Slayt 1 - www.mersinegitimsen.org.tr

PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKÇE – DİL BİLGİSİ
KUTLAY ŞİMŞEK
Şube Müdürü
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKÇE - DİL BİLGİSİ
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
A- DİL NEDİR?
B- DİLİN ÖNEMİ
C- TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER
D- CÜMLE BİLGİSİ
E- CÜMLENİN ANALİZİ
F- CÜMLE ÇEŞİTLERİ
G- PARAGRAF
H- TÜRKÇE’DE ÜNLÜ SESLER ve ÜNLÜ UYUMU
I- TÜRKÇEDE ÜNSÜZLER
J- İMLA KURALLARI
K- NOKTALAMA İŞARETLERİ
L- KISALTMALAR
M- BOZUK CÜMLE ÖRNEKLERİ
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
A- DİL NEDİR?
En geniş tanımıyla, canlılar arasındaki sözlü
veya yazılı iletişim aracına kısaca dil diyoruz.
İnsanların dili, kuşların dili, böceklerin dili.
Bu dillerin hepsi de birer iletişim aracıdır.
Bu araç kimi zaman beden dili olarak, kimi
zaman sözlü olarak, kimi zaman da yazılı
olarak karşımıza çıkar.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
B- DİLİN ÖNEMİ
Halk Edebiyatımızın büyük ustası Yunus
Emre, dilin savaşları durdurabilen ve acıyı bal
eyleyen sihirli gücüne yüzyıllar öncesinden
şöyle dikkat çeker:
Söz ola kese savaşı
Söz ola kestire başı
Söz ola ağulu aşı
Bal ile yağ ede bir söz. (...)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Tarih boyunca savaşlar, çoğunlukla masa
başlarındaki sözlü veya yazılı antlaşmalarla
bitirilmiştir. Söz ile dil ile bitirilmiştir.
Ör: Birinci ve İkinci Cihan Savaşları.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İnsan; akıl, düşünce ve duygularının yanı sıra,
konuşabilmesiyle de tüm canlılardan üstündür.
Konuşmak, yani dille anlatım, insana has çok
saygın bir özelliktir.
Anneler yavrularına dil ile seslenir. Âşıklar
türkülerini dile döker. Özetle kültürün ve iletişimin
ana malzemesi dildir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Ünlü düşünür Konfiçyus; “Eğer beni ülkeme
hükümdar yapsalar önce dili düzeltirdim. Zira bir
ülkede dil bozulursa davranışlar bozulur,
davranışlar bozulursa töre bozulur, töre
bozulursa millet bozulur, millet bozulursa devlet
yıkılır.”der.
Bu düşünceden hareketle denilebilir ki, dil
bir millet yada devlet için olmazsa olmaz
denecek önemli bir unsurdur.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
a) Türkçe’nin Özellikleri
Türkçe, bilim adamlarının tespitine göre 2000 yıllık
tarihî bir geçmişe sahiptir. Günümüzde dünya
coğrafyasının % 20’ye yakınında Türkçe
konuşulmaktadır.
Başta Türkiye Cumhuriyeti olmak üzere, Doğu
Türkistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan,
Kırgızistan, Yakutistan, Azerbaycan, Kırım, Gagavuz,
İran Azerbaycan'ı, Musul, Kerkük, KKTC, Batı Trakya,
Balkan ülkelerinin birçok bölgesi gibi büyük bir
coğrafyada konuşulan Türkçe, Dünya dil ailesi
içerisinde önemli bir yer tutar.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Bu denli büyük bir potansiyele sahip
olan Türkçe, elbetteki bilim dilidir.
Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Türkçe, Dünya dilleri arasında, Ural –Altay dil
ailesi içerisinde yer alan sondan eklemeli bir dildir.
Kök ve ekler
Ör: Göz – cü , taş - lık...
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İngilizce ve Arapçada olduğu gibi
Türkçe kelimelerde erkeklik ve dişilik
ayrımı yoktur.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Türkçe = Bilim + Matematik + Sevgi…
Prof. Dr. O. Sinanoğlu
Bu dil ağzımda annemin sütüdür.
Yahya Kemal Beyatlı - Şair
Türkçe : Fuzulî, Yunus, Mevlana, Köroğlu,
Nasrettin Hoca’nın dilidir.
Prof. Dr. Anna Masala
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
C- TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER
Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya dizilmiş
bütünü alfabeyi oluşturur.
