Raporun Türkçe özeti için tıklayınız…
advertisement
2010 YILINDA RAKAMLARLA AVRUPA SİGORTA PİYASASI ŞUBAT 2012 İÇİNDEKİLER Giriş 1. Avrupa’da Toplam Prim Gelişimi 2. 1.1. Hayat Sigortası Primleri 4. 1. 2. Hayat-dışı Sigorta Primleri 5. 1.2.1. Motorlu Taşıt Sigortası 7. 1.2.2. Sağlık Sigortası 9. 1.2.3. Mal Sigortası 10. 1.2.4. Hayat-dışı Branştaki Diğer Sigortalar 10. 2. Sigorta Yoğunluğu ve Sigorta Penetrasyonu 2.1. Sigorta Yoğunluğu 11. 11. 2.1.1. Hayat Sigortası Yoğunluğu 13. 2.1.2. Mal ve Kaza Sigortası Yoğunluğu 14. 2.1.3. Sağlık Sigortası Yoğunluğu 14. 2.2. Sigorta Penetrasyonu 15. 3. Sigortacıların Yatırım Portföyü 19. 3.1. Yatırım Portföyünün Yapısı 20. 3.2. Yatırım Portföyünün GSYİH’ ye Oranı 21. 4. Sigorta Piyasası Aktörleri 22. 4.1. Sigorta Şirketleri 22. 4.2. Çalışan Sayısı 22. 4.3. Dağıtım Kanalları 23. 4.3.1. Hayat Sigortası Dağıtım Kanalları 23. 4.3.2. Hayat-dışı Sigorta Dağıtım Kanalları 24. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 1 Giriş Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA) tarafından hazırlanan “2010 Yılında Rakamlarla Avrupa Sigorta Piyasası” başlıklı rapor, Avrupa sigorta piyasasının 2010 yılındaki durumunu mercek altına almaktadır. CEA üyesi ülkelerin sigorta piyasalarına ait 2010 yılı verileri ışığında hazırlanan raporda Avrupa sigorta piyasasının prim üretimi, sigorta şirketlerinin yatırım portföyleri ve sigorta piyasasında önemli rol oynayan şirket ve dağıtım kanalları hakkında bilgiler yer almaktadır. Rapor, Avrupa sigorta piyasasının 2010 yılında karşılaştığı zorluklar ve fırsatlara ilişkin farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. 1. Avrupa’da Toplam Prim Gelişimi 2010 yılı verileri itibariyle toplam prim gelirlerinin sabit döviz kurunda % 2,5 oranında artarak 1 104 Milyar Euro’ya ulaşması ile birlikte Avrupa sigorta piyasasının devam eden ekonomik krizden fazla etkilenmediği görülmektedir. 2010 yılı toplam prim gelirlerinin 2009 yılında kaydedilen % 3 oranındaki artışı karşısında azalma göstermesine rağmen primlerin 2008 yılında sabit döviz kurunda % 6’dan fazla azaldığı dönemle kıyaslandığında büyük gelişme kaydettiği görülmektedir. Tablo 1: Avrupa’daki Toplam Primlerde Büyüme 2008-2010 2009 yılında toplam prim gelirlerinde kaydedilen büyüme, tüm prim gelirlerinin % 60’ından fazlasını oluşturan hayat sigortalarından kaynaklanmıştır. Buna karşın, 2010 yılında hayat (+% 2,5) ve hayat-dışı (+% 2,7) primlerde birbirine benzer oranlarda büyüme kaydedilmiştir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 2 Grafik 1: Avrupa’daki Toplam Primler 2001–2010 (Milyar Euro) Swiss Re verileri, küresel sigorta piyasasının da olumsuz ekonomik ortama rağmen büyüme kaydedebildiğini göstermektedir. Dünya genelindeki prim hacmi 2009 yılındaki % 2,6’lık azalmaya rağmen 2010 yılında % 5,6 oranında büyüme göstermiştir. Swiss Re’ye göre dünya genelindeki prim hacmi, 2010 yılında 4 339 Milyar Dolar (3 273 Milyar Euro) olmuştur1. Bölgelere göre toplam prim dağılımına bakıldığında ise 2010 yılında prim hacminin her bölgede arttığı dikkat çekmektedir. Buna göre prim hacmindeki en yüksek büyüme oranı Asya’da (2009 yılında +% 8,5 olan prim hacmindeki büyüme oranı 2010 yılında +% 14,5 olmuştur.); en düşük büyüme oranı ise Avrupa’da (bir önceki yıl - % 5,2 olan büyüme oranı +% 0,4 artış göstermiştir) gerçekleşmiştir. Dünya sigorta piyasasında sahip olduğu % 37’lik pay ile Avrupa sigorta piyasası 2010 yılında da dünyanın en büyük sigorta piyasası olmayı sürdürmüştür. Avrupa sigorta piyasasını Kuzey Amerika (% 30) ile Asya (% 27) piyasaları takip etmiştir. Grafik 2: Dünya Genelinde Sigorta Primlerinin Dağılımı 2000– 2010 (Milyar Dolar) 1 Swiss Re Sigma No.2/2011 “World insurance in 2011” © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 3 2002 ile 2007 yılları arasında Avrupa’daki prim hacminin dünya genelindeki prim hacminden daha hızlı büyüme kaydetmesi ile birlikte Avrupa sigorta piyasasının dünya sigorta piyasasındaki payı % 32’den % 43’e ulaşmıştır. Buna karşın, 2008 ve 2009 yıllarında Avrupa’daki prim hacminin azalması ile Avrupa sigorta piyasasının dünya sigorta piyasasındaki payı % 39’a gerilemiştir. Avrupa’nın dünya sigorta piyasasındaki payının azalması en fazla Asya’nın lehine olmuş; Amerika’nın dünya sigorta piyasasındaki payı ise azalmaya devam etmiştir. 2010 yılında Avrupa’daki prim hacmindeki artışın Asya’daki artışa kıyasla daha düşük olması Avrupa’nın dünya prim hacmindeki payının 2 puan azalmasına yol açmış; Amerika’nın dünya sigorta piyasası içindeki payı ise sabit kalmıştır. 1.1. Hayat Sigortası Primleri 2010 yılında hayat sigortasındaki prim üretiminin bir önceki yıla göre sabit döviz kurunda % 2,5 oranında artarak 676 Milyar Euro’ya ulaşması beklenmektedir. Avrupa’da hayat sigortası primlerinin neredeyse % 70’ini elde eden Birleşik Krallık, Fransa, Almanya ve İtalya Avrupa’nın en büyük hayat sigortası piyasasına sahip ülkeleri olmaya devam etmiştir. Bu ülkeler arasından üç yıl ardı ardına hayat primlerinde azalma kaydeden Birleşik Krallık (hayat primlerindeki azalma 2010 yılında -% 6; 2009 yılında -%10; 2008 yılında ise -%27 olmuştur.) dışındaki diğer ülkelerde hayat primlerindeki büyüme oranları Fransa’da % 4; Almanya’da % 6; İtalya’da ise % 11 olarak gerçekleşmiştir. Genel olarak hayat primlerindeki artış müşterilerin kriz döneminde daha fazla güvence sağlama talebinden kaynaklanmıştır. Grafik 3: Avrupa’da Hayat Sigortası Branşındaki Primler 2001–2010 (Milyar Euro) Birleşik Krallık’ ın yanında CEA üyesi ülkeler arasındaki sadece dört ülke 2010 yılında hayat sigortası prim üretimi büyüklüğünde azalma kaydetmiştir. Bu ülkeler arasında Hollanda (-% 12), İspanya (-% 6), Yunanistan (-% 8) ve Hırvatistan (-% 2) bulunmaktadır. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 4 Avrupa hayat sigortası primlerinin % 3’ünü elde eden Hollanda’da hayat prim gelirlerinde kaydedilen düşüş, ekonomik ortam ve bankalar dolayısıyla oluşan rekabet nedeniyle bireysel hayat poliçesi sayısındaki azalmadan kaynaklanmaktadır. Hayat sigortası piyasası içinde % 4 paya sahip İspanya ile % 1’den az paya sahip Yunanistan ise ekonomik koşullar nedeniyle hayat sigortası prim gelirlerinde azalma kaydetmiştir. Grafik 4: Hayat Sigortası Branşındaki Primlerde Ülkelere Göre Nominal Büyüme 2007/08 ve 2008/09 (Sabit Döviz Kuru) 2010 yılında hayat sigortası prim üretimi büyüklüğündeki en fazla artışın Romanya (+% 69) ve Estonya’ da (+% 37) görülmesine rağmen her iki ülkenin Avrupa hayat sigortası piyasasındaki payları % 1’in altındadır. Romanya’da prim üretimi büyüklüğünde kaydedilen artışın öncesinde bir önceki yıl % 50 oranında azalma görülmüştü. Batı Avrupa ülkeleri arasında ise her biri Avrupa hayat sigorta piyasasında % 2 paya sahip olan Finlandiya ve Portekiz ise sağlık sigortası prim üretimi büyüklüğünde %17 ile %18 oranında artış kaydetmiştir. Finlandiya’daki artış büyük ölçüde geleneksel sigorta ürünlerinden elde edilen primlerden kaynaklanmaktadır. Finansal istikrarsızlığa karşın Portekiz’de hayat branşında kaydedilen büyümenin nedeni ise düşük riskli yatırım ürünlerine olan yönelimdir. 1.2. Hayat-dışı Sigorta Primleri Hayat-dışı branştaki prim gelirlerinin iki yıl ardı ardına sabit seyir izlemesinin ardından sabit döviz kurunda % 2,7 oranında artan toplam prim büyüklüğü, 428 Milyar Euro’ya ulaşmıştır. Hayat-dışı prim büyüklüğündeki bu artış, başta ekonomideki toparlanma olmak üzere hane halkı ve şirketlerin sigorta ürünlerine yeniden ilgi göstermeye başlaması ile açıklanmaktadır. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 5 Grafik 5: Avrupa’da Hayat-dışı Sigorta Branşındaki Primler 2001–2010 (Milyar Euro) Avrupa’da hayat-dışı prim üretimi açısından en büyük paya sahip olmayı sürdüren ülkeler arasında Almanya (% 21), Birleşik Krallık (% 15), Fransa (% 14) ve Hollanda (% 13) bulunmaktadır. 2010 yılında tüm bu ülkeler prim üretiminde artış kaydetmiştir.2010 yılında hayat-dışı prim üretimi büyüklüğünün en fazla artış gösterdiği ülke Birleşik Krallık (2009 yılında -% 0,1 olan prim üretimi büyüklük oranı 2010 yılında +% 7,8’e çıkmıştır) olmuştur. Diğer üç ülkedeki piyasalarda ise prim üretimi büyüklüğü neredeyse ikiye katlanmıştır. Hollanda’da prim üretimi büyüklüğü sağlık primleri nedeniyle + % 4; Fransa ve Almanya’da ise ortalama +% 2,7 olmuştur. Grafik 6: Hayat-dışı Sigorta Branşındaki Primlerde Ülkelere Göre Nominal Büyüme 2008/09 ve 2009/10 (Sabit Döviz Kuru) © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 6 2010 yılında CEA üyesi ülkelerin büyük çoğunluğunda hayat-dışı prim üretimi büyüklüğünün arttığı; İspanya ve İtalya’nın da içinde olduğu sadece on ülkede ise azaldığı görülmektedir. İspanya’da hayat-dışı prim üretimi büyüklüğünde kaydedilen azalma büyük ölçüde ekonomik ortamdan kaynaklanmakta iken İtalya’daki düşüş ise iki büyük şirketin İtalyan Denetim Otoritesi’nin sorumluluğundan çıkması ve İtalya’da Avrupalı şirketlerin şubesi olarak faaliyet göstermeye devam etmesinin bir sonucudur. Hayat-dışı prim üretimi büyüklüğünde en fazla artış, Avrupa hayat-dışı sigorta piyasasında % 1,4 paya sahip Türkiye’de (+ %14) kaydedilmiştir. Bu artış, artan taşıt satışları sayesinde motorlu taşıt sigortası ile açıklanmaktadır. Doğu Avrupa ülkelerine bakıldığında ise, sadece bölgedeki en büyük hayat-dışı sigorta piyasasına sahip Polonya ile Estonya’ nın 2010 yılında prim üretimi büyüklüğünde önemli gelişme gösterdiği görülmektedir. Her iki ülkedeki büyüme önemli ölçüde mal sigortalarından kaynaklanmaktadır. Grafik 7: Branşlara Göre Hayat-dışı Sigorta Primleri 2010 Avrupa’da hayat-dışı branşta motorlu taşıt sigortası ile sağlık sigortası en büyük paya sahip sigortalardır. Buna göre hayat-dışı branşta motorlu taşıt sigortası % 29; sağlık sigortası ise % 25 pazar payına sahiptir. Hayat-dışı primlerinin % 20’sini elde eden mal sigortası ise üçüncü sırada yer almaktadır. Tahminlere göre hayat-dışı branşta geriye kalan % 26’lık pazar payı, genel sorumluluk (% 7), kaza (% 7), nakliyat (% 4), hukuksal koruma (% 2) ile kredi ve seyahat sigortaları arasında paylaşılmaktadır. 2009 yılına kıyasla sağlık ve mal sigortalarının pazar paylarının motorlu taşıt sigortası ve diğer hayat-dışı branştaki sigortaların aleyhine arttığı görülmektedir. 1.2.1. Motorlu Taşıt Sigortası Hayat-dışı branşın neredeyse % 30’ unu oluşturan motorlu taşıt sigortası, Avrupa’daki en büyük hayat-dışı branşıdır. Bir önceki yıla göre % 1,8 azalma gösteren motorlu taşıt sigortası prim gelirlerinin 2010 yılında sabit döviz kurunda % 1,3 oranında büyüme göstererek 125 Milyar Euro’ya ulaştığı tahmin edilmektedir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 7 Almanya ve İtalya sahip oldukları % 16’lık pay ile Avrupa motorlu taşıt sigortası piyasasındaki öncü ülkelerdir. Bu iki ülke Fransa ve Birleşik Krallık ile birlikte Avrupa’daki motorlu taşıt sigortası primlerinin % 60’ını elde etmektedir.2010 yılında bu ülkelerden yalnızca İtalya motorlu taşıt sigortası primlerinde (-% 0,8) azalma kaydetmiştir. Piyasadan çıkış yapan iki büyük şirket tarafından elde edilen primlerin de eklenmesi durumunda İtalya’daki motorlu taşıt sigortası prim gelirlerinin (+% 3,6) büyüme göstermesi beklenmektedir. 