Mod ve mod duyumu sağlayacak akor

3. Modlar ve Mod Duyumunu Sağlayacak Akor Kalıplarının Kuruluşları (Chord
Progressions)
Mod ve mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) nasıl
oluşturulduğu her zaman merak konusu olmuştur. Bu yapılara hakim olunması durumunda
gitaristlerin enstrümanlarına hakimiyetlerinde çok ciddi bir değişim olmaktadır. Modlar,
majör ses dizisinin çeşitli dereceleri üzerine kurulmuş olan yapay ses dizileridir. Bir başka
deyişle majör ses dizisinin değişik şekilleridir denilebilir. İlk bölümde bahsedilen tarihsel
veriler ışığında biz bu dizilerin “çıkıcı” şekilleri üzerinde çalışacağız.
Bu dizilerin gitardaki fretboard üzerindeki açılımlarının iyice kavranması durumunda her
türlü müzik içinde rahatça kullanılabileceği görülecektir. Modların ana ses dizisine ve
birbirlerine göre olan oranları, konumları hiçbir zaman değişmemektedir. Mesela Dorian
modu, majör ses dizisinin her zaman ikinci derecesidir. Lydian ise 4. derecedir. Majör dizinin
herhangi bir tona transpoze edilmesi durumunda da bu oranlar asla değişmeyecektir. (Dorian
2.derece, Mixolydian 5.derece gibi.) Bu durumda değişenin sadece notaların isimlerinden
ibaret olduğu görülecektir.
Mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) oluşturulmasında değişik
yollar vardır.1 En yaygın şekli tonun I, IV, V. Derecelerini kullanmaktır. Sadece bir veya 2
akor dahi mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) oluşturulmasında
yeterli olabilmektedir. Do majörde örnekleyecek olursak şu akor bağlantıları karşımıza
çıkacaktır.
Örnek:
Do majör (C) Î Fa majör (F) Î Sol majör (G) Î Do majör (C)
I
IV
V
I
Sadece IV ve V. derecelerin ard arda seslendirilmesi de tonun 1. derecesinin ne olduğu
hakkında bize fikir verebilir.
Örnek:
Fa majör (F) ÎSol Majör (G)ÎFa majör (F)ÎSol majör (G)
IV
V
IV
V
------ ton Do Majör ( C )
Örnek:
Re majör (D) ÎMi Majör (E)ÎRe majör (D)ÎMi majör (E)
IV
V
IV
V
1
------ ton La Majör ( A )
Araştırmadaki Modal “Chord Progression’ ların oluşturulmasında önerilen “yöntem”, Frank Gambale’ in 1991
yılında Amerika’da DCI Music Video Productions Inc. sponsorluğunda hazırladığı “Modes No More Mystery”
isimli video programından çevirisi yapılmak suretiyle aktarılmaktadır.
Örnek:
Si b majör (B b) ÎDo Majör (C)Î Si b majör (B b)Î Do Majör (C)------ ton Fa Majör ( F )
IV
V
IV
V
Herhangi bir modda chord progression oluştururken genellikle asıl tonun IV ve V. Derece
akorları üzerinden hareket edilir. Bazen bu akorlara I.derecenin veya diğer derecelerin de
eklenmesi mümkündür. Bu akorlar altında tınlayacak bas notalar, pedal sesler şeklinde
karşımıza çıkar. Bu pedal sesler çoğunlukla modun ilk sesidir. Ayrıca modların yapılarını
anlayabilmek ve transpozisyonunu rahat yapabilmek için dizinin sesleri rakamlarla ifade edilir.
Aşağıdaki açıklamalarla her bir modun dizisel değerleri ve mod duyumu sağlayan akor
kalıplarının nasıl oluşturulduğu belirtilmiştir.
a.Ionian Modu (majör)
Majör ses dizisinin bir diğer ismi de Ionian’ dır. Dizinin sesleri ve rakamsal değerleri
aşağıdadır:
Do Re Mi Fa Sol La Si
C D E F G A B (Standart notasyona göre notaların harf karşılıkları2)
1 2 3 4 5 6 7 (Rakamsal Sıra)3
Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Çargâh” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir.4
Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır.
