lipoprotein metabolizma bozuklukları
advertisement
Lipoprotein Metabolizma Bozuklukları Dr. Emre SARANDÖL Lipoprotein Metabolizma Bozuklukları • Hiperlipidemi • Hipolipidemi HİPERLİPİDEMİ: • Toplum dağılımının en yüksek % 5-10’u • Trigliserit > 200 mg/dL • Kolesterol > 240 mg/dL • Çocuklarda trigliserit > 140 mg/dL kolesterol > 200 mg/dL Lipit değerleri değişkendir • Yaş • Genetik • Beslenme Japonya’da kolesterol: 165 mg/dL Batı ülkelerinde: 210 mg/dL Lipoproteinin • Yapımında artış • Uzaklaştırılmasında azalma Lipoprotein Metabolizma Bozukluğu • Apolipoprotein • Reseptör • Enzim • Kofaktör Lipoprotein Metabolizma Bozukluğu • Birincil (genetik) • İkincil (Diabetes Mellitus, hipotiroidizm, ilaçlar...) • İkisi birlikte Fredrickson Sınıflandırması Fenotip Bozukluk Lipit değişikliği Tip I Şilomikron Trigliserit Tip IIa LDL Tip IIb LDL - VLDL Kolesterol Kolesterol Tip III Tip IV VLDL ve şilomikron kalıntısı VLDL Kolesterol ve trigliserit Trigliserit Tip V Şilo - VLDL Trigliserit kolesterol Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Tip Kolesterol LDL-K I Yüksek trigliserit Bozukluk Düşük-N Yüksek Şilomikron IIa Yüksek-N Yüksek Normal LDL IIb Yüksek Yüksek Yüksek LDL-VLDL III Yüksek Düşük-N Yüksek IV Yüksek-N Normal Yüksek V Yüksek Yüksek Normal Şilomikron kalıntıları ve IDL VLDL Şilomikron ve VLDL Lipoprotein fenotiplerinin etiyolojisi Tip Birincil neden İkincil neden LPL, Apo CII eksikliği I IIa Ailesel Hiperkolesterolemi SLE Hipotiroidizm IIb Ailesel kombine hiperlipidemi NS, DM, AN III Aillesel tip III Hipotiroidizm, DM, hiperlipoproteinemi Obesite IV Ailesel kombine hiperlipidemi DM, KBY V Ailesel hipertrigliseridemi Ailesel hipertrigliseridemi Apo CII eksikliği Alkol, diüretik, beta-bloker, OC Ailesel Hiperkolesterolemi (Tip IIa) • LDL reseptöründe gen kusuru • Plazma total kolesterol ve LDLkolesterol artışı • Total kolesterol heterozigotlarda 2-3 kat, homozigotlarda 3-6 kat artar • Hiperlipidemi doğumla başlar • Erken yaşta koroner kalp hastalığı görülür Ailesel Hiperkolesterolemi (heterozigot) • • • • • 1/500 Kolesterol > 300 mg/dL LDL-K > 250 mg/dL Trigliserit düzeyleri normal Koroner kalp hastalığı erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaş öncesinde görülür Ailesel Hiperkolesterolemi (homozigot) • • • • • • 1/ 1.000.000 10 yaşlarında KKH Tedavi edilmezsa 20’li yaşlarda MI Kolesterol > 600 mg/dL LDL-K > 550 mg/dL Planar ksantom Lipoprotein Metabolizma Bozukluklarının Önemi • Hastaların tanısı • Ailelerinin takibe alınması • Lipoprotein metabolizmasının anlaşılması • Atheroskleroz oluşumunun anlaşılması • TUS sorularının yanıtlanması Ailesel Defektif Apo B 100 • Apo B 100 mutasyonu • 1/500 - 700 • Total kolesterol ve LDL-kolesterol yüksek • Trigliserit normal • Erken koroner kalp hastalığı riski yüksek • Ailesel hiperkolesterolemiden daha hafif seyirli Ailesel Kombine Hiperlipidemi • Sebebi bilinmiyor • Orta derecede kolesterol ve/veya trigliserit artışı • Hiperapobetalipoproteinemi • Küçük yoğun LDL artmış • Tip IIa, IV veya IIb • Koroner kalp hastalığı riski yüksek • Obesite, hiperürisemi, glukoz intoleransı ile birlikte olabilir Sendrom X’e benzerlik gösterir. Sendrom X • İnsülin direnci • Küçük yoğun LDL’de artış • Trigliserit düzeylerinde artış • HDL-K’de azalma Tip III Hiperlipoproteinemi (ailesel disbetalipoproteinemi) • Apo E mutasyonu • Kolesterolden zengin artık lipoproteinler birikir (beta VLDL) • Kolesterol ve trigliserit 300-400 mg/dl düzeylerindedir • HDL-K’ün normal olması tipiktir • LDL-K düşüktür • Palmar ksantomlar patognomonik Tip III Hiperlipoproteinemi (ailesel disbetalipoproteinemi) • Erken