1990 sonrası mizah dergilerinde mizah dili

1990 sonrası mizah dergilerinde mizah dili
Mizahı ve hicvi yaratırken kullanılan değişik malzemeler vardır. Şüphesiz bunların en
başında gelenlerden biri de dildir. Bunun için, mizahta, hicivde, alayda, yergide, komikte,
dile her zaman başvurulmuştur. Durum komiğinde dile başvurulmayabilinir, ama aynı şeyi,
zihniyet komiği, düşünce komiği için söyleyemeyiz. Nitekim, günümüz mizah dergilerinde
de dilin, mantık, zihniyet, kültür ve düşünce çarpıklıkların' yansıtmak için, yaygın bir
şekilde kullanıldığını görüyoruz.
Mizah dergileri, toplumun her katmanından kişilere yer vermektedir. Bunlar,
politikacılar, devlet adamları, sanatçılar, toplumun tanıdığı ünlü kişiler olabileceği gibi,
toplumun muhtelif kesimlerinden seçilmiş kimseler de olabilmektedir. Mizahçı, çoğu
zaman, bu kişilerin şahsında, toplumun içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik şartları,
toplumdaki zihniyet ve kültür çarpıklıklarım, dengesizlikleri eleştirmekte, bunu yaparken
de öncelikle çizgi ile dilden yararlanmaktadır. Nitekim dil, kişinin, kültür düzeyini, mantık
yapısını, mizacını, dünya görüşünü, çevresini ve olayları algılayış biçimini, tepkilerini, hangi
toplumsal katmandan geldiğini ortaya koyabilecek en güçlü araçlardan biri olarak
karşımıza çıkmaktadır. Eğer iki kişi "göz göze gelmek" yerine "lens lense" geliyorsa, ya da
şahsın lâkabı "Aracman Necla" ise, "lens lense" gelen kişilerle, Aracman Necla'nın
kişilikleri hakkında az çok bir fikir sahibiyiz demektir. Kişi, ister bilinen isterse
muhayyel birisi olsun, mizah konusu olabilmesi için, düşüncesinin veya zihniyetinin
mutlaka çarpık olması gerekmemektedir. Eğer, mizahçı, eleştirilen kişinin düşüncesini
veya tavrını beğenmiyorsa, genellikle, dilini çarpıtarak vermekte, hedef kişinin
zihniyetini ve düşüncesini, kullandığı dil aracılığı ile gülünç duruma düşürmeye
çalışmaktadır. Bunun yanında, alaya alınan, hicvedilen, gülünçleştirilen kişilere doğrudan
hücum yerine, hem çarpıtılan ismin doğurduğu çağrışım komiğini kullanmak, hem de
muhtemel bir tepkiyi bertaraf etmek için, şahıs isimleri, kendi yazımlarının dışında ve
komik çağrışımlar yapacak biçimde de yazılabilmektedir. Hatta, yazarlar, zaman zaman
kendi isimlerini de alaya almakta ve böylece, eleştirilerini kendileri aracılığı ile topluma
yöneltme yolunu seçmektedirler.
Şahısların konuşmalarında, konuşma diliyle mahallî ağızlarda oldukça geniş yer
verilmekte, bunu verebilmek için de hem ses hem biçim değişikliklerine gidilmektedir. Bu
konuşma biçimleri verilirken, yazım kurallarının dışına çıkılmakta ve konuşmayı yansıtacak
yazım biçimlerine başvurulmaktadır. Mahallî ağızlar ve günlük konuşmalar yanında, yeni
kelime türetimlerine, tevriyeli kullanımlara, komik çağrışım yaratacak kullanışlara da
oldukça sık ver verilmektedir.
Mizah dergilerinde, konuşma dilinin, yaygın bir şekilde yansıtıldığını da görüyoruz,
Bunlar, çoğu zaman, sokakta işitebileceğimiz konuşma özellikleridir. Konuşma biçimleri
mizah konusu olan bu kişiler arasında, aydınından cahiline, köylüsünden şehirlisine,
delikanlısından bıçkınına her türlü insan tipine rastlamak mümkündür. Bazen bu konuşma
dili, yaygın bir konuşma da olmayabiliyor. Mesela, "Kardiş Kardliş bakar mısın bi saniye?
ifadesindeki 'kardiş", doğrudan doğruya, konuşan kişiyle ilgili bir ifade biçimidir. Bu
söyleyiş biçimi, ne edebi dili, ne de belli bir bölge ağzını yansıtır. Bu ifade tarzı,
kibarlaşmak isteyen, ama bunu abartarak yapan bir kimsenin konuşma tarzıdır.
Mizahçının bu ağız özelliklerini vermekteki asıl amacı, elbette, mizaha konu olan
kişilerin ağız özelliklerini yansıtmak, onları, kendi doğal konuşmalarıyla vermek değil,
mizah konusu olabilecek hususları dil aracılığı ile vermektir.