ÇEVİRİ EKİBİNİN ÖNSÖZÜ Bu kitap TODAP`ın

ÇEVİRİ EKİBİNİN ÖNSÖZÜ
Bu kitap TODAP'ın (Toplumsal Dayanışma için Psikologlar
Derneği) çeviri grubunun kollektif ürünüdür. TODAP, psikologların çalışma hayatında yaşadığı sorunlara ve üretim ilişkileri
içerisindeki konumuna emek perspektifinden bakma, toplumsal muhalefet alanlarıyla dayanışma ve eleştirel psikoloji bilgi ve
pratiği edinme, üretme ve bunu yaygınlaştırma hedefinde olan
psikologlar ve psikoloji öğrencilerinin bir araya gelerek oluşturdukları bir örgütlenmedir. Bu doğrultuda, Türkiye'de hakim
paradigma etkisindeki psikoloji eğitiminden geçen bizler, var
olan toplumsal düzeni olduğu gibi kabul eden bu psikoloji bilgisinden tatmin olmayarak, özgürleştici ve toplumcu bir psikoloji arayışına girdik. Bu kitabu da arayışımızın yaygınlaşmasını,
merakımızın Türkiye'de bazı tartışmaları tetiklemesini umarak
Türkçe'ye kazandırdık.
Psikoloji disiplini, tüm sosyal disiplinler gibi, içinde üretildiği tarihsel koşullar ve güç ilişkilerine sıkı sıkıya bağlıdır ve
haliyle bir takım ideolojik varsayımlar üzerine kuruludur. Toplumdan yalıtılmış bir birey tanımından yola çıkarak bilgi üreten,
toplumsal koşul ve mücadeleleri yok sayan psikoloji, eşitsizlikleri yeniden ürettir ve böylece statükonun sürdürülmesine hizmet eder. Bu nedenle iddia ettiği gibi tarafsız, nesnel ve evrensel
değildir. Bizler psikolojiye dair bu gerçekleri hesaba katarak psikoloji bilgisi ve pratiğini üreten eleştirel psikoloji yaklaşımlarını
içeren bu kitabın insanların özgürleşmesini hedefleyen, ezilenlerden yana olan, özgürlük ve eşitlik perspektifinden bakan ve
ürettiği bilgi ve pratiği bu perspektifle yorumlayan psikologların
çoğalmasına katkıda bulunacağını umuyoruz.
Bizler, bu kitabın, eleştirel yaklaşım ve tartışmaların
Türkiye'de de daha fazla yer edinmesine katkı sunacağına inanıyoruz.
Ayrıntı: 644
Ağır: 32
Eleştirel Psikoloji
Dennis Fox & Isaac Prilleltensky & Stephanie Austin
Kitabın Özgün Adı
Critical Psychology
An Introduction
İngilizce'den Çevirenler
Eda Erdener / Melih Barsbey / Güneş Kayacı Sevinç / Özgür D. Yurtsever
Miray Erbey/ Burcu Ovacık & Derya Koptekin / Eser Sandıkçı
Esen Karan / Güney Öztürk / Eda Erdener / Özge Savaş-Mukadder Okuyan
Özlem Çolak / Baran Gürsel / Güney Öztürk / Ufuk Kılıçaslan
Eylül Fidan Akıncı / Özge D. Yılmaz / Günseli Yarkın
Burcu Başaran & Fevzi İşsever / Aylin Deniz Ülkümen
Pınar Önen / Düzgün Uğur / Özge D. Yılmaz
Yayıma Hazırlayanlar
Güneş Kayacı Sevinç
İpek Demirok
Baran Gürsel
Düzelti
Songül Kırgezen
English language edition published by SAGE Publications of London, Thousand Oaks, New Delhi and
Singapore, Editorial arrangement and Introduction © Anthony Elliott and Bryan S. Turner 2001
Bu kitabın Türkçe yayım hakları
Ayrıntı Yayınları'na aittir.
Kapak İllüstrasyonu
Sevinç Altan
Kapak Tasarım
Orhan Deliorman
Kapak Düzeni
Gökçe Alper
Dizgi
Esin Tapan Yetiş
Baskı
Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.
Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.: 244
Topkapı/İst. Tel.: (0212) 612 31 85
Sertifika No.: 12156
Birinci Basım 2012
Baskı Adedi 2000
ISBN 978-975-539-672-9
Sertifika No.: 10704
AYRINTI YAYINLARI
Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu - İstanbul
Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11
www.ayrintiyayinlari.com.tr & [email protected]
Eleştirel Psikoloji
Dennis Fox & Isaac Prilleltensky & Stephanie Austin
"AĞIR" KİTAPLAR DİZİSİ
KİTLE VE İKTİDAR
Elias Canetti
İNSANLIĞIN MAHREM TARİHİ
Theodore Zeldin
RUJ LEKESİ
Yirminci Yüzyılın Gizli Tarihi
Greil Marcus
BİZİ ‘BİZ' YAPAN HİKÂYELER
Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme
William Lowell Randall
MARKSİZM, Ahlak VE
TOPLUMSAL ADALET
R. G. Peffer
İMPARATORLUK
Michael Hardt & Antonio Negri
DİSİPLİN
Askeri İtaat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi
Ulrich Bröckling
HEP YUVAYA DÖNMEK
Ursula K. LeGuin
Ahlakİ PROTESTO SANATI
Toplumsal Hareketlerde Kültür,
Biyografi ve Yaratıcılık
James M. Jasper
KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ
Richard Sennett
CAZ KİTABI
Ragtime'dan Fusion ve Sonrasına
Joachim-Ernst Berendt
KURTLARLA KOŞAN KADINLAR
Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler
Clarissa Pinkola Estés
CİNSELLİĞİN TARİHİ
Michel Foucault
SEKS İSYANLARI
Toplumsal Cinsiyet,
Başkaldırı ve Rock‘n'roll
Simon Reynolds & Joy Press
SÜRÜDEN DEVLETE
Toplumsal Bağ Üzerine
Psikanalitik Deneme
Eugène Enriquez
ÇOKLUK
İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi
Michael Hardt & Antonio Negri
BİR AHLAK KURAMI
Genel Etik & Bir Ahlak Felsefesi &
Bir Kişilik Etiği
Agnes Heller
MUTFAK SAVAŞI
Damak Zevkinin Jeopolitiği
Christian Boudan
İKTİSADİ ADALET VE DEMOKRASİ
Rekabetten İşbirliğine
Robin Hahnel
TARİH BOYUNCA KENT
Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler
ve Geleceği
Lewis Mumford
AÇIKLAMALI DÜZÜLKE
Çok Boyutlu Bir Macera
Edwin A. Abbott
METİN ÇÖZÜMLEMELERİ
Yasemin G. İnceoğlu & Nebahat A. Çomak
Dişillik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında
KADIN VE BEDENİ
Yasemin G. İnceoğlu & A. Kar
AVRUPA FİKRİ
Anthony Pagden
ÇİÇEKLERİN KÜLTÜRÜ
Jack Goody
ORTAK ZENGİNLİK
Michael Hardt & Antonio Negri
KÜRESEL DÜNYA
George Ritzer
KARANLIĞIN KÜLTÜRLERİ
Bryan D. Palmer
SİYASAL BİLİNÇDIŞI
Fredric Jameson
TATLI ŞİDDET
Trajik Kavramı
Terry Eagleton
İçindekiler
Katkıda Bulunanlar...............................................................................................7
İkinci Baskı İçin Önsöz.........................................................................................19
İlk Baskı İçin Önsöz..............................................................................................22
Birinci Bölüm
1. Toplumsal Adalet İçin Eleştirel Psikoloji: Meseleler ve İkilemler...............31
2. Eleştirel Psikologların Psikoloji Tarihi Hakkında Bilmesi Gerekenler.......52
3. Eleştirel Psikolojide Felsefi Meseleler.............................................................73
İkinci Bölüm
4. Kişilik Kuramları...............................................................................................97
5. Klinik Psikoloji: Deliliğin Politikası................................................................119
6. Sosyal Psikoloji ve Toplumsal Değişim..........................................................141
7. Eleştirel Endüstriyel/Örgütsel Psikolojide Kavramlar ve Yönelimler.........161
8. Topluluk Psikolojisi: Toplumsal Adaleti Geliştirmek...................................179
9. Eleştirel Sağlık Psikolojisi.................................................................................200
10. Psikoloji ve Hukuk: Politikanın Suçu ve Adalet Arayışı............................218
11. Öznelliği Yeniden Düşünmek:
Biliş ve Duyguya Söylemsel Psikolojik Bir Yaklaşım...................................238
Üçüncü Bölüm
12. Irk ve Irkçılık....................................................................................................263
13. Sınıf...................................................................................................................285
14. Toplumsal Cinsiyet..........................................................................................306
15. Eleştirel Psikoloji ve Engelli Çalışmaları:
Anaakımı Eleştirmek, Eleştiriyi Eleştirmek.................................................329
16. Sömürgecilikten Küreselleşmeye: Sömürgeci
“Ortak Akıl”da Devamlılıklar.........................................................................350
17. Savaş Sonrası Toplumlarda Psikososyal Travma,
Yoksulluk ve İnsan Hakları.............................................................................372
18. Baskı ve Güçlendirme: Ruh Sağlığı Alanında
Eleştirel Analizin Doğuşu...............................................................................390
19. Kuram Yapmak................................................................................................411
20. Araştırma Yöntemleri.....................................................................................432
21. Danışmanlık ve Terapide Psikopolitik Geçerlik..........................................456
22. Örgütsel Değişim ve Topluluk Değişimi......................................................478
23. Eleştirel Psikoloji ve Direniş Siyasetleri ......................................................498
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)............................................................................520
Kaynakça...........................................................................................................525
Dizin..................................................................................................................584
Katkıda Bulunanlar
Bruce A. Arrigo, Charlotte'taki North Carolina Üniversitesi'nde,
Ceza Hukuku Bölümü'nde, Suç, Hukuk ve Toplum profesörüdür. Ayrıca, Psikoloji Bölümü, Sosyal Politika Programı ve Profesyonel ve Uygulamalı Etik Merkezi'nde öğretim üyesidir. Arrigo kariyerine, evsizler
ve karavanlarda yaşayanlar, ruh sağlığı hizmetleri alanlar, toplumda yer
edinmeye çalışan eski mahkûmlar, ev içi şiddet yaşayanlar ve cinsel saldırı atlatanlara yönelik örgütlenme faaliyetleri yürüterek ve bir aktivist
olarak başlamıştır. 25 kitabın yazarlığını ya da editörlüğünü yapmış;
150'den fazla hakemli dergi makalesi, kitap bölümü ya da deneme yayınlamıştır. Araştırmaları, hukuk, tıp ve adalet, eleştirel sosyal kuram
ve felsefi kriminoloji, sapkınlığın ve şiddetin sosyolojisi ve psikolojisi
üzerinedir. Amerikan Psikoloji Birliği ve Ceza Hukuku Bilimleri Akademisi üyesidir.