Aşağıdaki diyagramda ionian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde seslendiriliş
şekli belirtilmektedir. Diyagramın sol tarafındaki rakamlar tel numaralarını göstermektedir.
Dizinin sesleri rakamsal sıra takip edilerek seslendirilecektir. Diyagramın üzerindeki rakamlar
arasında boş perdeler olması, bu aralıkların tam sesler olduğu anlamına gelmektedir. Bitişik
rakamlar ise yarım sesleri belirtmektedir.5 Parantez içindeki ifadeler ise bu modun seslerinden
ne tip akorlar oluşturulabileceğini belirtmektedir.
2
Seslerin harflerle ifade edilmesini ilk olarak öne süren Romalı bir filozof olan Boethius (M.S. 480-524)
olmuştur. Detaylı bilgi için bkz. İlhan Mimaroğlu, Müzik Tarihi, İstanbul: Varlık Yayınları, 1990, s.20
Günümüzde İngilizce ve Almanca konuşulan ülkelerde notalar A,B,C gibi harflerle ifade edilmektedir. Boethius’
tan kalan bu geleneğe göre notaların harf karşılıkları şöyledir: Do-C, Re-D, Mi-E, Fa-F, Sol-G, La-A, Si-B. Bu
sisteme göre akorlar da harflerle şifrelenebilmektedir. Büyük harfler majör akorları, büyük harflerin yanına
eklenen “m” veya “min” ifadesi de minör akorları belirtmektedir. Minör akorlar ayrıca sesleri ifade eden küçük
harflerle de yazılırlar. Bu durum çok nadir olarak karşımıza çıkar. (Örnek: C – Do majör, D-Re majör, C minDo minör, E min - Mi minör, e - mi minör gibi..) Dünyada akor şifreleme konusunda çok değişik yaklaşımlar söz
konusudur. Fransız, Alman, Rus ve Amerikan ekollerine vs vs. göre aynı akor yapıları farklı şifrelerle ifade
edilebilmektedir… Modların açıklamaları esnasında biz en yaygın yol olan sistemi kullanacağız.
3
Rakamsal sıraya göre ses aralıkları incelenecek olursa majör ses dizisinin aralıkları ile karşılaşılacaktır. Sonraki
mod örneklerinde de majör ses dizisine göre değişmesi gereken ses aralıları diyez ve bemol işaretleri ile ifade
edilecektir.
4
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. İsmail Hakkı Özkan, Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri - Kudüm
Velveleleri, Ötüken Neşriyat(Altıncı Baskı), İstanbul, 2000, s.95
5
Safa Yeprem, Flamenko Sanatı ve Gitar(2.Baskı), İstanbul: Bemol Müzik Yayınları, 2003, s.153; Sesli ve
görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler (01.07.2004), http://www.safayeprem.com,
Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart,
http://www.unpronounceable.com
Do Ionian modunda mod duyumu sağlayacak akor kalıpları biraz önce belirtilen
yönteme göre şöyle oluşturulur: Do majör’ün IV ve V. Derece akorları Fa ve Sol majördür.
Aşağıdaki örnekte IV ve V. Derece bağlantılarının önüne bir de 1. derece akoru olan Do
majör ( C ) eklenmiştir. Burada asıl dikkat edilmesi gereken nokta bu akorların altında hangi
bas pedal sesin tınlayacağıdır. Mod Ionian olduğundan ve do ( C ) üzerine kurulacak modun
ilk sesinin de “do” ( C ) olacağından, bu akorların altında tınlayacak bas pedal nota do ( C )
olacaktır.