Türkçenin yazılı dönemde bilinen ilk alfabesi
Göktürk Alfabesidir. Daha sonra sırasıyla Uygur,
Arap, Kiril ve Latin alfabeleri kullanılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla, 1 Kasım
1928’de 1353 sayılı kanunla Latin Alfabesi kabul
edilmiştir. Halen bu alfabe kullanılmaktadır.
Günümüzde Türk Cumhuriyetlerinin tamamına
yakını Latin Alfabesine geçmişlerdir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
a) Türkçe’de Sesler
Akciğerlerden gelen havanın boğazdaki ses
yolunda meydana getirdiği titreşime ses diyoruz.
Dili oluşturan en küçük birim veya yapı taşıdır.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
b) Hece ve Kelime Bilgisi
Ağzımızdan bir çırpıda çıkan ses veya ses
topluluğuna hece denir.
Ör: Çi-çek, bö-cek, kuş, kış vb.
Bir veya birden çok hecenin oluşturduğu
topluluğa ise kelime denir.
Ör: Pınar, çınar, ateş, su, o vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
D- CÜMLE BİLGİSİ
Bir bilgiyi, bir düşünceyi, bir duyguyu
aktarmak amacıyla oluşturulan kelime yada
kelime gruplarına cümle denir.
Ör: Anam bir yaz gecesi doğurmuş beni burda.(K.Kamu)
Ör: Benim sâdık yarim kara topraktır. (A.Veysel)
Ör: Ne ağlarsın benim çeşmi siyahım? (İ.Dâimi)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İnsanın ifade gücünün bir göstergesi olan
cümle, çok önemlidir. Prof. Dr Muharrem
ERGİN “Dil cümleden ibarettir” der. Bu
nedenle cümle bilgisi üzerinde biraz
ayrıntılı olarak duracağız.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
a) Cümleyi Oluşturan Kelime Gurupları
1- Birleşik Kelimeler
Tek kelimeyle karşılanamayan bir kavramın,
birden çok kelime ile karşılanması sonucunda,
bazen ayrı bazen de bitişik olarak yazılan
kelime gruplarına birleşik kelime denir.
Çanak + kale içinde vurdular beni.
Gümüş + hane, Kahramanmaraş
Ada vapuru, ıtır çiçeği, süt dişi,
Allı turnam bizim ele varırsan...
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2- Tamlamalar
Bir ismin bildirdiği anlamı daha ayrıntılı
anlatmak veya zenginleştirmek için, başka bir
isimden yararlanmaya isim tamlaması, sıfatlarla
yapılan tamlamaya da sıfat tamlaması denir.
Ör: Gecenin karanlığı (Bel. is. tam)
Ör: İpek böceği, diş fırçası. (Belirtisiz is.tam.)
Ör: Kırmızı gülün alı var. (Sıf. taml.)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3- İkilemeler
Anlamı pekiştirmek, düşünceyi
kuvvetlendirmek için yapılan kelime tekrarlarına
ikileme denir.
Ör: İncecikten bir kar yağar
Tozar Elif Elif diye (...) (Karacoğlan)
Ör: Buram buram Anadolu.
Ör: Ben yürürüm yane yane (Y. Emre)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
4- Deyimler
Gerçek anlamlarının dışında farklı anlam
taşıyan kalıplaşmış kelime gruplarına deyim
denir.
Ör: Sarhoşun avucu delik olur. (İsrafçı)
Kulağı delik, eli uzun, elbirliği yapmak, el
uzatmak vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
E- CÜMLENİN ANALİZİ
a) Anlam Bakımından
1-Bozuk Cümleler:
Araba iniş çıkış doğu yollarında ilerliyordu.
İnsanları okumamıştır diye azımsamamak gerek.
Orhan’ın bu yörede iş yeri açması, yöre halkına
zarar sağladı.
Murat Bey Halide Hanımdan eşine iyi bakmasını
istedi.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2-Yorumlama-Anlatım
İnsan, eğitimle doğmaz; ama eğitimle yetişir.
Cervantes
Eğer çözümün bir parçası değilsen, problemin bin
parçasısın.
Yüksek tepelerde hem kuşa, hem de yılana
rastlanır.Biri uçarak,diğeri ise sürünerek çıkmıştır.
(C.Şahabettin)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Bütün kusurlarım toprak gizliyor, / Merhem sürüp
yaralarım düzlüyor,
Kolun açmış yollarımı gözlüyor, / Benim sâdık
yârim kara topraktır.