Stephanie Austin, psikoloji alanında doktorasını 2004 yılında,
Kanada'nın Toronto şehrinde bulunan York Üniversitesi'nde tamamlamıştır. O zamandan beri, toplumsal adalet ve insanların refahı hakkında, bağımsız bir şekilde araştırma yapmakta, bu konularda yazılar
yazmakta ve toplumsal çalışmalar gerçekleştirmektedir. Stephanie, yüksek lisansta İsaac Prilletensky ile birlikte çalışırken eleştirel psikoloji ile
tanışmıştır ve doktorasına da Thomas Teo ile devam etmiştir. Eleştirel
psikoloji alanında Isaac Prilleltensky, Tod Sloan ve Dennis Fox ile birlikte çalışmalar yayınlamıştır. Şu anda Kanada'da Kadın Sağlığı ve Toplumsal Cinsiyet İncelemeleri Bürosu'nda, politikaların incelenmesinden
sorumlu olarak çalışmaktadır. Stephanie, Kanada'daki kız çocuklarının
güçlendirilmesi, liderlik becerilerinin geliştirilmesi ve sağlıklı gelişmelerinin sağlanması için çalışan, kendisinin de kurucularından olduğu
bir örgütün (www.powercampnational.ca) yönetim kurulu başkanıdır.
E-posta: [email protected]
7
Eleştirel Psikoloji
Virginia Braun, Yeni Zelanda'da bulunan Aotearoa'daki Auckland
Üniversitesi'nde kadrolu bir öğretim görevlisidir. Araştırma alanı feminist ve eleştirel psikoloji içinde olup, seks/cinsellik, cinsel sağlık ve cinsiyetlendirilmiş beden1 alanları altındaki başlıklarla ilişkilidir. Şu sıralar
yoğunlaştığı araştırması, estetik cerrahideki görece yeni bir gelişmeye
ilişkindir: kadınlarda uygulanan genital estetik ameliyat (diğer adıyla
"tasarlanmış vajina"). Victoria Clarke ile birlikte, üniversitede cinselliğe dair çalışmakta ve psikolojide niteliksel araştırma ile ilgili bir kitap
hazırlamaktadır. Nicola Gavey ile birlikte Feminism & Psychology dergisinin editörüdür.
E-posta: [email protected]
Heather E. Bullock, Santa Cruz'daki California Üniversitesi'nde
(UCSC) psikoloji doçenti ve Adalet, Hoşgörü ve Toplum Merkezi direktörüdür. Araştırmaları, yoksulluk ve ekonomik adalet(sizlik)in sosyal
psikolojik boyutları üzerine odaklanır ve özellikle dar gelirli kadınlara
yönelik ayrımcılık ve yoksulluk karşıtı politikalara verilen desteği yordayan tutumlar ve inançlarla ilişkilidir. Şu anki araştırması, dar gelirli
kadınlar arasında politik eylemliliği ve ailelerin ev sahibi olma ve evsiz kalma arasında gidip gelme durumlarını incelemektedir. UCSC'den
önce, ABD Senatosu'nda Sağlık, Eğitim, Emek ve Emeklilik; Demokratik Ofis'inde, Amerikan Psikoloji Birliği (APA) Kongre üyesiydi. Şu an,
APA'nın Sosyoekonomik Statü Komitesi'nin başkanıdır.
E-posta: [email protected]
Kerry Chamberlain, Auckland'taki Massey Üniversitesi'nde Sağlık
Psikolojisi profesörüdür. Araştırmaları, genel olarak gündelik hayatta
sağlığa odaklanan, özellikle de dezavantajlı insanların durumu hakkında kavrayış geliştirme ve onlara yardım sağlamaya yönelik projelerle
ilgilenen bir eleştirel sağlık psikoloğudur. Daha özel olarak araştırma
ilgileri, ilaçların anlamı ve ilaç kullanımına dair sosyal pratikler; yemek
ve sağlık, yemek, beslenmek, beslenme desteğine dair sosyal pratikler;
medya ve sağlık ve günümüz toplumunda sağlık konularının sunumunu
ve gündelik sıradan hastalıkları ve bunların cisimleşmesini içerir. Araştırmalarında, gündelik hayatın önemini göstermek ve sosyal pratikleri görünür kılmak, çeşitli niteliksel metodolojiler ve yöntemler kulla1. Cinsiyetlendirilmiş beden kelimesi İngilizcedeki gendered embodiment kavramının karşılığı
olarak kullanılmıştır. (y.h.n.)
8
D. Fox & I. Prilleltensky & S. Austin
nır; bunların arasında görüntü tanımlama2, günlükler, haritalar, kişisel
mülkler ve fotoğraflar vardır.