Örnek: C Ionian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları6 (Chord Progression)
I
V
IV
IV
Î (Tona göre akorların dereceleri)
Yukarıda belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir
b. Dorian Modu
Dorian modu, özellikle miladi 5.yy civarında sıkça kullanımı ile bilinen eski ses
dizilerinden biridir. Vokal müziğindeki kullanımı ile dikkat çeken Dorian modu, o dönemde
genellikle toplu olarak(vokal gruplarınca), aşk şarkılarında, trajedi ve özellikle ağıtlarda
kullanılmıştır. Bu modda yazılmış olan eserler o dönemde büyük üçlüde “koro” ile
seslendirilmiştir. Bir çok ruh halinin yansıtılabildiği, masalsı bir etkiye sahiptir. O dönemde
“lir” çalmayı öğrenen çocuklara ilk öğretilen ses dizisi olduğu iddia edilmektedir.7
Daha sonraki dönemlerde Dorian moduyla, Rönesans döneminde, Makedon
ezgilerinde ve günümüzde Latin, Blues ve Rock müziklerinde sıkça karşılaşılmaktadır. Bu ses
dizisi, Türk müziğindeki “Hüseynî” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir.8 Ancak kullanılan
ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır.
Dorian, bütün majör ses dizilerinde 2.derece modudur. Doğal hali ile “Dorian” dizisi
aşağıdadır:
6
“ / ” işaretinden sonra gelen harf, üstte tınlayan akor ne olursa olsun basta tınlayacak sesi ifade etmektedir.
“%” ise bir önceki ölçünün tekrarı anlamına gelir. Chord Progression için bkz. Frank Gambale, Modes No More
Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
7
Detaylı bilgi için bkz. M.L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.179-180
8
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.156
Ancak ses aralıklarının daha iyi anlaşılabilmesi için bu diziyi biz do ( C ) üzerine
transpoze edeceğiz. Bu durumda:“Dorian modunu “do” üzerinde kurduğumuzda, kurulan dizi
hangi tonun 2.derecesi olur?” sorusunu cevaplamak gerekmektedir.
Cevap Bb (Si bemol majör) olacaktır.
Yukarıda belirtildiği üzere Dorian modunun bütün majör dizilerde 2. derece olduğunu
böylece bir kez daha tekrar etmiş oluyoruz. Aşağıdaki örnekte durumun daha net
algılanabileceği kanısındayım:
Bb (Si bemol majör) Î
Rakamsal ifade
Bb C
Î
D
Eb F
G
A
C D
Eb
F G A Bb Î ( C ) Do Dorian dizisi
1
3b
4
2
5
6 7b
(b3 , b7)
Aşağıdaki diyagramda dorian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.9
Rakamsal ifade kısmından da anlaşılacağı üzere majör ses dizisinin 3 ve 7.
derecelerinin yarım ses pesleştirilerek tınlatılması durumunda “Dorian” dizisi elde edilmiş
oluyor. C Dorian modundaki mod duyumu sağlayacak akor kalıpları yani “chord
progression” oluşturmak için şu yolu takip edebiliriz. Diziyi C üzerine kurmak istediğimizde
tonun si bemol majör olduğunu söylemiştik. Si bemol majördeki tonal fonksiyonları öncelikli
olarak tespit etmek gerekiyor.
Bb
Î Eb
Î F
I
Î IV
Î V
9
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
Önceki örneklerde olduğu gibi, chord progression içindeki akorlarda tınlatılacak pedal bas
sesi, modun birince sesi yani C (do) olacaktır.
Aşağıdaki örnekte C Dorian için chord progression belirtilmiştir.
Örnek: C Dorian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)10
Yukarıdaki ilk ölçüde mi bemol majör akoruna basta do eklenmesi durumunda
“Cmin7” duyumu elde edildiği için akor doğrudan bu şekilde ifade edilmiştir. Dikkat
ederseniz önceki örneklere göre akorun okla gösterilen şekliyle yazılması gerekirdi. Chord
progression örneğinde belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir.
c.Phrygian Modu
Phrygian modu, Antik Yunan’da özellikle enstrüman (kithara) müziği için kullanılmış
olan bir ses dizisidir. Her tip ruh halinin yansıtılabildiği bir yapıya sahip olan bu dizi geçmişte,
dini kutlamalarda ve bayramlarda kullanılmıştır. Mitolojik anlamda tanrılara ibadet için de
kullanıldığını ileri sürenler vardır. 11 Karanlık ve gergin bir havası olan Phrygian, sonraki
dönemlerde Flamenko müziğindeki en temel ses dizisi olmuştur. Flamenko müzisyenleri bu
ses dizisini kullanarak, müziklerinde trajik duygularını, dışlanmışlıklarını ve hayata dair bütün
ihtiraslarını ifade etme imkanı bulmuşlardır. Bu mod, potansiyeli itibariyle; zaten içinde
benzeri hisleri yansıtmaya müsait olduğu için, çingenelerce kısa zamanda benimsenmiştir.
