya ilişkin olarak “ http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31986L0653:EN:HTML” bağlantısından detaylı bilgi temin etmek mümkündür. Yunanistan pazarında reklam büyük önem taşımaktadır. Ciddi bir TV izleme alışkanlığı bulunmakta olup karar vericilerin bu hususu göz önünde bulundurması gerekmektedir. 2.2 İş Görüşmesi Yaparken (2) Yunanistan’daki iş alışkanlıkları ve iş yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bunda büyük etkisi bulunmaktadır. Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül’ün ilk yarısında düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarına kadar iş hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan'da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile zaman zaman çok zor olabilmektedir. Bu dönemde yazışmalara cevap alınamaması da normal olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca paskalya (Nisan) dönemi de benzer özellikler göstermektedir. Görüşme programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak bazı durumlarda çok kısa zamanlar içerisinde de randevu ayarlanması mümkün olabilmektedir. Toplantının 1 gün öncesinden tekrar hatırlatılmasında fayda bulunmaktadır. Toplantı saatlerinin öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. İş ilişkilerinin başlaması için Yunan tarafının karşısındakini kişisel olarak tanıma gayreti içinde olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. Başarılı bir ilişkinin kurulabilmesi için tarafların samimi olması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerde Yunan tarafının en fazla önem verdiği konu karşılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan’da tıpkı Türkiye’de olduğu gibi yaşa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir. İş ilişkileri zaman zaman yavaş ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve karşı tarafı rahatsız edecek şekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir. Yunanlılar iş görüşmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmaktan çok hoşlanmaktadırlar. Karar verme süreci şirketin en üst düzeyinde gerçekleşmektedir. Karar verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir şeyi zorla kabul ettirmeye çalışmak, görüşmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir. (2) İGEME’nin Yunanistan Ülke Raporundan derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 140 Yunanistan’da işadamlarının büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmektedir. Ancak görüşme esnasında yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüşme veya haberleşme için sunulacak materyallerin hem İngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletişimi kolaylaştıracak hem de Yunan tarafında bir sempati yaratacaktır. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır. Yunanlılar şahsi ilişkilere önem vermektedirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olarak kabul görmektedir. İş görüşmeleri genellikle bir içecek eşliğinde ve sosyal konularla ilgili sohbet ile başlamaktadır. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle İngilizce konuşulmaktadır. Yunanlılar telefon veya yazışma yerine kişileri daha yakından tanımak için yüz yüze görüşmeleri tercih etmektedir. İlişkilerin geliştirilmesi ise zaman almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaşlık Yunanistan’da önemlidir. Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karşılanmaktadır. Ancak Yunanistan'da ilk defa iş yapan bir işadamının toplantıya geç kalmasının hoşgörülmesini beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuşmasına izin verilmektedir. Bu arada sunuşlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. Görüşmeleri yürüten liderden de görüşleri tekrar istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kişilere saygı göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir. Toplantıların çok önceden dikkatli bir şekilde planlanması ve değişikliklere de hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koşulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlılar kendini beğenmiş, soğuk ve ciddi kişilerden hoşlanmamaktadır ancak ilişki belirli bir seviyeye ulaşmadan da resmi olmayan bir tutum sergilenmesi karşı tarafça hoş karşılanmayabilmektedir. Yunanlılar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı gurur duymaktadırlar. Yunan edebiyatında şiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır. Yunan Ortodoks kilisesi ülkenin ulusal dini olup, nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarafından takip edilmektedir. Din, Yunanistan'da yaşam biçiminin içine girmiştir. Tatillerin ve festivallerin büyük bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluşmaktadır. Paskalya yortusu en büyük dini tatil zamanıdır. Bu tatile Noel ve yılbaşından daha fazla önem verilmektedir. Kilise politika, vatandaşlık ve devlet işlerinde önemli bir rol oynamaktadır. 2.3 Faydalı Bilgiler 2.3.1 Hava Durumu Yunanistan’da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır. İlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir. Başkent Atina’da hava sıcaklığı kış mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına düşerken yazın gün içinde sıcaklık 40o‘lere çıkmaktadır. Genelde yağmur şeklindeki yağışlar Kasım-Şubat arasında yoğunlaşmıştır. Atina’nın güneyine nadiren kar yağmaktadır. 2.3.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri Yunanistan’da hafta içinde devlet daireleri yazın 07:30-14:30 kışın ise 08:00-15:00 saatleri arasında çalışmakta, cumartesi ve pazar günleri mesai yapılmamaktadır. Özel şirketlerde mesai saatleri 09:00-17:00 arasındadır. Pazar günleri ise büyük marketler de dahil olmak üzere tüm özel kuruluşlar tatil yapmaktadır. Yunanistan ve Türkiye aynı saat dilimleri içinde yer almaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 141 Hafta içinde küçük ve orta boy işletmeler Salı, perşembe ve cuma günleri 17:30 – 20:30 dahil olmak üzere 08:30-15:00 arasında çalışmaktadır. Bankalar 08:00-14:00 saatleri arasında mesai yapmaktadır. Büyük bankaların bazı şubeleri akşamüstü ve cumartesi sabahları da hizmet vermektedir. Yunanistan’da özellikle temmuzun ikinci yarısı ile eylül ortası genelde izin kullanılan dönemler olarak görülmektedir. Ülkede iş yapmanın bu dönemde zor olması nedeniyle iş gezilerinin hatta çok gerekli olmayan yazışmaların bu dönemde yapılması önerilmemektedir. İş hayatının normale dönmesi Eylül ayında Selanik’te düzenlenen uluslararası fuarın ardından olmaktadır. Ayrıca 20 Aralık - 6 Ocak arasında da benzer bir dönem yaşanmakta iş hayatında kesintiler olabilmektedir. Öte yandan tatil yapmayı seven Yunan halkı aşağıdaki resmi tatil günlerini hafta sonları ile birleştirebilmekte ve sene içinde bir kaç kez birer haftalık dönemlerde izin yapabilmektedir. Ülkenin Resmi Tatil Günleri-2010 1 Ocak 6 Ocak 15 Şubat 25 Mart 2-5 Nisan 1 Mayıs 24 Mayıs 15 Ağustos 28 Ekim 24-25 Aralık 26 Aralık 31 Aralık - Yeni yıl Tatili - Epiphany – Ortodoks Yılbaşı Tatili - Kathara Deftera (Her yıl değişmektedir) - Bağımsızlık Günü - Paskalya (Her yıl değişmektedir) - İşçi Bayramı - Dini Paskalyanın 50. Günü (Her yıl değişmektedir) - Assumption Günü (Meryem Ana’nın Ölüm Günü) - Ohi (Hayır) Günü - Noel arifesi ve Noel - Noel’in İkinci Günü - Yeni Yıl Arifesi – Yarım Gün 2.3.3 Vize ve Seyahat Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesinin önündeki en büyük engellerden vize uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Gerek yeşil gerekse lacivert pasaportlar için vize alınması zorunludur. İşadamlarının Yunanistan’dan bir davet mektubu alarak vize başvurusu yapması formaliteleri kolaylık sağlamaktadır. Güzergah 1. Sefer 2. Sefer 3. Sefer Havayolu : THY, Olympic Havayolları ve İstanbul-Atina 08:05 17:00 21.35 Aegean tarafından İstanbul-Atina arasında THY yapılan düzenli seferler ülkeye ulaşmanın Atina-İstanbul 07:45 10:30 