Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
[Ünite Çalışma Kitapçığı]
8
1. ÜNİTE : ZEKÂT, HAC VE KURBAN İBADETİ
2. ÜNİTE: KAZA VE KADER
Alperen ÇELİK
Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmeni
2013
KAZANIMLAR
2. ÜNİTE:
1. Paylaşma ve yardımlaşmanın birey ve toplum için önemini yorumlar.
2. İslam’ın paylaşma ve yardımlaşmaya verdiği önemi yorumlar.
3. Paylaşma ve yardımlaşma ibadeti olarak zekât ve sadakanın kimler tarafından, kimlere, nelerden, nasıl verileceğini açıklar.
4. Zekât ve sadakanın birey ve topluma katkılarını yorumlar.
5. Başkalarına yardım ettiğinde yaşadığı duyguları arkadaşları ile paylaşır.
6. Ülkemizdeki sosyal yardımlaşma kurumlarını tanır.
7. Hac ve umre ile ilgili mekân ve kavramların anlamlarını açıklar.
8. Hac ibadetinin nasıl ve niçin yapıldığını açıklar.
9. Haccın birey ve toplum üzerindeki etkilerini açıklar.
10. Hac ve umrenin Müslümanlar arası iletişim ve etkileşime nasıl katkı sağladığının farkında olur.
11. Kurban ibadetinin anlamını, sosyal dayanışma ve yardımlaşma açısından önemini açıklar.
1. ÜNİTE:
1. Kaza ve kader kavramlarını açıklar.
2. Allah’ın her şeyi bir ölçüye göre yarattığına örnekler verir.
…
KAVRAMLAR
Sevgili Öğrenciler,
28 Kasım 2013’te gireceğiniz ilk sınavda yukarıdaki 13 kazanımdan sorumlu olacaksınız.
Başarılar...
2
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………………………………………………………………8. SINIF
Hac Nedir?
Hac, yılın belirli günlerinde dinimizce önemli sayılan Kâbe, Arafat ve çevresindeki yerlerin ibadet niyetiyle ziyaret edilmesidir.
Gerekli şartları taşıyan her Müslümanın ömründe bir kez hac ibadetini yapması
dinimizin bir emridir.
Hac Niçin Yapılır?
Bütün ibadetlerde olduğu gibi hac ibadetinde de asıl maksat Allah’ın rızasını,
hoşnutluğunu kazanmaktır.
Hacca giden insanlar, Allah’ın kendilerine verdiği sağlık ve zenginlik nimetlerinden dolayı ona şükretmiş olurlar.
Önemli yerleri ziyaret ederek Allah’a dua ve ibadet etmiş olurlar.
Dünyanın dört bir yanından gelen farklı renk ve ırka mensup Müslümanlarla bir
araya gelirler. Birbirlerini tanıma imkânı bulurlar.
Hac Kimlere Farzdır?
Akıllı ve ergenlik çağına girmiş olanlara,
Ekonomik durumu iyi olan, yani hacca gidip gelinceye kadar hem kendi hem de
bakmakla yükümlü olduğu insanların ihtiyaçlarını karşılayacak kadar varlıklı
kimselere,
EK BİLGİ:
Sağlığı hacca gitmeye elverişli olanlara (Sağlığı elverişli olmayanlar bir başkasını kendi adına hacca gönderebilir.)
Yapılışına Göre İbadetler 3 Gruba Ayrılır:
Özgürlüğünü kısıtlayacak bir durumu bulunmayanlara,
A. Bedenle Yapılan İbadetler:
Bulaşıcı hastalık, terör, savaş gibi yol güvenliğini tehlikeye düşürecek bir durumla karşı karşıya olmayanlara farzdır.
Namaz, oruç v.b.
B. Malla Yapılan İbadetler:
Zekat, sadaka v.b.
C. Hem Mal, Hem Bedenle Yapılan İbadetler: Hac
Kâbe Müslümanlar İçin Neden Önemlidir?
Yeryüzünde Allah’a ibadet amacıyla
yapılan ilk binadır. (Hz. İbrahim ve oğlu
Hz. İsmail tarafından yapılmıştır.)
Kâbe Müslümanların kıblesidir.
Umre Nedir? Umreyle Hac Arasındaki Farklar:
Umre de hacda olduğu gibi Mekke’deki kutsal mekânları ziyaret etmektir. Umrenin hacdan farkları şunlardır:
Umre, hac zamanı dışında da yapılabilir.
Bir sene içerisinde bir defa hac yapılabilir. Umre ise birden fazla yapılabilir.