2010 yılında motorlu taşıt sigortası prim büyüklüğünün Almanya’da % 0,5; Birleşik Krallık’ ta + % 8,1; Fransa’da ise +% 2,6 oranında arttığı görülmektedir. Almanya’da beş yıl ardı ardına azalma gösteren motorlu taşıt sigortası prim büyüklüğü 2010 yılında artış kaydetmiştir. Buna göre Avrupa’da 2008 yılından itibaren yeni araç trafik tescil kayıtlarında kaydedilen azalmanın (2008 yılında -% 8; 2009 yılında -% 6; 2010 yılında -% 4)2 2010 yılında motorlu taşıt sigortası üzerinde önemli bir etki yaratmadığı görülmektedir. Genel olarak motorlu taşıt prim gelirlerindeki artış, olumsuz teknik sonuçları takiben motorlu taşıt sigortası primlerinin yükselmesinden kaynaklanmıştır. Grafik 8: Avrupa’da Motorlu Taşıt Sigortası Primleri 2001–2010 (Milyon Euro) Batı Avrupa’daki ülkeler genelindeki durum incelendiğinde ise Avrupa’da motorlu taşıt sigortası primlerinin % 8,6’ını elde eden ve beşinci büyük motorlu taşıt sigortası piyasasına sahip İspanya’da prim büyüklüğü yaklaşık % 6 oranında azalma kaydetmiştir. Portekiz’de ise 2009 yılında kaydedilen % 8 oranındaki sert düşüşün ardından prim büyüklüğü 2010 yılında az da olsa (+% 0,4) ilerleme kaydetmiştir. Avrupa motorlu taşıt sigortası piyasasında % 2,2 oranında pazar payına sahip Türkiye ise 2010 yılında motorlu taşıt sigortası prim büyüklüğü açısından önemli artış ( +% 17,8 ) kaydetmiştir. Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında % 2 oranındaki pazar payı ile en büyük motorlu taşıt sigortası piyasasına sahip Polonya’da ise 2009 yılında sabit kalan prim büyüklüğünün 2010 yılında % 6’dan fazla oranda arttığı görülmüştür. 2 Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 8 1.2.2. Sağlık Sigortası Hayat-dışı prim üretiminin % 25’ ini oluşturan sağlık sigortası, Avrupa’daki en büyük ikinci hayat-dışı sigorta branşı olmaya devam etmektedir. 2009 yılında sağlık sigortasında kaydedilen gerileme 2010 yılında yerini büyümeye bırakmıştır. Buna göre ilk tahminler doğrultusunda sağlık sigortası prim büyüklüğü sabit döviz kurunda % 6 oranında artış kaydederek 108 Milyar Euro’ya ulaşmıştır. Sağlık sigortasında görülen yükseliş trendi yaşlanan nüfus ve artan tıbbi harcamalar sayesinde beslenen tüketici talebi ile açıklanmaktadır. Grafik 9: Avrupa’da Sağlık Sigortası Primleri 2001–2010 (Milyon Euro) 2010 yılında Hollanda (% 36) ve Almanya (% 31) sahip oldukları pazar payları ile Avrupa sağlık sigortası piyasasına hâkim olan ülkelerdir. 2006 yılında yeni sağlık sisteminin uygulanmaya başlanmasını takiben Hollanda’da bir önceki yıl % 5 oranında artan prim büyüklüğü, 2010 yılında % 8 oranında artış göstermiştir. Almanya’da ise 2010 yılı için prim gelirlerinin % 5,7 oranında artması beklenmektedir. Buna ek olarak % 9 ve % 6’lık pazar payları ile Avrupa’nın üçüncü ve dördüncü büyük sağlık sigortası piyasalarına sahip Fransa ve İspanya ise prim büyüklüklerinde sırasıyla % 5,4 ve % 5,5 oranlarında artış kaydetmiştir.2010 yılında İspanya’da sadece sağlık sigortası primlerinde olumlu gelişme kaydedildiği dikkat çekmektedir. Batı Avrupa ülkeleri arasında yalnız iki ülkede prim büyüklüğünün gerilediği görülmüştür. Sağlık sigortası prim gelirleri, Avrupa sağlık sigortası piyasasında % 4 pazar payına sahip Birleşik Krallık’ ta % 0,9; % 1 paya sahip İsveç’ de ise % 0,4 oranında azalma göstermiştir. Prim gelirleri, % 2 pazar payına sahip İtalya’da ise sabit kalmıştır. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 9 Avrupa sağlık sigortası piyasasında her biri % 1 pazar payına sahip olan Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri, Avrupa sağlık sigortası piyasasına ait veriler üzerinde önemli bir etki yaratmamıştır. 1.2.3. Mal Sigortası Mal sigortasından elde edilen prim miktarı, hayat-dışı branşta elde edilen primlerin yaklaşık % 20’sini oluşturmaktadır. Son tahminlere göre, 2010 yılında mal sigortası prim büyüklüğü sabit döviz kurunda % 2,6 oranında artarak 84 Milyar Euro’ya ulaşmıştır. Bir önceki yıl prim büyüklüğü artış oranı % 2,1 olarak kaydedilmiştir. Birleşik Krallık, Almanya ve Fransa sahip oldukları % 17-% 18 arasındaki pazar payları ile Avrupa mal sigortası piyasasına hâkim olan ülkelerdir. Bu ülkelerin her biri yaklaşık 15 Milyar Euro değerinde prim geliri elde etmiştir. 2010 yılında mal sigortası prim büyüklüğü Birleşik Krallık’ ta % 5,2; Almanya’da % 1,2; Fransa’da ise % 3,7 oranında artış göstermiştir. % 8 ve % 6 pazar payları ile Avrupa’nın dördüncü ve beşinci büyük mal sigortası piyasalarına sahip İspanya ve İtalya’nın da prim büyüklükleri sırasıyla % 4,0 ve % 2,1 oranlarında azalmıştır. Grafik 10: Avrupa’da Mal Sigortası Primleri 2001–2010 (Milyon Euro) İtalya’daki azalma iki şirketin piyasadan çıkışı; İspanya’da ise ekonomik gerileme ile açıklanmaktadır. Büyük piyasalarda görülen prim büyüklüğündeki artış ise büyük ölçüde kötü hava koşulları nedeniyle artan fiyatlardan kaynaklanmaktadır. 1.2.4. Hayat-dışı Branştaki Diğer Sigortalar Hayat-dışı branştaki diğer sigortalar arasında genel sorumluluk, kaza, nakliyat, hukuksal koruma ile kredi ve seyahat sigortaları3 bulunmaktadır. 