Felsefenin Temel Disiplinleri
advertisement
Felsefenin Temel Disiplinleri SAA Felsefenin Temel Disiplinleri • Varlık Felsefesi • Bilgi Felsefesi • Değerler Felsefesi Varlık Felsefesi • Varolanı ve onun mahiyetini inceler • Varlık, evren, doğa ve onun içinde yer alan nesnelerdir (Şimşek, 2003). • Varlık bilimi, eğitim alanında var olan ve var olacak olan maddi ve manevi varlıkların var oluş ilkelerini, gerçekliğini, özünü, temel yapısını, türlerini, biçimlerini ve benzer yönlerini inceler ve bunlara ilişkin görüş bildirir (Başaran, 2007). Bilgi Felsefesi • Bilme eylemini ve bu sürecin sonunda elde edilen bilginin mahiyetini incelemekte, bilme eyleminin nasıl gerçekleştiğini ve insanın nasıl bilebildiğini incelemektedir (Şimşek, 2003).. • Bilginin kaynağını, sınırlılıklarını, doğru ve yanlış bilginin ne olduğunu, bunların birbirinden nasıl ayrılabileceğini, bilginin geçerlik ve güvenirliğinin nasıl test edilebileceğini açıklamaya çalışır. • İnsanların sahip olduğu bilgiler, bilimsel bilgi, felsefi bilgi, deneysel bilgi, dini bilgi, sanatsal bilgi vb. gibi sınıflandırılmaktadır (Şimşek, 2003). Bilgi Felsefesi • Felsefede bilme, genel olarak, özne ile nesne arasında kurulan bir bağdır. Özne insanı, nesne ise çevredeki her şeydir. Burada tartışılan konu bilginin belirleyicisi özne mi, yoksa nesne midir, yoksa her ikisi mi, veya bunların dışında başka bir şey midir? • Bu sorulara farklı felsefeler (idealizm, realizm, materyalizim, metafizik) farklı cevaplar vermektedir (Şimşek, 2003). Bilgi Felsefesi • Bilme sürecinde insan, hem bilen, hem de bilinen ya da bilinmek istenen konumda olabilir.Çünkü insanın bilmek istediği biride de kendisidir. Felsefenin alt alanlarından biriside insan felsefesidir. • Felsefedeki çeşitli akımlar (akılcılık, deneycilik, sezgicilik), bilginin ve bilme sürecinin mahiyetiyle ilgili sorulara farklı cevaplar verebilmektedir. • Bazıları insanın mutlak doğru ve kesin bilgiye ulaşabileceğini ileri sürerken bazıları da insanın söz konusu bilgiye ulaşamayacağını kabul etmektedir. • Doğru bilgiye ulaşmada rasyonalistler aklı; ampristler deney, duyu organları ve gözlem; varoluşcular sezgi ve vahiyi temel almaktadır. • Günümüzde felsefesinde ağırlıklı olarak tartışmalar daha çok epistemoloji (bilgi kuramı) üzerinde olmaktadır. • Günümüzde bu alanda pozitvist ve yorumsamacı bakış açıları arasında çatışma vardır (Şimşek, 2003). Bilgi Felsefesi • Bilgi felsefesi, eğitim alanında bilgiye ilişkin inançlar üzerinde çalışır; eğitsel bilginin özgünlüğünü, kapsamını, kaynağını, sınırlarını, doğruluğunu, yanlışlığını irdeler ve gerçek bilginin ne olduğuna ilişkin görüş bildirir (Başaran, 2007). Değerler Felsefesi • Değerlerin mahiyetini açıklamaya çalışır. • Değerler iyi-kötü, güzel-çirkin gibi tercihler yapmada kullandıkları ölçütler olmakta, önem verileni ifade etmektedir. • Değerlerin her insanın yaşamında önemli yeri vardır. İnsan, anlam ve değer oluşturan, yaşamını tercih ettiği değerlere göre düzenleyen bir varlık olarak görülmektedir. • Her türlü insan eylemlerinin temelinde bazı değerlerin yer aldığı kabul edilmektedir (Şişman, 2003) Değerler Felsefesi • Aksiyolji, bir yandan değerlerin kaynağını, oluşumunu, değişip değişmeyeceğini, evrensel ya da göreceli, öznel ya da nesnel, bireysel ya da toplumsal oluşunu açıklamaya çalışken diğer taraftan da değerlerde bir öncelik sıralaması ve hiyerarşinin olup olmadığını (maddi ve manevi değerler) incelemektedir. • Bu alan kendi içinde etik ve estetik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Etik, ahlaki değerleri, estetik sanatsal değerleri ifade etmektedir (Şişman, 2003). Değerler Felsefesi • Değerler felsefesi, eğitsel değerlerin doğruluğu, iyiliği ve güzelliği konularında düşünce üretir. • Değerler felsefesinin cevap aradığı sorular, değerin doğası, türleri, ölçütleri ve metafizik konumudur. • Değer bilim eğitim alanında üç konuda görüş bildirir. 1. Etik, eğitim alanında insan ilişkilerinde neyin iyi, neyin kötü olduğuna ilişkin değerler üretir. 2. Estetik, eğitimde güzel nedir, güzel nasıl yaratılır, güzel nasıl yaşanır gibi sorulara yanıt aranır. 3. Sosyo-politik yaşamdır. Okulun örgütlenmesinde doğru olan nedir, eğitim sistemi nasıl örgütlenmelidir sorularına yanıt aranır (Bşaran 2007). Eğitim alanında varlığa, bilgiye ve değere ilişkin görüşlerimiz • Eğer biz, bu alanlarda kökleşmiş, derinleşmiş, inançlarımızla eğitim bilimlerinin bulgularının gerisine düşüyorsak gericiyiz; eğitim bilimlerine uygun düşünüyorsak tutucuyuz; eğitim bilimlerinin bulgularının da ilerisinde olmaya çalışıyorsak ilericiyiz; yok eğitim bilimlerinin bulgularını reddediyor, tümüyle kendi bilgilerimizin uygulanmasına inanıyorsak köktenciyiz (Başaran, 2007). Eğitim alanında varlığa, bilgiye ve değere ilişkin görüşlerimiz • Eğitimle yukarıdaki üç alan arasında yakın bir ilişki vardır. • Öğrencilere hangi bilgi kazandırılacaktır? • Eğitim, hangi değerler üzerine inşa olunacaktır? • Öğretmen, hangi değerleri temel alacaktır? • Öğrenciye öncelikle hangi ahlaki ve estetik değerler kazandırılmaya çalışılacaktır? Kaynaklar • Başaran, İ. E. (2007). Eğitim Bilimine Giriş, Ankara: Ekinoks. • Topdemir, H. G. (2008). Felsefe. Pegem Akademi. • Şişman, M. (2003). Öğretmenliğe Giriş. Pegem Akademi