AYETLER ve HADİSLER:
Hac farz, umre ise sünnettir.
Umrede sadece ihrama girilerek Kâbe tavaf edilir ve sa’y yapılır.
Umre’de vakfe, şeytan taşlama ve kurban kesme yoktur.
“Gücü yetenlerin Kâbe’yi haccetmesi, Allah’ın insanlar üzerindeki bir hakkıdır.” [Âl-i
İmran suresi, 97. ayet]
2012 SBS
3
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………………………………………………………………8. SINIF
Hac ve Umre ile İlgili Kavramlar:
1.İhram: Başka zamanlarda yapılmasında sakınca olmayan bazı davranışların
hac ve umre ibadeti yerine getirilirken belli bir süre için yasak olması demektir. Bu
yasakların başladığı sınırlara mikat denir. Kâbe’ye gidenler mikatta ihrama girer ve
hacca niyet eder.
İhramlı Kişiye Yasak Olan Davranışlar:
Bitkileri koparmak
Hayvanlara zarar vermek
Dikişli elbise giymek
Resim : İhram kıyafetleri
Resim : Mikat sınırlarını gösteren harita
Saç, sakal ve tırnak kesmek
Resim : Sa’y yapan Müslümanlar
EK BİLGİ:
Hacerül Esved(Kara Taş):
Kabe’nin güneydoğu köşesinde yer alan ve tavafın başlama yerini işaret eden gümüş bir çerçeve içerisinde yer alan taştır.
Haccın Farzları:
1.İhram
2.Kabe’yi tavaf
3.Arafat’ta vakfe
Haccın Vacipleri:
1.Sa’y
2.Müzdelife Vakfesi
3.Şeytan Taşlamak
4.Saçları traş etmek veya kısaltmak
5.Veda Tavafı
AYETLER ve HADİSLER:
“Kim Allah için hacceder ve Allah’a karşı gelmekten sakınırsa annesinden doğduğu günkü
gibi günahlarından arınmış bir şekilde hacdan
döner.” [Hadis]
2.Tavaf: Kâbe’nin güneydoğu köşesinde bulunan Hacerü’l-Esved’in hizasından
başlayarak Kâbe’nin etrafında yedi kez dönmektir. Her bir dönüşe şavt denir. Tavaf haccın farzlarındandır. Farz olan tavaf Kurban Bayramı’nın ilk üç gününde yapılır. Tavaf esnasında kişi, kendisi, ailesi ve bütün inananların iyiliği için dua eder.
3.Sa’y: Mekke’de bulunan Safa ve Merve tepeleri arasında yedi defa gidip
gelmektir. Safa’dan Merve’ye dört, Merve’den Safa’ya üç kez gidilir. Sa’y haccın
gereklerinden olup Hz. İsmail’in anneci Hacer’in, oğluna su arayışını sembolize
eder.
4.Vakfe: Arife günü öğle vaktinden bayram sabahına kadar, bir süre Arafat’ta
bulunmak demektir. (Mekke yakınlarında bulunan dağ) Bu süre ibadet ve dua ile
geçirilir.
5. Müzdelife: Arafat’ta vakfe’den sonra Müzdelife’ye gidilir. Müzdelife’de akşam ve yatsı namazları, yatsı vaktinde cemaatle kılınır. Buna “namazların cem
edilmesi” denir. Bayram sabahı “Müzdelife vakfesi” yapılır.
6.Mina: Müzdelife vakfesinden sonra Mina’ya hareket edilir ve burada şeytan
taşlanır, ardından kurban kesilir.
7.Mescid-i Nebi: Hz. Muhammed’in Medine’ye hicret ettikten sonra ilk yaptırdığı mescittir. Vefat ettiğinde de Mescid-i Nebi’nin yanına defnedilmiştir. Hac
vazifesini yerine getiren Müslümanlar Mescid-i Nebi’yi ve Peygamberimizin kabrini
de ziyaret ederler. Çünkü Peygamberimiz: “Beni vefatımdan sonra ziyaret edenler,
hayatımda ziyaret etmiş gibidir.” buyurmuştur.
8. Şeytan Taşlama: Şeytan taşlama sembolik bir ibadettir. İnsanın içindeki
kötü duygulardan ve şeytanın tuzaklarından kurtulmayı sembolize eder. Müzdelife
vakfesinden sonra burada toplanan taşlarla Mina’da şeytan taşlanır.
4
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI ………………………………………………………………………………………8. SINIF
Haccın İnsan Davranışları Üzerindeki Etkisi:
Kişi Allah’ın bir emrini yerine getirmenin mutluluğunu yaşar.