yaşta koroner kalp ve periferik damar hastalığı görülür • Obesite, alkol kullanımı, D.M. Ve hipotiroidizm tip III fenotipini arttırır Lipoprotein Lipaz Eksikliği • LPL gen mutasyonu • Bebek veya çocukta tekrarlayan karın ağrısı veya pankreatit ve hipertrigliseridemi • Plazma trigliserit düzeyi > 1000 mg/dL (şilomikronemi sendromu) • Döküntülü ksantomlar ve lipemia retinalis Lipoprotein Lipaz Eksikliği • Plazma bir gece buzdolabında beklediğinde üstte krema gibi şilomikronlar, altında bulanıklık ise VLDL’dir • Homozigot 1/1.000.000 • Yarı normal LPL 1/500 Apo C II Eksikliği • LPL eksikliğine benzer bir tablodur • Otozomal resesif geçişlidir Ailesel Hipertrigliseridemi • Apo B normal, trigliserit yapımı aşırı • Trigliseritten zengin büyük VLDL • HDL-kolesterol düzeyleri düşük • Plazma kolesterolü referans aralıkta Ailesel Hipoalfalipoproteinemi • HDL-kolesterolü düşüktür Erkeklerde < 30 , kadınlarda < 40 mg/dL • Erken yaşta ve artmış koroner kalp hastalığı riski • Nedeni bilinmemektedir Apo AI mutasyonları • HDL-K < 10 mg/dL • Koroner kalp hastalığı ile ilişkisi yok • Ksantom • Korneal opasite Kolesterol Ester Transfer Protein Eksikliği Azalmış CETP aktivitesisonucu homozigotlarda HDL-K > 100 mg/dL Koroner kalp hastalığında olası korunma ? Lesitin Kolesterol Açil Transferaz Eksikliği • • • • Korneal opasite Normokromik anemi Böbrek yetmezliği Hem periferde hem de lipoprotein partiküllerinde kolesterol birikimi olur • Kolesterol seviyeleri değişkendir • HDL-kolesterol düzeyleri çok düşüktür Balık Gözü Hastalığı • LCAT eksikliğinin hafif formudur • Anemi, böbrek yetmezliği, erken koroner kalp hastalığı riski yoktur Tangier Hastalığı • HDL ve LDL kolesterol düzeyleri düşüktür • Portakal rengi tonsiller • Korneal opasite • Hepatosplenomegali • Periferik nöropati • Aşırı miktarda kolesterol esteri RES makrofajlarında birikir • ABC-1 mutasyonu Aielesel Hipobetalipoproteinemi • Heterozigotlarda kolesterol ve LDL-K düzeyleri normalin yarısı kadar, homozigotlarda < 50 mg/dL • Heterozigot 1/500 • HDL-K normal veya hafif artmış • Yağ malabsorbsiyon bulguları (yağda eriyen vitaminlerin emilememesi sonucu) Abetalipoproteinemi • Apo B-içeren lipoproteinler yok • 1 / 1.000.000 İkincil Hiperlipidemi Nedenleri • • • • • • Hormonal etkiler Metabolik bozukluklar Böbrek hastalıkları Tıkanma tipi karaciğer hastalıkları Toksinler iyatrojenik Hormonal Etkiler • Gebelik • Ekzojen seks hormonları • Hipotiroidizm Metabolik Bozukluklar • • • • • Diabetes Mellitus Gut Obesite Progresif parsiyel lipodistrofi Depolama bozuklukları Böbrek Hastalıkları • Nefrotik Sendrom • Kronik Böbrek Yetmezliği, diyaliz veya transplantasyon sonrası Toksinler • Alkol • Dioksin veya klorlu hidrokarbonlar İyatrojenik • Antihipertansifler • İmmunosüpresanlar • Diğer ilaçlar Endokrin/Metabolik ikincil hiperlipidemi nedenleri Hastalık Diabetes M. Hipotiroidizm Östrojen Glukokortikoid lipoprotein VLDL, şilo LDL VLDL VLDL, LDL Hipopituitarizm VLDL, LDL Akromegali A. nervoza Lipodistrofi VLDL LDL VLDL Mekanizma (?) yapım, yıkım temizlenme yapım VLDL yapımı LDL dönüşümü VLDL yapımı LDL dönüşümü yapım safra atılımı yapım Diabetes Mellitus • • • • • • Hipertrigliseridemi 1/3 vakada HDL-K düşük İnsülin eksikliği LPL aktivitesinde azalma Lipolizde artma Karaciğerde VLDL yapımı artar LDL de artabilir Endokrin dışı ikincil hiperlipidemi nedenleri” “ Hastalık lipoprotein Mekanizma (?) Alkol VLDL, şilo Yapım Nefrotik Send. Üremi Safra tıkanıklığı VLDL, LDL VLDL LP-X Hepatit SLE Monoklonal gamopati VLDL şilo VLDL, IDL, LDL VLDL yapımı Temizlenme Safra K ve FL dolaşıma geçmesi LCAT LPL aktiv. Yıkım