(A.Veysel)
Yukarıdaki cümlelerde anlatılmak istenilenleri
birlikte yorumlayalım.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
b) Cümlenin Şekil Analizi
Bir cümlede hareket veya oluşu, yani eylemi
bildiren kelime ya da kelime gruplarına yüklem denir.
Ör:Çamlığın başında tüter bir tütün. (Yozgat Türküsü)
Ör:Cerrahpaşa’da koydum canımın yarısını. (Volkan Konak)
Cümlede anlatılan işi yapan kişiye özne denir.
(Yükleme sorulan kim, ne sorusu)
Ör: Sıra sıra gelen mektep uşağı.
Ör: Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden. (Gizli-Sen)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Nesne :
Cümlede öznenin yaptığı veya yüklemin
bildirdiği işten doğrudan doğruya etkilenen
ögeye nesne denir. (Kimi neyi sorusu)
Ör: Muş’un yokuşunu çıkmış, yorulmuş.
Ör: Elmayı narin soydum.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Dolaylı Tümleç :
Cümlede yer yön bildiren kelime yada
kelime gruplarına dolaylı tümleç denir.
Ör: Benim yüreğimde boylu boyunca
memleketim var. (Bedri Rahmi Eyüboğlu)
Ör: Aşağıdan gelir omuz omuza.
Ör: Pınarlardan su doldurur Eminem.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Zarf Tümleci :
Yüklemin anlamını zaman, tarz, nicelik,
azlık – çokluk veya soru bakımından
tamamlayan kelime ya da kelime gruplarına
zarf tümleci denir.
Ör:
Geceleyin bir ses böler uykumu.
İçim ürpermeyle dolar, nerdesin?
Yıllar var ki arıyorum ben onu,
Âşıkıyım beni çağıran bu sesin. (A.K.Tecer)
Ör:
On yıl var ayrıyım kına dağından.
Baba ocağından yar kucağından. (F.Nafiz)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Zamir :
Kendileri isim olmadıkları halde ismin yerini
tutan kelimelere zamir denir.
Ben-sen-o, biz-siz-onlar
Ör: Sen uzaklarda değil, damarımda kanımsın.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
F- CÜMLE ÇEŞİTLERİ
a) Yapılarına Göre (Basit-Birleşik-Sıralı)
Bir tek yargıyı bildiren cümlelere basit,
birden fazla yargıyı bildiren cümlelere ise
birleşik cümle denir.
Ör: Dostlar beni hatırlasın. (Basit) (A. Veysel)
Ör: Gurbetten gelmişim, yorgunum hancı.
(Birleşik) (B.S.Erdoğan)
Ör: Ahmet Cemil çantasını alıp yukarı çıktı,
odaya girdi. (Sıralı)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
b) Anlamlarına Göre (Olumlu-Olumsuz-Soru)
Bir yargının yapılıp yapılmadığını bildiren veya
soran cümlelere denir.
Ör:Aslı saçlarını önüne sermiş.
(Olumlu)
Altı tel koparıp göğsüne germiş.
Ör:Ne doğan güne hükmüm geçer,
Ne halden anlayan bulunur. (Olumsuz) (C.Sıtkı)
Ör:Ben ölünce saçın çözüp, yaşın yaşın ağlar mısın?
(Soru) (Y.Emre)
Ör:Doktorlar da bilir mi ciğerin acısını? (Volkan Konak)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
c) Dizilişlerine göre
Türkçede cümleler özne, tümleç, yüklem
sırasına göre dizilmiştir. Buna kurallı cümle,
ögeleri farklı dizilen cümleye de devrik cümle
denir.
Ör: Dallar meyveye durdu. (Kurallı)
Ör: Ağlayan gözlerim bir gün gülecek (Kurallı)
Ör: Bilemedim yaylamızın yolunu. (Devrik)
Ör: Ağlıyordu ırmaklar. (Devrik cüm.)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
d) Yüklemlerine Göre (İsim-fiil )
Yüklemi isim soyundan olan cümlelere isim,
fiil soyundan olan cümlelere fiil cümlesi denir
Ör: Türkiye’nin başkenti Ankara’dır. (İsim)
Ör: Leyla gelin oldu. (Fiil)
Mecnun mezarda. (İsim)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
G- PARAGRAF
Bir yazıda, yardımcı bir düşünceyi işleyip,
geliştiren cümle veya cümle gruplarına paragraf
denir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Ör : “ Ben, muallimliği açlıktan ölmemek için kabul etmiştim.