Farklı ırk, dil ve kültürlerden Müslümanlar aynı amaç için bir araya gelmiş olurlar.
Müslümanlar arasındaki birlik, beraberlik ve kardeşlik duyguları pekişmiş olur.
Hacda giyilen ihram, insanlar arasındaki makam, mevki, unvan gibi farklılıkları
ortadan kaldırır, insanları gösterişten uzak, sade bir görünüme kavuşturur.
İhramlıyken en ufak bir canlıya bile zarar vermeme gibi konan yasaklar, insanın
bütün canlılara karşı şefkat ve merhamet gösterme alışkanlığı kazanmasına
yardımcı olur.
Tavaf, bütün Müslümanların birlikteliğinin sembolik ifadesidir.
Arafat’ta vakfe Allah’ın huzurunda bekleyişi hatırlatır.
Sa’y, en imkânsız zamanlarda bile Allah’tan ümit kesmemeyi ve tevekkülü bize
anlatır.
Şeytan taşlama esnasında şeytanın hile, düşmanlık ve kötülüklerine karşı sembolik bir tepki gösterilmiş olur.
BUNLARA DİKKAT
Hac yolculuğu insanın bilgi ve görgüsünü arttırır.
Hac ve umre arasındaki benzerlik ve farklar…
Haccın Müslümanlar arasındaki birlikteliği
sağlamadaki rolü ve önemi
Müslümanlar arasında eşitlik
(Makam, ırk, renk ayrımı yok)
duygusu
Hac ibadetinde yapılanların sıralaması
Şeytan taşlamanın kötülüklere karşı sembolik
bir tepki oluşu.
Zorluklara sabretme alışkanlığı kazandırır, iradeyi güçlendirir.
Sırasıyla Hac İbadetinde Yapılanlar:
1. Hacca niyet edilerek İhram’a girilir. (Mikat sınırlarında ihrama girilir.)
2. Mekke’ye gidilerek tavaf ve sa’y yapılır.
3. Arafat’ta vakfe yapılır. (Arefe gününden bayram sabahına kadar)
4. Akşam Müzdelife’ye gidilir ve gece orada geçirilir.
5. Müzdelife vakfesi yapılır ve Mina’ya hareket edilir. (Bayramın 1. günü)
6. Mina’da “şeytan taşlama” ibadeti yapılır, ardından kurban kesilir.
7. Tekrar Mekke’ye dönülerek “Ziyaret Tavafı” yapılır.
EK BİLGİ:
8. Mekke’den ayrılmadan bir de “Veda Tavafı” yapılır.
Hac, hicretin 9. yılında farz kılınmıştır. Peygamberimiz hicretin 10. yılı hac yapmıştır.
Bu peygamberimizin ilk ve tek haccıdır. Buna
aynı zamanda “veda haccı” denir.
Telbiye Duası ve Anlamı
AYETLER ve HADİSLER:
“Kim Allah için hacceder ve Allah’a karşı gelmekten sakınırsa annesinden doğduğu günkü
gibi günahlarından arınmış bir şekilde hacdan
döner.” [Hadis]
Lebbeyk
Buyur…
Allahümme lebbeyk
Allah’ım buyur…
Lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk
Buyur ey ortağı olmayan! Buyur…
İnne’l-hamde ve’n-nimete leke
Tüm hamt ve nimetler sana aittir.
Mülk de sana aittir.
ve’l mülk lâ şerîke lek
Senin ortağın yoktur.
5
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI ………………………………………………………………………………………8. SINIF
Kurban Nedir?
İslâm dininde yerine getirilmesi vacip(*) ibadetlerden biridir. Kurban, Allah’a
yaklaşmak ve onun hoşnutluğunu kazanmak amacıyla belirli bir zamanda uygun
nitelikteki bir hayvanı kesmektir. Kesilen bu hayvana da “kurban” denir. Bu tanıma
göre;
Kurban Allah rızası için kesilir.
Kurban kesilecek hayvanın bir takım niteliklere sahip olması gerekir.
Kurban, yılın belirli günlerinde kesilir. (Hicri aylardan Zilhicce ayının 10, 11, 12.
günleri)
Kurban Keserken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Kurbanı kesecek kişinin bu işi iyi biliyor olması gerekir.
Kesmeye götürürken kurbana iyi davranmalı, hayvana eziyet verici davranışlardan uzak durmalıdır.
Kurbanlık hayvan kıbleye doğru yatırılır ve “Bismillahi Allahü Ekber” denilerek
kesilir.
