memurların d*s*pl*n hukuku

MEMURLARIN DİSİPLİN
HUKUKU
1.DİSİPLİN HUKUKU ve CEZA HUKUKU AYRIMI
Disiplin cezaları, memurlara mesleki yaşamındaki
yolsuzluklara karşı uygulanan zorlayıcı önlemlerdir.
Hem disiplin hem ceza hukuku kişilerin kusurlu
nitelendirilen davranışlarını cezalandırmayı amaçlar.
Bu açıdan da benzerlik arz ettiği söylenebilir.
Memurların hukuka aykırı eylemlerde bulunmaları
durumunda haklarında hem ceza kovuşturması hem
disiplin soruşturması yapılabilir.Her ikisi birbirinden
bağımsız da yürütülebilir.
Disiplin soruşturması gerektiren fiiller görece daha hafif
olmakla birlikte, kusurlu davranış olarak
nitelendirilirler.
Disiplin ve Ceza Hukuku Ayırımı
Disiplin Hukuku
Ceza Hukuku
Yaptırım
Disiplin Cezaları
Hapis,Adli Para Cezası
Cezalandırılan Fiiller
Yönetsel Düzeni
Bozucu(Mesleki
Kusur)
Kamu Düzenini
Bozucu(Suç)
Failler
Memurlar
Herkes
Yetkili Organ
Yönetim
Mahkemeler
Niteliği
Yönetsel İşlem
Yargısal İşlem
Hukuk Bilimi İçindeki
Yeri
Yönetim Hukuku
içindedir
Kamu Hukuku
alanında bağımsız
hukuk dalıdır
Af Kanunu
Etkilemeyebilir
Etkiler
Kaynağı
Hiyerarşik Denetim
Yetkisi
Yargı Yetkisi
Yargı Yetkis
A.Uygulanan Yaptırım Bakımından
Ceza hukukunda uygulanan yaptırımlar hapis
ve para cezasıdır. Disiplin
yaptırımları,memurun mesleki ve maddi
durumunu etkiler.Oysa yönetim disiplin
soruşturması yoluyla hapis cezası veremez.
1982 Anayasası’nın ‘Suç ve cezalara ilişkin
esaslar’ kenar başlıklı 38/10 fıkrasına göre,
‘idare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu
doğuran bir müeyyide uygulayamaz’
B.Cezalandırılan Fiiller Bakımından
Memurların hukuka aykırı işlem ve eylemleri nedeniyle,
haklarında hem ceza kovuşturması hem disiplin
soruşturması yapılabilir.
Disiplin soruşturmasını gerektiren fiiller görece hafif
eylemlerdir. Ceza hukukuna konu olan fiiller kamu
düzenini bozucu nitelik arz etmektedir. Memurların
kimi yönetsel düzeni bozucu kusurları, ceza
hukukunda da kendisine yer bulmuştur.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Millete ve Devlete
Karşı Suçlar ve Son Hükümler başlıklı Dördüncü Kısım
Birinci Bölümü’nde düzenlenmiş olan ‘Kamu
İdaresi’nin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar’
bu niteliktedir.
C.Failler Bakımından
Disiplin suçlarının failleri sadece memurlar ve diğer kamu
görevlileridir. Fakat Ceza Hukuku’na konu olan suçlar
herkes tarafından işlenebilir.
D. Yetkili Organlar Bakımından
Disiplin yaptırımları yönetsel işlem oldukları için kesin
nitelik taşımaz. Disiplin yaptırımının hukuka aykırılık teşkil
ettiğini düşünen memur, iptal davası açarak yargı
yaptırımını ortadan kaldırabilir. Oysa, ceza hukukuna ilişkin
suç işleyenlere ne tür yaptırım uygulanacağına, en
başından yargı yerleri karar vermektedir. Bu nedenle bunlar
bağlayıcıdır ve kesin hüküm niteliği taşır. Sonuç olarak,
niteliği açısından bakıldığında ,disiplin yaptırımları ‘Yönetsel
İşlem’, ceza hukuk yaptırımları ise ‘Yargısal İşlem’ niteliği
taşır
E.Genel Af Bakımından
Çıkarılan genel af kanunları, hem suçu hem cezayı;
özel af kanunları ise sadece cezayı ortadan
kaldırır.