19:25 en hızlı yoludur. THY’nin 3 ve Olympic Atina-İstanbul 08:30 19:30 Havayollarının 2 ve Aegean`ın 1 olmak Olympic İstanbul-Atina 10:35 21:20 üzere her gün karşıklı seferler İstanbul-Atina 16:00 bulunmaktadır. Yandaki tabloda ilan edil- Aegean miş en son tarife cetvelinden temin edilen Airlines Atina-İstanbul 14:00 bilgiler gösterilmektedir. Uçuş saatleri yaz / kış saati uygulamasına göre değişiklikler göstermektedir. Ayrıca 2009 yılında İzmir – Atina seferleri düzenlenmeye başlamıştır. Halen sefer yapmakta olan Pegarus Airlines-İzair ile Sunexpress Airlines’ın hafta içi seferleri aşağıdaki gibidir: Pegasus – İzair: İzmir – Atina: Pazartesi – Çarşamba – Cuma: 11:35 Atina-İzmir-Ankara: Pazartesi – Çarşamba – Cuma: 13:05 Sunexpress: İzmir – Atina: Cuma: 14:00 ; Pazar: 21:15 Atina – İzmir: Cuma: 15:30; Pazar: 22:45 Eleftherios Venizelos (Atina) havalimanından şehir merkezine düzenli otobüs ve metro seferleri bulunmaktadır. Trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişmekle birlikte normal şartlarda yaklaşık 45 dakikada taksi ile 30 € civarında bir ödeme ile şehir merkezine ulaşılabilmektedir. Yunanistan’da 16 adet havalimanı mevcuttur. Ancak bunlardan sadece Atina, Selanik, Girit, Rodos ve Korfu’ya tarifeli seferler yapılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 142 Karayolu : Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURİNG kurumu ile temasa geçilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da her marka ve model otomobil tamiri yapılmaktadır. Ancak işçilik maliyeti daha yüksek, servis kalitesi ise diğer gelişmiş ülkelerle mukayese edildiğinde düşüktür. İstanbul-Atina güzergahında ihtiyaçları karşılayacak sıklıkta benzin istasyonu ve yerleşim birimi bulunmakla birlikte çalışma saatleri dikkate alınarak ihtiyaçların ertelenmeden ilk istasyonlardan birinde karşılanmasında fayda bulunmaktadır. Otoyol geçişleri nakit ve Euro olarak ödendiğinden ülkeye girişte bir miktar bozuk para bulundurulmalıdır. Konaklama ihtiyacı için yol kenarlarında veya araba içinde gecelemek yoluna gidilmemeli; yerleşim yerlerindeki konaklama tesisleri tercih edilmelidir. Herhangi bir kazanın vuku bulması durumunda trafik polisleri beklenmeli ve kaza raporunun yerinde hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca kazanın ölüm veya yaralamaya sebebiyet vermesi durumunda en yakın Başkonsolosluğun bildirilmesi gerekmektedir. Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe (km) Atina-Korintos Atina-İskeçe 86 Atina-Naflio 146 Atina-Gümülcine Atina-Tripoli 186 Atina- Dedeağaç Atina-Lamia 215 Atina-Kavala Atina-Patra 215 Selanik-Larissa Atina-Kalamata 279 Selanik-Kavala Atina-Volos 324 Selanik - Kipi Atina-Trikala 331 Kavala-İskeçe Atina-Larissa 362 Gümülcine-Dedeağaç Atina-Igoumenitsa 480 Dedeağaç-Kipi Atina-Selanik 515 Lamia-Larissa Atina-Drama 668 Igoumenitsa – Larissa 736 792 857 680 186 173 368 56 65 45 146 303 Selanik üzerinden seyahat eden vatandaşların çoğu, Selanik Başkonsolosluğu ile aynı bahçede bulunan ve saat 10:00 – 17:00 arasında açık bulunan Atatürk Evi Müzesi’ni (doğduğu ev) ziyaret etmektedirler. İki ülke arasında çalışan otobüs firmaları (her gün dönüşümlü olarak Varan, Ulusoy,Metro ve Derya firmaları çalışmaktadır) Dedeağaç, Kavala Gümilcine, İskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergahını kullanmaktadır. İstanbul – Atina arası yolculuk Güzergah Kalkış Varış yaklaşık 18 saat sürmektedir. Gidiş dönüş otobüs ücreti kişi Atina-Selanik 06:50 11:52 başı 80 Euro civarındadır. Atina-Selanik 9:21 15:02 Atina içinde metro, tram, trolley ve otobüs şebekesi yaygın Atina-Selanik 13:21 18:31 olup ucuzdur. Biletler 1 Euro olup Kiosklarda ve metro Atina-Selanik 20:39 01:48 istasyonlarında temin edilebilir. 