2010 yılında toplam hayatdışı primlerinin % 7’sini genel sorumluluk sigortası primleri ile kaza sigortası primleri 3 CEA tarafından kredi ve seyahat sigortalarına ilişkin veriler temin edilmemektedir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 10 oluşturmaktadır. Toplam hayat-dışı primlerinin % 4’ünü nakliyat sigortası primleri; % 2’sini ise hukuksal koruma sigortası primleri oluşturmaktadır. Motorlu taşıt, sağlık ve mal sigortası dışındaki diğer hayat-dışı sigortalardan elde edilen prim gelirlerinin 2010 yılında 112 Milyar Euro’ya ulaşması ile bu sigortaların krizden çok fazla etkilenmedikleri sonucu çıkarılmaktadır. Buna göre hayat-dışı branştaki diğer sigorta primlerinde sabit döviz kurunda % 1,2 oranında büyüme gözlenmiştir. Grafik 11: Avrupa’da Hayat-dışı Branştaki Diğer Sigorta Primleri 2001–2010 (Milyon Euro) Avrupa’daki genel sorumluluk sigortasında her biri % 20’lik pazar payına sahip Birleşik Krallık, Almanya ve Fransa’da prim büyüklüğünün sabit döviz kurunda % 5 oranında azaldığı görülmektedir. Kaza sigortası primlerinde ise 2009 yılında kaydedilen % 1 oranındaki azalmaya karşın Avrupa’daki kaza sigortası piyasasının % 45’ini oluşturan Almanya ve Fransa sayesinde primlerin 2010 yılında +% 2,5 oranında arttığı kaydedilmiştir. Nakliyat piyasasının % 60’ından fazlasına tek başına hâkim olan Birleşik Krallık’ ta prim büyüklüğünün yaklaşık % 1 oranında artması beklenmektedir. Hukuksal koruma sigortası piyasasında % 43’lük pazar payını elinde bulunduran Almanya’da ise prim büyüklüğünün 2010 yılında % 2’ye yakın arttığı tahmin edilmektedir. 2. Sigorta Yoğunluğu ve Sigorta Penetrasyonu 2.1. Sigorta Yoğunluğu CEA’ nın temsil ettiği ülkelerde 2010 yılında kişi başına sigortaya harcanan ortalama miktar 1 879 Euro olmuştur. Bu miktar içerisinde 1 150 Euro hayat sigortasına; geriye kalan 729 Euro ise hayat-dışı sigortalara harcanmıştır. 2010 yılında kişi başına sigortaya harcanan ortalama miktar, 2009 yılında harcanan miktara kıyasla % 3,7 oranında (+68 Euro) artış göstermiştir. Ancak bu artış sabit döviz kurunda hesaplandığında sadece % 2,1 civarındadır. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 11 Grafik 12: Avrupa’da Kişi Başına Düşen Toplam Prim Miktarı 2009–2010 (Euro) Kişi başı prim miktarının 190 000 Euro’yu aştığı Lihtenştayn hariç tutulduğunda bile Avrupa ülkeleri genelinde sigorta yoğunluğunun 2010 yılında ülkeden ülkeye büyük farklılık gösterdiği görülmektedir. Buna göre kişi başına düşen prim miktarı, Romanya (93 Euro) ve İsviçre (5 124 Euro) gibi ülkelerde kaydedilen miktarlar arasında değişmektedir. İsviçre’nin Birleşik Krallık ve Lüksemburg gibi başlıca finans merkezleri arasında bulunması ile birlikte ülkedeki yüksek sigorta yoğunluğu normal karşılanmaktadır. İskandinav ülkelerinde de oldukça yüksek sigorta yoğunluğu görülmekle birlikte tüm bu ülkelerde sigorta yoğunluğu en fazla hayat sigortasında kaydedilmektedir. Batı Avrupa ülkeleri arasında ise Hollanda 4 699 Euro değerindeki kişi başı prim miktarı ile İsviçre’yi takip etmektedir. Finansal merkezlerde baskın olan hayat sigortasının aksine Hollanda’da hayat-dışı sigorta ve özellikle de sağlık sigortası sigorta yoğunluğunun en fazla olduğu sigortadır. Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde poliçe sahiplerinin sigorta ürünlerine ayırdıkları miktar, CEA ortalamasının en az 850 Euro altında kalmaktadır. Bu ülkeler arasında Slovenya 2009 yılında olduğu gibi 2010 yılında da 1 023 Euro’luk kişi başına düşen prim miktarı ile en yüksek sigorta yoğunluğuna sahip ülkedir. Sigorta yoğunluğunun yıllar içerisindeki durumu incelendiğinde, Finlandiya’da sigorta yoğunluğunun fark edilir şekilde arttığı görülmektedir. Buna göre Finlandiya’da 2010 yılında kişi başına düşen prim miktarı % 15 oranında artış göstererek 3 486 Euro’ya ulaşmıştır. Ekonomik duruma rağmen Portekiz’de de sigorta yoğunluğunun % 12 oranında arttığı görülmektedir. Her iki ülkedeki yükseliş trendi hayat sigortasından kaynaklanmaktadır. 2010 yılında sigorta yoğunluğu açısından aralarında Birleşik Krallık’ ın da bulunduğu altı ülkede azalma kaydedilmiştir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 12 2.1.1. Hayat Sigortası Yoğunluğu Belirtildiği üzere, 2010 yılında Avrupa’da kişi başına ortalama 1 150 Euro hayat sigortasına harcanmıştır. Sabit döviz kurunda bu miktar, 2009 yılında sağlık sigortalarına harcanan miktara göre % 2 oranında artış (+22 Euro) göstermiştir. Grafik 13: Avrupa’da Kişi Başına Düşen Hayat Sigortası Prim Miktarı 2009–2010 (Euro) Buna karşın, hayat sigortası yoğunluğunun ülkeler arasında değişiklik gösterdiği dikkat çekmektedir. Buna göre Lihtenştayn hariç tutulduğunda hayat sigortasında kişi başına düşen prim miktarı Finlandiya (2 844 Euro) ile Bulgaristan ve Türkiye (15 Euro) gibi ülkelerde elde edilen miktarlar arasında değişmektedir. Genel olarak bakıldığında, hayat sigortası yoğunluğu, finansal merkezler ile İskandinav ülkelerinde yüksek seviyelerde iken Doğu Avrupa ülkelerinde oldukça düşük seviyelerdedir. Toplam sigorta yoğunluğunda olduğu gibi hayat sigortası yoğunluğunda da Slovenya, 320 Euro kişi başına düşen hayat sigortası prim miktarı ile Doğu Avrupa ülkeleri arasında en yüksek hayat sigortası yoğunluğuna sahip ülkedir. Sigorta yoğunluğu prim gelirlerindeki artışı yansıtmaktadır. Buna göre Finlandiya ve Portekiz’de görülen sigorta yoğunluğundaki artış bu ülkelerdeki hayat sigortası prim gelirlerinin arttığına işaret etmektedir. Finlandiya’da sigorta yoğunluğu önemli bir artışla İsviçre’deki yoğunluk seviyesini de geri bırakarak Avrupa’da kaydedilen en yüksek seviyeye ulaşmıştır. 