osmanlı devletinde duraklama dönemi

 GENEL
OLARAK XVII.YÜZYILDA /YANİ
1600 LÜ YILLARDA YAŞANMIŞ BİR
DÖNEMDİR
 1579 YILINDA SOKULLU MEHMET
PAŞA’NIN ÖLÜMÜ İLE BAŞLAYIP 1699
YILINDAKİ KARLOFÇA ANLAŞMASINA
KADAR DEVAM ETMİŞTİR.
 Önemli
bir toprak kaybı olmamıştır buna
mukabil önemli bir toprak kazanımı da
olmamıştır.
 Bu dönemde yapılan savaşlar oldukça uzun
sürmüştür.
 Devlette bir çok alanda önemli bozulmalar
yaşanmıştır.
 Avrupa’nın bilim ve tekniğine ayak
uydurulamamıştır.
 Bu dönemde çok sık iç isyan yaşanmıştır.
 Devletin düzelmesi ve eski günlerine
dönmesi için ilk defa ıslahatlar yapılmıştır.
 Çok
sık padişah değişikliği yaşanmıştır.
 Yeniçeriler ve diğer askeri ocaklar devlet
işlerine çok müdahale etmiş ve
kontrolden çıkmışlardır.
 Valide Sultanlar (kadınlar) bu dönemde
yönetimde etkili olmuştur.

OSMANLI DEVLETİ'NİN DURAKLAMA DÖNEMİ padişahları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
III.Murat (1574-1595),
7. III.Mehmet (1595-1603),
I.Ahmet (1603-1617),
8. I.Mustafa (1617-1618),
II.Osman(Genç) (1618-1622), 9. I.Mustafa (1622-1623),
IV.Murat (1623-1640),
10. I.İbrahim (1640-1648),
IV.Mehmet (1648)-1687), 11. II.Süleyman (1687-1691),
II.Ahmet (1691-1695)
12. II.Mustafa (1695-1703)'dır.

1-Devlet İdaresinin Bozulması

(Merkez yönetiminin bozulması):Şehzadelerin
sancağa çıkma usulünün kaldırılması,çocuk
yaşta şehzadelerin padişah olması.

Ekber ve erşed adında bir sitemin
benimsenmesi
nedeniyle
yetenekli
şehzadelerin tahta çıkma şansının kalmaması

Saray kadınlarının ve devlet adamlarının
yönetimde etkili olması gibi sebeplerden
dolayı devlet idaresi bozulmuştur.

{OSMANLI VERASET SİSTEMİDEKİ DEĞİŞMELER:
* Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke
hükümdar ailesinin ortak malı idi.
* I.Murat'tan itibaren ülke sadece padişah ve
oğullarının sayıldı.
* Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme
anlayışını getirdi. (Kardeş katliyle amaç ülkenin
birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en güçlü
olanın başa geçmesini sağlamaktı.)
* I. Ahmet(Duraklama Devri) döneminde yapılan
değişiklikle Osmanlı Hanedanı içinde en yaşlı ve akıllı
olanın (EKBER ve ERŞED) padişah olması esası
benimsendi.}

Tımarların (Dirlik topraklar)dağıtımındaki
adaletsizlik Tımar ordusunun bozulmasına

III. Murat'tan itibaren devşirme kanununa aykırı
olarak yeniçeri ocağına asker alınmaya
başlanmış, maaşlı askerlerin artması devletin
ulufe ve cülus bahsişlerini ödemede sıkıntı
çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına
yol açmıştır.

Yeniçeri teşkilatında "OCAK DEVLET İÇİNDİR" ilkesi
yerini "DEVLET OCAK İÇİNDİR" ilkesine bırakmaya
başlamıştır

3-Maliyenin (Ekonominin) Bozulması
Osmanlı Devleti'nin en önemli gelir ve giderleri orduyla
ilgiliydi. (Savaş ganimetleri, bağlı devletlerden alınan
vergiler, ordu ve donanmanın maaş ve masrafları)

Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı

Coğrafi keşifler sonucu ticaret yollarının yer değiştirmesi
de Osmanlı maliyesini etkileyen en önemli konulardan
birisi olmuştur.