Hesabım doğru çıkmadı. Bu meslek, bir gün açlıktan
öldürebilir. Fakat ne ziyanı var? Değil mi ki, benim gönlümün
şefkate olan açlığını doyuracak, kendi hayatını başkalarının
saadetine vakfetmek tesellisini bana verebilecek” (…)
“Gözümün önüne, mekteplerimizin bakımsız kalmış, kaba
saba ellerde ziyan olmuş, miniminileri geldi. Bu bîçareler,
açılmak için biraz güneş, bir parça şefkat bekleyen çiçekler
gibiydi. Bu şefkat, bu hareketi gösterenlere, gönüllerinin bütün
minnet ve muhabbetini veriyorlardı. Her şeye rağmen, bu
küçük sefilleri, derin derin sevmeğe başladığımı anladım.
Munise bile onlar arasından gelmemiş miydi?”
(R.N. Güntekin-Çalıkuşu’ndan)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
H- TÜRKÇEDE ÜNLÜ SESLER VE ÜNLÜ UYUMU
Türkçede ünlüler (sesli harfler); kalın-ince,
yuvarlak-geniş, düz-dar olmak üzere altı guruba
ayrılır.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Kalın Ünlüler
: a,ı,o,u
İnce Ünler
: e,i,ö,ü
Düz Ünlüler
: a,e,ı,i
Yuvarlak ünlüler: o,ö,u,ü
Geniş ünlüler : a,e,o,ö
Dar ünlüler
: ı,i,u,ü
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Ünlüler açısından Türkçenin
iki önemli kuralı vardır.
1-Büyük ünlü (ses) uyumu
2-Küçük ünlü uyumu
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1-Türkçe kelimeler kalın ünlüyle başlayıp kalın
ünlüyle bitiyorsa veya ince ünlüyle başlayıp ince
ünlüyle bitiyorsa buna büyük ünlü uyumu
denir.
Ör: Arkadaşlarımız,
İ çin de ki ler
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2-Türkçe kelimelerde düz ünlülerden sonra düz
ünlüler, yuvarlak ünlülerden sonra yine yuvarlak
ünlüler gelir.
Ör: Evimize
Bo ya ma
Bü yü me
Bu kurala küçük ünlü(ses) uyumu denir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
I- TÜRKÇEDE ÜNSÜZLER
Türkçedeki 21 ünsüz, sert ve yumuşak olmak
üzere iki gruba ayrılır.
1-Sert ünsüzler (sessizler)
f,s,t,k,ç,ş,h,p
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2-Geri kalan ünsüzler ise yumuşak ünsüzlerdir.
Türkçede ayak, bıçak, geçit, ağaç kelimelerinde
görüldüğü gibi son seste bulunan sert ünsüzler,
ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında yumuşak
ünsüze dönüşürler.
P,ç,t,k – b,c,d,g dönüşmesi.
Ör: Sebep-sebebi, ilaç-ilacını, geçit-geçidi, bıçakbıçağı, ayak-ayağı…
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
J- İMLÂ KURALLARI
a) Düzeltme İşareti (^)
Bu işaretin iki görevi vardır. Uzatma ve inceltme.
Kullanıldığı yerler;
1-Yazılışları bir fakat anlamları ve okunuşları ayrı
olan kelimeleri bir birinden ayırt etmek için
kullanılır. Ör: Adet – âdet, hala – hâlâ
2-Arapça ve Farsçadan dilimize geçen birtakım
kelimelerde kullanılır. Ör: Dergâh, kâr-kar vb.
3-Nispet (aitlik) Î’sini göstermek için kullanılır.
Ör: İktisadî, resmî, millî vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
b) Bazı Kelime ve Eklerin Yazılışı
1- “Ki” Bağlacı ve “Ki” Ekinin Yazılışı
Cümleleri, kelime gruplarını ve cümlecikleri birbirine
bağlayan ve onlar arasında anlam ilgisi kuran “ki” bağlacı
daima ayrı yazılır.
Ör: Ben ki, toz kanatlı bir kelebeğim. (N. Fazıl)
Ben ki, otuz sekiz krallığın padişahı Kanunî.
Desem ki, vakitlerden bir Nisan akşamıdır. (C.Sıtkı)
Ek durumunda olan ilgi eki “ki” ise daima bitişik yazılır.
Ör: Bununki, onunki,
Yoldaki işaretler şoförle konuşurmuş.
Sizin kafanızdaki örneği de bilmek isterim.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2- “De” ve “Da” ların Yazılışı
Türkçede bağlaç veya edat durumundaki bütün
“de, da” lar ayrı yazılır.
Pratik olarak “dahi” anlamına gelen “de, da” lar ayrı yazılır.