Kurban kesilirken çevre temizliğine ve sağlık kurallarına uyulmalıdır.
Kurbanın Eti ve Derisi:
Peygamberimizin tavsiyesine göre kurban eti üçe bölünür. Bir bölümü yoksul ve
ihtiyaç sahibi kimselere, bir bölümü ev halkına, bir bölümü de gelen misafir ve
komşular için ayrılır.
Dileyen kurban etinin tamamını da fakirlere ve yardım kuruluşlarına bağışlayabilir.
Kurbanın derisi de hayır kurumlarına ve fakirlere verilebilir.
EK BİLGİ:
İbadetle İlgili Kavramlar:
a)Farz: Dinin yapılmasını kesin bir şekilde
istediği ibadet ve davranışlardır.
b)Vacip: Farz kadar kesin olmamakla birlikte
yapılması emredilen ibadetlerdir.
c)Sünnet: Hz. Muhammed’in yaptığı ve
bizim de yapmamızı istediği ibadetlerdir.
AYETLER ve HADİSLER:
“Biz, her millet için Allah’ın kendilerine rızık
olarak verdiği kurbanlık hayvanların üzerlerine
onun adını anarak kurban kesmeyi meşru kıldık.” [Hac suresi, 34]
“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşmaz.
Fakat sizin Allah’ın emirlerine olan bağlılığınız
ona ulaşır.” [Hac suresi 37]
“Kim imkânı olduğu halde kurban kesmezse
bizim mescidimize yaklaşmasın.” [Hadis]
Kurban Niçin Kesilir?
Bütün ibadetlerde olduğu gibi kurbanda da asıl amaç Allah rızasını kazanmaktır.
Kişi kurban kesmekle Allah’ın emrini yerine getirmiş olmanın mutluluğunu yaşar,
Allah’a kulluk bilincini ortaya koyar.
Kurban, toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı tutar.
Kişiyi bencillikten kurtarır, cömert olmaya teşvik eder.
Yapılan yardımlar sayesinde zenginlerle, yoksullar arasındaki bağlar güçlenir.
Kurban Kesilebi-
Kaç Kişi Adı-
Nitelikleri
Koyun ve Keçi
1 kişi adına
1 yaşını doldurmuş
Sığır ve Manda
1-7 kişi adına
2 yaşını doldurmuş
Deve
1-7 kişi adına
5 yaşını doldurmuş
olmalı
Kurban kesilecek hayvanların sağlıklı
olması gerekir.
(Kör, topal
olmamalı)
Kimler Kurban Kesmekle Yükümlüdür?
Akıllı, ergenlik çağına gelmiş,
Zekât verebilecek seviyede zengin olan Müslümanlar.(*)
6
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………...………………………………………………………8. SINIF
Kurban İbadetinin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Açısından Önemi:
Kurban, toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı tutar.
Zenginle fakir arasındaki bağları güçlendirir.
Kurban, insanın sevdiği şeyi Allah için feda etmesi demektir.
EK BİLGİ:
Hicri Aylar(4 Kasım 2013-1 Muharrem 1435)
1. Muharrem (Aşure Günü)
2. Safer
3. Rabıulevvel (Hz. Muhammed’in doğumu)
4. Rabiu’lâhir
5. Cemaziyelevel
6. Cemaziyelahir
7. Recep (Üç aylar başlangıç)
8. Şaban
9. Ramazan (Kur’an ayı)
10. Şevval
11. Zilkâde
12. Zilhicce (Kurban, Hac zamanı)
KURBAN ÇEŞİTLERİ:
1.Adak Kurbanı: Bir işin veya isteğin olması halinde kesilmek üzere Allah’a
adanan kurbandır. Adak kurbanı tamamen fakirin hakkıdır. Adak kurbanı kesen kişi
ve bakmakla yükümlü olduğu kimseler kesilen bu kurbanın etinden yiyemezler.
2.Şükür Kurbanı: İnsanlar kendilerini mutlu eden bir haber, yeni bir ev veya
araba aldıklarında Allah’a şükür maksadıyla bazen kurban keserler. Buna “şükür
kurbanı” denir.
3.Akîka Kurbanı: Çocuk sahibi olan anne-babalar Allah’a şükür amacıyla kurban kesebilir. Bu kurbana da “akîka kurbanı” denir.
Not: Şükür ve akîka kurbanının etinde bu kurbanı kesenler ve yakınları da yiyebilir.