2010 yılında hayat sigortası yoğunluğu yalnızca Birleşik Krallık, Hollanda, İspanya ve Yunanistan’da azalma göstermiştir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 13 2.1.2. Mal ve Kaza Sigortası Yoğunluğu 2009 yılında Avrupa’da mal ve kaza sigortalarına kişi başına harcanan ortalama miktar 5394 Euro iken 2010 yılında bu miktar 545 Euro’ya yükselmiştir. Buna göre mal ve kaza sigortalarına kişi başına harcanan ortalama miktar % 1 oranında artış göstermiştir. Grafik 14: Avrupa’da Kişi Başına Düşen Mal ve Kaza Sigortaları Prim Miktarı 2009–2010 (Euro) 2010 yılında sigorta yoğunluğu açısından ülkeler arasında büyük farklılıkların görülmediği tek branş mal ve kaza sigortalarıdır. Lihtenştayn dışında mal ve kaza sigortaları için kişi başına düşen prim miktarının Türkiye (71 Euro) ile İsviçre (1 500 Euro üzeri) gibi ülkelerde elde edilen miktarlar arasında değiştiği görülmektedir. Doğu Avrupa ülkeleri arasında Slovenya mal ve kaza sigortalarına en fazla harcama yapılan ülkedir. Buna göre Slovenya’da mal ve kaza sigortalarında kişi başına düşen prim miktarı 502 Euro iken sigorta yoğunluğu Avrupa ortalamasının sadece % 8 altındadır. Mal ve kaza sigortası yoğunluğunda bir önceki yıla göre en çok değişim gösteren ülkeler İspanya (-%10), ve Birleşik Krallık (+%8) olmuştur. Sonuç itibariyle, 2010 yılında İspanya’da mal ve kaza sigortası yoğunluğu CEA ortalamasının altında kalmıştır. CEA’ ya tam üye 32 ülke arasından yalnızca dokuz ülke mal ve kaza sigortası yoğunluğunda küçük oranda azalma kaydetmiştir. 2.1.3. Sağlık Sigortası Yoğunluğu 2009 yılında 174 Euro olan Avrupa’da sağlık sigortasına harcanan ortalama miktar, 2010 yılında 184 Euro5’ya yükselmiştir. Hayat sigortasında olduğu gibi Avrupa’da sağlık 4 5 Sabit döviz kurunda Sabit döviz kurunda © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 14 sigortası yoğunluğunun da ülkeden ülkeye büyük değişiklik gösterdiği dikkat çekmektedir. Avrupa’daki sağlık sigortası sistemlerinin değişik yapılarda olduğu göz önünde tutulduğunda ülkeler arasındaki yoğunluk farklılıkları şaşırtıcı karşılanmamaktadır. Buna göre 2010 yılında kişi başına düşen sağlık sigortası prim miktarı Yunanistan ve Polonya’da 2 Euro; Hollanda’da ise 2 400 Euro civarında kaydedilmiştir. Grafik 15: Avrupa’da Kişi Başına Düşen Sağlık Sigortası Prim Miktarı 2009–2010 (Euro) Hollanda’da gözlenen yüksek sigorta yoğunluğu, 2006 yılında uygulanmaya başlanan özel sağlık sisteminden kaynaklanmaktadır. Sağlık sigortası primlerinin hayat-dışı toplam prim üretiminin üçte birine sahip olduğu İsviçre ve Almanya ise CEA ortalamasının dışında kalmaktadır. Kişi başına düşen sağlık sigortası prim miktarı İsviçre’de 825 Euro; Almanya’da ise 407 Euro’dur. Kişi başına düşen sağlık sigortası prim miktarı sıralamasında Slovenya ise ortalama yıllık 200 Euro ile dördüncü ülke olmuştur. 2009 ve 2010 yılları arasında sigorta yoğunluğu açısından en büyük değişim Lüksemburg’da kaydedilmiştir. Buna göre Lüksemburg’da sağlık sigortası prim büyüklüğündeki artışı takiben sigorta yoğunluğu % 50 oranında artış göstermiştir. 2.2. Sigorta Penetrasyonu Sigorta penetrasyonu, sigortacılık faaliyetlerini, prim hacminin GSYİH içindeki payı olarak ölçen bir göstergedir.6 2010 yılında GSYİH’ de +% 3,6; Avrupa sigorta piyasasında ise +% 2,5 oranında (sabit döviz kurunda) kaydedilen büyüme ile birlikte Avrupa’daki ortalama sigorta penetrasyon oranı % 8,2 ile büyük ölçüde sabit kalmıştır. Sigorta penetrasyonu, sigorta sektörünün ekonomiye katkısından ziyade zaman içinde ülkeler arasındaki farklılıkları göstermektedir. 6 © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 15 Grafik 16: Avrupa’da Primlerin GSYİH’ ye Oranı 2009–2010 Sigorta penetrasyon oranı ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Buna göre 2010 yılında Lihtenştayn hariç tutulduğunda Hollanda (% 13,2) ve Birleşik Krallık (% 12,2) en yüksek sigorta penetrasyon oranına sahip ülkeler iken sigorta penetrasyon oranının en düşük olduğu ülke ise Türkiye (% 1,3) dir. Hollanda’daki yüksek sigorta penetrasyon oranı hayatdışı sigortalar ve özellikle de sağlık sigortasından kaynaklanmaktadır. Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında ise Slovenya (% 5,9) en yüksek sigorta penetrasyon oranına sahip ülkedir. 2009 ve 2010 yılları arasında Avrupa genelindeki sigorta penetrasyon oranı büyük ölçüde sabit kalmış olmakla birlikte penetrasyon oranının ülkeler arasında farklılık gösterdiği görülmektedir. Buna göre Birleşik Krallık (- 0,9 puan), Hollanda (- 0,4 puan) ve İspanya (0,4) sigorta penetrasyon oranının azaldığı ülkeler olarak göze çarpmaktadır. Bu ülkelerin her birinde GSYİH arttığı halde prim büyüklüğü azalma göstermiştir. Buna karşın, prim üretimi büyüklüğündeki artışın GSYİH’deki artıştan daha yüksek olduğu piyasalarda ise sigorta penetrasyon oranının arttığı görülmektedir. Buna göre 2010 yılında toplam prim büyüklüğünün GSYİH’ye oranı % 10,3 olan Finlandiya, sigorta penetrasyonu oranında en yüksek artışı (+ 1 puan) kaydederek sıralamada İsviçre’nin yerini almıştır. Portekiz’de de sigorta penetrasyon oranı % 9,5 ‘e yükselmiştir. 2010 yılında hayat ve hayat-dışı branşlardaki sigorta penetrasyon oranı incelendiğinde ise penetrasyon oranının her iki branşta da sabit kaldığı (hayat % 5,0; hayat-dışı % 3,2) görülmektedir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 16 Grafik 17: Avrupa’da Hayat Primlerinin GSYİH’ ye Oranı 2009–2010 2010 yılında hayat sigortası penetrasyon oranları İzlanda ve Türkiye (% 0,2) ile Birleşik Krallık (% 8,6) ve Lihtenştayn (% 160’dan fazla) gibi ülkelerde kaydedilen oranlar arasında değişmektedir. 2010 yılında Finlandiya’da hayat sigortası prim büyüklüğünün önemli artış göstermesi ile birlikte hayat sigortası penetrasyon oranı % 8,4’e ulaşmıştır. 