E-posta: [email protected]
Frances Cherry, Carleton Üniversitesi'nde psikoloji profesörü ve Disiplinler arası Çalışmalar Enstitüsü'nde direktördür. Genel olarak psikoloji, özel olarak da sosyal psikoloji tarihi ve kuramı ile ilgilenmektedir.
Erken dönem çalışmaları, eleştirel araştırma denemelerinin bulunduğu
bir kitap şeklinde yayınlanmıştır: The "Stubborn Particulars" of Social
Psychology: Essays on th Research Process (Routledge, 1995). Son dönemde, yirminci yüzyıl ortasında, Kuzey Amerika sosyal psikolojisindeki akademisyenliği ve aktivizmi bir araya getiren insanlar, araştırma
uygulamaları ve örgütler hakkında yazmaktadır. Son çalışması, Thomas
Pettigrew'ın ABD'de ırksal ayrımcılığın ortadan kaldırılması sürecindeki aktivizmi ve araştırmalarına, eşlenmiş ölçme ve sivil haklar tarihine,
Toplumsal Meselelerin Psikolojik Çalışmaları Topluluğu'nun Birleşmiş
Milletlerle olan ilişkisine (1948-2000) odaklanmaktadır.
Victoria Clarke, Bristol'deki The West of England Üniversitesi'nde
Cinsellik Çalışmaları'nda okutmandır. Araştırmaları LGBTQ, feminist
ve eleştirel psikolojinin kesişim noktasında yer alır, lezbiyen ve gay
ebeveynliğe, eşcinsel ve heteroseksüel ilişkilere, cinsellik ve görüntüye,
eğitimde cinselliğe odaklanır. İki kitabın editörüdür, Out in Psychology
(Elizabeth Peel ile) (Wiley, 2007) ve British Lesbian, Gay and Bisexual
Psychologies (Elizabeth Peel ve Jack Drescher ile) (Haworth, 2007). Sonja Ellis, Elizabeth Peel ve Damien Riggs ile birlikte LGBTQ psikolojileri
üzerine; Virginia Braun ile psikolojide niteliksel araştırma üzerine bir
kitap yazmaktadır.
Erzulie D. Coquillon, Boston College Hukuk Okulu'nda hukuk doktoru adayıdır. Boston College'den danışmanlık psikolojisi alanında yüksek lisans derecesi vardır ve Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü'nden
mezundur.
Kevin Durrheim, Natal'daki KwaZulu Üniversitesi'nde psikoloji
profesörüdür. Üniversitede sosyal psikoloji ve araştırma metotları öğ2. Görüntü tanımlama, İngilizce'deki photo-elicitation kavramının karşılığı olarak kullanılmıştır. Bu, görsel sosyoloji araştırmalarında veri toplamak için kullanılan bir tekniktir. Katılımcıya
dair veya başka bir yerden alınan fotoğraf, film veya video görüntülerinin katılımcıya gösterilmesi ve anlamlarının katılımcılara sorulmasını ifade eder. (y.h.n.)
9
Eleştirel Psikoloji
retmekte ve uygulamalı araştırma alanında bir yüksek lisans programını yönetmektedir. Politik psikoloji alanındaki doktorasını Cape Town
Üniversitesi'nden 1995 yılında almıştır. Irkçılık, ayrımcılık ve toplumsal
değişim ile ilgili konular hakkında makaleler ve kitap bölümleri yayınlamıştır. Racial Encounter'ın (2005, Routledge) (John Dixon'la beraber)
yazarıdır ve Research in Practice'in (1999, 2006, UCT Press) (Martin
Terre Blanche'la beraber) editörüdür.
Scot Evans, Miami Üniversitesi'nde Eğitimsel ve Psikolojik Çalışmalar Bölümü'nde yardımcı doçenttir. Hem İnsan Gelişimi
Danışmanlığı'ndan eğitim yüksek lisans derecesini hem de Toplum
Araştırmaları'ndan doktora derecesini Vanderbilt Üniversitesi Peabody
College'dan almıştır. Araştırmaları toplumsal değişimin desteklenmesinde toplum odaklı örgütlerin rolünü araştırır. Scot, anlamı Vicdanıyla
Eyleme Geçen Psikologlar olan PsyACT'ta (www.psyact.org), "perde arkasındaki adamdır." Toplum Araştırmaları ve Eylemleri Topluluğu'nun
web sayfası yöneticisidir. Gençlik gelişimi çalışmacısı, kriz çalışmacısı,
aile danışmanı, gençlik programı geliştiricisi, program değerlendiricisi
ve örgütsel danışman olarak geniş bir deneyimi vardır.