AYETLER ve HADİSLER:
“Biz, her millet için Allah’ın kendilerine rızık
olarak verdiği kurbanlık hayvanların üzerlerine
onun adını anarak kurban kesmeyi meşru kıldık.” [Hac suresi, 34]
“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşmaz.
Fakat sizin Allah’ın emirlerine olan bağlılığınız
ona ulaşır.” [Hac suresi 37]
“Kim imkânı olduğu halde kurban kesmezse
bizim mescidimize yaklaşmasın.” [Hadis]
Alevî Bektaşi Kültüründe Kurban:
Alevî- Bektaşiler, Kurban Bayramı başta olmak üzere, yılın belli mevsimlerinde
çeşitli nedenlerle kurban keserler. Kurban kesilirken “Kurban Tığlama(kesme)”
duası okunur. Bu kurban çeşitleri şunlardır:
1.Adak kurbanı: Bir is veya isteğin gerçekleşmesi durumunda kesilir.
2.Ziyaret kurbanı: Ziyaret yerlerine giderken kesilir.
3.Şükür kurbanı: Muharrem ayında kesilir.
4.Dâr kurbanı: Ölen kişinin affı için kesilir.
5.Musahiplik kurbanı: Yol kardeşliği(musahiplik) sözü verilirken kesilir.
7
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………...………………………………………………………8. SINIF
İnsanın Paylaşma ve Yardımlaşma İhtiyacı:
İnsan, yaratılış itibariyle muhtaç bir varlıktır. Başta anne babası olmak üzere
diğer insanlara da ihtiyaç duyar. Bu nedenle insan, yaşamını bir toplumunun üyesi
olarak yardımlaşma ve paylaşma içerisinde sürdürmek zorundadır.
Bir toplumdaki bütün insanların imkânları eşit değildir. Her toplumda zengin
insanlar olduğu gibi yoksul insanlar da vardır. İş bulamadığından veya sağlığı elverişli olmadığından çalışamayan insanlar olabilir. Böyle durumlarda zengin insanların, ihtiyaç sahiplerine yardım etmeleri ve sahip oldukları imkânları onlarla paylaşmaları gerekir. Bu konuda Yüce Allah: “Onların (zenginlerin) mallarında, muhtaç ve
yoksullar için bir hak vardır.”[Zâriyat, 19] buyurmuştur.
2. İslâm’ın Paylaşma ve Yardımlaşmaya Verdiği Önem:
İslâm dini insanların yardımlaşma ve dayanışma içerisinde kardeşçe yaşamalarını ister. Elde bulunan imkânların başkalarıyla paylaşılmasını, zor durumda olan
insanlara maddî ve manevî olarak yardım edilmesini öğütler. Bu paylaşma ve yardımlaşmanın en güzel örneklerinden biri ensar-muhacir kardeşliği olmuştur. Baskılar sonucu bütün mal varlıklarını bırakarak Mekke’den Medine’ye göç etmek zorunda kalan Mekke’li muhacirlere, Medineli Müslümanlar sahip çıkmışlar, bütün
imkânlarını onlarla paylaşmışlardır. Bu nedenle Medineli Müslümanlara “yardım
edenler” anlamına gelen “ensar” ismi verilmiştir.
Paylaşmak veya yardım etmek için zengin olmak gerekmez. Dinimiz bollukta
ve darlıkta başkalarına yardım etmeyi öğütler.
3. Paylaşma ve Yardımlaşma İbadeti Olarak Zekât:
Zekat, kelime anlamı olarak, “temizlik, artma, çoğalma, arıtma ve bereket”
anlamlarına gelir.
Terim olarak ise; Zengin Müslümanların yılda bir kez malının veya parasının
belli bir miktarını Allah rızası için ihtiyaç sahiplerine vermesidir.
EK BİLGİ:
İslâmda Paylaşma ve Yardımlaşmaya Örnek
Verilebilecek İbadetler:
Zekat
Zekat, mal ile yapılan farz bir ibadettir. Hicretten iki yıl sonra Medine’de farz
kılınmıştır. Zekatın amacı, toplumsal yardımlaşmayı yaygınlaştırmak ve yoksulları
korumaktır. Ayrıca zekat, malın bereketlenmesi ve çoğalmasıdır.
Zekât İbadetinin Kişiye ve Topluma Faydaları:
Kişi zekat vermekle, Allah’ın kendisine vermiş olduğu nimetlere karşı şükretmiş olur.
Sadaka
Zekat zenginlerle fakirler arasındaki kıskançlık, kin ve düşmanlık duygularını
giderir, dostluk ve saygı bağlarını kuvvetlendirir.
