sağlığın değerlendirilmesi ve risk sınıflaması
advertisement
Amaç: ◦ Egzersiz programına katılmak üzere gelen bireylerin başlangıçta var olan hastalıklarını ve hastalık risk sınıflamasını öğrenmek 2 Egzersiz programına başlamadan önce bireyin aşağıdaki değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir: ◦ Fiziksel aktiviteye hazır olup olmadığının belirlenmesi (fiziksel aktiviteye hazırlık anketi ile) ◦ Hastalık belirtilerinin belirlenmesi ◦ Koroner risk faktörü profilinin analiz edilmesi ◦ Bireyin hastalık riskinin sınıflandırılması 3 Bileşenler Amaç PAR-Q Fiziksel aktiviteye hazır olma düzeyinin belirlenmesi için Hastalık belirti ve semptomları Tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyan bireylerin belirlenmesi için Koroner risk faktörleri analizi Koroner risk faktörlerinin sayısının belirlenmesi için Hastalık riski sınıflaması Bireyleri sağlıklı, riskli ve hasta olarak sınıflamak için Tıbbi öykü Bireyin geçmişte ve şimdi var olan bireysel ve aile sağlık öyküsünün belirlenmesi için Fiziksel muayene Hastalık belirti ve semptomlarının belirlenmesi için Laboratuvar testleri Egzersiz testlerine ve programına katılım için hekim onayı alabilmek için Kolestrol ve lipoprotein profili Bireyin hiperlipidemi öyküsünün belirlenmesi için Kan basıncı değerlendirmesi Bireyin hipertansif olup olmadığının belirlenmesi için Dinlenik KAH ve EKG değerlendirmesi Kardiyak fonksiyonların ve kardiyak anomalilerin belirlenmesi için Dereceli Egzersiz Testi Egzersiz sırasındaki kardiyak fonksiyonların ve 4 Fiziksel Aktiviteye Hazır Olma Anketi (PAR-Q) Egzersiz programına başlamadan ve fiziksel uygunluk testlerine katılmadan önce tıbbi muayeneye ihtiyaç duyabilecek bireylerin belirlenmesi için uygunlanır 7 sorudan oluşmaktadır Eğer kişi bu sorulardan birine “evet” derse egzersiz programına başlamadan önce doktor kontrolüne gönderilmesi gerekmektedir 5 Sorular: 1. Doktorunuz kalp rahatsızlığınızın olduğunu ve sadece doktor tavsiyesi ile egzersiz yapmanız gerektiğini söyledi mi? 2. Egzersiz yaptığınızda göğsünüzde ağrı hissediyor musunuz? 3. Geçen ay fiziksel bir aktivite yapmadığınız halde göğsünüzde ağrı hissettiniz mi? 4. Sıklıkla bayılma ya da şiddetli baş dönmesi nedeniyle dengeniz bozuluyor mu? 5. Doktorunuz kemik ya da eklem probleminizin egzersizle daha da ağırlaşacağını söyledi mi? 6. Doktorunuz kalp probleminiz ya da tansiyonunuz için sizden ilaç almanızı istiyor mu? 7. İstemenize rağmen aktivite programını takip etmemenize sebep olabilecek burada belirtmek istemediğiniz bir fiziksel nedeniniz var mı? 6 Programa katılacak bireye sağlık ve yaşam biçimi değerlendirmesinin amacının açıklanması Bireye sağlık değerlendirmesinde izlenecek yol hakkında bilgi verilmesi Hekimin gerekip gerekmediğinin belirlenmesi için fiziksel aktivite hazır olma anketinin uygulanması Yaşam biçimi profilinin değerlendirilmesi 7 Dinlenme kan basıncı ve kalp atım hızının ölçülmesi Koroner risk faktörlerinin belirlenmesi Varsa kolesterol ve lipoprotein düzeylerinin değerlendirilmesi Bireyin risk sınıflamasına göre yapılacak teste karar verilmesi 8 Pozitif Risk Faktörleri Kriterler 