7 gün geçerli olan bir bilet Atina-Selanik 22:55 05:36 türü 10 Euro’ya satılmakta olup havaalanı hariç tüm Atina-Dedeağaç 06:50 17:16 hatlarda sınırsız kullanıma açıktır. Ulaşımda 3 hat ve 30’a Atina-Dedeağaç 20:39 06:53 yakın istasyon bulunmaktadır. Atina-Dedeağaç 22:55 13:15 08:04 Atina’da taksimetre 1.20 Euro ile açılmaktadır. Şehir içinde Selanik-İstanbul 19:38 09:20 km başına 0.34 Euro; dışında ise 0.64 Euro eklenmektedir. İstanbul-Selanik 21:00 Dedeağaç-Atina 06:42 16:42 Demiryolu : Yunanistan’da demiryolları diğer AB üyesi Dedeağaç-Atina 15:22 05:46 ülkelere nazaran daha az gelişmiş durumdadır. Ancak Dedeağaç-Atina 20:32 06:46 başlıca şehirler arasında seferler düzenlenmektedir. Atina- Selanik-Atina 01:41 06:46 Selanik arasında günün çeşitli saatlerinde tren seferleri Selanik-Atina 07:13 11:40 bulunmakta olup, bilet fiyatları sınıf ve seyahat süresine Selanik-Atina 10:13 15:21 bağlı olarak 20 € ile 75 € arasında değişmektedir. Atina – Selanik-Atina 16:33 22:46 Selanik arasındaki en hızlı trenle bu yolculuk yaklaşık 5 Selanik-Atina 23:33 06:12 saat içinde katedilebilmektedir. Selanik – Sirkeci arasında karşılıklı tren seferleri yapılmaktadır. Selanik’ten akşam 20:00’da kalkan tren yaklaşık 16 saatlik bir yolculuktan sonra öğlen saatlerinde İstanbul’a varmaktadır. (www.tcdd.gov.tr) Atina Ticaret Müşavirliği 143 İstanbul’a günde iki sefer düzenlenmektedir; bunlardan ilki sabah 07:18’de kalkıp, akşam 21:30’da Sirkeci’ye varmaktadır, ücreti ise A sınıfı 35 Euro, B sınıfı 23,20 Euro’dur. İkinci sefer akşam 19:55’de kalkıp sabah 07:45’de Sirkeci’ye varmaktadır, çift kişilik kamarada yatak fiyatı 48,20 Euro, tek kişilik kamara ise 85 Euro’dur. Her iki sefer de Intercity trenleriyle yapılmaktadır. Denizyolu: Atina’dan hemen her gün hava ve deniz şartlarının elvermesi kaydıyla düzenli olarak feribot seferleri yapılmaktadır. Yaz aylarında karşılıklı sefer sayıları artmaktadır. Türkiye’ye ferbotla ulaşmak için Atina-Sakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-Midilli-Ayvalık, AtinaSamos-Kuşadası, Atina-Rodos-Marmaris başlıca 5 seçenektir. En çok tercih edilen Atina-Sakız-Çeşme güzergahında feribotlar saat 17:00-18:00 civarında Pire limanından hareket etmekte, sabah saat 04:00 sularında Sakız adasına ulaşmaktadır. Sakız’dan sabah 08:00 civarında ise hareket eden bir başka feribotla yaklaşık 1 saat süren bir seyahatle Çeşme’ye varılmaktadır. Bu seyahatin maliyeti otomobil hariç Atina ile Başlıca Limanlar ortalama 50 €’dur. Arasındaki Mesafe (Deniz Mili) Atina-Rodos-Marmaris Türk tekneleriyle geçiş (Marmaris Tel.0252.412 22 90) Atina-Mikonos 94 Atina-Kos (İstanköy) - BODRUM (Bodrum Tel.3161087) 250 Atina-Midilli (Lesvos)-Ayvalık (Ayvalık Tel:3122740) Midilli – Atina-Rodos Ayvalık Araba geçiş ücreti 70 Euro ve kişi başı geçiş ücreti gidiş- Atina-Midilli 188 dönüş 50-70 euro olup Midilli-Atina feribot ücretleri ise tek yön 32 Atina- Girit 175 Euro’dan başlamakta ve 11 saat sürmektedir. Hızlı deniz otobüsü Atina-Sakız 153 ise 5 saatte atinaya ulaşmakta ve 53 Euro gibi bir ücret almaktadır. 200 Feribot saatleri Pazartesi 08.00,Salı 08.00 ve 20.00, Perşembe Atina-İstanköy 174 08.00 ve Cumartesi 08.00 ve 20.00 olup, Çarşamba, Cuma ve Atina-Samos Pazar günleri feribot bulunmamaktadır. Atina – Santorini 130 2.3.4 Başlıca Gazete ve Dergiler Ülkede başlıca gazeteler : Ta Nea, Kathimerini, To Vima, Eleftherotipia, Ethnos ve Elefthreos Tipos’dur. Kathimerini gazetesinin ingilizce baskısı bulunmaktadır. Başlıca televizyon kanalları Mega Channel, Antenna, Alpha, Skai tv, Alter, Star ve devlet kanalları ET1, Net ve ET3’dür. SABAH BASKISI Kathimerini To Vima Imerisia AKŞAM BASKISI Ta Nea Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Apoyevmatini HAFTALIK BASKI O Kosmos Tu Ependitii PAZAR GAZETELERİ Kathimerini To Vima Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Tiraj 56,978 44,784 12,020 Açıklama Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı PASOK Yanlısı Web Sayfası www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.imerisia.gr 63,430 52,944 46,593 38,183 14,923 Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.tanea.