Fidye
Fitre
Zekât, İnsandaki cimrilik ve bencillik gibi kötü duyguları yok eder.
Kurban
Zekât ekonomik dengesizlikleri önler. Toplumda sosyal adaletin sağlanmasına
katkıda bulunur.
AYETLER ve HADİSLER:
Kimler Zekât Vermekle Yükümlüdür?
“Onlar, kendi canları çekmesine rağmen
yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.” [İnsan suresi, 8]
Dinimize göre zengin sayılan Müslümanların zekât vermesi zorunludur. Bir
kimsenin dinen zengin sayılabilmesi için nisap miktarı mala sahip olması gerekir.
Nisap:
“Allah yapacağınız her iyiliği bilir.” [Bakara
suresi, 215]
Yeme, içme, giyinme, barınma, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçların dışında
en az 85 g altın veya ona eşdeğer mal ya da paraya sahip olmaktır.
“Yetimin başını
yur.” [Hadis]
Zekâtı verilecek mal ya da paranın bir yıl süreyle sahibinin elinde bulunması
gerekir. Ayrıca zekât verecek kişinin borcu da bulunmamalıdır.
okşa,
yoksulu
do-
8
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………...………………………………………………………8. SINIF
Zekât Kimlere Verilir?
Tevbe suresi 60. Ayette zekat verilebilecek kişiler şöyle sıralanmıştır:
“Yoksullara, borçlulara, düşkünlere, yolda kalmış yolculara, özgürlüğünü yitirmiş
olanlara, kalbi İslâm’a ısındırılmak istenenlere, Allah yolunda çalışanlara, zekât
toplamakla görevli memurlara..”
Zekat verirken akraba ve komşulardan ihtiyaç sahibi olanlara öncelik tanınmalıdır. Ancak zekât verecek kişi eşi, çocukları, anne, baba, dede, babaanne gibi bakmakla yükümlü oldukları kişilere zekât veremez.
Zekatı Kim?
Nelerden?
Ne Kadar?
Altın, gümüş, nakit para ve menkul 1/40
değerler
Ticaret malları
% 2,5
Koyun ve keçi
Zengin olan her
Müslüman
EK BİLGİ:
120-200’e kadar
2 koyun
200-400’e kadar
3 koyun
400-500’e kadar
4 koyun
Borçlulara
Yolda kalmış olanlara
Deve
Her beş deve için
bir koyun veya
keçi
Toprak ürünleri
(Müellefe-i Kulub)
1/10 (% 10 Doğal
yollarla sulanıyor- Allah yolunda
çalışanlara
sa)
Zekât memurları1/20 (% 5 Masraf
na
edilerek sulanıyorsa)
Küçükbaş Hayvanlar:
1 koyun
Düşkünlere
1/30
Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan Zekat Oranı:
40-120’ye kadar
Yoksullara
Sığır ve manda
İslâm’da Paylaşma ve Yardımlaşmaya Örnek Verilebilecek İbadetler:
Zekat, Sadaka, Fidye, Fitre, Kurban...
Kimlere verilmelidir?
Özgürlüğünü yitirmiş olanlara
Kalbi İslâm’a ısındırılmak istenenler
Zekât Verirken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Zekât verirken akraba ve komşulardan ihtiyaç sahibi olanlara öncelik tanınmalıdır. (Bakmakla yükümlü olduğumuz yakınlarımız hariç)
Zekât bir ibadet olduğu için verirken niyet edilmelidir. Ve kesinlikle Allah için
verildiği bilinmelidir.
Büyükbaş Hayvanlar:
30-40
en az 2 yaşında 1 dana/düve
40-60
en az 3 yaşın 1 dana/düve
Zekât verirken, gösterişten uzak, gurur ve kibre kapılmadan yerine getirilmelidir. Alçakgönüllü, anlayışlı ve hoşgörülü olmalıdır.
60
en az 1 yaşında 2 buzağı
Mümkünse zekât gizlice verilmelidir.
Zekât verdiğimiz kişinin onurunu kırmadan, gururunu incitmeden bu ibadeti
yerine getirmeliyiz.
AYETLER ve HADİSLER:
4. Toplumsal Dayanışma İbadeti Olarak Sadaka:
“Onlar, kendi canları çekmesine rağmen
yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.” [İnsan suresi, 8]
“Allah yapacağınız her iyiliği bilir.” [Bakara
suresi, 215]
“Yetimin başını
yur.” [Hadis]
okşa,
yoksulu
do-
Bir insanın kendi isteğiyle yalnızca Allah rızası için yaptığı her türlü yardım ve
iyiliğe sadaka denir.