Ör: Ben de yazdım. (C.Bayer),
Ör: Sen de mi Brutus?
Ör: Ben seni de, kuşları da severim.
Dolaylı tümleç durumundaki (yer, yön bildiren) aitlik
bildiren “de, da” lar daima bitişik yazılır.
Ör: İçimde kim vardır bir bilebilsen.
Birer örnek de sizler verebilir misiniz?
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3- Mı, Mi Soru Ekinin Yazılışı
Bu ek, cümlede “mı, mi, mu, mü” şeklinde de
kullanılır. Daima ayrı yazılır ve cümle sonuna soru
işareti (?) konur.
Ör: Olur mu böyle olur mu? / Kardeş kardeşi vurur mu?
Ör: Kara çadır is mi tutar? / Martin tüfek pas mı tutar? (...)
(Yemen Türküsü)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
4- Sayıların Yazılışı
Edebi metinlerdeki sayılar yazıyla yazılmaktadır.
Ör: Yaş otuz beş, yolun yarısı eder.
Saat, para, ölçü ve istatistikler rakamla yazılır.
Saat 13.30’da, 25 kilogram et. vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
5- Büyük Harf Kullanımı
Özel isimler her zaman büyük harfle başlar.
Ör: Yunus Emre, Âşık Veysel, Ankara vb.
Özel isim nedir: Bir tek varlığa ad olan isimlere
özel isim diyoruz.
(Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Birine hitaben yazılan mektup veya
yazıların baş harfi büyük yazılır.
Ör: Sayın Barış MANÇO, Sevgili Kardeşim,
Canım Anneciğim, vb.
Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar
Ör: Türk Dil Kurumu, Yüksek Öğrenim Kredi ve
Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü
TİKA Baykanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Cümle Başında Büyük Harf Kullanılır.
Ör: Gülme komşuna gelir başına.
Şiirlerin mısraları büyük harfle başlar.
Ör:Dedim Emrah nendir? / Dedi kölemdir.
Dedim satar mısın? / Söyledi yok yok. (Emrah)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Kişi adlarındaki unvanlar da büyük yazılır.
Ör: Mareşal Fevzi ÇAKMAK Prof. Dr. Mehmet
KAPLAN. Yzb. Cengiz TOPEL vb.
Tam tersi, unvanlar sona gelirse de büyük yazılır.
Ör: Enver Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Nigar Hanım
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:
Ör:Bir yılda dört mevsim vardır:İlkbahar,yaz,sonbahar, kış.
Cümle içindeki aktarma ve alıntılar büyük harfle başlar:
Ör:Akif, İstiklâl Marşı’nın bir dörtlüğünde şöyle der;
“Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım.”
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
K- NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalama işaretleri, duygu ve düşüncelerimizi
daha açık bir şekilde dile getirmeye, cümlenin
yapısını ve duraklama noktalarını belirlemeye,
okuma ve anlamayı kolaylaştırmaya, sözün vurgu
ve ton gibi özelliklerini belirtmeye yardımcı olan
işaretlerdir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
a) Nokta ( . )
Cümle sonlarında kullanılır.
Ör: Akıl yaşta değil baştadır.
Kısaltmaların sonuna nokta konur.
Ör: Dr. (doktor); bkz. (bakınız);
Alb.(albay) Prof. (profesör); vb.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Bununla birlikte çok tanınan isimlerin büyük
harf kullanılarak yapılan kısaltmalarında,
günümüzde, nokta kullanılmamaktadır:
Ör: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), MEB
(Millî Eğitim Bakanlığı), TİKA,
PTT (Posta, Telgraf, Telefon) vb.
Rakamların sonuna nokta konulması halinde
“inci, ıncı” anlamı kazandırır.
Ör: Annem 7. Caddede oturmaktadır.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
b) Virgül ( , )
Cümlede sıralanan isim, sıfat, zarf, zamir,
fiil ve zarflar arasında virgül kullanılır:
Ör: Bunun gibi her şey, kin, nefret, muhalefet, bize
hep insanlardan, hep toplumdan gelmiyor mu?
Cümlede özne olan kelime, kendisinden
sonra gelen sözlerle karışabilecekse, özneden
sonra virgül konulur.
Ör: O, tarihin seyrini değiştiren adamdı.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve
kelime gruplarının arasına virgül konulur:
Ör: Meyve tabağında elma, muz, armut ve çilek vardı.
Evde, okulda, yollarda, her yerde yalnızca seni
düşünüyorum.