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr www.apogevmatini.gr 96,598 Tarafsız www.kte.gr 191,138 201,086 166,195 144,783 105,379 Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr Kaynak : Atina Gazete Sahipleri Derneği Atina Ticaret Müşavirliği 144 İş Dünyası Dergi ve Gazeteleri 4 Wheels (Aylık otomotiv dergisi) Technical Press Yayınları 80 Ioannou Metaxa Street GR-19400, Koropi Tel: +30/210/ 979-2608, 979-2500 Fax: +30/210/ 979-2555, 979-2528 E-mail: [email protected] Amyntika Themata (Defense Matters) 290, Kifissias Ave. & 2, N. Paritsi Street GR-154 51, N. Psychiko Tel: +30/210/ 672-9960, Fax: +30/210/ 674-6132 E-mail: [email protected] Business and Tourism Naftemporiki Gazetesi Yayınları 205 Lenorman Street GR-104 42, Athens Tel: +30/210/ 519-8000 Fax: +30/210/ 513-9905 E-mail: [email protected] Business Partners Yayıncı: American-Hellenic Chamber of Commerce Mr. Raymond Matera, Editor 34 Panepistimiou Street GR-106 79 Athens Tel: +30/210/ 363-7787 Fax: +30/210/ 360-6510 E-mail: [email protected] Economic and Industrial Review (Aylık finans ve ticaret dergisi) Ms. Alexandra Vovolini – Laskaridi, Editor 6-8 Vlahava Street GR-105 51, Athens Tel: +30/210/ 331-4714 Fax: +30/210/ 325-2283 E-mail: [email protected] ELNAVI Monthly Shipping Review (Aylık denizcilik dergisi) YayıncıMillennium Elnavi Ltd. Mr. Elias Kalapotharakos, Publisher 19 Aristidou Street GR-185 31, Piraeus Tel: +30/210/ 452-2100 Fax: +30/210/ 428-2467 E-mail: [email protected] Ependytis (Haftalık finans gazetesi) Yayıncı: Bestend Publications S.A. Mr. Nikos Felekis, Director/Publisher 174 Syngrou Avenue GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30/210/ 372-1100 Fax: +30/210/ 372-1110 E-mail: [email protected] Express (Günlük finans gazetesi) Yayıncı:Kalofolia Group of Companies Mr. Aristides Zevgitis, Chief Editor 39 Halandriou Street GR-151 25 Maroussi, Athens Tel: +30/210/ 617-2700 Fax: +30/210/ 619-9421-2 E-mail: [email protected] Money and Tourism (Aylık dergi) Yayıncı: Kappa Sigma Delta S.A. Mr. Konstantinos Deriziotis, President & Publisher 8 Sitias & Messologiou Streets GR-144 51 Metamorfosi, Athens Tel: +30/210/ 211-7676 Fax: +30/210/ 211-7677 E-mail: [email protected] and [email protected] Atina Ticaret Müşavirliği Kerdos (Günlük finans gazetesi) Mr. Dimitris Evangelodimos, General Director 44 Vas. Georgiou & Kalvou Streets GR-152 33 Halandri, Athens Tel: +30/210/ 674-7881 up to 9 Fax: +30/210/ 674-7893 E-mail: [email protected] Energy (Aylık dergi) Yayıncı: Periodical Press S.A. Mrs. Katerina Anemodoura, General Manager 224 Syngrou Avenue GR-176 72 Kallithea, Athens, Tel: +30/210/956-7161 up to 2 Fax: +30/210/957-9009 E-mail: [email protected] Ergotaxiaka Themata (Aylık inşaat dergisi) Yayıncı: Technoekdotiki S.A. Mrs. Anastasia Papadopoulou, Editor 3 Pentelis Avenue & Pileos Streets GR-152 35, Vrilissia Tel: +30/210/ 680-0470 Fax: +30/210/ 680-0476 E-mail: [email protected] Kefaleo (Aylık finans ve iş dergisi) Yayıncı: Attika Publishing Mr. Theocharis Fillipopoulos, President & Publisher 40 Kifissias Street GR-151 25 Amaroussion, Athens Tel: +30/210/ 619-9080 Fax: +30/210/ 610-7741 E-mail: [email protected] Trofima kai Pota (Food and Beverages) (Aylık dergi) Triaina Publishing Mr. Kyriakos Korovilas, Managing Director 110 Syngrou Avenue GR-117 41, Athens Tel. +30/210/ 924-0748 Fax: +30/210/ 921-9891, 924-2650 E-mail: [email protected] 145 2.3.5 Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000 Euro’yu aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. 2.3.