Medreslerde fen ve sosyal bilimlerin okutulmamaya
başlanması sadece dini bilimlere yer verilmesi bilim ve
teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına
sebep olmuştur.
Rüşvet verenlerin, çocuk yaştaki kimselerin
(beşik uleması) müderris olarak (profesör) atanması
medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düşmesine
neden olmuştur.
17.Yüzyıl bilgini KATİP ÇELEBİ medreselerdeki bu
durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır.

1-Devletin doğal sınırlarına ulaşması. (Doğuda İran,
Kuzeyde Rusya,Batıda Avusturya)

2-Avrupa da Rönesans ve Reform sonucu bilim ve
tekniğin gelişmesi.

3-Coğrafi keşifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin
azalması, Avrupa’daki altının çoğalmasıyla akçenin değer
kaybetmesi

4-Coğrafi keşifler ticaret yollarının yer değiştirmesine
neden olduğu için Osmanlı egemenliğinde ki İpek ve
Baharat Yolları önemini kaybetmiştir.Buda Osmanlı
Devletinin gelirlerinin azalmasına yol açacaktır.

Duraklama Devrinde Osmanlı Devletinin Toprak Durumu
Nasıldı

Duraklama devrinde toprak kaybı olmamakla birlikte,
kayda değer bir toprak kazancı da gerçekleşmemiştir.

Yeni alınan yerler olmakla birlikte bu devirde yükselme
devrindeki ilerleme hızı devam ettirilememiştir.

17. yüzyılda uzayıp giden Avusturya ve
İran ile savaşlar devleti uğraştırıyordu.
Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka
konu da iç isyanlardı.
 İSYANLAR
 1.
 2.
:
İstanbul İsyanları
Celali İsyanları
 3.Eyalet
İsyanları
İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (özellikle yeniçeri
ve sipahiler) tarafından çıkarılan isyanlardır.
 zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır.
 Askeri niteliklidir.
 genelde devlet yöneticilerini değiştirme amacıyla
çıkarılmıştır.
 İsyanların arkasında devlet yönetimini ele
geçirmek isteyen zümrelerin mücadeleleri vardır.
Duraklama Dönemindeki isyanların en
önemlileri III.Murat, II.Osman, IV.Murat ve
IV.Mehmet zamanlarında çıkanlardır.

 Anadolu'da
meydana gelen isyan ve
karışıklıklara "Celali İsyanları"
denilmiştir.
 Celali kelimesi Yavuz döneminde Yozgat
ve çevresinde ayaklanan "Bozoklu Celal"
adından gelir.
 Başlıca Celali İsyanları:
 Karayazıcı,
 Canbolatoğlu,
 Kalenderoğlu,
 Katırcıoğlu,
 Abaza
Mehmet Paşa,
 Tavil Ahmet,
 Gürcü Nebi,
 Deli Hasan isyanlarıdır
Devlet yönetiminin bozulması
* Ekonominin bozulması ve vergilerin artması.
Ağır vergilerden dolayı köylünün toprağını bırakıp
"Çift bozan" olması.
 * Köylünün toprağını terk etmesini önlemek için
devlet " Çift bozan Vergisi " çıkarmıştır.
 Avusturya ve İran ile yapılan savaşların uzaması.
 Ekonomik durumun kötüleşmesi,para ayarının
bozulması.
 Tımar sisteminin bozulması.
 Devşirme Osmanlı yöneticilerinin halkı tam olarak
anlayamaması.
 Mültezimlerin ( İltizam alanlar ) halkı soyması.
 Nüfus artışı ve işsiz sayısının çoğalması.



 Yemen,
 Bağdat,
 Kırım, Eflak,
 Boğdan
ve
 Erdel'de gibi merkeze uzak eyaletlerde
meydana gelen isyanlardır.
 Sebepleri:
 Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki
yerel yöneticilerin devletten ayrılma
istekleri,
 Bu
dönemde Osmanlı Devleti genel
olarak İRAN, AVUSTURYA,
LEHİSTAN,RUSYA VE VENEDİK İle
mücadele etmiştir.