 Af Kanunları,özel olarak açıklık getirmedikleri
takdirde, disiplin suçları üzerinde etki yaratmaz.
 Af Kanunu, disiplin yaptırımına temel oluşturan
bir suç nedeniyle çıkarılmışsa disiplin cezasını da
ortadan kaldırır.
 Kaynağı açısından değerlendirildiğinde, disiplin
cezalarına ilişkin işlemlerin tesisi, hiyerarşik
denetim yetkisinden, ceza yaptırımları ise yargı
yetkisinin kullanımından kaynaklanmaktadır.
2.DİSİPLİN HUKUKUNUN ANAYASAL
İLKELERİ
1982 Anayasası ‘Görev ve Sorumlulukları,
Disiplin Kovuşturulmasında Güvence’
başlıklı 129. maddesine göre: savunma
hakkı tanınmadıkça disiplin cezası
verilemez; disiplin kararları yargı denetimi
dışında bırakılmaz; TSK mensupları ile
hakimler ve savcılar hakkındaki hükümler
saklıdır.
1961 ve 1982 Anayasalarında Memur
Güvencesi
1961 Anayasası
1982 Anayasası
b)Memur Teminatı M.118Memurlar ve kamu kurumu
niteliğindeki meslek teşekkülleri
mensupları hakkında yapılacak
disiplin kovuşturmalarında,
isnadolunan hususun ilgiliye
açıkça ve yazılı olarak bildirilmesi,
yazılı savunmasının istenmesi ve
savunma için belli bir süre
tanınması şarttır.
Bu esaslara uyulmadıkça disiplin
cezası verilemez.
Disiplin kararları, yargı
mercilerinin denetimi dışında
bırakılamaz.
Asker kişiler hakkındaki hükümler
saklıdır.
2.Görev ve Sorumlulukları, disiplin
kovuşturulmasında güvence
M.129-Memurlar ve diğer kamu
görevlileri Anayasa ve kanunlara
sadık kalarak faaliyette
bulunmakla yükümlüdürler.
Memurlar ve diğer kamu görevlileri
ile kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları ve bunların üst
kuruluşları mensuplarına savunma
hakkı tanınmadıkça disiplin cezası
verilemez.
(Değişik: 12/9/2010-5982/13
md.)Disiplin kararları yargı
denetimi dışında bırakılamaz.
Silahlı kuvvetler mensupları ile
hakimler ve savcılar hakkındaki
hükümler saklıdır.
3.DİSİPLİN HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
A.Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi
Hukukun temel ilkelerinden birisi ‘kanunsuz suç ve ceza olmaz’
ilkesidir.
Suç ve cezaların kanun ile düzenlenmesi gerekirken, yönetsel suçlar
ve bunlara uygulanacak cezalar, kanunla izin verilmesi ve
demokratik toplum düzeninin gerekleri ile kamu yararına aykırı
olmamak koşuluyla yönetimin düzenleyici işlemleriyle de
belirlenebilmektedir.
Disiplin cezalarının kaç çeşit olduğu sadece kanunla belirlenir.
B.Aynı Suç Nedeniyle Mükerrer Cezalandırma Yasağı
Aynı suç nedeniyle mükerrer yargılama ve ceza verilemeyeceği
anlamına gelmektedir. Ancak, aynı fiil nedeniyle hem disiplin hem
ceza yaptırımı uygulanabilmektedir.
C.Ölçülülük İlkesi
1982 Anayasası’nın ‘Temel Hak ve Hürriyetlerin
Sınırlanması’ kenar başlıklı 13.maddesine göre
‘Temel hak ve hürriyetler, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili
maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve
ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar,
Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik
toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin
gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.’
Bu ilke suç ile ona öngörülen ceza arasında bir
denge olmasını ifade eder.
D.Geçmişe Etki Yasağı
Bütün yönetsel işlemlerde olduğu gibi, geçmişe
etkili sonuçlar doğuran disiplin yaptırımı tesis
edilememesi, yönetim hukukunun temel
ilkelerindendir.
E.Savunma Hakkı
Savunma hakkı, hak arama özgürlüğünün ve adil
yargılamanın vazgeçilmez koşuludur.Ayrıca,
anayasal teminat altına alınmış mutlak bir haktır.