E-posta: [email protected]
Dennis Fox, Springfield'taki Illinois Üniversitesi'nde hukuki çalışmalar ve psikoloji bölümünden emekli bir doçenttir. Isaac Prilleltensky ile birlikte, Radikal Psikoloji Ağı'nı kurmuş (1993) ve Eleştirel
Psikoloji'yi (1997) yayına hazırlamıştır. Anarşist kuramdan yararlanarak psikoloji, adalet ve hukuk arasındaki kesişme noktalarını inceleyen
eleştirel denemeleri, American Psychologist ve Behavioral Sciences and
the Law'dan New Ideas in Psychology and Radical Psychology'ye birçok
akademik yayında yer almıştır. Tam zamanlı akademik çalışmadan
uzaklaşıp Boston'a taşındığından beri, Boston Globe, Education Week,
Salon.com, Radical Teacher, ve Social Anarchism gibi yayınlar için analitik, fikir belirten ve kişisel denemeler yazmıştır. 2006'da Fox, Filistin'de
Batı Şeria'daki Birzeit Üniversitesi'nde Hukuk ve Toplum alanında danışman ve İsrail'deki Ben Gurion Üniversitesi'nde barış ve çatışma çözümleri alanında Fulbright Kıdemli Uzmanı'ydı. Denemeleri, blog ve
fotoğraf galerileri için: dennisfox.net.
E-posta: [email protected]
Rachel T. Hare-Mustin, Harvard Üniversitesi Danışmanlık ve Danışmanlık Psikolojisi Yüksek Lisans Programı'nın yöneticisi, Philadelphia
10
D. Fox & I. Prilleltensky & S. Austin
Çocuk Rehberliği Kliniği'nde ve Pennslyvanina Üniversitesi Psikiyatri
Bölümü'nde kadrolu psikologdu. Birçok üniversitenin yanı sıra, Çin'de
ve Nijerya'da üniversitelerde çalıştı. Kuramcı, araştırmacı ve klinik uygulamacı olarak, 120'den fazla makale ve kitap bölümü ve birçok kitap
yazdı. Jeanne Maracek'le birlikte Making A Difference: Psychology and
the Construction of Gender (Yale University Press, 1990) isimli kitabın
yazarıdır. American Psychologist, Feminism & Psychology, ve Family Process gibi dergilerde yayınlar yaptı. Amerikan Aile Terapisi Akademisi,
Amerikan Psikoloji Birliği'nin Etik Komitesi ve Psikolojide Kadınlar
Komitesi başkanı olarak görev aldı. Postmodern kuram ve feminist kuram üzerine olan çalışmaları ve uygulamaları birçok ödüle ve uluslararası onur nişanına layık görüldü.
Ben Haris, New Hampshire Üniversitesi'nde psikoloji profesörüdür.
Psikoloji tarihi, tıp tarihi ve bilim tarihinin kesişme alanında çalışmaktadır. Watsoncu davranışçılığın tarihi ve mitolojisi üzerine olan erken
dönem çalışmalarını geliştirerek, psikoloji uzmanlığının yüzyıl içinde
değişen doğasını çalışmıştır. Benzer bir ilgi alanı, psikolojik bilginin
kitlelere ulaştırılırken ve kamusal alandan psikologlara geri dönerken
uğradığı dönüşümdür. Psikolojik Bilim Derneği'nin Kıdemli Üyesi
(Charter Fellow) ve Psikoloji Tarihi Topluluğu'nun (Amerikan Psikoloji
Birliği, 26. Bölüm) eski başkanıdır.
Alexa Hepburn, Loughborough Üniversitesi'nde Sosyal Bilimler
Bölümü'nde sosyal psikoloji alanında kıdemli öğretim üyesidir. Okulda kabadayılık, toplumsal cinsiyet konuları, çocuklara yönelik şiddet ve
çocuk koruma yardım hatlarındaki etkileşim üzerine birçok inceleme
makalesi yazmıştır. Çalışmaları, eleştirel sosyal psikolojiden konulara ve
sosyal psikoloji kuramı ve pratiğiyle Derrida ve Foucault'nun felsefesinin ilişkisine odaklanan kuramsal bir hat geliştirmiştir. Yakın zamanda
iki kitap yazmıştır, An Introduction to Critical Social Psychology (Sage,
2003) ve Discursive Research in Practice (Sage, 2007, Sally Wiggins ile).
Ayrıca yakın zamanda söylemsel psikolojideki gelişmelerle ilgili Discourse & Society'nin bir özel sayısını yayına hazırlamıştır ve dünyanın
birçok ülkesinde söylemsel psikoloji, daha yakın zamanda ise konuşma
analizi üzerine yöntemlere ilişkin atölyeler düzenlenmiştir.
Derek Hook, London School of Economics'te sosyal psikoloji alanında öğretim üyesi ve Witwatersrand Üniversitesi'nde araştırma yürütmektedir. Araştırmalarının temel odağında, ırkçılık ve ideolojik öz11
Eleştirel Psikoloji
nelliğin bilinçdışı ve psikolojik boyutlarını anlamayı sağlayacak "gücün
analizini" geliştirme çabası vardır. Foucault, Psychology & the Analytics
of Power'ın (Palgrave, 2007) yazarı ve Critical Psychology'nin (University
of Cape Town Press, 2004) editörüdür. Subjectivity dergisinin kurucu
editörlerinden biri ve psikanalizi sosyal ve politik analizin bir aracı olarak kullanımını ileriye götürmek isteyen multi-disipliner bir araştırma
grubu olan Psychoanalysis@LSE'nin koordinatörüdür.
Ingrid Huygens, PhD, lisanslı bir topluluk psikoloğudur ve Aotearoa
Topluluk Psikolojisi Enstitüsü'nün başkanlığını yapmaktadır. Hollanda
kökenli bir ilk kuşak Pakeha olarak, yerli Maorilerle 1840'ta imzalanan
Waitangi Anlaşması hakkında diğer Pakeha'ları eğitmek için, ırkçılık
karşıtı çalışanlarca oluşturulan harekete katıldı. Şu an göçmen topluluklarla bu tür sömürgesizleştirmeye3 yönelik eğitimlere devam etmektedir.