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan
kelimeler arasına virgül konur:
Ör: Akşam, yine akşam, yine akşam,
Göllerde bu dem bir kamış olsam. (Ahmet Haşim)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
c) Soru İşareti (?)
Soru bildiren cümlelerden ve
kelimelerden sonra soru işareti konur:
Ör: Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
Ya gözler altındaki mor halkalar,
Neden böyle düşman görünürsünüz?
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar.
(Cahit Sıtkı)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Verilen bilgilerin kesin olarak
doğruluğundan emin olunmadığı durumlarda
soru işareti kullanılır.
Ör:
Ahmet Yesevî (? — 1166), Türkistan bölgesinde
yaşamıştır.
Divan şairimiz Fuzuli (1480?-1556), İstanbul'a
hiç gelmemiştir.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
d) Ünlem İşareti ( ! )
Heyecan, şaşkınlık, korku, acıma, kızgınlık
gibi duyguları anlatan kelime veya
cümlelerden sonra kullanılan işarete ünlem
denir.
Aman Allah'ım, manzara ne güzel!
Aaa! Sen artık çok oluyorsun.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Heyecanlı seslenişlerden, emir ve
hitaplardan sonra ünlem işareti konur.
Ör: Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
(M.A. Ersoy)
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, İleri!
(Mustafa Kemal Atatürk)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
e) Tırnak İşareti ( " " )
Bir metnin içerisinde başkasından
aktarılan yazıların, sözlerin başına ve
sonuna tırnak işareti konur.
Ör: Tilkiye "tavuk kebabı yer misin?" demişler:
"Adamın güleceğini getiriyorsunuz" demiş.
Önemi belirtilmek istenen kelimelerin
başında ve sonunda tırnak işareti kullanılır.
Ör: Elverir ki bir gün bana derinden
Tâ derinden bir gün bana "gel" desin.
(A.Kutsi Tecer)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
f) Parantez İşareti (...)
Bir kelime ya da cümleden sonra
yapılan açıklamalar parantez içine alınır.
Ör: Halikarnas Balıkçısı
(Cevat Şakir Kabaağaçlı) en güzel eserlerini
Bodrum'da yazmıştır.
Eş anlamlı kelimeler, eş değerdeki
tarihler ve rakamlar parantez içinde
kullanılır.
Ör: İnsan ikrarından (sözünden), hayvan
yularından tutulur.
(Türk Atasözü)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
g) Kesme İşareti ( ‘ )
Özel isimlerin sonuna gelen ve bazen ayrı
yazılması gereken ekleri ayıran virgüle kesme
işareti denir.
Ör:
İstanbul’un orta yeri sinema
ODTÜ’ye gideceğim.
TİKA’da yeni göreve başladım.
Çalıkuşu Feride’nin ilk görev yeri Bursa’nın
Zeyniler köyüdür.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
L- KISALTMALAR
Bir kelime, terim veya özel adın, içindeki
harflerinden biri veya birkaçı ile daha kısa
ifade edilmesidir.
Ör: TDK, TBMM, TÖMER, TİKA, MEB
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
M- BOZUK CÜMLE ÖRNEKLERİ
Yıllar sonra özlediğim o kente ve arkadaşlarıma
nihayet kavuştum.
Özlediğim o kente ve arkadaşlarıma yıllar
sonra nihayet kavuştum. (D)
Millî Eğitim Bakanı on gün içinde başarılı olan
okulları ziyaret edecek.
Millî Eğitim Bakanı, başarılı olan okulları on
gün içerisinde ziyaret edecek. (D)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Arkadaşlarla geyik yaptık.(Y)
Arkadaşlarla sohbet ettik.(D)
Çiçekler çok suda kaldıkları için çürümüştü. (Y)
Çiçekler suda çok kaldıkları için çürümüştü.(D)
Doktor anneme pehriz vermiş.(Y)
Doktor anneme perhiz vermiş.(D)
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Not: Dr. Adem ORAKÇI tarafından
hazırlanan Şefliğe Yükselme Eğitim Ders
Notları’ndan alıntıdır.
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KAYNAKLAR:
1- T.C. Başbakanlık, Devlet Personel Başkanlığı, Görevde Yükselme
Eğitimi Ders Notları, Nisan 2006, Ankara. (Adaylar bu ders notlarının
116–132’inci sayfalarından sorumludurlar)
2- Aday Memurların Temel Eğitim Ders Notları 2, 4. Akşam Sanat
Okulu Matbaası, 2001, Ankara
3- Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005, Ankara
PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