Savunma Hakkı, asli usul koşulu olduğu için,
sonucu etkilemeyecek dahi olsa uyulması zorunlu
bir ilkedir.
F.Disiplin Soruşturması ile Ceza Kovuşturmasının
Bağımsızlığı
Ceza kovuşturması ile disiplin kovuşturması bir arada
yürütülebilir. Aynı olay nedeniyle memur hakkında
kovuşturmaya başlanması, disiplin kovuşturmasını
geciktiremez.
G.Gerekçe
Hukuki bir zorunluluk olarak, yönetimin bütün
işlemlerinin gerekçesinin olması gerekir. Disiplin
yaptırımlarında da gerekçeye dayanılması gerekir.
H.Tekerrür
Disiplin cezası verilmesine neden olan bir fiil veya halin
cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre
içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır.
I.Bir Alt Cezayı Verme
657 sayılı kanuna göre, geçmiş hizmetinde çalışmaları
olumlu olan, ödül ve başarı belgesi alan memurlar için
verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.
J.Aleyhe Değiştirme Yasağı
Memurlar, disiplin cezalarına itirazda bulunabilirler.İlgili
merci cezayı aynen kabul edebilir,hafifletebilir ya da
kaldırabilir. Ancak cezayı ağırlaştıramaz ve aleyhe
değiştiremez.
K.Kılık Değiştirmiş Disiplin Cezası Verme Yasağı
Yönetimin belirli bir memuru cezalandırmak için
yapacağı yer değiştirme, geçici görevlendirme gibi
işlemleridir. Bu işlemler hukuka aykırılık teşkil
etmekte olup yetki saptırması ile maluldür.
L.Doğrudan Disiplin Cezası Verme Yasağı
Disiplin hukukunda soruşturma açılmadan disiplin
cezası açılamaz.
M.Öngörülmemiş Disiplin Suçları
Anayasada açık şekilde kanunla düzenlenmesi
emredilen herhangi bir konuda yönetmelikle
düzenleme yapılması anayasaya aykırıdır.
N.Usul Kurallarına Uyulma Zorunluluğu
Disiplin sürecinde yapılan işlemlerin yönetsel usul
kurallarına uygun olması gerekir.Örnek olarak
disiplin kurallarının toplantı ve karar yeter
sayılarına, savunma hakkına uyulmaması
verilebilir.
4.Disiplin Hukukunun Yasal Dayanağı
Temel disiplin yaklaşımları, ‘Önleyici Disiplin,
Geleneksel Disiplin ve Yapıcı Disiplin’ olarak üç
başlık altında incelenmektedir.
Önleyici Disiplin Yaklaşımı: Kural ve
düzenlemelerin oluşturulması ve personele
iletilmesi olarak iki aşamadan oluşur.
Geleneksel Disiplin Yaklaşımı:İstenmeyen
davranışların cezalandırma yöntemiyle sona
erdirileceği düşüncesiyle hareket eder.
Yapıcı Disiplin Yaklaşımı: Kusurlu davranışın suç
olarak değil nedenlerinin belirlenmesi gereken bir
sorun olarak görüp çözmeyi hedefleyen
yaklaşımdır.
657 sayılı kanun kısmen Önleyici Yaklaşım’a, daha
çok da Klasik Yaklaşım Anlayışına uyumlu
düzenlemeler getirmiştir.
A.DİSİPLİN AMİRLERİ VE DİSİPLİN
CEZALARI
Kurumlar, Disiplin Amirleri Yönetmeliği
çıkarmak suretiyle, disiplin amirlerinin
kimler olduğunu belirtmektedirler.