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları(3) Avukat / Büro (3) Şehir Adres/Telefon Mail / Fax Tel/Fax. 0030 210 6983693 Cep. 0030 6947366810, 0030 6977 142043 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Tel. 0030210 3629268, 3629664 Cep. 0030 972 252100 TE: 210 6441810 FAX: 0030 210 6459367 MOBILE: 0030 6947277970 EMAIL: [email protected] Web: www.triklain.com Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211 E-Mail; [email protected] WEB:www.avramopoulos.com Vasilis GİKAS Nikos MOUROUTSOS Atina İRİNİ D. NOTİ Atina MR. ANGELOS C. TETOROS Atina VASSILIS D. AVRAMOPOULOS AVRAMOPOULOS/PARTNERS LAW FIRM (Hukuk Bürosu) Atina Egli TANAŞOĞLU Atina Tanasis ÇAVUŞOĞLU Atina Evgenia SOFIANOU Atina Evangelos PapageorgiouEURO-CONSULTANTS Atina Constantine G. Hadjiyannakis Vassilios G. Antonopoulos Selanik Yiannis Karamayionis Selanik Pantelis Dedes Selanik ANTONIS KARGOPOULOS Selanik DESPINA I. KASAPIDU Selanik ADEM BEKİROĞLU Gümülcine Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518 Fax: (210) 52 34 518 Tel: 0030(210) 72 58 546 Fax: (210) 72 58 548 TEL.0030 210 322 32 21, 322 93 81 FAKS. 325 24 52; [email protected] www.evpapage.gr/ e-mail Tel : + 30 2310 263665, 273484, 239 104, 231 837, 226 285 Faks : + 30 2310 222405, 273 987, 273 304 Tel : 0030 2310 237 650 (Mobil) 0944 383 378 Tel : 0030 2310 540 613 e-mail : [email protected] TEL.0030 2310 533599 CEP.+30 694 44 63 060 FAX.0030 2310 533299 E=MAIL; [email protected] Tel. 0030 2310 537441 Fax: 0030 2310 537441 e-mail: [email protected] Tel: 0030-25310 26261 HASAN İMAMOĞLU Gümülcine Tel:0030-25310 22157 HASAN KAŞIKÇIOĞLU Gümülcine Tel:0030-25310 27098 Association of Law in Athens: Atina http://www.dsa.gr Association of Law in Volos: Volos http://www.dsvol.gr Association of Law in Piraeus: Atina-Pire http://www.dspeir.gr Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762 Not Yargıtay Avukatı İngilizce TürkçeYunanca Türkçe Türkçe İngilizce İngilizce İngilizce İngilizce Türkçe İngilizce Avukatlar listesi bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 146 2.3.7 Tercümanlar (4) İsim Bayan A.Elizabet KOVI Atina Adres/Telefon Mail / Fax Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197 Bayan Fatma Hoca Atina Cep: 0030 6937338301 e-mail: [email protected] Bayan Sula Vakadima Atina Cep: 0030.698.1924797 Bay Aleks Uzunoğlu Atina Cep: 0030.694.6724392 Bay Cemil Ziyaoğlu Atina Cep: 0030. 693 9697066 Bayan Sevilay Karaibrahim Atina Cep: 0030.6908795264 Bay Tanju Yakup Atina Cep. 0030.694.4188913 Bay Turan Kücük Atina Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740 Bay Kenan Ismail Atina Cep: 0030.693.6204640 Bay Mumin Hasanoglu Atina Cep.0030.694.7009992 Bay İrfan Padarlı Bayan Ekaterini Lemopoulou Bayan Hristina Peripatopoulos Bay Diamantis GALANOPOULOS Bayan Müge Konuralp-Mimar Bayan Katerina PSOMA Bayan Eva PAPADİAMANTOPU. Bay Taki KARACA Bayan Evi SKOTİNİYADİS Bayan Evi TSİGARİDA Bay Murat Müminoğlu Bayan Sofia HIRBAKI Bayan Suzanna KAÇAUNİ Bayan Anita AS Bayan Nadya AĞACANYAN Bayan Evantia KARAYANNİ Bayan Çağla MENDERES Bayan Sofia KOSTİDİ Bayan Despina AYVATOĞLU Bayan Eva KARABA Bay Aris GALANOPOULOS Bayan Vivi Vatka Bayan Heves Küçük Bay Erman Dülger Bay Murat Sabrioğlu Bayan Pınar Koca Molla Bayan Angela Fotopoulou Bayan Eleni Leventi Bayan Sevim Kiryakidi Bayan Georgia Dimaki (4) Şehir Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Cep. 0030.694.7168176 Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011 Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812 Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430 Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403 Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054 Tel: 0030-210. 9818454 Tel: 0030.10. 