Bolum 10 File

Uluslararası İşletmecilik
Kısım 3
Bölüm 10 – Uluslararası Para Sistemi
Doç. Dr. Şule Lokmanoğlu Aker
YONT308
Yabancı ülke paralarına serbestçe çevrilebilen
para (Convertıbl para)
Bazı ülkelerin parası yabancı ülke paralarına
serbestçe çevrilebilir. Dünyanın değişik
yerlerindeki bankalar, döviz büroları ve finans
merkezlerinde bu paralar serbestçe alınır ve satılır.
Örneğin, ABD doları ($), avro (€), İngiliz sterlini (£),
İsviçre frangı, Japon yeni (¥), Kanada doları, Türk
lirası (₺) gibi paralar convertıbl paralardır.
13üncü yüzyılda kullanılan bir altın
para
Altın standardından önceki dönem
Çok eski dönemlerden beri altın, gümüş gibi değerli madenler alış
verişlerde para olarak kullanılıyordu. Özellikle altın paralar tasarruf, alış
veriş ve metaları değerlendirme birimi olarak kullanılıyordu.
Ticaret arttıkça, altın taşımak zor ve zahmetli olmaya başladı.
İlk kağıt para Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın torunu Kubilay Han
tarafından basıldı. Daha önceleri Mısırlılar da benzer bir yöntem
kullanmışlardı. 1717’de İngiltere de para basmaya başladı. Bu tarihte
Sir Isaac Newton bir ons altının değerini 3 pound, 17 şilin ve 10.5 pens
olarak sabitledi. Böylece İngiltere’de Altın Standardı dönemi başlamış
oldu.
Altın Standardı




Bu sistemde her ülke kendi parasının değerini
bir ons altına eşit olacak şekilde belirler.
Ülkenin Hazinesi talep edildiği takdirde kağıt
paraları altın ile ve altını kağıt paralarla
değiştirmek zorundadır. Yani kağıt paraların
değeri Hazinedeki altın ile desteklenmektedir.
Para basımı ancak Hazinede altın miktarı
artarsa yapılabilir.
Ülkelerin para birimlerinin birbirine karşı değeri
de bir ons altın üzerinden belirlenir.
Altın Standardının Avantajları



Basit bir sistemdir.
Ödemeler Dengesi açıklarını otomatik olarak düzeltir.
Fiyat-mal-akım-mekanizması (David Hume 1758)
sayesinde, eğer ülkede fazla altın varsa ve bu nedenle
fazla para basılmışsa, o ülkede fiyatlar artar. Ülke malları
daha ucuz ülkelerden ithal etmeye başlar. Böylece
ülkeden altın çıkar, piyasadan para çekilir ve fiyatlar
normal düzeye geriler.
Altın Standardı Birinci Dünya Savaşı’na kadar Avrupa’da
uygulanmıştır. Daha sonraları Büyük Ekonomik Buhran
ve İkinci Dünya Savaşı dönemlerinde terk edilmek
zorunda kalınmıştır.
Altın Standardı


Günümüzde Altın Standardına dönüş yapmak
isteyen Steve Forbes, Robert Bartley, Jaques
Rueff gibi iktisatçılar bulunmaktadır.
Altın Standardının uluslararası para sistemine
disiplin getirebileceği düşünülmektedir. Çünkü
Altın Standardında hükümetler Hazinelerindeki
altın kadar para basabilirler. Böylece karşılıksız
para basmanın, dolayısıyla enflasyonun önüne
geçilmiş olunur.
Bretton Woods Sistemi



İkinci Dünya Savaşından sonra Avrupa
ülkelerinin tüm altınları tükenmişti. Bu nedenle
Altın Standardına göre para basma imkanları
yoktu.
44 ülke New Hamshire’da Bretton Woods’da
toplandı. ABD yeni uluslararası para sistemini
tanıttı.
Toplantıda yeni uluslararası para sisteminin iki
önemli kurumu Uluslararası Para Fonu (IMF) ve
Dünya Bankası kuruldu.
Bretton Woods Sistemi



Sabit Kur Sistemi kabul edildi. Bu sistemin kontrolü
IMF’e verildi.
Bu sistemde ülkelerin para birimleri Amerikan dolarına
ve altına bağlanıyordu. Amerikan doları altınla
değişebilen tek para olarak kabul edildi. Bir ons altının
değeri $35 olarak sabitlendi. Böylece diğer para
birimlerinin değeri de sabitlenmiş oldu. Örneğin;
1 İngiliz poundu = $2.40
1 Fransız frankı = $0.18
1 Alman markı = $0.2732
ABD doları uluslararası para birimi olarak ilan edildi.
Bretton Woods Sistemi




ABD Vietnam Savaşı nedeniyle büyük miktarlarda para
basmaya başlayınca, Fransızlar piyasadan dolar
toplayarak Amerikan Hazinesinden ucuz dolar satın
almaya başladılar. Savaş ve altın satışı ABD dolarının
değerinin düşmesine yol açtı.
ABD Hazinesi altın reservlerinin yarısını kaybetmiş oldu.
1971’de ABD Cumhurbaşkanı Nixon, dolar karşılığı altın
satışını durdurduğunu ilan etti.
ABD doları %8 devalüe edildi. Sabit kur sistemi
işleyemez oldu.
Bretton Woods Sistemi



Önce Alman markı, sonra Japon yeni sabit
kurdan çıktılar.
1976 Jamaika Anlaşmasıyla Sabit Kur
Sistemi sona erdi.
Konferansa Katılan ülkeler Dalgalı Kur
Sistemini yeni uluslararası para sistemi
olarak kabul ettiler.
Dalgalı Kur Sistemi
Dalgalı kur sisteminde isteyen ülkeler
paralarının değerini dalgalanmaya
bırakabiliyorlar.
Bu durumda paraların değeri piyasada
belirleniyor. Paranın arzı ve talebine göre para
uluslararası piyasalarda alınıp satılabiliniyor.
Dalgalı kur sistemine geçildikten sonra
uluslararası para piyasalarında önemli krizler
yaşandı.
Dalgalı kur sisteminde başlıca krizler








1973 petrol krizi
1979 petrol krizi
ABD dolarının Alman markı (1985-1987) ve Japon yeni
(1993-1995)karşısında değer kaybetmesi
1980’lerde Avrupa’da finansal krizler
1996-1998 Asya’da finansal krizler
1998 Rusya krizi
2001 küresel finans krizi
2008 küresel finansal ve ekonomik kriz