10
11
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
Detaylı bilgi için bkz.M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.180-181
Phrygian ses dizisi, duyum olarak Türk müziğindeki “Kürdî” dizisine benzetilir 12
ancak önceki modda olduğu gibi kullanılan ses sistemi ve tavır farkından dolayı birbirlerinden
ayrılmaktadır diyebiliriz. Phrygian dizisi majör ses dizisinin 3. derecesi üzerine kurulan bir
moddur.(Do majöre göre “mi” üzerine) Do majör ses dizisine göre Phrygian dizisi aşağıdadır:
Ses dizisinin özelliklerini daha iyi kavrayabilmek için modu yine “do” ( C ) sesi
üzerine kuracağız. Phrygian modu majör ses dizisinin 3. derecesi üzerine kurulduğuna göre, C
üzerine kurulacak bir Phrygian dizisinde tonumuz, A b (La bemol majör) olacaktır. Şöyle:
Ab (La bemol majör) Î
Rakamsal ifade
Ab Bb
C
Db
Eb
C D b Eb
Î
1
2b
3b
F
G
F G Ab Bb Î (C) Do Phrygian dizisi
4 5 6b 7b
(b2 , b3 , b6 , b7)
Aşağıdaki diyagramda Phrygian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.13
Sonuç olarak C Phrygian, La bemol majör dizisinin 3. derecesi üzerine kurulan
moddur diyebiliriz.
C Phrygian modu için chord progression şu şekilde oluşturabiliriz. La bemol majörün
tonal akorları altına modun başlangıç sesi olan C (do) eklendiğinde aşağıdaki yapı karşımıza
çıkacaktır.
12
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.111
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
13
Ab (I.Derece) Î Db (IV.Derece) Î Eb (V.Derece)
Örnek: C Phrygian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)14
Yukarıdaki ilk örnekte mi bemol majör akoruna basta do eklenmesi durumunda “Cmin7”
duyumu elde edildiği için, ikinci örnekte aynı akor doğrudan “Cmin7” olarak ifade edilmiştir.
Örnekte belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir.
ç. Lydian Modu
Geçmişte Lydian modu, Ionian modu sınıfında; yani gevşetici, yumuşak etkisi olan
modlar arasında ele alınmıştır. Her ne kadar gevşetici bir etkisi olduğu iddia edilse de yüksek
bir etkileme gücü olduğu da ileri sürülmektedir. Hatta bu modu çocukların daha rahat
algılayabileceğini, bunun onlar için bir eğlence olarak algılanabileceğini ileri sürenler dahi
olmuştur. 15 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Pençgâh” makamı ile benzer bir duyuma
sahiptir. 16 Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden
ayrılmaktadır. Lydian modu günümüzde özellikle film müziklerinde çokça kullanılmaktadır.
“Bekleyiş” ve “gizem” temalarını ifade etmekte kullanılan etkileyici bir yapıya sahiptir.
Lydian modu, majör ses dizilerinin 4.sesi üzerine kurulur. Do majör ses dizisine göre
örnekleyecek olursak Lydian dizisi fa’dan başlayacaktır. Ana ses dizisine göre F Lydian dizisi
aşağıdaki gibidir.
Diğer mod açıklamalarında olduğu gibi Lydian dizisini C (do) üzerine kurduğumuzda,
tonumuzun G (Sol majör) olduğu görülecektir. Çünkü Sol majöre göre Lydian dizisi (4.derece)
C üzerinden kurulmaktadır. Aşağıda G (Sol majör) ve C Lydian dizileri gösterilmektedir.