Feminist eylem, kültürel ırkçılık ve sömürgesizleştirmeye yönelik söylem alanlarında yayın yapmıştır. Doktora araştırması, kültürel olarak
baskın bir grubun yerli halkların karşı çıkışları sonucunda deneyimledikleri değişimin sosyal ve psikolojik süreçlerine odaklanmıştır.
Gazi İslam, Liderlik ve Örgütsel Davranış, Müzakereler ve Uluslararası Yönetim alanında lisans ve yüksek lisans dersleri verdiği,
Sao Paulo'daki Ibmec'te İş İdaresi doçentidir. Doktorasını, Tulane
Üniversitesi'nde Örgütsel Davranış alanında tamamlamıştır. Araştırması örgütsel kimlik, söz ve güç ilişkilerine odaklanmıştır. Şu anki araştırma ilgileri kimliğin örgütsel öncülleri ve sonuçları, kimlik, grup dinamikleri ve grubun ve örgütsel kültürlerin üretilmesi arasındaki ilişkileri
barındırır. Ayrıca, kimlik ve örgütsel kimliği, ulusal kimlik, ideoloji ve
sivil toplum gibi daha geniş konularla ilişkilendirmeyi hedeflemektedir.
Clare Jackson, İngiltere'deki York Üniversitesi'nde Sosyoloji
Bölümü'nde ders vermektedir ve doktor adayıdır. Clare, lisans öğrencilerine uzun yıllar psikoloji öğrettikten sonra 2007'de sosyoloji bölümüne katılmıştır. Eleştirel psikolojiye yönelik ilgisi ve öğretme pratiği, onu
niteliksel yöntemleri ve özellikle Söylemsel Psikolojiyi (DP) keşfetmeye
yöneltmiştir. SP'nin psikolojide radikal bir güç olarak yetkinliğini keşfederek, etkileşimsel araştırmaya yönelmiştir. Şu an bir konuşma analisti olmak için eğitim görmekte ve toplumsal cinsiyetle ilişkilendirilmiş
kimliklerin, konuşmalarda nasıl belirgin hale getirildiğini açıklamak
için Feminist Konuşma Analizini kullanmaktadır.
3. Decolonization'ın karşılığı olarak kullanılmıştır. (y.h.n.)
12
D. Fox & I. Prilleltensky & S. Austin
Wendy M. Limbert, Colorado Castle Rock'ta, bir program değerlendirme şirketi olan Collaborate Research Associates'te kıdemli ortaktır. Eleştirel psikoloji kapsamında, araştırma ilgilerinin merkezinde
ABD'deki ekonomi politikalarının eşitsizliği nasıl arttırdığı ya da azalttığı yer alır. Şu anki çalışmaları, ABD'deki düşük ve yüksek gelirli aileleri
etkileyen yeniden dağıtım politikalarının çerçevesini değerlendirmektedir. Aktif destek çalışması, yerel refah politikası, bankacılık erişimi
ve yoksulluğa dair kamusal farkındalık yaratma gibi konular hakkında
yoksulluk karşıtı bir taban örgütlenmesi olan Destekleyici Ebeveynler
Bilgi Ağı'yla işbirliği içindedir.
E-posta: [email protected]
Colleen Loomis, Kanada Ontario'daki Wilfrid Laurier
Üniversitesi'nde psikoloji yardımcı doçenti ve Toplum Hizmetiyle Öğrenme4 için Laurier Merkezi'nin araştırmalarında yönetici yardımcısıdır. Topluluğun psikolojik olarak algılanışı, hizmetle öğrenme ve benzer
konular hakkında yayın yapmıştır. Bunların arasında kendi kendine
yardım grupları, toplumsal cinsiyet ve iktidar, sosyoekonomik sınıf, akıl
hocalığı ve ABD'de çift dilli eğitim de vardır. Loomis, toplum ve birey
arasındaki etkileşimi ve bu etkileşimin olumlu ve olumsuz, psikolojik ve
toplumsal sonuçlarla olan ilişkisini inceler. Hizmetle öğrenmenin, topluluk ve topluluğun kapasitesinin inşa edilmesinin üzerindeki etkisini
ve bunlarla birlikte öğrenciler üzerindeki etkileri ve kurumsal sonuçlarını inceleyen, toplum temelli katılımcı eylem araştırmalarını yönetir.
Toplumsal meselelere işaret ederken, öğrenme düzeyini de arttıran yeni
eğitim modelleri geliştirmeyi hedeflemektedir.
