Karbonhidratlar/2 Kaynak

KARBONHİDRATLAR -II
Dersi veren Öğretim Üyesi:
Doç.Dr. Aslı UÇAR
BİLEŞİK KARBONHİDRATLAR
GLİKOPROTEİNLER
CHO + Protein
GLİKOLİPİTLER
CHO + Lipit
Vücut tarafından yapılmaktadır,
dışarıdan besinlere alınmaları gerekmez.
BİLEŞİK KARBONHİDRATLAR
Mukopolisakkaritler
(GP)
-Hiyaluronik asit
-Heparin
-Kondroitin sülfat
Kan Grubu
Polisakkaritleri (GP)
Serebrositler (GL)
Mukopolisakkaritler
• Proteinle kompleks yapmış CHO’lardır.
• Yapı taşları amino şeker ve üronik asitlerdir.
• Dokularda
genellikle
proteine
bağlanarak
mükoproteinleri ve mukoidleri oluştururlar.
Hiyaluronik asit: Bağ dokusu ve diğer
dokuların jöleye benzer kısımlarıdır.
Eklemlerde kayganlığı sağlar ve darbelere
karşı direnci arttırır.
Hiyaluronik asit eklem sıvısını oluşturan esas maddedir.
Heparin: Antikoagulan yani kanın pıhtılaşmasını
önleyici bir maddedir
Kondroitin sülfat:
Kan grubu polisakkaritleri: Proteinlerle
birleşerek A, B, O, RH ve eritrositlerin
diğer antijenlerini oluştururlar.
GLİKOLİPİTLER
Lipitlerle kompleks yapmış CHO’lardır.
Beyin ve sinir sisteminde önemli
görevleri vardır. Örn: Serebrositler
Bazı besinlerdeki CHO değerleri
Besin
%
Şeker
99
Bal, pekmez
75
Tahıllar
73
Kurubaklagiller
55
Patates
18
Yağlı tohumlar
17
Meyve
15
Sebze
8
Süt
5
KARBONHİDRATLARIN ÖZELLİKLERİ
1.
Kolloid sol
Kolloid jel
Nisasta jellerinde ısıtmanın ardından, soğutma ve
depolama süresince meydana gelen değişimlerin
tamamı retrogradasyon olarak tanımlanmaktadır.
Jel yapıdan suyun ayrılması ve jel yapının büzüşmesine
sinerezis denir.
mısır>buğday>patates
Amilopektin iyi bir kıvam verici değildir.
 Amiloz, bayatlamayı sağlar.
Amiloz sinerezis ve retrogradasyondan
sorumludur.
2.
Tatlılık derecesi
Laktoz
16
Galaktoz
32
Maltoz
33
Sukroz
100
Fruktoz
173
Mannitol (mannoz)
50
Sorbitol (glikoz)
70
Maltitol (maltoz)
75
Ksilitol (ksiloz)
90
İnülin
30
Aspartam
18000
Sakkarin
55000
3.
C6H12O6
2C2H5OH + 2CO2
Bira mayası
(Saccharomyces cerevisiae)
4.
Karamelizasyon. Sakkaroz 200oC’ye kadar ısıtılırsa su
kaybeder ve kahverengi amorf bir kütle halini alır; buna karamel
denir.
Monosakkaritlerin –OH grupları, amino asitlerin –
NH2 grupları ile yer değiştirerek aminoşeker
oluşur. Buna Maillard Tepkimesi denir.
KARBONHİDRATLARIN
SİNDİRİMİ
CHO’ların Sindirimi
Monosakkaritler, sindirimde bir
değişikliğe uğramazlar
CHO sindirimi – Ağızda pH:~6-7
• Ağızda mono ve digliseridlerin sindirimi
yoktur.
CHO sindirimi – Midede pH:1.0-3.0
• Midede CHO sindirimi çok azdır, çünkü mide
asidi α-amilazı inaktive eder.
İnce barsakların bölümleri
DUODENUM
JEJENUM
ILEUM
CHO sindirimi – İnce barsaklar
pH:6.3-7.2
Pankreastan
Salgılanan
Pankreatik α-Amilaz
(Amilopsin)
İntestinal Duvarlardan
Salgılanan
Disakkaridazlar
Sükraz, Laktaz, Maltaz
Pankreastan salgılanan Pankreatik α-Amilaz
(Amilopsin)
Nişastayı mono, di ve oligosakkaritlere
parçalamaya devam eder.
Dallanmış dekstrinleri parçalamak üzere
İB’larda 1-6 glikosidaz salgılanır ve
glikoz oluşur.
Karbonhidratların sindirimi
Laktoz
Laktaz
Glikoz+Galaktoz
Sakkaroz
Glikoz+Fruktoz
Sükraz/Sakkaraz
Maltoz
Glikoz+Glikoz
Maltaz
27
Nişasta sindirimi
Ağız
Nişasta
Maltoz + Dekstrin
ὰ-Amilaz
Mide
Amilazın etkisi biraz daha devam eder.
