kronik hastalıklar epidemiyolojisi ve halk sağlığı yönünden yaşlılık

KRONİK HASTALIKLAR
EPİDEMİYOLOJİSİ VE
TOPLUM SAĞLIĞI YÖNÜNDEN
YAŞLILIK
Bulaşıcı hastalıklarda tek etken varken,
kronik hastalıklar mutifaktöriyeldir.
Bulaşıcı hastalıklarda kaynak ,bulaşma yolu ve konakçı
vardır.kaynak etkendir etken cansız veya canlı olabilir.bulaşma yolu
damlacıkla,oral yolla ,cinsel yolla ,hava yoluyla vs. olabilir.bulaşıcı
hastalıklarla mücadele ederken bu 3lü döngüyü kırmamız gerekiyor.
Kronik hastalıklar multifaktöriyel olduğu için bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi mücadele edemeyiz.
Kronik hastalıklar
Genellikle orta yaşlarda (45-59 yıl aralığı) başlayan,
yavaş ilerleyen, tam iyileşmeyen ve ömür boyu süren,
kalıcı sakatlıklara neden olabilen,
Oluşumunda kişisel ve genetik faktörlerin rol oynadığı,
Çoğunlukla enfeksiyöz olmayan türde hastalıklardır.
Kronik hastalıkla mücadele ederken risk faktörlerini ortadan kaldırmaya çalışırız.ikinci
aşamada erken tanı koymaya çalışırız daha ileri safhalara geçmeden müdale
ederiz.üçüncü aşamada tedavi yaparız.dördüncü aşamada takip ederiz.
Yıllar içinde ne oldu?
 Enfeksiyon
hastalıkları azaldı
 Yaşlı nüfus ve kronik hastalıklar arttı
Bunun üzerinde durdu.
*
Enfeksiyon hastalıklarının azalması
Bağışıklama programları
 Antibiyotikler
 Su ve besin hijyenindeki gelişmeler
 Barınma sağlığı
 Atıkların uzaklaştırılması

Bununda üzerinde durdu.
Kronik hastalıkların artması
Yaşam biçimi değişiklikleri



Ayak üstü yeme alışkanlığındaki artış
Sigara ve alkol kullanımında artış
Hayvansal besinlerin tüketiminde artış
Çevresel faktörler



Hava kirliliği
Kimyasallar
Katkı maddeleri
*
Önemli Kronik hastalıklar

*
En yaygın ve maliyeti en yüksek kronik
hastalıklar;
Kvs hastalıklar en çok görülen 




Kardiyovasküler hastalık (kalp hastalığı ve inme)
Kanser
Diyabet
Hipertansiyon
KOAH
Yaşlanan bi toplumda kronik hastalıklar daha fazla görülür.afrikada vs bulaşıcı hastalık daha fazla.
Neden önemli