14
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
Detaylı bilgi için bkz.M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.182
16
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.418
15
G (Sol majör) Î
Rakamsal ifade
G
Î
A
B C
D
E
F#
C
D
E
F#
G A B Î ( C ) Do Lydian dizisi
1
2
3
4#
5
6
7
(# 4)
Aşağıdaki diyagramda lydian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.17
Bu durumda bütün majör ses dizilerinin 4. derecelerini yarım ses tizleştirerek
tınlatılması durumunda “Lydian” duyumu elde edilebilir diyebiliriz. Bu dizinin sesleri ile
oluşturulacak akorda “maj7” yapısı karşımıza çıkmaktadır. (Sol-si-re-fa diyez). Yukarıdaki
örneğe göre mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression) oluşturacak olursak
önceki örneklerde olduğu gibi önce G (sol majör) tonuna göre IV ve V. Derece akorlarını
tespit etmek gerekecektir.
G Î C Î D
I
IV
V
IV ve V. Derece akorlarının altında tınlayacak bas pedal ses Lydian dizisinin kurulduğu ses
olan C (do) olacaktır.
Örnek: C Lydian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)18
Örnekteki akor bağlantıları gitarda şöyle seslendirilebilir.
17
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com , Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
18
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
d. Mixolydian
Geçmişte Mixolydian modu, “Dorian” gibi trajedilerin ifadesinde kullanılmış bir ses
dizisidir. “İçgüdüsel” ve “ağıtsal” olarak nitelendirilen bu modun “merhamet” duygusu
uyandırdığı iddia edilmektedir.19 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Acemli rast” makamı ile
benzer bir duyuma sahiptir. 20 Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı
birbirlerinden ayrılmaktadır. 20.yüzyılın başlarından itibaren özellikle dini zenci müziğindeki
kullanımı ile dikkat çeken Mixolydian modu, günümüzde “Negro Spritual”, “Gospel”,
“Blues” ve “Rock” müziklerinde sıkça kullanılmaktadır.
Majör ses dizilerinde Mixolydian modu 5. derece üzerinde kurulmaktadır. C (do majör)
tonuna göre Mixolydian G (sol) üzerinde kurulur. Ana ses dizisine göre G Mixolydian dizisi
aşağıdadır.
Aşağıda Fa majör ve C (do) Mixolydian dizileri belirtilmiştir.
F (Fa majör) Î
Rakamsal ifade
F
Î
G
A
Bb C
D
E
C
D
E
F
G A Bb Î ( C ) Do Mixolydian
1
2
3
4
5
6
7b
(b 7)
Aşağıdaki diyagramda mixolydian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.21
19
Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.182
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.115
21
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
20
Herhangi bir majör ses dizisinin 7.sesini yarım ses pestleşmesi ile Mixolydian dizisini
elde etmek mümkündür. Dizinin sesleri ile bir akor oluşturulması durumunda “dominant
yedili - dom7” yapısı karşımıza çıkmaktadır. (Do,mi,sol,si bemol gibi)
Mixolydian modunda chord progression oluşturmak için öncelikli olarak örneğimizin
tonuna göre tonal fonksiyonları belirlemek gerekiyor. C (do) üzerine Mixolydian dizisi
kuracak olursak tonumuz F (fa majör) olacaktır. Aşağıda F (fa majör) için tonal fonksiyonlar
belirtilmiştir.
F Î Bb Î C
I
IV
V
Önceki örneklerde olduğu gibi IV ve V. Derece akorları altında tınlayacak olan pedal bas sesi
modun ilk sesi olan C olacaktır. Aşağıda C Mixolydian için chord progression belirtilmiştir.22
Mod içindeki seslerin çeşitlendirilebilmesi için kromatik aralıklardan ve ayrıca pentatonik
dizilerden yararlanmak mümkündür. Yukarıda belirtilen akor bağlantılarını gitarda şu şekilde
seslendirilebilir.
e. Aeolean Modu
Aeolean, isim olarak “Hypodorian” dizisinin eski hali olarak bilinir. Geçmişte ismen
atfedildiği “Aeolic” kültürün açık yürekli, dürüst ve cömert insanlarına has bir ses dizisi
olduğu kabul edilmiştir. 23 Bu mod, bütün majör ses dizilerinde 6. derece üzerine kurulur.