2009 ve 2010 yılları arasında Polonya’da sigorta penetrasyon oranının az da olsa düşüş göstermesine rağmen Polonya tüm Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde en fazla hayat sigortası penetrasyon oranına (% 2,2) sahip ülke olmuştur. Buna karşın Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinin sigorta penetrasyon oranları CEA ortalamasının altında kalmaktadır. Slovenya, % 2 oranındaki hayat sigortası penetrasyon oranı ile Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Toplam sigorta penetrasyon oranında olduğu gibi hayat sigortası penetrasyon oranında da en fazla değişiklik kaydeden ülkeler Birleşik Krallık (-1 puan), Hollanda (-0,6 puan), Finlandiya (+1 puan) ve Portekiz (+0,9 puan) olmuştur. Önceki yıllarda olduğu gibi Avrupa’da mal ve kaza sigortalarının penetrasyon oranı birbirine yakın değerlerdedir. 2010 yılında CEA ortalama mal ve kaza sigortaları penetrasyon oranı % 2,4 ile sabit kalmıştır. Lihtenştayn hariç tutulduğunda en yüksek mal ve kaza sigortaları penetrasyon oranları Birleşik Krallık (% 3,3), İsviçre (% 2,9), Slovenya (% 2,9) (motorlu taşıt sigortası nedeniyle) ve Hollanda’da (% 2,9) kaydedilmiştir. En düşük mal ve kaza sigortaları penetrasyon oranına sahip ülke ise Türkiye (%1’den az) olmuştur. 2009 ve 2010 yılları arasında mal ve kaza sigortaları penetrasyon oranında önemli değişiklikler kaydedilmemiştir. Buna karşın mal ve kaza sigortaları Birleşik Krallık’ ta penetrasyon oranında ilerleme gösteren tek ürün kolu olmuştur. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 17 Grafik 18: Avrupa’da Mal ve Kaza Sigortaları Primlerinin GSYİH’ ye Oranı 2009–2010 2010 yılında en yüksek sağlık sigortası penetrasyon oranı % 6,7 ile Hollanda’da (2009 yılında bu oran % 6,4’dür) kaydedilmiştir. 2006 yılında uygulamaya giren sağlık sigortası sistemi nedeniyle Hollanda’daki sağlık sigortası penetrasyon oranı açık ara farkla diğer Avrupa ülkelerinin önünde yer almaktadır. Avrupa’da ikinci en yüksek sağlık sigortası penetrasyon oranına sahip ülke ise % 1,6 ile İsviçre’dir. 2009 yılında olduğu gibi Hollanda ve İsviçre dışında sadece Almanya ve Slovenya’daki sağlık sigortası penetrasyon oranları CEA ortalamasının (% 0,8) üzerinde kaydedilmiştir. Grafik 19: Avrupa’da Sağlık Sigortası Primlerinin GSYİH’ ye Oranı 2009–2010 © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 18 2009 ve 2010 yılları arasında Hollanda ve Letonya dışındaki ülkelerde sağlık sigortası penetrasyon oranlarında değişiklik kaydedilmemiştir. Buna göre sağlık sigortası penetrasyon oranı Hollanda’da 3 puan artarken Letonya’da ise 0,1 puan azalmıştır. Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında ise yalnız Slovenya’da hayat-dışı sigorta penetrasyon oranı CEA ortalamasının üzerinde kaydedilmiştir. 3. Sigortacıların Yatırım Portföyü Sigortacılar en büyük kurumsal yatırımcılar arasında yer almaktadır. Bankacılık sektöründe güvenin yeniden tesis edilmesini ve talebin artmasını desteklemek üzere Avrupa Ekonomik Kurtarma Planı kapsamında alınan istisnai tedbirler sonucu 2009 yılından itibaren sermaye piyasalarında görülen iyileşmenin ardından 2010 yılında da Avrupalı sigortacıların yatırım portföylerinin toparlanmaya devam ederek 7 445 Milyar Euro’yu aşması beklenmektedir. Bu durum yatırım portföylerinde sabit döviz kurunda % 5’den fazla artış olduğunu göstermektedir. Hayat sigortası piyasasındaki yatırım varlıklarının toplam yatırım varlıkları içindeki payı % 80’ den fazladır. Birleşik Krallık (%21), Fransa (%23) ve Almanya (%18) Avrupa’daki en büyük piyasalara sahip üç ülke olup yalnız bu ülkelerin toplam yatırım portföyü miktarı, Avrupa toplamının % 62’sine tekabül etmektedir. İtalya ise sahip olduğu % 7’lik pazar payı ile dördüncü büyük yatırımcı konumundadır. Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında Polonya % 0,5’den az pazar payı ile öncü yatırımcı ülkedir. 2008 yılında yatırım portföylerinde kaydedilen önemli azalma, 2007 yılının son çeyreğinde hisse senedi piyasalarındaki düşüşün sonucudur. Buna karşın sigorta şirketlerinin finansal krizi iyi bir şekilde atlatması ile birlikte 2010 yılında yatırım portföyleri 2007 yılındaki seviyelere geri dönmüştür. Grafik 20: Avrupa’da Hayat ve Hayat-dışı Sigortacıların Yatırım Portföyü 2001–2010 (Milyar Euro) © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 19 3.1.Yatırım Portföyünün Yapısı Avrupa’da sigortacılar portföylerinin büyük bir kısmını borçlanma senetleri ve diğer sabit getirili varlıklar ile hisse senedi ve değişken getirili varlıklara yatırmaktadır. Bunların sigortacıların yatırım portföylerindeki payı % 70’dir. Grafik 21: Yatırım Portföyünün Yapısı 2000–2009 Buna karşın, 2009 yılında finansal piyasalardaki toparlanmaya rağmen borçlanma senetleri ve hisse senetleri oranlarının büyük ölçüde sabit kaldığı veya az artış gösterdiği görülmektedir. Borçlanma senetlerinin sigortacıların yatırım portföyleri içindeki payı % 40 iken hisse senetlerinin payı ise % 32’dir. Bu durum sigortacıların 2009 yılındaki değişken piyasa şartları nedeniyle yatırım stratejilerinde daha tutucu bir tavır izlediklerini göstermektedir. İkrazlar ise üçüncü yatırım çeşidini oluşturmakta olup ikrazların yatırımlar içerisindeki payı 2000–2009 yılları arasında % 10 ila % 13 olarak kaydedilmiştir. İkrazların yatırımlar içerisindeki payı 2000–2007 yılları arasında azalma kaydetse de 2008 yılında önemli artış göstermiştir. 2009 yılında ise ikrazların yatırımlar içerisindeki payı tekrar hafif azalma göstererek sigortacıların yatırım portföyündeki payı % 12 olmuştur. 