Sanayileşme teposunun hızlandığı ölçüde dış ticaret

— 34 —
Sanayileşme teposunun hızlandığı ölçüde dış ticaret hacminin yükseltilmesi gereği önem ka­
zanmaktadır. Türkiye'nin oldukça yüksek bir nüfusa ve geniş bir araziye sahibolması ve tabiî
kaynaklarının çeşitliği ekonomik gelişmenin dış ticarete bağlılık derecesini azaltmasına rağmen,
kalkınmanın ve sanayileşmenin hız kazanacağı yakın gelecekte, ithal kapasitesini yükseltebilme,
gelişme hızını tâyin eden en önemli bir faktör olacaktır.
İkinci Beş Yıllık Plân döneminde sağlanacak döviz gelirleri ile ekonomide belirtilecek tasar­
ruf yetersizliği yanında ve özellikle hızla gelişmenin gerektireceği ithalât seviyesine erişebil­
mek imümkün olamıyacaktır. Önümüzdeki yıllarda belirli bir iyileşmenin beklenmesine rağmen
dış ticaret konusundaki gelişmeler yüzde 7 kalkınma hızının gereklerine yeterli olamıyacak ve
dolayısiyle 1968 - 1972 yılları arasında dış borçlanma zorunlu olacaktr.
3.
GELİŞMEYİ KISITLIYAN KURUMSAL GÜÇLÜKLER :
Ekonomik gelişmeyi sınırlayıcı yapısal güçlükler yanında ve onlar kadar etkili ve önemli baş­
ka bir faktör de «Ekonomik organizasyon noksanlığı» dır. Daha açık olarak, potansiyel tasar­
rufların daha verimli alanlara kaydırılmasında ve yeni yatırım fırsatlarının gereği gibi kullanıl­
masında bir. yandan mevcut sistem etken bir şekilde işletilmemekte diğer yandan da bunu sağlıyacak gerekli teşkilâtlanma meydana getirilememektedir.
İkinci plânın çeşitli bölümlerinde yukarıda değinilen faktörlerdeki kıtlıkların ekonomik geliş­
meyi hangi alanlarda ve ne yönlerde etkilediği açıklanmış ve gerekli politika tedbirleri veril­
miştir. Burada, İkinci Plân dönemi başında ekonomik gelişmeyi cngclliyen organizasyon konusu
ele alınacak ve 3 anasektör yönünden taşıdığı anlam belirtilecektir.
a. Tarımsal organizasyon ve etkenlik :
Ekonomik gelinme büyük ölçüde tarımsal üretimin etkisi altında bulunmaktadır. Tarımsal
üretimdeki gelişmelerin niteliği Türk toplum ve ekonomisini özellikle iki yönde etkilemektedir.
1. Hava şartlarına bağlılığı 'dolayısıiyle genel ekonomik gelişme istikrarsız olmakta;
2. İstikrarsız oluşu sektörün kendi içinde çeşitli ekonomik ve sosyal sorunların doğmasına
yol açmaktadır.
Tarımsal üretim ve fiyatlardaki istikrarsızlığı tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir.
Ancak bu istikrarsızlıkları şiddetlendiren nedenlerin yok edilmesi suretiyle genel ekonomik ge­
lişme üzerindeki olumsuz etkileri yumuşatmak mümkündür. Türkiye'de tarımsal fiyat ve üretim
istikrarsızlığım şiddetlendiren en önemli faktör tarımsal organizasyonun iyi işliyememesidir.
Tarımsal gelişmeyi organizasyon yönünden sınırlıyan en önemli eksiklik çiftçilerin yaygın
bir teşkilâtlanmaya gidememeleridir. Özellikle küçük toprak sahiplerinin kooperatifler şeklinde
^birleşme eğilimleri henüz kuvvet ve hız kazanmış değildir. Öte yandan pazarlama ve kredi ko­
nusundaki kooı^eratifleşme hareketinin gelişmemiş olması aşağıdaki sakıncalara yol açmakta­
dır :
Muhtemel fiyat değişmeleri hakkında daha güvenilir bilgiler edinmek ve böylece üretimle
pazar arasındaki bağıntıyı kuvvetlendirmek mümkün olamamakta; toplumun hareketliliğini artı­
racak ve ekonomik gelişmeyi hızlandıracak bu konuda gerekli gelişme sağlanamadığı, eğitim,
ulaştırma, enerji gibi faaliyet dallarında büyük ilerlemeler kaydedilemediği takdirde özellikle
İkinci Beş Yıllık Plân dönemi sonlarında gelişme önemli ölçüde kısıtlanmış olacaktır.
b. Sanayide organizasyon ve etkenlik :
Sanayi sektöründe gelişmeyi ve etkenliği büyük ölçüde sınırlayan darboğaz niteliğinde organizas­
yon güçlükleri mevcuttur.
Özellikle imalât sanayiinde çok sayıda müteşebbis ayrı ayrı küçük işletmeler halinde faaliyette
bulunmaktadır. Bu nedenle genellikle asgari iktisadi kapasitelerde üretim yapılamamakta ve sa­
nayileşmiş ülkelerde hızla gelişen üretim teknolojilerinden ve işletme tekniklerinden yararlanılamamaktadır. Ayrıca, uygulamaya yönelmiş sınai araştırmalar yapabilecek organlar geliştirileme­
miştir.