VARİL
 Hatırlatma:
 İlk
Osmanlı-İran
anlaşması
AMASYA
ANTLAŞMASI 1555 yılında Kanuni Sultan
Süleyman zamanında imzalanmıştı. Ancak
bu anlaşma çok uzun sürmedi
1577 yılında başlayan savaşlar 1590 yılına
kadar devam etti.Yapılan savaşlarda
genelde Osmanlı Devleti başarılı oldu.Ve
İran’ın isteği üzerine 1590 yılında Ferhat
Paşa (İstanbul) Antlaşması imzalandı.
ÖNEMİ
Antlaşma ile Azerbaycan, Gürcistan,
Dağıstan ve Luristan Osmanlı Devleti’nde
kalmıştır.
Ayrıca Osmanlılar Doğu’da en geniş
sınırlara ulaşmıştır.
1611’de yapılan Nasuh Paşa Antlaşması ile;
Ferhat Paşa Antlaşması’nda alınan yerler
İran’a geri verildi.
İran ise Osmanlı’ya her yıl 200 deve yükü
ipek vermeyi kabul etti.
 İran’ın
barış İsteği Üzerine 1618 yılında
Serav Antlaşması imzalandı ve İran yıllık
200 deve yükü yerine yarısını verme
koşulunu Osmanlılara kabul ettirdi.

İran’ın Bağdat’ta çıkan bir isyanı bastırma bahanesi ile şehri ele
geçirmesi ve yıllık vergiyi kesmesi nedeniyle iki devlet arasında
Duraklama Dönemi’nin en uzun süren savaşı yapıldı.

IV.Murat bunun üzerine Revan ve Bağdat Seferlerine çıkarak,
Bağdat’ı geri aldı.

1639 yılında Kasr-ı Şirin (Karden) Antlaşması imzalandı.

Antlaşma ile;
1) Azerbaycan ve Tebriz İran’a bırakılacak.
2) Bağdat Osmanlı Devleti’nde kalacak.
3) Zagros Dağları iki ülke arasında sınır olacak
ÖNEMİ
Bugüne kadar devam eden Türk-İran sınırı büyük ölçüde bu
anlaşma ile çizildi.Oz amandan bugüne devam eden bir
anlaşma olduğu söylenebilir.
 Girit
Adsına sahip olan Venediklilerin
Osmanlı ticaret gemilerine zarar vermesi
üzerine, I.İbrahim zamanında Girit’in
fethine karar verildi.
 1645’te başlayan kuşatma 25 yıl sürdü.
 IV.Mehmet zamanında, Fazıl Ahmet Paşa
tarafından Girit fethedildi.
NOT
Girit’in fethi, Osmanlıların Akdeniz’deki
son fetih hareketidir.
II.Osman’ın Lehistan Seferi (1621)
Lehistan, Sokullu Mehmet Paşa tarafından Osmanlılara
bağlanmış; ancak 1587 yılında Osmanlı Himayesinden
kurtulmuştu.
 Lehistan’ın Erdel, Eflak ve Boğdan’ın iç iç işlerine karışması
sonucunda (Lehleri Hotin Kalesi’ni işgal etmesi üzerine)
sefer düzenlendi.
 Hoti Kalesi kuşatıldı; ancak yeni Çerililerin iteatsizliği
nedeniyle başarı sağlanamadı.
 Lehistan ile 1621 yılında Hotin Antlaşması imzalandı.
 Hotin Antlaşması lehistam ile imzalanan ilk antlaşmadır.
NOT: Hotin Antlaşması ile Lehistan Kırım Hanlığına verdiği
vergiyi vermeye devam edecekti.
NOT: II.Osman Hotin Seferi’nden sonra, Yeniçeri Ocağını
kaldırmaya karar verdi.

