en istekli İmzalanan anlaşmaların “hiç kimseye karşı olmadığını

HAZIRLAYAN: Ahmet Toprak – Dış Ekonomik İlişkiler ve Uluslararası Organizasyonlar
Müdürlüğü – Uzman Yardımcısı
Avrupa Birliği; Ukrayna, Gürcistan ve Moldova ile Ortaklık Anlaşmaları İmzaladı
27 Haziran 2014 tarihinde Avrupa Birliği (AB) Gürcistan, Moldova ve Ukrayna ile Ortaklık
Anlaşmaları (Association Agreement) imzaladı. Birçok haber sitesinde konu ile ilgili yer bulan
görüşlerde, Ortaklık Anlaşmaları’nın üç eski Sovyet ülkesinin Rusya’nın etkisinden uzaklaşarak
siyasi ve ekonomik olarak AB’ye daha yakın hale geldiği tartışıldı.
Peki, imzalanan bu anlaşmalar ile ne amaçlanmakta? Gürcistan, Moldova ve Ukrayna AB üyesi mi
olacaklar?
Bu sorulara belki de verilebilecek en güzel cevaplar Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel
Barroso’nun imza günü gerçekleştirdiği konuşmasında yer almakta.
Konuşmasına, “Bugün, AB ile üç önemli Avrupa ülkesi arasında Ortaklık Anlaşması imzalıyoruz”
diye başlayan Barroso, söz konusu anlaşmaların AB’nin bugüne kadar imzaladığı en istekli
anlaşmalar olduğunu belirtti.
Ortaklık Anlaşmalarının asıl amacının partner ülkelerin kendi reform ve isteklerini
gerçekleştirmelerine yardım etmek olduğuna değinen Barrosso, bunun yanında demokrasi,
hukukun üstünlüğü ve iyi yönetişim gibi değerlerin güçlendirilmesi; partner ülkelerin dünyanın en
büyük iç pazarına girmelerinin sağlanması ile ekonomik büyümelerinin teşvik edilmesi olarak
özetlenebileceğini dile getirdi.
İmzalanan anlaşmaların “hiç kimseye karşı olmadığını” söyleyen Avrupa Komisyonu başkanının,
üstü kapalı olarak Rusya’yı işaret ettiği haber siteleri tarafından altı çizilen bir diğer önemli konu.
Özellikle Şubat ayından başlamak üzere Ukrayna’da yaşanan olaylar, Moldova’ya Ortaklık
Anlaşması’nı imzalamaması yönünde uygulanan baskılar ve 2008 yılında Gürcistan ile Rusya
arasında yaşanan Güney Osetya Savaşı bu açıklamanın adresini şüpheye yer bırakmayacak şekilde
ortaya koymakta.
Önemli bir diğer nokta, Barrosso’nun söz konusu anlaşmaların AB ile üç partner ülke arasındaki
ilişkilerin son durağı olmadığı yönündeki sözleri. Barrosso imzalanan anlaşmaları bir yolculuğun
başlangıcı olarak isimlendiriyor. Her ne kadar, imzalanan Ortaklık Anlaşması taraf ülkeler için AB
üyeliğini garantilemese de, bu sözler sanki AB’nin ileriki dönem genişleme rotasını işaret ediyor.
Aslında, Barrosso’nun altını çizdiği yolculuk, AB Komşuluk Politikası (European Neighbourhood
Policy) kapsamında geliştirilen AB Doğu Ortaklığı programı (Eastern Partnership policy) ile 2009
yılına dayanıyor.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan, AB ve NATO’ya henüz üye
olmamış, Doğu Avrupa ve Kafkaslarda yer alan 6 ülke ile (Beyaz Rusya, Ukrayna, Moldova,
Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) ilişkileri geliştirmek adına oluşturulan Doğu Ortaklığı
programı, 27 Haziran günü imzalanan Ortaklık Anlaşmaları ile Gürcistan, Moldova ve Ukrayna
için yeni bir boyut kazandı.
Ortaklık Anlaşmaları ile amaçlanan hedefin, AB ve taraf ülkeler arasındaki politik ve ekonomik
ilişkilerin derinleştirilmesi, söz konusu ülkelerin AB İç Pazar’ına entegrasyonunun sağlanması
olarak belirtilmekte. Entegrasyonun sağlanması adına AB ve taraf ülkeler arasında, Ortaklık
Anlaşması’nın da bir parçası olan, Derinleştirilmiş Serbest Ticaret Bölgesi (Deep and
Comprehensive Free Trade Area) (DCFTA) oluşturulmasının gerekliliği üzerinde duruluyor. Bu
bölge dahilinde AB ve taraf ülkelerin hukukun üstünlüğü, yargısal reformların geliştirilmesi,
yolsuzlukla mücadele, temel hak ve özgürlüklerin ve demokratik kurumların güçlendirilmesi adına
işbirliği gerçekleştireceği bildiriliyor.
Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan bildiride söz konusu işbirliği alanları üç başlık altında
inceleniyor:
Ana Reformlar başlığı altında, kamu yönetimi, adalet, hukuki yaptırım, ekonomik iyileşme ve
büyüme, tüketicinin korunması konularına yer verilirken; enerji, ulaşım, çevre koruma, endüstriyel
gelişim, sosyal gelişme – koruma, eğitim, gençlik ve kültür gibi alanlarda da reformlar
öngörülmekte.
İkinci olarak Değerler başlığı altında, demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları – temel haklar,
iyi yönetişim, sağlıklı işleyen bir pazar ekonomisi ve sürdürülebilir kalkınmaya güçlü bir vurgu
yapılmakta.
Son olarak Ticaret başlığı altında, taraf ülkelerin ticari ilişkilerinin modernleşmesi ve
ekonomilerinin kalkınması adına bir çerçeve sunulması; serbest piyasa ekonomisinin oluşturulması
için gümrük tarifeleri ve kotaların aşamalar halinde kaldırılması, kanun, norm ve düzenlemelerin
uyumunun sağlanması amaçlanmakta.
Her üç ülke için de Ortaklık Anlaşmaları Avrupa Parlamentosu’nun ve AB üyesi ülkelerin
onaylamasının ardından yürürlüğe girecek. Ancak onaylama süreci uzun zaman aldığından,
anlaşmaların onaylanması tamamlanana kadar geçici olarak uygulanması (provisional application)
öngörülmekte. Geçici uygulamaya başlamadan önce de, kurumsal yapının düzenlenmesi için,
gerçekleştirilmesi gerekli görevler arasında, Ortaklık Konseyi, çeşitli komite ve alt komitelerin
oluşturulması ve söz konusu kurumların çalışma esaslarının belirlenmesi yer almakta.
Bu çerçevede Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan bildiride söz konusu anlaşmaların taraf
ülkelerde:
Tüketicilerin korunması (örn: düşük fiyatlar ve kaliteli malların sağlanması),
Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ) için fırsatların arttırılması,
Daha çok iş fırsatı yaratılması ve buna bağlı olarak daha az göç yaşanması,
Geliştirilmiş sağlık hizmetlerine daha kolay ulaşımın sağlanması,
Enerjinin daha verimli kullanılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi,
Adli yapının daha iyi işlemesi,
Hukukun üstünlüğünün ve şeffaflığın arttırılacağı belirtilmekte.
Bunlarla birlikte anlaşmaya taraf ülkelerin ürün ve iş uygulamalarının AB standartlarını karşılamaları
durumunda herhangi bir gümrük tarifesi ya da sınırlamaya maruz kalmadan AB ülkelerinde ticaret
gerçekleştirilebileceklerinin üzerinde durulmakta.
AB üyesi ülkelerde üretilen ürün ve hizmetlerin ticaretinin de taraf ülkelere gerçekleştirileceği ve
AB yatırımcılarının söz konusu ülkelerde faaliyet gösterebileceğinin altı çizilmekte.
KAYNAKÇA
The EU’s Association Agreements with Georgia, the Republic of Moldova and Ukraine,
European Commission – MEMO/14/430, 23/06/2014,
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-14-430_en.htm
Remarks by President Barroso at the signing of the Association Agreements with
Georgia, the Republic of Moldova and Ukraine, European Commission –
SPEECH/14/511, 27/06/2014,
http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-14-511_en.htm
EU – Ukraine Deep and Comprehensive Free Trade Area, European Commission,
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2013/april/tradoc_150981.pdf
Frequently asked Questions about Ukraine, the EU’s Eastern Partnership and the EU –
Ukraine Association Agreement, European Union External Action, Fact Sheet,
140612/01, 12/06/2014,
http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf
Üç Eski Sovyet Ülkesi, AB ile Ortaklık Anlaşmalarını İmzaladı, EurActiv.com, 27/06/2014,
http://www.euractiv.com.tr/genisleme/article/eski-sovyet-ulkeleri-ab-ile-ortaklikanlasmalarini-imzaladi-029889
AB’nin Doğu Ortaklığı Programı, Euronews, 28/11/2013,
http://tr.euronews.com/2013/11/28/ab-nin-dogu-ortakligi-programi/
Öğütçü, Özge, Nur, Avrupa’nın Doğu Ortaklığı Programı ve Rusya’nın Artan Etkisi,
Avrasya İncelemeleri Merkezi, 14/03/2014,
http://www.avim.org.tr/yorumnotlarduyurular/tr/--AVRUPA%E2%80%99NIN-DOGUORTAKLIGI-PROGRAMI-VE-RUSYA%E2%80%99NIN-ARTAN-ETKISI/3193