Slayt 1

Nitrik oksid(NO)
İlk olarak 1980 de Furchgott ve Zawadzki
tarafından gösterilen,
Çok labil bir vazadilatör otakoiddir.
Çeşitli kimyasal ve fiziksel etkenler
tarafından endotelden EDRF salıverildiği
bulunmuştur.
EDRF(endotel kaynaklı gevşetici faktör)nin
kimyasal yapısının nitrik oksid(NO) olduğu






NO endotel hücresinde
L-arginin NO sentaz…….NO guanilat siklaz
GTP…sGMP
No oluşumundan sorumlu enzim NO sentaz
sitozolik bir enzimdir
NOS bir flavoproteindir. NADPH ve O2 ye
bağımlı oksijenasyonu katalize eder
Bu enzimin kofaktörler(NADPH;FAD;FMN;
tetrahidrobiopterin, hem, kalmodün)
 NOS
izoformları;
 eNOS (endotelyal)
 nNOS (nöranal)
 iNOS (makrofaj ve diğer iltihap hücreleri)
 Endoteldeki konstitütif NOS ile oluşan NO;
 Pmol(pikomol) düzeyinde ve çabuk salınır
 iNOS ise nmol düzeyide yavaş salınır









iNOS,
Endotoksin
TNF-alfa
İL-1beta
İnterferon gama tarafından aktive edilir.
Glukokortikoidler
TGF-beta
İL-4
İL-10 inhibe olur.
















NO salıveren kimyasal ajanlar;
Asetilkolin
Histamin
Serotonin
Vazopressin
Bradikinin
Prostasiklin
Vazoaktif peptid
P maddesi
Kalsitonin geni ile ilişkili peptid
Diğer nörokininler
İnsülin
Klonidin
Katekolaminler
ATP, ADP
Trombin, kalsiyum iyonoforu
 Bu
maddelerin çoğu endoteli intakt
damarlardagevşeme yapar.
 Endoteli tahrip olanda kasılma olşturur
 NO (endotel, iltihap hücreleri, nöronlarda,
 Serebellum, ön beyindeki nörönlarda,
böbrek tubulus hücrelerinde adrenal
medullada mast hcrelerinde otonom
sinirlerin(NANK) uçlarında)
 İlaçlardan;
 Nitrogliserin
 Sodyum
nitroprusiyat
 Diğer nitratlar NO salıverirler
L-arjininden NO oluşumu;
N-monometil L-arjinin(L-NMMA)
 N-nitro-L-arjinin metil ester (L-NAME)
 N,N-di-metil L-arjinin(ADMA) inh. Edilir.
 iNOS ;
 Aminoguanidin ve bazı aminoalkilizotioüre türevleri
tarafından,
 nNOS ;
 N-iminoetil L-ornitin ve 7-nitroindazol tarafınndan inh.
Edilir.
 Bu inh. Ortama L-arjinin konsantrasyonunu artırarak
kaldırılır










NO çabuk yıkılır
Eliminasyon yarıömrü 6-50 sn dir.
NO…super oksit anyonu (serbest oksijen radikalleri)
etkileşip….peroksinitrit oluşur
Bu olay;
Makrofajlar, polimorfonükleer lökositler, mezanjial hücreler ve
endotel hücrelerinde
Peroksinitrit; direkt veya indirekt olarak lipit peroksidasyonunu aktive
eder
Dolayısıyla hem infeksiyon etkenihücrelerde hemde vücut
hücrelerinde sitotoksik etki oluşturur
Bu etkiler ortama superoksid dismutaz katılması NO nun
inaktivasyonunu yavaşlatır (serbest oksijen radikallerini nötralize
ederek)
 Fizyolojij
ve patolojik etkileri;
 NO, damar üzerindeki etkisini
 Solübl guanilat siklaz enzimini aktive eder
 GTP……… sGMP oluşumunu artırır
 Bu enzim, metilen mavisi ve hidrokinon
inh. Edilir









