Türkçe – Rusça - Ukrayna Dili Öykü Çevirileri ve Karşılaşılan

Türkçe – Rusça - Ukrayna Dili Öykü Çevirileri ve Karşılaşılan Sorunlar
MA. İuliia Pushkina – Doç.Dr. Hülya Pilancı
Özet
Çeviri; farklı halklar, ırklar, ülkeler arasında anlaşmayı sağlayan ortak bir noktadır. Ülkelerin
kültürü, tarihi, ulusal serveti ancak bu yolla dilden dile taşınmaktadır. Çeviri her zaman için
çok önemli bir bilim dalı olmuştur ve her ülkede bu konuya büyük bir önem verilmektedir.
Bu çalışmada; Türkçe – Rusça - Ukrayna Dilinde yapılan çeviriler ele alınmaktadır. Türkçe,Rusça ve Rusça-Türkçe çeviriler uzun yıllardır yapılmaktadır. Osmanlı ve Türk edebiyatı 200
yıldan fazla bir süredir Rusya’da incelenmekte ve öğretilmektedir. Rus okuyucuların, Türk
edebiyatı ile tanışmaları 1764 yılında olmuştur. Bu tarihte, iki hikâye Dobroye Namereniye (İyi
Niyet Dergisi)'nde yayımlanmıştır. Ancak her iki öykü de Almancadan Rusçaya çevrilmiştir.
Türkçeden Rusçaya yapılan ilk çeviri ise Grigoryev tarafından 1844 yılında yapılmıştır.
Doğubilimci Türkologların 18. yüz yılda başlayan yoğun çabaları sonucunda, Rusya’da, Türk
edebiyatına ait eserler sadece bilimsel anlamda ele alınmamıştır. Çeviriler aracılığı ile bu
eserlerin tanınması da sağlanmıştır. Rusçadan Türkçeye yapılan ilk çeviri ise Mizancı Mehmet
Murat tarafından 1883’te yapılan Rus yazarı Aleksandr Sergiyeviç’in Akıldan Bela adlı dört
perdelik tiyatro oyunu olmuştur. 1940’lı yıllarda Türkiye’de, Maarif Bakanlığı desteği ile
sistematik ve planlı bir çeviri etkinliği başlatılmıştır. 1944 yılında çevrilmiş 97 yabancı eserden
13’ü Rusçadandır.
Ancak, Ukrayna ve Türk edebiyatları arasındaki ilişkiler oldukça yeni ve sınırlıdır. Bu konuda
yapılmış bir bilimsel çalışma da bulunmamaktadır. Yapılan ön araştırmada; Ukrayna
edebiyatından Şevçenko’nun ‘‘Kobzar’’ adlı eserinin Tudora Arnout tarafından 2009’da
Türkçeye; Harun Tokak’ın ‘‘Önden Giden Atlılar’’ eserinin Irına Pruşkovska tarafından
2012’de Ukrayna diline çevrildiği tespit edilmiştir.
Edebȋ çeviri, oldukça zor bir alandır. Çünkü her metne ana dili okuyucusuna hitap etmekte olan
kültürel bir fon da eşlik etmektedir. Kültürel ve tarihsel ögelerle bunların uyandırdığı
çağrışımların aktarılması, dilsel karşılıklarının tam olarak bulunması ve metinler arası ilişkilerin
aktarılması edebȋ çevirinin en zor noktalarından bir kısmıdır.
Ele aldığımız dillerin
alfabelerinin, gramerlerinin, kelime hazinelerinin birbirinden farklı olması da çeşitli zorluklara
neden olmaktadır.
Yaptığımız incelemeye göre, Rusça ve Türkçe arasındaki çeviriler çok fazla olmasına rağmen
sorunların kapsamlı incelemesi çok az sayıda çalışmaya konu olmuştur. Yapılan çalışmalar ise
sorunların önemine işaret etmektedir. Ukrayna Dili ve Türkçe arasındaki çeviri sorunlarının ele
alındığı bir çalışmaya ise rastlanamamıştır.
Bu çalışmada öncelikle, ilk kez, Rus edebiyatından Akeksandr Kuprin’in “Narlı Bilezik” ve
Ukrayna edebiyatından Marko Voyçok’un “Kız Öğrenci” adlı öyküsü Türkçeye; Selim İleri’nin
“Deniz Kızının Öyküsü” adlı çalışması Rusçaya ve Ukrayna Diline çevrilecektir. Daha sonra
karşılaşılan çeviri sorunları; maddeler hâlinde, örnekleri ve çevirmenlerden alınan çözüm
önerileri de değerlendirilerek incelenecektir.