Lehlilerin Osmanlılara bağlı Ukrayna Kazaklarına
saldırması üzerine sefer düzenlendi.
 Lehistan’ın isteği üzerine 1672’de Bucaş
Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre;
1) Podolya ve Ukrayna Osmanlı topraklarına
katıldı.
2) Lehistan kralı her yıl vergi ödeyecekti.

Bucaş Antlaşması ile;
* Osmanlılar Batı’da son kez toprak kazandı.
* Osmanlıların topraklarına toprak kattığı son
antlaşma
* Batı’da en geniş sınırlara ulaşmıştır
 Osmanlı
– Avusturya ilişkileri Mohaç
meydan Savaşından sonra başlamıştır.
Çünkü bu savaş sonucunda Avusturya ile
komşu olunmuştur




Avusturya’nın her yıl ödemekte olduğu vergiyi
vermemesi ve bazı sınır çatışmalarının giderek
büyümesi üzerine Osmanlılar, Avusturya üzerine sefere
çıktı.
Osmanlılar, 1596’da Haçova Savaşı’nda Avusturya’yı
yendi.
1601 yılında Kanije ve Estergon Kaleleri alındı (Tiryaki
hasan Paşa korumakla görevlendirildi.)
Avusturya’nın isteği üzerine 1606’da Zitvatorok
Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre;
1) Eğri, Kanije, Estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak.
2) Avusturya kralı, Osmanlı Padişahına denk sayılacak.
3) Avusturya bundan böyle vergi vermeyecek; ancak bir
defaya mahsus savaş tazminatı ödeyecek.
ÖNEMİ
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile, 1533 İstanbul
Antlaşması’nda elde ettiği üstünlüğü kaybetmiştir.
IV.Mehmet zamanında Avusturya’nın iç işlerine
karışması üzerine, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
sefere çıktı.
 Uyvar Kalesi alındı. Avusturya barış istedi.
 1664’te yapılan Vasvar Antlaşması ile;
*Uyvar ve Neograt Kaleleri Osmanlılara
bırakılırken;
*Avusturya savaş tazminatı ödemeyi kabul etti.

ÖNEMİ
Vasvar Antlaşması, Duraklama Döneminde,
Osmanlıların Avusturya ile imzaladığı en
kazançlı antlaşmadır.
II.Viyana Kuşatması’nın Nedenleri
*Avusturya’nın Protestan Macarlara baskı yapması ve
Macarların Osmanlıdan yardım istemesi
*Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın, Viyana’yı alarak,
Osmanlıları eski ihtişamlı günlerine kavuşturmak
istemesi.
*Viyana’nın stratejik önemi
Viyana Kuşatması; Osmanlı ordusundaki iç çelişkiler,
Kırım Hanının ihaneti ve Avrupa’nın yardıma gelmesi
nedenleri ile başarısızlıkla sonuçlandı.
1) Merzifonlu idam edildi.
2) Haçlı düşüncesi yeniden canlandı.
Avrupalılar, Osmanlılara karşı “Kutsal
İttifak” oluşturdular.
3) Osmanlıların, Batı yönündeki
ilerleyişleri durdu.
 *II.Viyana
yenilgisinden sonra Avusturya,
Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta
Devletleri, Osmanlılara karşı “Kutsal
İttifak” oluşturdular. Bir çok cephede 16
yıl süren savaşlar (Salankemon, Zenta
Savaşları) Osmanlıların yenilgisiyle
sonuçlandı.
 *II.Mustafa Döneminde 1699’da Karlofça
Antlaşması imzalandı.
1) Macaristan ve Erdel (Temasvar ve Barat dışındaki bütün
Macaristan) Avusturya’ya bırakılacak.
2) Podolya ve Ukrayna, Lehistan’a bırakılacak.
3) Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakılacak.
4) Antlaşma 25 yıl Avusturya’nın garantisi altında olacak.
ÖNEMİ:
*Osmanlılar ilk kez Batı’da toprak kaybetti.
*Osmanlıların Yenilmezlik ünvanı sona erdi.
*Osmanlıların topraklarının paylaşıldığı “Uluslararası” ilk
antlaşmadır.
*Avrupalılar artık saldırıya; Osmanlılar ise savunmaya geçti.
*Osmanlılarda Duraklama dönemi sona erdi, Gerileme Dönemi
başladı.
1) Azak Kalesi ve çevresi rusya’ya bırakılacak.
2) Rusya, İstanbul’da sürekli elçi bulundurabilecek.
3) Rus Ortodoksları Kudüs ve diğer kutsal yerleri serbestçe
ziyaret edebilecek.
4) Rusya, Dinyeper ve Buğ Irmakları çevresinde aldığı
toprakları geri verecekti.
ÖNEMİ
*Rusya ile yapılan ilk antlaşmadır.
*Rusya Karadeniz’e ilk adımını attı.
*Osmanlılar, Rusya’ya ilk kez toprak verdi.
*Rusya, Osmanlıların iç işlerine karışma olanağı buldu.
*Rusya, Ortodoksların liderliğini ele geçirmeye çalıştı.
Islahat
nedir:Daha iyi duruma
getirmek için yapılan değişiklik,
düzeltme veya iyileştirme, reform./
Genel olarak herhangi bir kuruluşta,
devlet düzeninde eskimiş ya da bozulmuş
olan yanları düzeltmek.
 Kuyucu
Murat Paşa ve Tiryaki Hasan
Paşa Islahatları
 Bunlar, Anadolu'daki Celali isyanlarını
şiddet ve baskı yoluyla ortadan
kaldırmaya çalışmışlardır.