NO;
Trombositlerin agregasyonunu ve adezyonunu inh. Eder
Prostosiklinle sinerjistik etki ile trombus oluşumunu engeller
Damar endetolinden sürekli salınarak damar tonusunun fizyolojik
düzenlenmesine katkıda bulunur
NO eksikliğinde;
Hipertansiyon, ateroskleroz ve diabet vb hast. Gelişmesine katkısı
vardır
NO mitozu inh. Ettiği gösterilmiştir bu antiproliferatif etki atroskleroz
gelişmeyi önlemede rolü olabilir
NO beyinde nörotransmiter işlevi olabileceği
Diyabetli erkeklerde impotens gelişmesinde sinir uçlarından NO
salıverilmesinin azalması
NO, subaraknoid hemorajide NOnun hızla hemoglobin
tarafından yıkılması (vazokonstriksiyon)
 NO iltihap dokusundaki makrofajlarda fazlaca bulunur
 İnfeksiyon etkeni mikroorganizma ve parazit üzerinde
öldürücü etki
 Beyinde iskemi sırasında, aşırı salınan glutamat…NMDA
reseptölerini aktive….
 Nöronlara aşırı Ca girer… NO aşırı salınımı nöron ölümü
 Aterosklerotik damarlarda NO yapımı az veya
kaybolduğu
 Arterlerin endoteli venlerden daha fazla NO salıverir

Diğer otakoidler
hiperpolarizan faktör
 Epoksieikozatrienoik asid
 Epitele-bağımlı gevşetici faktör (EpDRF)
 Endotelin-3 (ET-3)
 Trombosit aktive edici faktör (PAF)
 Endotel-kaynaklı
hiperpolarizan faktör
 Damar endotelinden salınır
 EDRF den farklı damar düz kasında
hiperpolarizasyonun eşlik ettiği gevşeme
oluşturur
 Esas olarak Na, K-ATP azı aktive eder
 ATP ye duyarlı yada Ca bağımlı K
kanallarını açarak hiperpolarizasyon yapar
 Endotel-kaynaklı
 Epoksieikozatrienoik
asid;
 Endotelde araşidonik asidden sitokrom
P450 enzimi ile oluşur
 Bunlarda düz kasda K kanallarını açarak
etki eder
 ET-3, de aynı şekilde etki gösterir
gevşetici faktör (EpDRF)
 Trakea epitelinden salıverilen bir veya
birden fazla faktör
 Hava yolu epitelini gevşetir
 1985 de Flavahan ve diğeraraş.
 1986 da İlhan ve Şahin göstermişler
 Kolinerjik ve histaminerjikagonistlerin hava
yolu epitelinde kasıcı etkiyimodüle ettikleri
gösterilmiştir
 Epitele-bağımlı








Trombosit aktive edici faktör (PAF)
Lipit kaynaklı bir otakoid
Trombositlerde,
nötrofil ve eozinofil lökositlerde, monositlerde,
damar endotel hücrelerde,
mast hücrelerinde,
böbrekte mezanjial ve intestinal hücrede
Fosfolipidlerden Sentez edilir






PAF;
Güçlüvazodilatör vehipotansifetkisi
Böbrekte belirgin vazokonstriksiyon (KB düşer)
Pulmoner dolaşımda vazokonstriksiyon
Kapiller ve vünül permaabiliteyi artırı
Trombositleri stimüle eder agregasyona ve TxA2
salıverir
 Trombus oluşumuna katkıda bulunur
 GİS, bronş ve uterus kasını kasar
 Bilinen en ğüçlü ülserojenik madde


Endojen olarak PAF,
Overde folikülün olgunlaşması, ovülasyona,
fertilizasyona,
 Zigotun endometriuma implantasyonuna katkısı var
 PAF tip 1alerji, inflamasyon,
 endotoksin şoku
 Bronşiyal nastma gibi olaylarda rolü
 Etkisini kendine özgü reseptörleri ile yapar
 Ginkgo biloba ağacının yaprakları astma ve bronşit
tedavisinde kullanılmıştır
 Tebokan …periferik ve serrebral damar hastalığında
kullanılmakta