2009 yılında bağlı şirketlerdeki yatırımların sabit kaldığı (% 5) ancak bina ve arazi yatırımlarının kademeli olarak azalma gösterdiği görülmektedir ( 2000 yılında % 5 iken 2009 yılında % 3). Sigortacıların yatırım portföyünde mevduat payının ise 2008 yılına kadar arttığı daha sonra ise 1 puan (2009 yılında % 2) azaldığı dikkat çekmektedir. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 20 3.2. Yatırım Portföyünün GSYİH’ ye Oranı Yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranı, sigortanın ekonomideki öneminin bir göstergesidir. Bu oran, sigorta sektörünün gelişiminin ülkeden ülkeye ve yıldan yıla gösterdiği farklılığı ortaya koyarak bir karşılaştırma imkânı sunmaktadır. 2010 yılında Avrupalı sigortacıların yatırım portföyünün GSYİH’ den daha hızlı büyüme göstermesi nedeniyle 2009 yılında % 54,6 olan yatırım portföyünün GSYİH’ ye ortalama oranı 2010 yılında % 55,2’ye yükselmiştir. Grafik 22: Yatırım Portföyünün GSYİH’ ye Oranı 2009–2010 Sigorta yoğunluğu ve sigorta penetrasyonu gibi göstergelerde olduğu gibi yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranı da ülkeler arasında büyük değişiklik göstermektedir. Buna göre 2010 yılı için tahminler, Lihtenştayn ve Lüksemburg hariç tutulduğunda yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranının % 1,6 (Türkiye) ile % 94,4 (Danimarka) aralığında olduğunu göstermektedir. Hayat sigortası penetrasyon oranının yüksek olduğu piyasalarda olduğu gibi Birleşik Krallık ve İsviçre gibi en büyük finans merkezlerinde de yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranı en yüksek seviyededir. Buna karşın yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranının CEA ortalamasının altında olduğu piyasalar ise Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerindeki piyasalardır. Bu ülkelerdeki yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranının düşük olması söz konusu piyasalardaki hayat branşının gelişmemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranı açısından CEA ortalaması 2010 yılında artış gösterse de ülkeler arasında farklılıklar görülmektedir. Buna göre GSYİH’deki büyümenin yatırımcı portföyündeki büyümeden daha fazla olduğu ülkelerde yatırım portföyünün GSYİH’ye oranının azaldığı görülmektedir. Buna göre en sert düşüş, GSYİH’de % 5’den fazla artışın; yatırımlarda ise % 2,3 oranında azalmanın kaydedildiği Danimarka’da gerçekleşmiştir (2009 yılında % 101,6 olan yatırım portföyünün GSYİH’ ye oranı 2010 yılında % 94,4’e gerilemiştir.).Diğer yandan yatırım portföyünün GSYİH’ye oranının arttığı ülkeler arasında Fransa, Finlandiya Malta, İrlanda ve Norveç bulunmaktadır. © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 21 4. Sigorta Piyasası Aktörleri 4.1. Sigorta Şirketleri Sigorta şirketi sayısının geçen on yıl içerisinde azaldığı görülmektedir. Şirket sayılarındaki azalma, 1990’lı yılların sonlarında Avrupa Birliği’nde gerçekleşen serbestleşme ve de-regülasyonun ardından meydana gelen birleşme ve devralma dalgasından kaynaklanmıştır. Buna karşın CEA’ ya tam üye olan 32 ülkede 2009 yılında 4 900’ü aşan şirket sayısı, 2010 yılında 5 350’ye ulaşmıştır. Böylece şirket sayısı 2009 yılında % 3 oranında azalmış iken 2011 yılında % 8 oranında artış göstermiştir. Sigorta şirketi sayısındaki artış, Avrupa’daki toplam sigorta şirketi sayısının % 25’ine sahip Birleşik Krallık’ ta görülen şirket sayısındaki artıştan (2009 yılında 930 olan şirket sayısı 2010 yılında 1 300’e ulaşmıştır) kaynaklanmaktadır. Bu önemli artışın başlıca nedeni, hizmet sağlama serbestîsi kapsamında sigorta yapan şirketlerdir. Grafik 23: Sigorta Şirketi Sayısının Ülkelere Göre Dağılımı 2010 Sigorta şirketi sayısı sıralamasında Almanya 600 şirket (% 11 pazar payı ile) ile ikinci sırayı; Fransa ise 440’den fazla sigorta şirketi (% 8 pazar payı ile) ile üçüncü sırayı almaktadır. Buna karşın her iki ülke de 2010 yılında şirket sayısında % 2 oranında azalma kaydetmiştir. Avrupa’da prim gelirlerinin yalnız % 3’ünü oluşturan İsveç ise şirket sayısı açısından dördüncü sırada yer almaktadır. Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde ise sigorta şirketi sayısının arttığı veya sabit kaldığı görülmektedir. 4.2. Çalışan Sayısı Avrupa sigorta sektöründe iki yıl boyunca devam istihdam oranındaki büyüme trendi, 2009 yılında tersine dönerek sektördeki çalışan sayısı % 6’ya yakın oranda azalmakla birlikte 960 000’in altına inmiştir. Bu azalmanın büyük bölümü 2008 yılına kadar sigorta sektöründe en fazla çalışan sayısına sahip ülke olan Birleşik Krallık’ ta yaklaşık 60 000 çalışanın © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 22 istihdamının sonlanması ile açıklanmaktadır. Bu durum Birleşik Krallık’ taki sigorta sektöründeki çalışan sayısının % 35 oranında azalmasına neden olmuştur. 2009 yılında Avrupa sigorta sektöründe en fazla kişinin istihdam edildiği ülke 216 500’den fazla çalışan sayısı ile Almanya olmuştur. Sigorta sektöründe istihdam edilen kişi sıralamasında Fransa, 148 000’e yakın çalışan sayısı ile Birleşik Krallık’ın yerini alarak ikinci sıraya yerleşmiştir. 2009 yılında sigorta sektöründe çalışan sayısı açısından hem Almanya’da hem de Fransa’da artış kaydedilmiştir. Hollanda, İsviçre, İspanya ve İtalya’daki sigorta sektöründe çalışan sayısı ise 46 000 ile 59 000 aralığında bulunmaktadır. 2009 yılında bu ülkeler arasında yalnızca İtalya’da iş piyasası büyüme kaydetmiştir. 2009 yılına ait verilere göre tam zamanlı çalışan oranı % 86’dan fazla olup bu oran son 10 yıl içerisinde yavaş bir azalma izlemektedir (2000 yılında tam zamanlı çalışan oranı % 89 idi). 