Türkiye’de Disiplin Cezaları’nın Tarihsel
Gelişimi
788 Memurin Kanunu
m.26 -1931
657 İlk Hali1982 Öncesi
m.125
Mevcut Durum 657
m.125
-İhtar
-Tevbih
-Uyarma
-Kınama
-Uyarma
-Kınama
-Kıdem Tenzili
-Sınıf Tenzili
-Kısa süreli
durdurma
-Uzun süreli
durdurma
-Kademe İlerlemesinin
Durdurulması
-Aylıktan Kesme
-Maaş kat’ı
-
-Aylıktan Kesme
-Memuriyetten ihraç
-Geçici Çıkarma -Memurluktan Çıkarma
-Çıkarma
1.Uyarma:Memura, görev ve davranışlarında
dikkatli olması gerektiğinin yazı ile
bildirimidir.Örneğin;özürsüz veya izinsiz işe geç
gelmek,kılık-kıyafet hükümlerine uymamak
2.Kınama:Memur, görev ve davranışlarında
kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
Örn:Hizmet dışında devlet memurunun itibar ve
güven duygusunu sarsacak davranışlarda
bulunmak
3.Aylıktan Kesme:Memurun,brüt aylığından
1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasıdıR. Örnek;
amirine sözle saygısızlık etmek,yükümlü olunan
kişiye yalan beyanda bulunmak
4.Kademe İlerlemesinin
Durdurulması:Memurun ilerlemesinin 1-3 yıl
durdurulmasıdır. örnek;özürsüz ve kesintisiz 3-9
gün göreve gelmemek,gerçeğe aykırı rapor
düzenlemek
5.Devlet Memurluğundan Çıkarma:Memurun,
bir daha hiçbir şekilde devlet memurluğuna
atanamaması demektir.Örneğin;yasaklanmış her
türlü yayını veya siyasi, ideolojik amaçlı dergi,
bildiri pankart vb.basmak, çoğaltmak,siyasi
partiye girmek,memurluk sıfatı ile bağdaşmayan
yüz kızartıcı hareketlerde bulunmak,5816 sayılı
kanuna aykırı fiilleri işlemek
Disiplin Cezası
(m.125)
Yetkili Amir ve
İtiraz Mercii İtiraz
Kurullar
ve Süresi
Merciinin
(m.126)
(m.135) AmirKarar
Cezası
Vermeye Yetkili
ve Süresi
Disiplin
Uyarma,Kınama,
Kurullar Disiplin amirleri
Aylıktan Kesme
Disiplin Kurulu 30 gün
7 gün
Kademe
İlerlemesinin
Durdurulması
-Atamaya Yetkili
Amirler (-Memurun
kurumundaki disiplin
kurulunun kararı
alındıktan sonra)
-Valiler(İl disiplin
kurullarının
kararlarına dayanan
durumlarda)
Yüksek
disiplin kurulu
7 gün
30 gün
Memurluktan
Çıkarma
Yüksek disiplin
kurulu
-
-
B.Disiplin Cezası Verebilecek Amir ve Kurullar
657 sayılı kanunun 126. maddesi disiplin cezası
vermeye yetkili olan amir ve kurulları belirlemiştir.Bu
hükme aykırı hareket ederek disiplin yaptırımı
yapılması durumunda, yaptırım sakatlık oluşturur.
Uyarma,kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin
amirleri, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası,
memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun
kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il
disiplin kurullarının kararlarına dayanan durumlarda
Valiler; memurluktan çıkarma cezası, amirlerin bu
yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı olduğu
kurumun Yüksek Disiplin Kurulu kararı ile verilir.
C.Zaman Aşımı
Disiplin suçu işleyenler hakkında, bu fiillerin
işlendiği öğrenildiği tarihten itibaren
-Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe
ilerlemesinin durdurulması cezalarında 1 ay
içinde disiplin soruşturması
-Memurluktan çıkarma cezasında 6 ay içinde
disiplin kovuşturmasına,başlanmadığı
durumda disiplin cezası verme yetkisi zaman
aşımına uğramış olur.
D.Karar Süresi
Disiplin amirleri uyarma, kınama, aylıktan
kesme cezalarını soruşturmanın
tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde
vermekle yükümlüdür.
Kademe İlerlemesi’nin Durdurulması Cezası
için;soruşturma dosyası disiplin kuruluna
15 gün içinde gönderilmek, kurul dosyayı
aldıktan itibaren 30 gün içinde kararını
bildirmek zorundadır.
Memurluktan Çıkarma Cezasında; dosya azami
6 ay içinde kurul tarafından karara bağlanır.