Etkilenen kişi sayısı ve ölümler içindeki payı yüksek, her
geçen gün artıyor,

Kalıcı sakatlıklar sadece hastanın değil yakın çevresinin de
yaşamını etkiliyor,

Tanı, tedavi ve rehabilitasyonun getirdiği ekonomik yük fazla
ve gittikçe artıyor,
Ölüm nedenlerinde
ilk on hastalık
1900’lü yıllar
2000’li yıllar
Pnömoni
Koroner kalp hastalığı
Tüberküloz
Kanserler
Enterit
Serebrovasküler hastalıklar
Koroner kalp hastalığı
KOAH
Serebrovasküler hastalıklar
Kazalar
Nefrit
Diabetes Mellitus
Kazalar
İnfluenza ve pnömoni
Kanserler
Alzheimer hst.
Neonatal hastalıklar
Nefrit, nefrotik send., nefrosis
Difteri
Kr. Karaciğer hst.
Türkiye İl ve İlçe Merkezlerinde
Ölüm Nedenleri
1935
Ölüm Nedeni
2000
Orantılı Hız (%)
Ölüm Nedeni Orantılı Hız (%)
1- Pnömoni
15.5
1- Kalp damar hst.
24.7
2- Kalp Hst.
12.5
2- Serebrovask. olay 15.0
3- Enterit
10.1
3- Kanser
4- Tüberküloz
9.3
4- Enfeksiyon
8.8
5- Perinatal
8.8
5- Solunum sist.hst
8.0
13.1
Ölüm Nedenleri (DSÖ)
Yaş gruplarına göre ölümler (DSÖ)
Bölgelere ve yaş gruplarına göre ölümler (DSÖ)
DALY toplum sağlığının ölçüm özeti, mortalite ve ölümcül olmayan sağlık çıktılarının tek bir sayı ile temsil
edilmesi için birleştiren bir ölçüttür.
DALY kavramı, çeşitli hastalıkların neden olduğu prematür ölümler ile ölümle sonuçlanmayan, ancak uzun
süreli sakatlık ve işlev kaybına neden olan hastalık durumlarının yol açtığı hastalık yükünün, tek bir ölçüt ile
değerlendirilmesini amaçlar.
Kaynak: ULUSAL
HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK Çalışması, 2000
KRONİK HASTALIKLARDAN KORUNMA
VE KONTROL PROGRAMLARI
1- Hastalık nedenlerinden korunma(risk faktörlerinin yok edilmesi)
2- Hastalığın erken dönemde saptanması(her zaman tarama imkanı
olmayabilir.)
3- Zamanında ve uygun tedavi yapılması(primer, sekonder-erken tanı
ve tedavi-, tersiyeri de içerir.)
4- İzlem-takip (periyodik kontroller)
Primer koruma sağlıklı insana sağlıklı kalması için yapılan,sekonder korumada
amaç erken tanı, tersiyer hastalık daha kötü olmasın diye yapılan işlemler.
Sigara,alkol vs
2.Ders Hoca sadece slayti okudu
Fazla bir sey soylemedi.
Hastalık nedenlerinden
korunma (birincil korunma)
*
Yaşam tarzı ve alışkanlıkların değişimi
•Sigara içilmemesi (akciğer Ca, koroner kalp hst., osteoporoz, mesane
ve serviks Ca)
Beslenmedeki tuz ve şeker miktarının azaltılması
(hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, DM)
•Beslenmede doymuş yağ ve kolesterolün azaltılması
(koroner kalp hastalığı)
•Lifli-posalı gıdalara beslenmede daha çok yer verilmesi
(hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, bazı kanserler)
•Düzenli egzersiz yapılması (hfda 3-4 kez 30 dk süreli)
• (hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, osteoporoz, dejeneratif artrit)
Hastalığın erken dönemde saptanması (ikincil
korunma, erken tanı)
* Sağlık eğitimi ve taramalar ile yürütülür
* Uygun bir tanı ve tedavi yöntemi olan hastalıklarda
uygulanır (Hipertansiyon, meme ve serviks kanseri
gibi)
Zamanında ve uygun tedavi yapılması
(üçüncül korunma)
Amaç;
Beklenen yaşam süresinin uzatılması,
komplikasyonların önlenmesi ve
yaşam kalitesinin yükseltilmesidir.
İzlem (Periyodik kontrol)
Tedavi genellikle yaşam boyu olduğu için belli
aralıklarla izlenmelidir.
İzlemlerde; hastalığın kontrol altında olup
olmadığı ve olası komplikasyonlar değerlendirilir.
Yaşlı nüfus artışı
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün yaptığı bir sınıflamada;

45-59 yaş arası orta yaş,

60-74 yaş arası yaşlılık,

75-89 yaş arası ileri yaşlılık,

90 ve üstü ise ihtiyarlık kategorisine alınmıştır.

Gelişmiş ülkelerde 65 yaş ve üstü yaşlı olarak kabul edilmektedir.
Yaşlılık



Sosyal anlamda
Hukuksal anlamda
Kronolojik anlamda
bağımlılık
emeklilik
65+ nüfus
Yaşlı toplum




Yaşlı toplum;
65+ nüfusun, toplam nüfusun %10’u veya
daha fazla olması,
Avrupa ülkelerinde %12-19.5,
Geri kalmış ülkelerde %3-4,
Turkiyede %8
Çocuk nüfusun azalması

Doğurganlığın azalması
Toplam Doğurganlık Hızı (TDH) dünyada 1950’de 5 iken, 2000’de
2.8’e düşmüş
TDH’nin yenilenme hızının altında olduğu ülke sayısı 1975’te 22,
günümüzde 70’i aşmış, 2025’te beklenen ise 120 ülke.
Ülkemizde 30 yılda yarı yarıya azalmış (4.33’ten 2.16’ya)

Kadınların geç evlenmesi

Aile planlaması hizmetleri
Toplam dogurganlik hizi 2.1 uzerinde ise nufus artis yonunde
Dünyanın en yaşlı 15 ülkesi ve ABD
65 yaş ve üstüne ait yüzde
Japonya
İtalya
Almanya
Yunanistan
İsveç
Bulgaristan
Belçika
Portekiz
İspanya
Estonya
Litvanya
Hırvatistan
Fransa
Birleşik Krallık
Finlandiya
ABD
Kaynak: Carl Haub, 2006 World Population Data Sheet.
19,5
19,5
18,6
17,8
17,3
17,2
17,1
17,0
16,9
16,7
16,5
16,4
16,4
16,0
16,0
12,4
Yaşlılıkta sık görülen sağlık sorunları

*
Damar Sertliği
Bası yaraları
Kanser
Şeker Hastalığı
İdrar tutmada zorlanma
Görme bozuklukları
İşitme bozuklukları
Yetersiz beslenme
Osteoporoz ve osteoartroz
Uyku bozuklukları
Depresyon
Demans
Alzheimer

Diğerlerine eşlik eden yürüme bozukluğuna bağlı kazalar
Hastalıkların görünümü




Hastalık semptomlarının gizlenmesi
Hastalık semptomlarının karışması
Bir hastalığın diğerinin progresyonunu artırması
Hastalıkların üst üste gelmesi ve tedavilerin
karışması
Bağışıklama



İnfluenza
Pnömokoksik pnömoni
Tetanoz
*