Yeni Dış Ticaret Teorileri

Yeni Dış Ticaret Teorileri
Dr.Dilek Seymen
Dr. Dilek Seymen©
Nitelikli İşgücü Teorisi
(Skilled Labor-Keesing&Kenen)
† Sanayi ülkeleri arasındaki ticaretin büyük bir
bölümü nitelikli işgücü farklılıkları ile
açıklanabilir..
† Belirli türlerdeki mesleki veya nitelikli işgücü
bakımından zengin ülkeler, üretimi büyük
ölçüde bu faktörlere bağlı olan mallarda
uzmanlaşırlar..
† Niteliksiz emeğe bol olarak sahip ülkeler ise
yoğun olarak niteliksiz emeği içeren malları
üretirler..
† “neo-faktör donatımı” teorisi; nitelikli emekyoğun mallar ile sermaye-yoğun mallar
genellikle birbirinin aynıdır.
Teknoloji Açığı Teorisi
(Posner, Shumpeter)
† Sanayileşmiş ülkeler arasındaki ticaretin büyük bir
bölümü (yenilikçi firmalar tarafından geliştirilen) yeni
mal ve üretim süreçlerine dayanır..
† Yenilikler, patent ve fikri mülkiyet hakları yasaları ile
korunur..
† Yeniliği bulan firma onun monopolcüsü olur..
† Yeni bir mal veya üretim süreci bulan ülke onun ilk
ihracatçısı olur..
† Mal, teknoloji taklidi yoluyla veya serbest bir mal
haline gelerek ucuz emek avantajına sahip GOÜ’lerde
daha ucuza üretilmeye başlar..
† Teknolojiyi üreten ülke (rekabet edemediği için) malı
bu ülkelerden ucuza ithal etmeye başlar.. İngilteretekstil
Ürün Dönemleri Hipotezi
(Product Cycle Model)
† Bir mal yeni mal durumundan eski mal biçimindeki
yaşam dönemine geçerken üretimin coğrafi yeri de
değişir.Teknolojik yenilikler ve yeni malların
geliştirilmesi ileri sanayileşmiş ülkelerde
gerçekleşir.Bu yüksek derecede eğitilmiş işgücünün
ve AR-GE’ye yapılan nisbeten yüksek harcamaların
bir sonucudur.
† “Raymond Vernon, International Investment and
International Trade in the Product Cycle, Quarterly
Journal of Economics, May 1966, ss.190-207”
† I. Yeni mallar ilk aşamada az miktarda ve yurt içi
piyasaya yönelik ve pazara yakın üretilir. Ürünün
geliştirilmesi temel amaçtır..
† II. Ürün olgunlaşır, üretim artar, ihracat başlar, üretim
teknolojisi hala tek üretici firmanın elindedir..
† III. Üretim teknolojisi standartlaşır. Firma yurt içinde ve
dışında teknoloji lisansı vermeyi karlı bulur. Malın
lisansını alan düşük maliyetli yeni üreticilerin ihracat
piyasalarını ele geçirmeleri ile yenilikçi ülkenin ihracat
hızı azalır..
† IV. Yenilikçi ülke yerli üretimden vazgeçer, ithalat yapar.
Üretimi sınırlandıran lisanslar kalkar, mal ve teknolojisi
serbest mal halini alır. Yenilikçi ülke üretimi azalır..
† V.Yenilikçi ülke tamamen bu malın üretiminden çekilir.
Tüketim ithalat ile karşılanır. Yeni teknolojik buluşlar
devreye girer..
† (tekstil, elektronik ürünler )
Tercihlerde Benzerlik Hipotezi
(Similarity in Preferences-Brunstam Linder)
† Homojen olmayan sanayi ürünleri ticaretini konu
alır..
† Ticareti belirleyen üretim maliyetlerinden çok,
ülkeler arasındaki zevk ve tercihlerin benzerliği
yani talep koşullarıdır..
† Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken gelir
düzeyidir..
† Firmalar, iç piyasada yoğun talep gören malları
üretirler, bu mallarda uzmanlaştıkça, benzer
tercihlere sahip diğer ülkelere de satarlar…
† Sanayi ürünlerin ticareti özellikle benzer
tercihlere ve gelir düzeylerine sahip ülkeler
arasında yoğunlaşır.. Taleplerin Çakışması
Hipotezi (overlapping demands)
Ölçek Ekonomileri Hipotezi
(Economies of Scale)
† Bazı mallarda ortalama üretim maliyetleri üretim ölçeği
arttıkça düşer (ölçeğe göre azalan maliyetler-artan getiri)
† İçsel ölçek ekonomileri; firmanın kendi üretim ölçeği
arttıkça, ortalama maliyetleri düşebilir: kitlesel üretim
teknolojisinin kullanılması, yönetimde artan etkinlik,
işgücünün uzmanlaşması…)
† Dışsal ölçek ekonomileri;firmanın bağlı olduğu endüstride
üretim hacmi artıkça ortalama maliyetleri
düşebilir..nitelikli emek ve girdilerin temini..
† Ölçeğini büyük tutabilen firmalar, küçük firmaların
tutunmasını engeller, monopol güçlerini kullanırlar,fiyat
veya satış hacmini kontrol edebilirler.. eksik rekabet
piyasası…
† Ülke faktör donanımı değil ama ölçek ekonomisi nedeniyle
o malda avantajlı olabilir.. Böylece üretim ve zevkler
yönünden birbirlerine benzeseler de ülkeler arasında
ticaret kazanç sağlayabilir..
Monopolcü Rekabet Teorisi
(Uluslararası Ticarette Mal Farklılaştırması-product
differentiation)
† Standart ticaret teorisinde- özellikle Faktör Donatımı
teorisinde ticarete konu olan malların homojen
oldukları kabul edilmişti..(Tam Rekabet Piyasası)
† Bu aynı malın bir ülke tarafından hem alınıp hem de
satılamayacağı anlamına geliyordu..
† Günümüzde, özellikle sanayi üretiminde homojen
değil farklılaştırılmış mallar üretilir ve satılır. Mallar,
bileşimleri, kullanışları, görünüşleri, markası
bakımından birbirinden farklıdır…
† Dünya ticaretinin büyük bir bölümü aynı mallar
üzerindeki iki yönlü ticaretten oluşur:Endüstri-içi
ticaret..
† Monopolcü rekabet teorisi sanayi malları üzerindeki iki
yönlü ticareti, ölçek ekonomileri ile açıklar…
† Her ülkede firmalar halk tarafından en çok
tercih edilen bir çeşit üzerinde uzmanlaşırlar,
† Azınlık tercihlerini karşılamak için ülke içinde
yapılacak ufak ölçekli üretim çok maliyetli
olabilir.Bu nedenle azınlığın tercihi, çoğunluk
tercihleri bunlarla benzer başka ülkelerden
yapılacak ithalatla karşılanır.
† Böylece tüketiciler tüm dünya ülkelerindeki
firmaların ürettikleri mal çeşitlerine ulaşma
olanağı elde ederler, firmalar az sayıda çeşit
üzerinde uzmanlaşarak ölçek ekonomilerinden
yararlanırlar…