Sadakada zaman ve miktar sınırlaması yoktur. İnsanlar istedikleri zaman, istedikleri kadar yapabilirler. Ayrıca sadaka verecek kişinin zengin olması da gerekmez. Bu yüzden sadaka zekâttan daha kapsamlı bir ibadettir.
Sadaka sadece maddi yardımla olmaz. İnsanın bilgi ve tecrübesini diğer insanlarla paylaşması, bir hastayı ziyaret etmek, insanlara güler yüzle selam vermek,
insanların üzüntülerini paylaşmak, dertlerine ortak olmak da bir çeşit sadakadır.
9
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………...………………………………………………………8. SINIF
Sadaka-ı Cariye:
Sadaka çeşitlerinden biri de “sadaka-ı cariye”dir. Sevabı hiç bitmeyen, öldükten sonra da insana sevab kazandıran sadaka demektir. Herkesin yararlanacağı
cami, okul, yurt ve hastane gibi hayır kurumları yaptırmak veya bu kurumların yapımına katkıda bulunmak, hayırlı evlat yetiştirmek sadaka-ı cariyeye örnek verilebilir.
Peygamberimiz konuyla ilgili şöyle buyurmuştur: “Kişi öldüğü zaman, amel
defteri kapanır. Ancak üç şey hariçtir: Sadaka-ı cariye, insanlara yararlı bir ilim,
kendisine dua eden hayırlı bir evlat.”
Fıtır Sadakası:
Ramazan ayında bayramdan önce verilmesi gereken ve halk arasında “fitre”
olarak bilinen sadakadır. Fitreyi zengin Müslümanların vermesi gerekir ama miktarı
az olduğu için zengin olmayanlar da fitre verebilir. Fıtır sadakasının miktarı, fitreyi
verecek kişinin bir günlük yiyecek miktarı kadardır. (2013 yılı için 9,25 TL)
Fıtır sadakası kişi başına verilir. Bir ailedeki bütün bireylerin fitresini aile büyüklerinden biri verir.
Fıtır sadakası, sağlık içinde bayrama ulaşmanın şükrü anlamına gelir. Fıtır sadakasıyla herkes kendi imkanları ölçüsünde yardım etmenin mutluluğunu yaşar.
İnsanı cömertliğe alıştırır. Yoksullarda aldıkları yardımlarla bayramlık ihtiyaçlarını
karşılarlar. Böylece karşılıklı sevgi ve kardeşlik bağları güçlenir.
EK BİLGİ:
Sadaka çeşitlerinden “fıtır sadakası (fitre)”
ramazan bayramında önce verilmesi gerekli
bir sadaka çeşididir.
Bir de ramazan ayında sürekli hastalığı veya
yaşlılığı sebebiyle oruç tutamayanların tutamadığı her gün için ödedikleri “fidye” vardır.
Fidye bir sadaka çeşidi sayılmaz ancak yardımlaşma ve dayanışma ibadeti sayılabilir.
AYETLER ve HADİSLER:
“Bir kimseye bineğine binmede veya
eşyasını taşımada yardım etmek, güzel
söz, namaza gitmek için atılan her adım,
yoldaki rahatsızlık veren şeyleri kaldırmak
bir sadakadır.” [Hz. Muhammed]
“Kim Müslüman kardeşine yardım eder
ve onun ihtiyacını karşılarsa Allah da ona
yardım eder. Kim bir Müslümanın sıkıntısını giderirse Allah da kıyamet günün de
onun sıkıntılarından birini giderir.” [Hz.
Muhammed]
5. Yardımlaşma Kurumlarımız:
İslâm dininin toplumsal yardımlaşma ve dayanışmaya verdiği önem Müslümanları da bu konuya önem vermeye yöneltmiştir. Atalarımız bu amaçla yoksul ve
kimsesizlerin beslenmeleri için aşevleri(imarethaneler), hastaların tedavisi için
hastaneler(darüşşifalar), yaşlıları korumak için huzurevleri (darül acezeler) açmışlardır. Ayrıca öğrencilere yardım etmek, bilimsel çalışmalara katkı sağlamak, kış
şartlarında hayvanlara yiyecek sağlamak vb. amaçlarla vakıflar kurmuşlarıdır.
Bu yardım kuruluşları ve vakıfların benzerlerine bugün de rastlamaktayız. Kızılay, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Milli Eğitim Vakfı, Türkiye Diyanet Vakfı v.b. sivil toplum kuruluşları
bunlara örnek olarak verilebilir.
