HÜCRE - ORGANELLER

HÜCRE - ORGANELLER
Organeller
→Hücredeki temel biyokimyasal olaylar,
organellerde gerçekleşir.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
→Organeller;
Ribozom
Sentrozom
Endoplazmik retikulum (ER)
Golgi
Lizozom
Koful
Peroksizom
Mitokondri
Plastidler
olmak üzere 9 gruba ayrılır.
Ribozom
→Protein ve rRNA’dan yapılmıştır.
→Olgun memeli alyuvarları hariç,
bütün canlı hücrelerde bulunur.
→Çekirdekçikte üretilir.
→Ribozom; büyük ve küçük alt birim olmak
üzere iki parçadan oluşur.
Ribozomun Görevi:
→Protein sentezler.
(enzim, hormon, antikor, hemoglobin, fibrinojen, kas...)
n (Amino asit) ------------> Protein + (n-1) H2O
Not:
→Protein sentezi gerçekleşirken
hücrenin pH' ı yükselir,
osmotik basıncı ise düşer.
Sentrozom
→Protein, DNA ve RNA' dan yapılmıştır.
→Hayvan hücresinde, çiçeksiz bitkilerde, mantarlarda ve bazı
protista üyelerinde bulunur.
→Çiçekli bitkilerde, yumurta hücresinde ve olgun memeli
alyuvarlarında bulunmaz.
→Her hücrede sadece bir tane sentrozom bulunur.
→Hücre bölünmesinden önce sentrozom
kendini eşler ve iki tane sentrozom oluşur.
→Sentrozomun yapısında,
biri yatay ve biri dikey olmak üzere iki sentriol vardır.
→Her bir sentriolde, 27 tane mikrotübül bulunur.
Sentrozomun Görevi:
→Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturarak,
kromozomların zıt kutuplara çekilmesini sağlar.
→Hücre zarı ile birlikte sil ve kamçı oluşumunda görev alır.
Endoplazmik retikulum
→Hücre zarından çekirdeğe kadar uzanan, zarlardan
oluşmuş kanallar sistemidir.
Görevi:
→Hücre içinde madde taşınmasını sağlar.
→Hücreye desteklik sağlar.
→Hücre içinde gerçekleşen asidik ve bazik tepkimeler
arasında, yalıtımın gerçekleşmesini sağlar.
Endoplazmik retikulum;
granüllü ve granülsüz endoplazmik retikulum
olmak üzere ikiye ayrılır.
Granüllü ER
→Dış yüzeyinde ribozomlar bulunur.
Görevi:
→Lizozom oluşumunda görev alır.
→Üzerindeki ribozomlar,
hücre zarında bulunan ve
hücre dışına gönderilecek olan proteinleri sentezler.
→Hücre zarının sentezinde ve onarılmasında görev alır.
Granülsüz ER
→Üzerinde ribozom bulunmaz.
Görevi:
→Yağ ve steroid hormon sentezler.
→Kas hücrelerinde kalsiyum depolanması
ve salgılanmasından sorumludur.
→Zehirli maddelerin ve ilaçların
zehir etkisini azaltır. (detoksifikasyon)
Golgi aygıtı (aparatı)
→Birbirine paralel olarak uzanmış yassı zarlardan oluşur.
→Olgun memeli alyuvarı ve sperm hücresi
hariç tüm ökaryot hücrelerde bulunur.
Görevi:
→Salgı maddelerinin paketlenmesini ve salgılanmasını sağlar.
→Selüloz, yağ ve steroid hormon sentezler.
→Bitkilerin hücre çeperini sentezler.
→Bitkilerde hücre bölünmesi sırasında ara lamel oluşumunu
sağlar.
→Protein ve yağlara diğer bileşiklerin bağlanmasını sağlar.
(glikoprotein, glikolipid, fosfolipid, lipoprotein…)
→Hücre zarının sentezinde ve onarılmasında görev alır.
→Spermin akrozomunun olgunlaşmasını sağlar.
→Sindirim enzimlerini paketleyerek lizozomları oluşturur.
→Besin depolar.
Lizozom
→İçinde hücre içi sindirim enzimleri bulunur.
→Gelişmiş yapılı bitkilerde
ve olgun memeli alyuvarında bulunmaz.
Görevi
→Hücre içi sindirim yapar.