1. Yaş Erkek >45yıl, kadın >55yıl ya da östrojen terapisi almadan erken menapoza girmek 2. Aile Öyküsü Babanın ya da birinci derece erkek yakının 55 yaşından önce kalp krizinden ölmesi/annenin ya da birinci derece kadın yakının 65 yaşından önce ölmesi 3. Sigara Sigara içiyor olmak 4. Hipertansiyon İki farklı zamanda ölçüm yapıldığında kan basıncının ≥140/90 mmHg olması 5Hiperkolestoremi TC>200mg/dl ya da HDL-C<35mg/dl 6. Diyabet 30 yaştan önce Tip II diyabet olan ya da 15 yıldan fazla diyabet hastası olanlar 7. Hareketsizlik Sedanter yaşam tarzı olanlar 9 18 yaşından Büyükler için Kan Basıncı Sınıflaması Sistolik KB >130 130-139 Kategori Diastolik KB >85 140-159 Normal Normal üstü Etap I: Hafif hipertansiyon 85-89 90-99 160-179 Etap II: Orta Hipertansiyon 100-119 180-209 210 Etap III: Yüksek Etap IV: Oldukça yüksek 110-119 120 10 Total Kolesterol, LDL-C, Trigliserid ve HDL-C Sınıflaması Sınıf. TC İstenen <200 Normal 200-239 Yüksek 240 Çok yüksek --- LDL-C TG Sınıf. HDL-C <130 <200 Düşük <35 130-159 200-400 Normal 35-60 160 400-1000 Yüksek >60 --- >1000 11 Koroner risk faktörü analizi sonucuna bağlı olarak ◦ Sağlıklı görünüyor (1 faktör varsa) ◦ Riski artış gösteriyor (2 veya daha fazlası) ◦ Bilinen hastalığı var (kalp, akciğer veya metabolik hastalık) 12 Hastalık Risk Sınıflaması Sınıflama Kriter Sağlıklı Sağlıklı görünen, major koroner riski 1 den fazla olmayan Riskli Kalp-akciğer ya da metabolik rahatsızlığı olan, 2 ve daha fazla koroner riski olan bireyler Hasta Kardiyak, pulmoner veya metabolik Hastalığı olanlar 13 Egzersiz programına katılacaklar bireysel ve ailesel sağlık hikayelerini içeren kapsamlı sağlık anketini doldurmalıdırlar ◦ Bireyin hastalık, ameliyat ve tedavi ile ilgili kayıtları incelenmeli ◦ Daha önce geçirilmiş hastalığın halen devam edip etmediği öğrenilmeli ◦ Bireyin diyabet, kalp hastalıkları, felç ve yüksek tansiyon gibi hastalıklarla ilgili aile hikayesinin incelenmeli 14 Aşağıdaki koşullarda egzersiz programına katılacak olanların doktor kontrolünden geçmeleri ve tıbbi bir rapor almaları gereklidir: ◦ Erkek > 40 yaş iki ve daha çok major risk faktörü taşıyorsa ◦ Kadın > 50 yaş iki ve daha çok major risk faktörü taşıyorsa ◦ Kardiovasküler, pulmoner veya metabolik bir rahatsızlığı varsa 15 Fiziksel kontrol: ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ Ağırlık Ortopedik problemler Ödem Akut hastalıklar Nabız Kardiyak regülasyon Kas basıncı Kalbin dinlenmesi Ciğerlerin dinlenmesi Major arterlerin dinlenme 16 Laboratuar Testleri: Kan şekeri ve kan lipid düzeylerinin belirlenmesi Dinlenme EKG Ekokardiogram Doktor kontrolünde dereceli egzersiz testi (eforlu test) Kapsamlı kan analizi Akciğer fonksiyon testleri Kan gazları testleri 17 Dinlenik Kalp atım hızı (nabız değerlendirilmesi) ◦ Steteskop ◦ Dokunma yöntemi ile < 60 nabız =bradikardi 60-100 nabız = normal, >100 nabız = taşikardi Kan Basıncı EKG 18 Koroner kalp rahatsızlıkları dinlenme durumunda çekilen EKG ile belirlenemez ◦ Zorlayıcı bir yükleme yapılmadan anormallikler gözlemlenemez ◦ Eforlu bir egzersiz testi ile EKG incelenip bireyin kalbi gözlemlenmelidir. 19