E-posta: [email protected]
M. Brinton Lylkes, ABD'deki Boston College'da, topluluk-kültür psikolojisi profesörü ve İnsan Hakları ve Uluslararası Hukuk Merkezi'nde
yönetici yardımcısıdır. Şiddetin nedenlerini incelemek, etkilerini belgelemek, yapısal hukuksuzlukların altında yatan toplumsal eşitsizlikleri dönüştürmek ve toplumsal ilişkileri yeniden düzenlemek amacıyla
programlar geliştirmek için, yaratıcı sanatlar ve katılımcı eylem araştırmaları yöntemlerini kullanarak, savaş ve ağır insan hakkı ihlalleri yaşayanlarla çalışmaktadır. Aktivist bilgisi, hakemli dergilerde, derlemeler4. Metinde community service-learning olarak geçmektedir. Metnin devamında service-learning, "hizmetle öğrenme" olarak çevrilmiştir. Bir eğitim tekniği olarak, öğrenme ve bilginin
topluma hizmette kullanılması süreçlerinin paralel yürütülmesini ve birbiri tarafından beslenmesini içerir. (y.h.n.)
13
Eleştirel Psikoloji
de, araştırma el kitaplarında ve örgüt bültenlerinde yayınlanmıştır. Üç
kitabın editörleri arasında yer almıştır. Yeni Şafak Maya Ixil Kadınlar
Derneği'yle birlikte, Voces e imágenes: Mujeres Mayas Ixiles de Chajul/
Voices and images: Maya Ixil women of Chajul (Magna Terra, 2000) kitabının yazarıdır. Brinton Boston Kadın Fonu'nun ve Ruh sağlığı ve İnsan
Hakları İçin Ignacio Martín-Baró Fonu'nun kurucusu ve katılımcısıdır.
Web sayfası: www2.bc.edu/~lykes
Jeanne Marecek, Swarthmore College'da psikoloji profesörüdür ve
Asya Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları'nda da ders vermektedir. İlgi alanları, toplumsal cinsiyet çalışmaları, kültürel psikoloji
ve eleştirel psikolojinin kesişme noktalarındadır. Feminism & Psychology, American Psychologist, Asian Journal of Counseling Psychology ve
Psychology of Women Quarterly gibi akademik dergilere ve derlemelere
katkıda bulunmuştur. Michelle Fine'la birlikte Qualitative Psychology
(NYU Press) kitap serisini yayına hazırlamıştır. Şu anki araştırması Sri
Lanka'nın kırsal bölgelerinde yaşanan intihar ve kendine zarar verme
olaylarına odaklanmıştır. Philadelphia'daki düşük gelirli kadınlara hizmet veren birçok STK'nin yönetim kurulunda yer almıştır. Sri Lanka'da,
ruh sağlığı hastanelerindeki eski mahkûm kadınları çıkarmaya çalışan
bir STK olan Nest ve savaştan etkilenmiş alanlarda aktif olan yerel insani örgütlerle çalışmaktadır.
Michael McCubbin, Quebec'te bir kamu sağlığı ve sosyal hizmetler
ajansı ile çalışan bir araştırmacı ve Laval Üniversitesi'nde misafir öğretim görevlisidir. Eğitimi, kamu politikaları planlaması ve yönetimi
ile ekonomi alanındadır. Montreal Üniversitesi'nden doktorası vardır.
Geçtiğimiz yirmi yılda, ruh sağlığı ve halk sağlığı alanında birçok yayın
yapmıştır. Güç, güçsüzlük ve güçlendirmeye odaklanmıştır. Ruh sağlığı
alanında, psikoaktif ilaçlarla tedaviye bağlı gelişen ikincil rahatsızlıkların etkileri, toplumun ruh sağlığı hizmetlerinin örgütlenmesi, akıl hastası olarak nitelenenlerin ezilmesine dair eleştirel çalışmalar yürütmüş;
ruh sağlığı hizmeti kullanıcılarının iyileşmelerinin, toplumsal hayata
katılımlarının ve yurttaşlıklarının desteklenmesi için bireysel ve kolektif
olarak güçlendirilmelerini savunmuştur.
Elliot G. Mishler, Harvard Tıp Okulu Psikiyatri Bölümü'nde sosyal psikoloji profesörüdür. Sosyal bilimler alanında araştırma eğitimi
programları yönetmiştir. Cambridge Sağlık Birliği Şiddet Mağdurları
programında araştırma danışmanıdır ve Cambridge-Boston alanı savaş
14
D. Fox & I. Prilleltensky & S. Austin
karşıtı harekette aktiftir. Klinik görüşmelere ve araştırma görüşmelerine, anlatı analizi ve diğer niteliksel yaklaşım yöntemlerini uygulamıştır.
Yayınları arasında 60'tan fazla makale ve kitap bölümü vardır. Arasında The Discourse of Medicine: Dialectics of Medical Interviews (Ablex,
1984), Research Interviewing: Context and Narrative (Harvard University Press, 1986) ve Storylines: Craftartists' Narratives of Identity (Harvard University Press, 1999) de bulunan, 6 kitap yayınlamıştır.
E-posta: [email protected]
Michael Murray, İngiltere, West Midlands'taki Keele Üniversitesi'nde
Uygulamalı Sosyal ve Sağlık Psikolojisi profesörüdür. Sağlık, hastalık,
yaşlanma ve refaha yönelik bakış açısıyla, değişim yönelimli eleştirel
sosyal psikolojik yaklaşımlar geliştirmek istemektedir. Araştırmalarını
sosyal olarak dinamik bir kuramsal ve metodolojik çerçevenin ve toplumsal adalete dair daha geniş bir yönelimin içine yerleştirir. Kuramsal
düzeyde, sosyal psikoloji, topluluk psikolojisi, sosyal temsil ve anlatı
kuramı ile ilgilidir. Metodolojik düzeyde, niteliksel, katılımcı ve sanat
temelli araştırma yaklaşımlarıyla ilgilidir. Kronik hastalığın toplumsal
temsili ve nasıl deneyimlendiği; dezavantajlı topluluklarda yaşayan insanlar arasında sağlık ve yaşlılık deneyimi; işyerinde kaza ve güvenlik;
toplumsal ve kişisel dönüşümde sanatın yeri üzerine araştırmalar yapmıştır. Uluslararası Eleştirel Sağlık Psikolojisi Topluluğu'nun kurucu
üyelerindendir (www.ischp.org).