→Mikropları yok eder.
→Yaşlı hücre ve orgalleri parçalar.
→Kertenkelenin tehlike anında kuyruğunu bırakmasını sağlar.
→Başkalaşımda görev alır.
→Embriyonik gelişim sırasında organların şekillenmesinde
görev alır. (organogenez)
→Dişi üreme döngüsünün gerçekleşmesinde görev alır.
(menstruasyon döngüsü)
Not:
→Lizozom zarı patlarsa hücre kendi kendini sindirir. (otoliz olayı)
Lizozom oluşumunda organellerin görev sırası:
Granüllü ER ------> Golgi aygıtı ------> Lizozom
Salgı kofulu üretimi ve salgılanmasında
organellerin görev sırası:
ER ------> Golgi aygıtı ------> Salgı kofulu -----> Hücre zarı
Peroksizom
→Ökaryot hücrelerde bulunur.
→Tek zarlı bir organeldir.
→İçinde katalaz enzimi ve çeşitli enzimler bulunur.
Görevi
→Katalaz enzimi ile hidrojen peroksiti (H2O2)
parçalar.
→Amino asitlerden amino grubunu uzaklaştırır.
(deaminasyon olayı)
→Yağ asitlerinin parçalanmasında görev alır.
→Bitki tohumlarında bulunan yağ asitlerinin
glikoza dönüşmesini sağlar.
→Karaciğerde alkolün parçalanmasını sağlar.
Koful (vakuol)
→Tek zarlı bir organeldir.
→İçinde hücre özsuyu bulunur.
→Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde
küçük ve çok sayıda bulunur.
→Genç hücrelerde küçük, yaşlı hücrelerde büyüktür.
Görevi:
→Hücredeki fazla suyu ve atık maddeleri depolar.
→Hücrenin osmotik basıncını ayarlar.
→Bazı bitkilerde renk pigment maddesi bulundurur.
Örnek:
→Ortanca bitkisinde antosiyanin (antokyan) maddesi kofullarda depolanır.
→Bitki bu madde sayesinde; asidik topraklarda mavi-mor, bazik
topraklarda pembe-beyaz renkli çiçek açar.
→Bazı hücrelerde özelleşmiş görevleri getirmek için özel kofullar bulunur.
Mitokondri
→Prokaryotlar ve memeli alyuvarı haricindeki tüm canlılarda bulunur.
→Oksijenli solunumun yapıldığı yerdir.
→Çift zarla çevrili bir organeldir.
→Mitokondriler sahip oldukları
DNA molekülü sayesinde bölünerek
çoğalabilirler.
→Metabolizma hızı fazla olan hücrelerde çok sayıda bulunur.
Mitokondri
Görevi: Oksijenli solunumla, Enerji (ATP) sentezler.(üretir)
Oksijenli solunum
Plastidler
→Bitkisel hücrelerde bulunur.
( bazı protistalarda öglena, tek hücreli algler, koloniler)
→Besin maddelerinin sentezlenmesinde
ve depolanmasında görev alan organellerdir.
→Yapılarında halkasal DNA, RNA, ve ribozom bulunur.
►Kloroplast:
→Bitkilerin yapraklarında, otsu bitkilerin gövdelerinde, genç
odunsu bitkilerin gövdelerinde bulunur.
→Yapısında bitkiye yeşil renk veren klorofil pigmenti bulunur.
→Kloroplast çift zarlı bir organeldir.
► Kloroplast
Görevi:
Fotosentez yaparak inorganik maddelerden
organik besin sentezler.
►Kromoplast:
→Yeşil rengin dışındaki renk pigment maddelerini bulundurur.
→Meyve çiçek ve organlara renk verir.
→Karoten: Turuncu renklidir........... Havuçta bulunur.
→Likopen: Kırmızı reknlidir.......... Domateste bulunur.
→Ksantofil: Sarı renklidir............. Limonda bulunur.
►Lökoplast:
→Genellikle bitkilerin ışık görmeyen kısımlarında bulunur.
→Renksiz bir plastidtir.
→Nişasta oluşmasında ve depolanmasında görev alır.
→Bazı bitkilerde yağ depolar.
→Bütün plastidler uygun koşullarda birbirine dönüşebilir.
__SON__
Mustafa AYAR
Biyoloji öğretmeni
Uzm. Öğret.