“Doğal minör” olarak da bilinir. Hüzünlü bir havası vardır. Türk mûsikîsindeki “Bûselik”24 ve
şedlerine duyum olarak benzetilmektedir. Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farkından
dolayı birbirlerinden ayrıldıklarını söylemek mümkündür. Dizinin sesleri aşağıdaki gibidir.
22
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.183
24
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.98
23
La (A) Aeolean dizisi
Do majörde Aeolean dizisi, dizinin 6. derecesi olması sebebiyle A (la) sesi üzerine
kurulmaktadır. Bu diziyi C (do) üzerine transpoze edecek olursak tonumuz Eb (mi bemol
majör) olacaktır. Aşağıda bahsi geçen diziler ve rakamsal ifadeleri belirtilmiştir.
Eb (Mi bemol majör) Î
(C) Do Aeolean dizisi Î
Rakamsal ifade Î
Eb
F G Ab Bb
C
D
C D
Eb
F
G
Ab Bb
1
3b
4
5
6b 7b
2
( b3 , b6 , b7)
Aşağıdaki diyagramda Aeolean dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.25
Bütün majör ses dizilerinin 3, 6 ve 7. seslerinin yarım ses pesleştirilerek tınlatılması
durumunda Aeolean duyumunu oluşturmak mümkündür. Dizinin seslerini kullanarak bir akor
kurulması durumunda karşımıza “min7” yapısı çıkmaktadır. C Aeolean dizisi için chord
progression oluşturacak olursak öncelikli olarak Eb ‘deki (Mi bemol majör) tonal
fonksiyonları belirlemek ve IV. ve V. Derece akorlarının altına modun 1. derece sesi olan C
(do) pedal sesini yerleştirmek gerekmektedir. Aşağıda mi bemol majör için tonal fonksiyonlar
ve chord progression belirtilmiştir.
25
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
Eb (I.Derece) Î Ab (IV.Derece) Î Bb (V.Derece)
Tonal Fonksiyonlar Î
Chord progression26 Î
Yukarıda belirlen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir:
f. Locrian Modu
Locrian modunun, İtalya’nın “Locri” bölgesinde yaşamış bir besteci olan Xenocritus
tarafından bulunmuş olduğu ileri sürülmektedir. Eski armoni kitaplarında bu modun
“Hypodorian” dizisi ile aynı etkiye sahip olduğu belirtilmiştir. 27 Bu ses dizisi, Türk
müziğindeki “Segâh” makamı28 ile benzer bir duyuma sahiptir. Ancak kullanılan ses sistemi
ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır.
Majör ses dizilerinde 7. derece modu olarak karşımıza çıkmaktadır. C (do majör)
dizisine göre Locrian dizisi B (si) sesi üzerine denk gelir. Eğer C üzerine Locrian dizisi
kuracak olursak tunumuz tonumuz Db (Re bemol majör) olacaktır. Aşağıda Re bemol majör
için aralık ve rakamsal ifade belirtilmektedir.
Db (Re bemol majör) Î
Rakamsal ifade
Î
Db
Eb
F Gb
Ab
Bb C
C Db
Eb
F Gb
Ab
Bb
2b
3b
4
5b
6b
7b
1
Î ( C ) Do Locrian dizisi
( b2, b3 , b5, b6 , b7)
26
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991
Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.184
28
Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.276
27
Aşağıdaki diyagramda Locrian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde
seslendiriliş şekli belirtilmektedir.29
Dizinin sesleri ile bir akor oluşturulması durumunda karşımıza “min7b5” yapısı
çıkmaktadır. C sesi üzerine kurulan Locrian dizisi için chord progression oluşturulması
durumunda önce re bemol majördeki tonal fonksiyonları belirlemek daha sonra IV ve V.
Derece akorları altında modun ilk sesi olan C (do) pedal sesini tınlatmamız gerekiyor.
Tonal Fonksiyonlar Î
Db (I.Derece) Î Gb (IV.Derece) Î Ab (V.Derece)
Chord progression30 Î
Yukarıdaki akor bağlantılarını gitarda şu şekilde seslendirmek mümkündür:
29
Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado
(01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman
(27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com
30
Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991