Geoffrey Nelson, Kanada, Ontario'daki Wilfirid Laurier Üniver­si­
tesi'nde Topluluk Psikolojisi lisansüstü programında psikoloji profesörü
ve öğretim üyesidir. Topluluk psikolojisinde araştırma ve eylem ilgileri,
önleyici çalışmalar ve toplumsal ruh sağlığı üzerine odaklanmıştır. Bu
alanlardaki çalışmaları, dezavantajlı insanlarla işbirliği içerisinde çalışma hem niceliksel hem de niteliksel yöntemler kullanan katılımcı eylem
araştırması, sosyal değişime yönelen ve statükoya meydan okuyan değer
temelli eleştirel perspektifler üzerine kuruludur.
Isaac Prilleltensky Florida'daki Miami Üniversitesi'nde Eğitim Okulu dekanıdır. Arjantin'de doğmuş; İsrail, Kanada, Avustralya ve ABD'de
çalışmıştır. Okul psikologluğu pratiğini takiben, Isaac, eksiklik odaklı,
reaktif ve bireyci yaklaşımların sınırlarını görmüş ve bir topluluk psikoloğu olmuştur. Kişisel, ilişkisel, örgütsel ve kolektif iyi olma hali üzerinde adaletin rolüyle ilgilenerek, şu sıralarda, güçlü yanlara odaklı, önleyici, güçlendirici ve toplum değişimine yönelik yaklaşımlar geliştirmek
15
Eleştirel Psikoloji
konusunda sağlık hizmetleri ve insani hizmetler alanında çalışmaktadır.
Yedi kitap, iki mesleki yayın özel sayısı ve düzinelerce makalenin yazarı, eş-yazarı veya eş-editörüdür. Amerikan Psikoloji Birliği ve Topluluk
Araştırmaları ve Eylemi Topluluğu'nun üyesidir. 2002'de, Britanya Psikoloji Topluluğu misafir üyesi olmuştur.
Web sayfası: www.education.miami.edu/Isaac.
E-posta: [email protected]
Ora Prilleltensky, Vanderblit Üniversitesi İnsan ve Örgüt Gelişimi Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. Şu an Miami
Üniversitesi'nde Eğitimsel ve Psikolojik Çalışmalar Bölümü'nde öğretim görevlisidir. Araştırma ilgileri sakatlık çalışmalarını ve refahın desteklenmesini içerir. Engelli ve tekerlekli sandalye kullanıcısı bir birey
olarak, engellilik konuları ve engelli kimliği hakkında kişisel ve mesleki
bir ilgisi vardır. Annelik ve engellilik hakkında bir kitap ve birçok makale yazmıştır; iyi olma halinin desteklenmesi konusunda birçok makaleye
ve kitap bölümüne eş-yazarlık yapmıştır. Isaac Prilleltensky'yle birlikte,
Promoting Well-Being: Linking Personal,Organizational and Community
Change (Wiley, 2006) kitabının yazarıdır. İsrail'de doğan Prilleltensky,
Kanada, Avustralya ve ABD'de çalışmıştır. Akademiye girmeden önce,
öğretmen, danışman, davranış danışmanı ve psikolog olarak çalışmıştır. Okul psikolojisi alanında yüksek lisans (Manitoba Üniversitesi) ve
OISE'den (Toronto Üniversitesi'ndeki) Danışmanlık Psikolojisi'nde
doktora dereceleri (Eğitim Doktorası) almıştır.
Damien W. Riggs, Avustralya'da, Adelaide Üniversitesi Psikoloji Okulu'nda Avustralya Araştırma Konseyi doktora sonrası programı
üyesidir. Avustralya Eleştirel Irk ve Beyazlık Çalışmaları Derneği'nin
başkanı, Avustralya Psikoloji Topluluğu akademik yayını Gay and Lesbian Issues ve Psychology Review editörüdür. Lezbiyen ve gay psikolojisi
ile eleştirel ırk ve beyazlık çalışmaları alanlarında birçok yayın yapmıştır ve iki kitabın editörüdür: Out in the Antipodes: Australian and New
Zealand Perspectives on Gay and Lesbian Issues in Psychology (Gordon
Walker ile, 2004, Brightfire Press) ve Taking Up the Challenge: Critical
Race and Whiteness Studies in a Postcolonising Nation (2007, Crawford
Publishers). Ayrıca iki kitabın yazarıdır: Priscilla, (White) Queen of the
Desert: Queer Rights/Race Privilege (Peter Lang, 2006) and Becoming a
Parent: Lesbians, Gay Men, and Family (Post Pressed, 2007).
Web sayfası: www.damienriggs.com
16