9842554 Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108 Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104 Cep: 0030.694.8252591 Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160 Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469 Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144 Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279 Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96 Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714 Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304 Tel Ev .0030.210.9810347 İş: 9317690 Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829 Cep: 0030.694.4771454 Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026 Tel:0030.693.6438038 Tel:0030.693.4089230 Tel:0030.694.5579199 Tel:0030.694.5630925 Tel:0030.697.3357926 Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167 Tel: 0030. 2310. 906618 Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550 Tercümanlar listesi bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 147 2.3.8 Adresler ve Haberleşme Telefon : Yunanistan’ın uluslarası telefon kodu + 30’dur. Şehirler için alan kodu uygulaması mevcut olup, başkent Atina için “210”, Selanik için “ 2310 ”, Gümülcine için “25310”, Rodos için “22410”’dür. Mobil telefon kullanımı son derece yaygın olup, ülkede başlıca GSM şebekeleri Cosmote, Vodafone ve Wind’dir. Her üç şebeke roaming seçeneğinin aktif olması kaydıyla Yunanistan’da kullanılabilmektedir. Fax : Büyük postahaneler ve otellerde fax kullanılabilmektedir. Posta : Postaneler hafta içinde mesai saatleri dahilinde kullanılmaktadır. Türkiye ve Yunanistan arasında her gün yapılan üç uçuş sayesinde posta akışı gayet hızlı ve sağlıklı olarak çalışmaktadır. Ayrıca UPS ve DHL gibi özel kargo şirketleri ile de çalışmak mümkündür. Yunanistan Atina Büyükelçiliği Adres Vasileos Georgiou B No:8 10674 Athens Telefon ve Fax Web ve E-Posta +30.210.7263000 [email protected] +30.210.7222196 www.musavirlikler.gov.tr [email protected] Atina Ticaret Müşavirliği 26, Rigillis Str, 10674 - Atina Atina Pire Başkonsolosluğu 22, Vas. Pavlou Str. +30.210.6714828 15452 P. Psihiko – Atina Atina Basın Müşavirliği Selanik Başkonsolosluğu Gümülcine Başkonsolosluğu Rodos Başkonsolosluğu Türk Havayolları Ziraat Bankası - Atina Türkiye Ankara Büyükelçiliği 26, Karneadou Str. Kolonaki - Athens Agiou Dimitriou 152, 54634 Thessaloniki 14, Ionon Str. 69100 Komotini 10-12, Iroon Polytehneiou Str. 85100 Rhodes Athens Eleftherios Venizelos International Airport Ermu 2, Syntagma Adres Zia Ur Rahman Caddesi 9-11 06700 G.O.P. Ankara [email protected] +30.210.7215911 [email protected] +30 2310.965070-73 [email protected] +30 25310.83420 [email protected] +30 22410.23362 [email protected] +30 210.3537288 +30 210.3223038 Telefon ve Fax Web ve E-Posta +90 312.4480873 +90 312.4482249 [email protected] Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-Ankara Turan Emeksiz Sok. No:3/10 Park Sitesi A Blok Gaziosmanpaşa +90.312.4278307 +90.312.4278308 +90.312.4278374 http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-İstanbul İnönü Cad. No:49/8 Gümüşsuyu +90.212.2452231 +90.212.2927118 +90.212.2927119 http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] İstanbul Başkonsolosluğu Turnacıbaşı Sok. No: 32 Galatasaray Beyoğlu +90 212 3938290 [email protected] İzmir Başkonsolosluğu Atatürk Caddesi 366/1A 35220 İzmir +90 232 4643160-1 +90 232 4216992 [email protected] Atina Ticaret Müşavirliği 148 2.3.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler A.C. Nielsen Hellas Ltd. Ms. Matina Bada, General Manager 166 Syngrou Avenue, 6th floor GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30.210.9500300 Fax: +30.210.9598294 E-mail: [email protected] Institute of Energy For South East Europe (IENE) Mr. Costis Stambolis , Managing Director 3 Alexandrou Soutsou Street GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3640278; 3628457 Fax: +30.210.3646144 E-mail: [email protected] Foresight TMC Ltd. Mr. Alexandros Costopoulos , Director 10 Messoghion Avenue GR-115 27, Athens Tel: +30.210. 7486006 Fax: +30.210. 