Diyabetik Acillere Yaklaşım
advertisement
DİABETİK ACİLLERE YAKLAŞIM AMAÇLAR • Diabetes mellitus hastalığı,çeşitleri,belirti ve bulgularını tanımlamak • Hastane öncesi tedavi protokolleri ve uygulama hakkında bilgi vermek Karbonhidrat Metabolizması • Yenilerek ve içilerek dışarıdan alınan besin maddeleri ile karbonhidrat, protein ve yağlar vücutta dönüşüme uğrayarak hücreler için enerji haline dönüştürülürler. • Hücreler tarafından kullanılan temel enerji kaynağı basit şeker olarak adlandırılan glukozdur. Karbonhidrat Metabolizması • Hücreler büyümek ve fonksiyonlarını yürütmek için gerekli enerjiyi glukozu kullanarak üretirler. • Hücrelerin enerji kaynağı olan kandaki glukozun hücrelere geçebilmesini ve hücrelerin bunu yakarak fonksiyonlarını ve ürünlerini yapabilmesini İnsülin hormunu sağlamaktadır. Karbonhidrat Metabolizması Besinler→ Glukoz → Enerji → İnsülin Karbonhidrat Metabolizması • İnsülin kan dolaşımı boyunca glukoza eşlik eder ve hücrelerin içine glukozun girmesini sağlar. • Eğer vücutta insülin yoksa veya yeterli insülin üretilmez ise; hücreler kanda dolaşmakta olan glukozu alamadığından fonksiyonlarını yerine getirmede ve yaşamlarını sürdürmede yetersiz kalırlar. Karbonhidrat Metabolizması • Bununla birlikte kanda dolaşan ve kullanılamayan glukoz kanda yüksek seviyelere ulaşır. • Diabetlilerde insülinle ilgili problem yüzünden glukoz hücrelere giremediğinden kullanılamayan glukoz kanda birikerek “hiperglisemi” olarak adlandırılan tablo gelişir. DİABETES MELLİTUS • Diabet insülin yapımı veya salınımından kaynaklanan bir hastalıktır. • Hastalıkta sorun vücudun hiç insülin üretmemesi, yeterli düzeyde insülin üretememesi veya insülini tam anlamıyla kullanamamasından kaynaklanmaktadır. • Belirgin morbidite ve mortaliteye yol açar. • Hastaların yaşam kalitelerini düşürür. DİABETES MELLİTUS • Temel olarak Tip 1 ve Tip 2 olmak üzere iki tür diabet tanımlanmaktadır. Tip I Diyabet • Çocuklarda ve gençlerde görülür. • Tip 1 diabetlilerin vücutlarında insülin salgılayan pankreas bezinin (beta) hücrelerinde bozukluk vardır bu yüzden vücutta yeterli insülin yoktur, • Tip 1 diabetin genetik yatkınlığı olan kişilerde çevresel bir faktörün etkisiyle başladığını göstermektedir. Tip I Diyabet • Vücut insülin üreten kendi adacık hücrelerini düşman olarak görmekte ve onları yok etmeye uğraşmaktadır (otoimmün hastalıkBağışıklık sistemi bozukluğu hastalığıdır). • Diabetin kesin ve kalıcı tedavisi için çalışmalar (Adacık hücre nakli, immün sistemi süprese eden ilaçlar) sürdürülmektedir. Tip I Diyabet Belirtileri : • Ani kilo kaybı, • Anormal ağız kuruluğu ve su içme, • Sık idrara çıkma, • Halsizlik ve aşırı yorgunluk, • Sürekli açlık hissi, • Görme keskinliğinde azalma, bulanık görme, • Tekrarlayan enfeksiyonlar, • Çocuklarda gece yatağını ıslatma, • Uykuya meyil, Tip I Diyabet • Tip 1 diabet tedavisi esas olarak vücut tarafından üretilemeyen insülin hormonunun yeterli miktarda ve uygun zamanda yerine konmasına dayanmaktadır. • Beslenme planlanması, egzersiz ve kendi kendine bakım tedavinin diğer yönlerini oluşturur. Tip II Diyabet • İleri yaşlarda ve şişmanlarda daha sık görülür. • Bunlarda insülin yetersizliğinden daha çok, insülinin hücreler üzerinde gerekli etkiyi gösterememesi söz konusudur yani insülinin varlığına rağmen hücrelerde insüline direnç vardır. • En sık görülen diabet formudur. Tüm diabetiklerin % 90'ını oluşturur. Tip II Diyabet • Diyet, programlanmış egzersizler, oral antidiyabetik ilaçlarla kan şekeri kontrol altına alınmaya çalışılır. • Tip 2 diyabetin başlangıcı