4.3. Dağıtım Kanalları Sigorta ürünleri dağıtım kanalları incelendiğinde, hayat ve hayat-dışı sigorta dağıtım kanalları arasındaki ayrımın belirgin olmadığı görülmektedir7.Örneğin bazı aracılar sigorta ürünlerinin dağıtımında internet veya posta gibi kanalları kullanmaktadır. 4.3.1. Hayat Sigortası Dağıtım Kanalları Avrupa’da hayat sigortası ürünlerinin dağıtımında kullanılan başlıca dağıtım kanalı 1980’li yıllarda uygulamaya konulan bankasüranstır. Buna göre bankasüransın pazar payı Belçika (% 42) ve Portekiz (% 87) gibi ülkelerde kaydedilen oranlar arasında değişmektedir. Grafikte de görüldüğü üzere bankasürans, Güney Avrupa ülkeleri ve Avusturya’da baskın konumdaki dağıtım kanalıdır. 2009 yılında bu ülkelerde bankasüransın pazar paylarında önemli artış kaydedilmiştir. Buna göre bankasüransın pazar payının en fazla yükseldiği ülkeler arasında Avusturya (%52’den % 65’e), Türkiye (% 46’dan % 56’ya) ve İtalya (% 62’den % 74’e) yer almaktadır. Bankasüransın pazar payı acenteler pahasına artış göstermiştir. 2009 yılında bankasüransın pazar payı Fransa’da ise % 60 ile sabit kalmıştır. Batı Avrupa ülkeleri arasında en büyük hayat sigortası piyasasına sahip Birleşik Krallık’ ta ise bankasüransın payının % 15-% 20 arasında olduğu görülmektedir. Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde ise bankasürans Polonya dışında yaygın olarak kullanılmamaktadır. İki geleneksel aracı olan acente ve brokerler arasında acentelerin birçok ülkede hayat sigortası ürünlerinin dağıtımında büyük payı elde ettiği görülmektedir. Buna göre acentelerin özellikle Almanya (% 54), Slovenya (% 60), Hırvatistan (% 42) ve Bulgaristan’da (% 62) yaygın olduğu dikkat çekmektedir. Slovakya’da iki aracı arasında artık ayrım kalmamakla birlikte 2008 verileri acentelerin daha büyük paya sahip olduğunu ortaya koymaktadır.20082009 yılları arasında ise acentelerin payı Almanya dışında artış göstermiştir. Buna göre 2008 yılında acentelerin payının en fazla artış (%53) gösterdiği ülke Slovenya olmuştur. Veriler, sadece sigorta şirketlerinde istihdam edilen kişi sayısını belirtmekte olup bağımsız aracı ve dışarıdan destek alma yoluyla istihdam edilen kişileri kapsamamaktadır. 7 © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 23 Grafik 24: Avrupa’da Hayat Sigortası Dağıtım Kanalları 2009 Hayat sigortası ürünlerinin dağıtımında brokerlerin en yüksek paya sahip olduğu ülkeler arasında Birleşik Krallık (% 72), İrlanda (% 51) ve Belçika (% 33) yer almaktadır. Hollanda’da ise hayat branşında brokerler, acenteler ile birlikte % 58 pazar payına sahiptir. Broker ve acentelerin durumunun Birleşik Krallık dışındaki ülkelerde sabit kaldığı görülmektedir. 2008 yılında Birleşik Krallık’ ta payları 7 puan artan acenteler, bir sonraki yıl bu puanları kaybetmiş olup İrlanda’da ise önceki yıl 3 puan kaybeden acentelerin pazar payı yeniden yükselmiştir. Hayat branşında doğrudan dağıtım kanallarının diğer dağıtım kanallarını geçemediği görülmektedir. Buna karşın doğrudan dağıtım kanalları Hırvatistan’da % 40 pay ile hâkim konumda bulunmaktadır. Doğrudan dağıtım kanallarının yaygın olduğu diğer ülkeler arasında İrlanda (% 39), Slovakya (% 36), Polonya (% 33) ve Hollanda (% 29), yer almaktadır. 4.3.2. Hayat-dışı Sigorta Dağıtım Kanalları Birçok Avrupa ülkesinde hayat-dışı sigorta ürünlerinin dağıtımı geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi en fazla acente ve brokerler kanalıyla yapılmaya etmektedir. Şirket çalışanları tarafından doğrudan veya uzak mesafeden yapılan satışlar ise hayat-dışı sigorta ürünlerinin dağıtımında daha yaygın olmakla birlikte aracılardan sonra ikinci büyük dağıtım kanalıdır. Slovakya dışındaki ülkelerde hayat-dışı ürünlerin doğrudan dağıtım kanalları ile satışında fazla bir değişiklik kaydedilmemiştir. Buna göre Slovakya’da doğrudan dağıtım 2009 yılında brokerlerin aleyhine 9 puan artış göstermiştir. Hayat branşında olduğu gibi hayat-dışı branşta da acenteler sigorta ürünlerinin dağıtımında en büyük paya sahiptir Acentelerin 2009 yılında pazar paylarında az da olsa düşüş kaydedilse de; yaygın şekilde İtalya (% 83), Türkiye (% 69), Slovenya (% 65) ve © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 24 Portekiz’de (% 55) kullanılmaya devam ettiği görülmektedir. Buna karşın brokerler, Belçika (% 62), İrlanda (% 58) ve Birleşik Krallık (% 57) gibi ülkelerde yaygın olmayı sürdürmektedir. Şirket çalışanları tarafından doğrudan veya uzak mesafeden yapılan satışlar ise hayat branşına kıyasla hayat-dışı branşta daha gelişmiş düzeydedir. Doğrudan satışın en yaygın olduğu iki ülke ise Hırvatistan (% 69) ve Hollanda (% 49) dır. Hırvatistan ve Hollanda’yı İrlanda (% 42), Avusturya (% 35) ve Fransa (% 35) gibi ülkeler takip etmektedir. Avrupa ülkelerinin çoğunda bankasürans hayat sigortası ürünlerinin dağıtımında en yaygın dağıtım kanalı iken bankasüransın hayat-dışı branşta fazla kullanılmadığı görülmektedir. Bankasürans özellikle Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde nadir kullanılan bir dağıtım kanalı olmakla birlikte bankasüransın dağıtım kanalları içindeki pazar payı en fazla % 14’dür.Bankasüransın en fazla artış gösterdiği ülke Portekiz iken bankasürans bu ülkede hayat sigortası ürünlerinin dağıtımında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bankasüransın en çok tercih edildiği ülkeler sıralamasında Portekiz’ i Türkiye (% 12) ve Fransa (% 10) izlemektedir. Grafik 25: Hayat-Dışı Sigorta Dağıtım Kanalları 2009 © TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Şubat 2012 25