İncebarsaklar
Maltoz
Glikoz + Glikoz
Pankreatik Amilaz
Dekstrin
Maltoz + Maltotrioz + Limit nişasta
Maltaz
2 Glikoz
Maltaz
3 Glikoz
1-6 Disakkaridaz
(Glikoz)n
• İB’ların emilim yüzeylerinin durumu CHO emiliminde
önemlidir.
• Yüzeyde milyonlarca parmak şeklinde villi vardır ve
üzerleri fırça yüzeyle (brush border) kaplıdır.
Böylece emilim yüzeyi genişler, hareket serbestliği
artar.
– Parmak benzeri yapılardır
– Emilim için alanı arttırır
VILLI
Emilim
İnce barsak lümeni içindeki glikoz ve galaktoz
enerji gerektiren aktif transportla, fruktoz ise
basit difüzyonla (yoğun ortamdan az yoğun
ortama) ince barsak epitel hücresi içine alınırlar
ve oradan kana, kanla KC’e geçerler.
32
SGLT1 ve GLUT5
Na+,K+-ATP az sistemi
33
KARBOHİDRAT METABOLİZMASI YOLLARI
Glikogenez: Glikozdan glikojen sentezi.
Glikogenoliz: Glikojenin yıkılması. Bu olayın karaciğerdeki
son ürünü glikoz, kas dokusundaki son ürünü glikoz-6fosfattIr.
Glikoliz (Embden-Meyerhof Yolu): Glikozun pirüvat
veya laktata kadar yıkılması.
Pirüvat Metabolizması: Pirüvatın asetil-KoA ya dönüşümü
Trikarboksilik Asit (TCA) Siklüsü (Krebs Siklüsü) :
Asetil-KoA içindeki asetil kısmının CO2 ye parçalanması ve
bu sırada redükte koenzimlerin oluşumu.
Pentoz Fosfat Yolu: Glikozun bir başka şekilde
oksidasyonu ile NADPH ve pentoz sentezi.
Glikoneogenezis: Karbonhidrat olmayan maddelerden
glikoz sentezi
Glukuronik Asit Yolu: Glikozdan glukuronik asit sentezi.
34
Glikoliz
Hücrenin sitoplazmasında altı karbonlu glikozun, iki molekül üç karbonlu
pirüvata yıkılması olayıdır.
35
Sitrik asit döngüsü (TCA döngüsü)
Aerobik koşullarda glikoz metabolizmasında pirüvattan, pirüvat
dehidrojenaz enzim kompleksi etkisiyle asetil-CoA oluşur.
36
KARBONHİDRAT METABOLİZMASI
EMİLEN GLİKOZ
1. Enerji için kullanılır (Glikoliz)
2. Glikoprotein ve glikolipit sentezi için
kullanılır.
3. Glikojen olarak depo edilir (kas %0.5,KC %5).
Bu miktarlar yüksek CHO’lı diyet ile arttırılır.
4. Yağ olarak depolanır.
Kana Glikoz
Veren
Metabolik
Olaylar
1. Barsaktan emilimBesinlerle
2. Karaciğer
(Glikojenoliz)
Glukagon + epinefrin
3. Glikoneogenezis
Kandan Glikoz
Alan Metabolik
Olaylar
1. Hücrelerin enerji
gereksinmesi İnsülin
2. Glikojen sentezi
3. Yağ sentezi
4. Glikoprotein
5. Glikolipit sentezi
Glikozun vücutta kullanılması
(kan dolaşımındaki glikoz)
Hücrelerin çalışması
için enerji sağlar
Kasta glikojen olarak
depolanır. Kas
hareketi için enerji
sağlar.
Karaciğerde
glikojen olarak
depolanır.
Gereksinim halinde
glikoza çevrilir.
KARBONHİDRATLARIN GÖREVLERİ
1. Enerji verirler.
KARBONHİDRATLARIN GÖREVLERİ
2. Antiketojeniktir.
KARBONHİDRATLARIN GÖREVLERİ
3. Su ve elektrolitlerin vücutta tutulmasını
sağlar.
4. Bileşik CHO’ların yapısına girerek bazı
fizyolojik görevleri yerine getirir.
5. Proteinlerin enerji için kullanılmasını
önleyerek, proteine olan gereksinimi azaltır.
KARBONHİDRATLAR ile ilgili
HASTALIKLAR
1. ENZİM YETERSİZLİKLERİ
Laktoz intoleransı:
Galaktozemi:
Fruktozemi:
2. DİABETES MELLİTUS-ŞEKER HASTALIĞI
Bazı besinlerin glisemik indeksleri
Beyaz ekmek
100
Çavdar ekmeği
72
Makarna
64
Pirinç
99
Bulgur
68
Portakal
60
Yeşil mercimek
43
3. DİŞ ÇÜRÜKLERİ
4. KALP DAMAR HASTALIKLARI
5. KANSER