 I. Ahmet
Islahatları
 Veraset sisteminde değişiklik yaparak,
padişahlığı hanedanın en yaşlı ve
tecrübeli üyesine, ekber ve erşet (aklı
selim) olmak şartıyla vermiştir. Bundaki
amaç, kardeşler arasındaki taht
mücadelelerini önlemektir. Ayrıca
şehzadelerin sancakta yetişme sistemini
de kaldırarak, kafes uygulamasını
getirmiştir
sistemi, şehzadelerin sancaklara
gönderilmeyip sarayda kafes denilen
odalarda eğitilmeleridir.
 Uyarı
 Bu uygulamalar, kardeşler arasındaki taht
mücadelesini önlemeyi amaçlamışsa da
yönetimin doğrudan padişahın mutlak
otoritesinde toplandığı Osmanlı
Devleti'nde, güçlü padişahların
yetişmesine engel olmuştur.
 Kafes
 II. Osman
 Saray
Islahatları
dışı evlilik yaparak, haremden evlenme
geleneğini yıktı.
 Kadı ve müderrislerin fazla ödeneklerini kıstı.
Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmak istemişse de bu
durum hayatına mal olmuştur.
 Uyarı
 Yeniçeri Ocağı'nı kaldırma yolunda ilk ciddi
girişimde bulunan Osmanlı padişahıdır.
 IV. Murat
 Şiddet
Islahatları
ve baskıya dayalı olarak ıslahat yaptı.
Içki ve tütünü yasakladı.
 Devletin duraklama nedenlerini tespit için,
devlet adamlarından raporlar istedi.
 Bunların içerisinde en önemlisi, Koçi Bey
Risalesi'dir. Bunda devletin asıl bozulma
nedenlerini eski düzenden uzaklaşma değil,
gelişmelere ayak uydurulamaması olarak
vurgulanmıştır. Saray masraflarının artması,
yeniçeri ocağının bozulması, tımar sisteminin
amacından uzaklaşması duraklamanın temel
 Tarhuncu
Ahmet Paşa Islahatları :
 LV. Mehmet dönemi sadrazamlarından
olan Tarhuncu, mali alanda ıslahat
yapmıştır
 Günümüz anlamında ilk denk bütçeyi
hazırlamış tır.
 Çalışmaları bazı çevrelerin çıkarlarına
dokunduğu için idam edilmiştir.
 Köprülü



