1 ortak olarak girebileceği gibi, kooperatife or tak olarak girerse

M. Meclisi
B : 88
ortak olarak girebileceği gibi, kooperatife or­
tak olarak girerse daha çok kazanacağına ina­
nan iair işletme de bu durumda kooperatife or­
tak olarak katılabilecektir. İşte bütün bunlar
tasarının kooperatifleri, şirket gibi görmesinin
bir sonucudur. Bu durum önlenmelidir. Koope­
ratifler 1 nci maddede yazılı olduğu gibi, ortak­
larının belirli ekonomik menfaatlerini ve özel­
likle meslek ve geçimlelrine ait ihtiyaçlarını, kar­
şılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle
sağlayıp, korumak diye niteliyen şekle dönüş­
melidir. Tüm maddeler bu amaca yönelmiş şe­
kilde olmalıdır. Aksi takdirde Devlet alacağı
vergi ve harçlardan mahrum bırakılmış olacak,
kooperatifler amacına ulaşmamış olacaktır.
Yine tasarının 21 nci maddesi kooperatifle­
re ortak olarak girecek kimselerin ayınlarımn
değerlendirilmesi işi bâzı hallerde mahkemeye
bırakılmakla beraber, esas dışardan seçilecek bi­
lirkişilere bırakılmaktadır. Esasta dışarıdan
seçilecek bilirkişilere bırakılmaktadır. Bu hu­
sus ya tamamen mahkemelere bırakılmalıdır,
ya da kurucular tarafından toplantıya çağırıla­
cak genel kurulda bilirkişi, gizli oy, açık tasnif­
le ortaklar arasından seçilmelidir. Denecektir
İd, zaten bir itiraz vukuunda mahkeme tesbiti
yapacaktır ve mahkemenin kararı kesindir. O
halde soruyoruz, neden doğrudan doğruya bu iş
mahkemeye verilmemektedir? Söylediğimiz bu
şeklin başlangıçta meydana gelebilecek tatsız
olayları önliyecek bir baraj olduğunu, bilmi­
yoruz uzun uzun anlatmaya lüzum var mıdır?
Maddelere geçildiğinde fikirlerimizi uzun
uzun söyliyecek ve gereken değişiklik önerge­
lerini vereceğiz.
Anayasanın 51 nci maddesi: «Devlet koope­
ratifçiliği teşvik eder.» derken hiç şüphesiz yi­
ne bir Anayasa müessesesi olan Plânlama Teş­
kilâtı ve onun hazırlıyacağı plân hedeflerine uy­
gun kooperatifçiliğin teşviki kastedilmektedir
ve kooperatifçilik bu amaca yönelmelidir. Kal­
dı ki, duyduğumuz doğru ise, Plânlama koope­
ratifler konusunda bâzı bilimsel çalışmalar yap­
makta imiş. Bir taraftan bu çalışmalar yapı­
lırken, diğer taraftan acele ile kanunun getiril­
mesi ister istemez zihinlere bâzı sorular getir­
mektedir. Oysa yukarıdan beri anlatmaya ça­
lışıyoruz ki, kooperatiflerin amaçları kâr edip
ortaklarına temettü dağıtmak değildir. Eğer
4 . 10 . 1968
O :1
amaç bu olursa bu kuruluşların adı imtiyazlı şir­
ketler olur.
BAŞKAN — Sayın Karcı, iki dakikanız var.
Görüyorum ki önünüzdeki notlar çok kabarık.
T. i. P. GRUPU ADINA ALİ KARCI (Devamla) — iki dakikada bitecek Sayın Baş­
kan.
BAŞKAN — O zaman hakkınız zaten. Buyu­
run.
T. i. P. GRUPU ADINA, ALİ KARCI (De­
vamla) — Hele tanınan yasasal bağışıklıklar
böyle çok olursa,, ticaret şirketi kuracak olan­
lar haklı olarak bundan vazgeçer, kooperatif
kurar, büyük vurgunlara gidebilirler.
Ayrıca tasarının bir diğer eksik noktası da
başlıca kooperatif tipleri dikkate alınmadan
hazırlanmış olmasıdır. Bilindiği üzere koope­
ratifler istihsal koperatifleri, istihlâk koope­
ratifleri, kredi kooperatifleri, yapı, pazarlama
ve satış kooperatifleri ve saire gibi muhtelif
cinslere ayrılabilmektedirler. Bunların her bi­
ri kendisine has niteliklere sahiptir. Hükü­
metlerin normal olarak bu belli tip koopera­
tifler hakkında belli bir görüşü ve politika­
sı vardır, ya da olması gerekir. Hele plânlı
kalkınmayı metot olarak kabul etmiş bir ülke­
de, plân hedeflerine uygun olarak belli bir ya
da birkaç tip kooperatifin geliştirilmesi elzem
olabilir. Tasanda bu nokta tamamen ihmal edil­
miştir. Problem ekonomik ve sosyal açıdan de­
ğil tamamen hukukî ve teknik açıdan ele alın­
mıştır. Halbuki tasarının gerekçesinde koope­
ratiflerin, ülkenin kalkınmasında büyük hiz­
metleri olacağına temas edilmiştir. Buna rağ­
men bu hizmeti en iyi şekilde ifa edecek olan
kooperatifler hakkında ne bir prensip vardır,
ne de bunların geliştirilmesi için ne gibi ted­
birlerin alınması gerektiği belirtilmiştir. Bü­
yük Meclisin ileride vereceğimiz değiştirge
önergelerine oy vererek kooperatif şirket ni­
teliğindeki bu tasarıyı gerçek kooperatifler
Kanununa dönüştüreceğine olan inancımızı be­
lirtiriz. Türkiye İşçi Partisi Meclis Grupu adı­
na Büyük Meclisi saygı ile selâmlarım.
BAŞKAN — Muhterem arkadaşlarım, Koo­
peratifler kanunu tasarısının tümü üzerinde­
ki görüşmelerin yeterli görüldüğüne dair bir
önerge srelmistir..
NİHAT DİLER (Erzurum) — Grup adına
konuşma yapmadık Sayın Başkan..