E.Yüksek Disiplin Kurullarının Yetkileri ve
Memurların Hakları
Yüksek Disiplin Kurulları’nın sahip olduğu
yetkiler: İnceleme, bilgi alma, yeminli tanık
ve bilirkişi dinleme veya niyabeten dinletme
yetkisi ve keşif yapma,yaptırma yetkileridir.
Memurluktan çıkarma cezası verilen memurun
hakları:Soruşturma evrakını inceleme, tanık
dinletme hakkı ve savunma hakkıdır.
F.Disiplin Cezalarının Uygulanması
Disiplin cezaları verildiği tarihten itibaren
derhal uygulanır.
Aylıktan kesme cezası, cezanın veriliş
tarihini izleyen aybaşında uygulanır.
Ek olarak şu belirtilmelidir ki; verilen
disiplin cezaları üst disiplin amirine,
memurluktan çıkarma cezası ayrıca Devlet
Personel Başkanlığı’na bildirilir.
G.Disiplin Cezalarının Yükselmeye
Etkisi
Aylıktan Kesme veya Kademe İlerlemesini
Durdurma Cezası Verilenlerin Geçici Süre
Atanamayacakları Kadrolar
Eski Durum
Yeni Durum
Valilik
Büyükelçilik
Müsteşar
Müsteşar Yardımcılığı
Genel Müdürlük
Genel Müdür Yardımcılığı
Dair Başkanlığı
Bakanlar Kurulu ile atananlar
Süre öngörülmemişti)
Daire Başkanlığı ve kadrosunun
dengi, üstü kadrolar
Bölge ve il teşkilatlarının en üst
yönetici kadroları
Düzenleyici ve denetleyici
kurumların başkan ve üyeleri
Vali
Büyükelçi
(Aylıktan kesme cezası-5 yıl
Kademe ilerlemesinin
durdurulması cezası-10 yıl)
H.Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri
Disiplin ve soruşturma işlerinde görev yapmak üzere Yüksek
Disiplin Kurulu ile her ilde kurum merkezinde Milli Eğitim
Müdürlükleri’nde birer disiplin kurulu bulunur.
I.Disiplin Cezalarına Karşı Başvurma
1.İtiraz Yolu
 İtiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren 7 gündür.
 İtiraz mercileri 30 gün içinde karar vermek zorundadır.
 Disiplin cezaları için idari yargı yoluna başvurulabilir.
2.Yargısal Başvuru Yolu
Disiplin cezası verilen memurlar yönetsel yargı mercilerine
başvurabilirler.
 Başvuru süresi yazılı bildirim tarihinden itibaren 60
gündür.
 Yargı mercii idare mahkemesidir.
 12 Eylül 2010 tarihli halkoylaması ile kabul edilen ve 7
Mayıs 2010 tarihli 5982 ve 5982 tarihli kanun bütün disiplin
kararlarına yargı yolunu açmıştır.
Uyarma ve Kınama Disiplin Cezaları
Öğretide farklı görüşler ileri sürülmüştür.
1.Yaklaşım:657 sayılı kanun düzenlemesi uygun olmasına
rağmen, Anayasa’nın, uyarma ve kınama cezalarına yargı
yolunu kapatabilme olanağını kanun koyucuya tanıması ve
kanunun da yargı yolunu kapatması hukuk devleti için
yerinde bir düzenleme değildir.
2.Yaklaşım:Uyarma ve kınama cezalarının yargı denetimi
dışında bırakılması akıllıca bir düzenlemedir.
Anayasa Mahkemesi Görüşü:Anayasa koyucu mevcut cezaları
yargı denetimi dışında bırakmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Görüşü:Disiplin cezası
verildiğinde etkili başvuru yolunun mevcut olmaması
başvuranı her türlü güvenceden mahrum bırakmaktadır.
J.Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması
1.Süreye Bağlı Olarak Silinme
Memur, uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5,
diğer cezalardan 10 sene sonra yetkili amire başvurabilir.
2.Yönetim Tarafından Kaldırma
Yönetim, disiplin cezasını geri alma ya da ilga etme yollarıyla
geri alabilir.
3.Mahkeme Kararıyla Kaldırma
Memurlar 60 gün içinde dava açabilirler.
4.Kanunla Kaldırma
Yasama organı bir karar çıkartıp disiplin cezalarını affedebilir,
özlük dosyalarının silinmesini de öngörebilir.