yavaştır. İnsanların % 30-40'ında hiç belirtisi bulunmaz. • Bu ara dönem 7-10 yıl olabilir. Bu dönemde diyabetin yaptığı hasarlar başlamış, hatta ilerlemiş olabilir. • Tip 2 diyabetin belirtileri Tip 1 diabete benzer. Tip II Diyabet Risk Faktörleri : • Sedadif hayat, • Ailede diabet öyküsü, • Sık gebelik ve iri bebek doğurma, • Gebelikte diabet öyküsü, • Stres, Diabetikler Ve Genel Sağlık Durumları • Yaşlanma nedeni ile koroner arterlerde veya beyin damarlarında aterosklerotik oluşumlar meydana gelmekte diabetlilerde damar sertliği daha yaygın ve şiddetli olmaktadır. • Bu nedenle kalp krizi, felç gibi damarsal hastalıkların sıklığı artar. Diabetik insanlarda aynı yaştaki diabetli olmayan insanlara oranla bu tür tabloların görülme sıklığı daha da fazladır. Vasküler Komplikasyonlar MİKROANJİOPATİ MAKROANJİOPATİ • Retinopati • Strok • Nefropati • Koroner Kalp Hastalığı • Nöropati • Diyabetik Ayak HASTANE ÖNCESİ BAKIMDA DİABETİK ACİLLER Genel anlamda diabetin hastane öncesinde neden olabileceği iki acil tablo vardır. • Kan şekerinin aşırı yükselerek “Diabetik Ketoasidoz Komasının” gelişmesi yada • Kan glukozunun aniden aşırı düşmesi ile ortaya çıkan “Hipoglisemi Koması”dır Diabetik Ketoasidoz Koması • Daha çok, insüline bağımlı Tip I diyabet hastalarında gelişir. • Burada en önemli faktör insülin eksikliğidir. İnsülin eksikliğinde glikoz hücre içine giremez ve enerji kaynağı olarak kullanılamaz. • Vücuda gereken enerji alternatif kaynaklardan elde edilmeye çalışılır.Alternatif kaynak olarak protein ve yağların yakılması-kullanılması sonucu atık olarak keton cisimcikleri açığa çıkar. Diabetik Ketoasidoz Koması • Bunun sonucunda vücudumuzda keton üretimi artar ve ketonlar "zehir" etkisi yaparlar. • Hastanın bilinci bozulur ve tedavi edilmezse diabetik katoasidoz koma tablosu gelişir. Diabetik Ketoasidoz Koması Bulgu ve Belirtileri : • Kan şekeri düzeyi 400-700 mg/dl olur. • Keton birikimine bağlı kusma, bulantı, yorgunluk, karın ağrısı, zor ve hızlı nefes alma, nefeste aseton kokusu, bilinç bozuklukları ve diyabet koması gibi bulgular görülür. • Bu bulgular acil tedaviyi gerektirir. Hipoglisemi • Düşük kan şekeri beklenmedik bir anda karşımıza çıkabilmekte, hastanın yaşamını çok kısa süre içinde tehdit edebilmektedir. • İnsülin yapımına bağlı oluşan hipoglisemiler daha sık görülmektedir. Hipoglisemi Kan Şekerinin Azalmasına Yol Açan Nedenler : • Çok fazla insulin veya şeker düşürücü ilaçlar almak, • Yemekleri veya ara öğünleri yanlış zamanlarda yemek, kaçırmak veya bitirmemek,kusmak • Her zamankinden daha fazla egzersiz yapmak, • Alkol alınması, • Yeni insulin şişesinin kullanılması, Hipoglisemi Bulgu ve Belirtileri : • Sinirlilik, • Titreme, • Yorgunluk, • Terleme, • Açlık hissi, • Baş ağrısı, • Bulanık görme, • Çarpıntı hissi, • Dikkat dağılması, ÖZET • Diabetes mellitus’un tip 1 ve tip 2 olmak üzere iki çeşidi vardır. • Tip 1 diabet daha çok çocuklarda ve gençlerde ortaya çıkar. • Tip 2 diabet’de yetişkinler ve obezler risk altındadır. • Tip 1 diabet’de yeterli insülin salınımı yoktur,Tip 2 diabet’te insülin salınır fakat hücreler üzerinde gerekli etkiyi gösteremez • Hastane öncesinde görülebilecek iki acil tablo vardır, Diabetik ketoasidoz koması ve hipoglisemi koması • Diabetik Ketoasidoz Komasında hastanın damar yolu açılarak kan şekeri ölçümü yapılmalı ve protokole uygun olarak 300 mg/dl ve üzerindeyse IV olarak SF uygulamasına başlanır. • Hipoglisemi durumunda damar yolu açılarak kan şekeri ölçümü yapılmalı, 60 mg/dl ve altındaysa bilinç düzeyine göre hipoglisemi protokolü uygulanır.