ZEKAT
SADAKA
Farzdır.
Sünnettir.
Belli bir miktarı vardır.
Dilediğimiz kadar verebiliriz.
Yılda bir defa verilir.
Dilediğimiz zaman verebiliriz.
Maddî değerli olan şeylerden verilir.
Manevî şeyler de sadaka kabul edilir.
10
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLÂK BİLGİSİ ÜNİTE ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI …………………………………...………………………………………………………8. SINIF
Allah her şeyi Bir Ölçüye Göre Yaratmıştır:
Allah kâinatta bulunan her şeyi belli bir plan ve ölçü içerisinde yaratmıştır ve insandan kâinatı incelemesini, ondaki uyum ve denge üzerinde düşünmesini istemiştir.
Allah her şeyi yerli yerinde yaratmıştır. İnsan ve hayvanlar yaratılmadan önce,
yeryüzü onların yaşamlarına uygun bir şekilde yaratılmıştır. Bizlere düşen evrendeki bu düzeni korumaktır.
Yeryüzündeki Düzen ve Ölçüye Örnekler:
Deniz ve göllerdeki tuz, suda yaşayan canlıların hayatlarına uygun orandadır.
Gezegen ve yıldızların büyüklükleri, aralarındaki mesafe kâinattaki dengeyi bozmayacak şekildedir.
Dünyanın Güneş ve Ay’a olan uzaklığı dünyadaki yaşamı olumsuz etkilemeyecek
orandadır.
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı.
İnsan kulağının işitme sınırları
EK BİLGİ:
«Gökleri yedi kat yaratan odur. Rahman’ın yaratmasında bir düzensizlik göremezsin. Gözünü çevir de bir bak bir
bozukluk görüyor musun?»
Mülk suresi, 3. ayet
Atmosferin 7 Katmanı:
1- TROPOSFER: Dünyaya en yakın katmandır. Yağmur, kar bu katmanda oluşur.
2- STRATOSFER
3- OZONOSFER: Güneşten gelen zararlı
ışınlar bu katta tutulur.
Gözümüzle her şeyi görebilmemiz..
Kaza ve Kader Ne Demektir?
Allah’ın her şeyi belli bir ölçü, düzen ve uyum içerisinde yaratmasına ve yaratılmış
olan her şeyi programlamasına “kader” denir. Kaderde yer alan olayların zamanı
gelince ortaya çıkmasına da “kaza” adı verilir.
Evrendeki Yasalar:
Allah evrendeki düzen ve işleyişi bir takım yasalara bağlamıştır. Evrende görülen
bu yasalar üç başlık altında toplanır:
1. Fiziksel Yasalar: Madde ve enerjinin oluşumu, değişimi, yapısı ve maddeler
arası ilişkilerle ilgili prensipleri konu alan yasalardır.
Örnek:
Suyun 100 derecede kaynaması...
4- MEZOSFER
Isınan metallerin genleşmesi...
5- TERMOSFER
Eylemsizlik ilkesi...
6- İYONOSFER
7- EKZOSFER
2. Biyolojik Yasalar: Canlıların yapısı, beslenmesi, korunması, gelişmesi ve üremesiyle ilgili yasalardır.
Örnek:
AYETLER ve HADİSLER:
İnsanın yaşaması için solunum, sindirim, dolaşım sistemlerine sahip olması
gerekir.
“Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık”.
[Kamer suresi, 49. ayet]
Canlıların dış dünyayı algılayabilmesi için duyu organlarına ihtiyaç vardır.
“O, yeryüzünde olanların hepsini sizin için
yaratan sonra göğe yönelip onu yedi gök
halinde düzenleyendir”. [Bakara suresi, 29.
ayet]
“Güneş ve Ay bir hesaba göre hareket
etmektedir. … Göğü Allah yükseltti ve
dengeyi o koydu. Sakın o dengeyi bozmayın”. [Rahman suresi, 1-5. ayet]
Balıklar suda solunum yapabilmek için solungaçlara, kuşlar uçabilmek için
kanatlara ihtiyaç duyarlar.
3. Toplumsal Yasalar: Toplumsal olaylar arasında var olan sebep sonuç ilişkisini
ifade eden yasalardır. Bu yasalar Kur’an-ı Kerim’de sünnetullah kavramıyla dile
getirilmiştir.
Örnek:
Adaletin olmadığı toplumlarda barış bozulur.
Kuraklık sonucu açlık-susuzluk yaşayan insanlar göç ederler.
Sanayileşmenin artmasıyla köyden kente göç hızlanmıştır.
11