7486440 E-mail: [email protected] KPMG Certified Auditors S.A. Mr. Marios Kyriacou 3 Stratigou Tombra Street GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens Tel: +30.210.6062100 Fax: +30.210.6062111 E-mail: [email protected] GFK Hellas Ltd. Mr. Vassilis Fisentzidis 16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets GR-115 28, Athens Tel: +30.210.7572600 Fax: +30.210.7019355; 7561081 E-mail: [email protected] (5) (5) Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte) Mr. Michael Hadjipavlou, Director 250-254 Kifissias Avenue GR-152 31, Halandri Tel: +30.210. 678-1100 Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221 E-mail: [email protected] Ernst & Young (Hellas) S.A. Themis Lianopoulos, Managing Director 11klm Athens-Lamia National Road GR-144 51, Metamorfossi Tel: +30.210.2886000; 2886504 Fax: +30.210.2886903 E-mail: [email protected] ICAP Hellas S.A. Mr. Nikitas Konstantelos, Director 64 Vas. Sophias Avenue GR-115 28, Athens Tel: +30.210. 720-0000 Fax: +30.210. 722-0815 E-mail: [email protected] LDK S.A. Mr. Leonidas Damianides 21 Parodos Thivaidos Street GR-145 64 Nea Kifissia, Athens Tel: +30.210.8196700 Fax: +30.210.8196709 E-mail: [email protected] MRB Hellas Mr. Dimitrios Alexandrou Mavros 74 Panormou Street GR-115 23, Athens Tel: +30.210 6971000 Fax: +30.210 6985813 E-mail: [email protected] Price Waterhouse Coopers 268 Kifissias Avenue GR-152 32 Halandri, Athens Tel: +30.210.6874400 Fax: +30.210.6874444 E-mail: [email protected] Research International Hellas S.A. Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou 8-12 Halkidonos street GR-115 27, Tel: +30.210.7728500 Fax: +30.210.7795886 E-mail: [email protected] Trek Consulting S.A. Mr. Thomas Papapolizos 125-127 Kifissias Avenue GR-115 24, Tel: +30.210.6996157; 6996411 Fax: +30.210.6995450 E-mail: [email protected] Kantor S.A. 1, Visarionos & Omirou Streets GR-106 72, Athens Tel: +30.210.7297500 Fax: +30.210.7249528 E-mail: [email protected] Şirketler bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 149 2.3.10 Bakanlıklar ve Adresleri Tarım Bakanlığı 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: +30.210. 2124000; 2124481; 2125585 Fax:+30.210.5240955 Savunma Bakanlığı 227 – 231 Messogeion Avenue, Athens GR-155 61 Holargos, Athens Tel: +30.210.6598515 - 6 Fax: +30.210.6544485 Maliye Bakanlığı 5-7 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: +30.210.3332000, 3375000 Fax: +30.210 3332499 Dışişleri Bakanlığı 1 Vassilissis Sofias Avenue GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538 Fax:+30.210.3684061 Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı Anastasiou 2 & Tsigante GR-101 91 Papagou Athens Tel: +30.210.6508000 Fax: +30.210.6508024 Kültür ve Turizm Bakanlığı 7 Kifissias Avenue GR-115 23 Athens Tel: +30.210.6496000 Fax:+30.210.6496601 Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı Mesogeion 119 GR-101921 Athens Tel: +30.210.6966969 Fax: +30.210.3803422 Çevre Enerji ve İklim Değişikliği Bakanlığı 17 Amaliados Street GR-115 23 Ambelokipi, Athens Tel: +30.213.1515000 Fax: +30.210 6447608 Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanlığı 17 Aristotelous Street GR-101 87 Athens Tel: +30.210.5232821 - 9 Fax: +30.210.5231329 2.3.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar Ambulans Acil Doktor Polis- Acil Müdahale Polis Daireleri Atina Trafik Polisi İtfaiye OTE – Telefon Kurumu Pire Liman İdaresi SOS – Acil Yardım Nöbetçi Hastane, Klinik Doktor ve Eczaneler : 166 : 1016 : 100 : 1033 : 0030 210 5230111 : 199 : 134 : 0030 210 4511310 : 175 : 1434 2.3.12 Çeşitli Bağlantılar http://www.adverts.gr/grsearch/pages/ http://www.in.gr/ http://www.yellowpages.gr/ http://europa.eu.int/comm/eurostat/ http://hellasnet.net/ http://www.gogreece.com/ http://business.hol.gr/park/list/business06 http://www.acci.gr http://www.parliament.gr Atina Ticaret Müşavirliği http://www.icap.gr http://www.hellasyellow.gr/ http://www.gr-indexer.gr/ http://www.diadiktyo.net/english.php http://www.elke.gr http://www.united-hellas.com/ http://www.Kompass.com http://www.hellasweb.com http://www.infofranchise.gr 150