Mehmet Paşa Islahatları
IV. Mehmet dönemi sadrazamlarından olan Köprülü
Mehmet, bazı şartlar öne sürerek sadrazamlığa gelen
ilk devlet adamıdır.
Köprülü Mehmet Paşa'dan sonra yerine geçen oğlu Fazıl
Ahmet Paşa da babasının yolunu izledi. Bu dö. nem de
yeni topraklar alındı. Ekonomi düzeldi.
Duraklama döneminde Merzifonlu Kara Mustafa Paşa,
Fazıl Mustafa Paşa ve Amcazade Hüseyin Paşalar da
ıslahat yapmaya çalışmışlardır
 xvıı.yüzyıl
lslahatlarının Genel
Özellikleri
 Islahatlarda şiddet ve baskı yöntemi
izlenmiştir. Islahatlar genelde askeri ve
mali alanda yapılmıştır. Islahatlar kişilere
bağlı kalmış, süreklilik arz etmemiştir.
 Olayların sebepleri araştırılmamış,
yüzeysel çözümler getirilmiştir. Bu
sebeple, istenilen sonuç elde edilememiştir.
 Islahatlar
yeni gelişmelerden daha çok,
eski düzeni yeniden canlandırmayı
amaçlamıştır.
 Bu dönemde Batı'daki gelişmelerden hiç
yararlanılmamıştır. Osmanlıların
kendisini halen üstün görüp Avrupalıların
başlattığı yeni gelişmeleri takip etmemesi, Avrupa ile Osmanlı arasında
henüz çok büyük bir fark
olmamasındandır.








Osmanlı Devleti'ndeki
uygulamalardan bazıları şunlardır:
I. Ülkenin, devleti yöneten aile
bireylerinin malı sayılması
II. XVı. yüzyılın sonuna kadar,
şehzadelerin devlet yönetiminde
deneyim kazanmaları için sancaklara
vali olarak gönderilmesi
III. Ölen hükümdarın yerine tahta
geçme hakkının, hükümdarın erkek
çocuklarına ait olması
IV. xvıı. yüzyıldan itibaren, tahta
geçme hakkının devleti yöneten
ailenin en yaşlı erkeğine verilmesi
Bu uygulamaların hangilerinde,
taht kavgalarını önleme amacı
vardır?
A) Yalnız i
B) Yalnız ii
c) Yalnız iV
D) i ve III E) ii ve LV

Osmanlı Devleti xvıı. yüzyılda,
birçok alanda duraklama ve
gerileme dönemine girmiştir.
Bu dönemde görülen,
duraklama ve gerileme
belirtileri aşağıdakilerden
hangisinde en azdır?
A)Güzel sanatlar
B) Dış ülkelerdeki saygınlık
C) Imparatorluk sınırları
içindeki topraklar
D)Hazine gelirleri (maliye)

E)Ordunun savaş gücü












Osmanlı Devleti'nde kuruluşundan
XVII. yüzyıla kadar geçen 300 yıllık
süre içinde yalnızca elli beş sadrazam
işbaşına geçtiği halde, xvıı. yüzyılda
altmış bir kişi sadrazam olmuştur.
XVii. yüzyıldaki bu duruma
aşağıdakilerden hangisinin neden
olduğu savunulamaz?
A)Iç huzursuzluğun yaygınlaşması
B)Devlet adamlarının yetiştiği okul
olan Enderun'un önemini koruması
C)Taht değişikliklerinin daha sık
olması
D)Sadrazamların yetersiz görülmesi
E)Devlet işlerinde, padişah
annelerinin de padişah kadar etkili
olması







Osmanlı Imparatorluğu'nda, Celali
Ayaklanmaları'nın bastırılması için asi
şefierinin bazıları öldürülmüş,
bazılarına yüksek rütbeler verilerek
onların devlete bağlılıkları
sağlanmaya çalışılmıştır.
Böyle bir tutumun,
ı. benzer ayaklanmaların çıkması,
ıı. köklü ıslahata gereksinimin artması,
ııı. ülkeyi yönetmenin kolaylaşması
durumlarından hangilerine ortam
hazırladığı savunulabilir?
A) Yalnız i
B) Yalnız ii
c) Yalnız III
D) i ve ii E) i, ii ve III