Sosyal Etki - Tevfik Uyar

Havacılıkta İnsan Faktörleri
Uçak Müh.Tevfik Uyar, MBA
BÖLÜM 2
Düşünen ve Hisseden Varlık İnsan
İkinci Kısım: Sosyal İnsan
Geçen Hafta
GEÇEN HAFTA
Yanlılık
BU HAFTA
Sosyal Etki
Tartışma
Issız bir adada yaşasanız, siz yine siz olur muydunuz?
SOSYAL ETKİ
O biçim etki…
Uygulama
Sosyal Etki
Sosyal Etki:
Sosyal etki, bireyin düşüncelerinde, hislerinde, tutum ve
davranışlarında, başka bir kişi veya grup ile girdiği etkileşim sonucu
meydana gelen değişimdir.
Sosyal Etki
Sosyal
Uyum
Yayılma
Tepki
İtaat
İzleyici
Etkisi
Sosyal Etki
SOSYAL UYUM
Bireylerin tutumlarını, inançlarını ve
davranışlarını gruba uydurma davranışıdır.
(Örnek: Mahalle Baskısı)
•
•
Muzaffer Şerif, OTOKİNESİS Deneyi
Solomon Asch, SOSYAL UYUM Deneyi
Asch’in ilk deneylerinde katılımcıların %75’i en az bir soruda yanlış yanıt
vererek grup yanıtına uymayı tercih ettiler.
TARTIŞMA
Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir?
[12 Kızgın Adam filminden kimin bu davranışı gösterdiğini hatırlayana
çay ısmarlıyorum]
Sosyal Etki
SOSYAL UYUM
•
Tehlikeli olduğunu düşündüğünüz bir duruma karşı başkalarının
“tehlikesiz” olduğu yönündeki ifadelerine uyum göstermek.
•
Çıkıntı olmamak için yanlış olduğunu bildiğiniz bir uygulamaya
karşı çıkamamak.
•
Yanlış bildiğinizi düşünerek başkalarının da görmediği apaçık bir
emniyet ya da güvenlik ihlaline dikkat çekememek?
Sosyal Etki
YAYILMA
Bir azınlığın davranışının / tutumunun çoğunlukça benimsenmesi
ya da çoğunluk içinde yayılması
•
•
•
•
Örnek: Alkış veya Ayakta Alkış
Örnek: Konserde Islıklama
Örnek: Ahlaki Tutumlar
Örnek: Derse Gelmeme
TARTIŞMA
Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir?
Sosyal Etki
YAYILMA
•
İHMAL VE HATALARIN YAYILMASI
– Örnek: Kontrol listesine bakmadan işlem yapan tembel bir çalışanın bu rahat
davranışının grup içinde yayılması
– Örnek: Pilotların maço davranışlarının grup içerisinde popülerlik kazanması ve
yayılması
BUNU ENGELLEMEK İÇİN NE KULLANIYORUZ?
- Periyodik olarak gerçekleştirilen Kalite ve Emniyet Denetlemeleri bir
önceki denetlemede kontrol edilen kalemleri yine de yeniden kontrol
eder.
Sosyal Etki
TEPKİ
Sosyal uyumun aksine, grup normlarına uymama, farklı olmak adına
ya da gruba tepki duyulduğu için tutum, davranış veya düşünce
değiştirme.
Günlük hayattan örnekler?
TARTIŞMA
Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir?
Sosyal Etki
İTAAT
Otorite figürü varlığı karşısında tutum, davranış ve düşünce
değiştirme.
•
•
Milgram Deneyi
Zimbardo Deneyi (Stanford Hapishane Deneyi)
Sosyal Etki
İTAAT
Sizce deneklerin % kaçı 450 volta
kadar çıkmıştır?
Sosyal Etki
İTAAT
Milgram, deneyini gerçekleştirmeden önce Yale üniversitesinin 14
psikoloji yüksek lisans öğrencisiyle sonuçların ne olacağına yönelik
bir anket yapmış ve katılımcıların tümü, sadece birkaç sadist eğilimli
deneğin (%1,2) en yüksek voltajı uygulayacağını düşünmüştü.
Psikiyatristler ise sadece onbinde 12’sinin (%0,12) 450 volta kadar
çıkabileceğini düşünmüşlerdi .
Oysa sonuçlar dehşet vericiydi: Bu ilk deneyde 40 denekten 26’sı,
yani %65′i deneydeki en yüksek gerilim olan 450 voltu -her ne kadar
epey huzursuzluk hissetmiş olsalar da- uygulamışlardı.
Sosyal Etki
İTAAT – STANFORD HAPİSHANE DENEYİ
Film: Deney (2001)
SORU
Gece bir sokakta yürürken karşınıza bir tinerci geçti ve sizi 100 TL
vermezseniz öldürmekle tehdit etti.
Çevredeki insanlardan kaçının bu duruma şahit olması halinde
kurtulma olasılığınız yüksektir?
a) 2
b) 14
c) 25
d) 81
Sosyal Etki
İZLEYİCİ ETKİSİ
Ortamda başkalarının da var olmasına bağlı bir takım etkiler.
-
Performansı arttırabilir, ya da azaltabilir
Abartılı davranışlara neden olabilir
Ama daha da kötüsü…
Yıl 1964. Mart ayı. 28 yaşındaki Catherine (Kitty) Genovese , işten çıkmış ve New York
Queens’teki evine dönmüştü. Arabasını evinin otuz metre uzağına parketmiş ve evine
yürüyordu.
Kendisini takip etmeye başlayan adamı fark ettiğinde evinin önünde vakit kaybetmek
yerine az ilerideki polis istasyonuna kadar gitmeye karar verdi. Baktı ki adam daha hızlı
yürüyor, bir kitabevinin önündeki sokak lambasının altında durdu. Aydınlıkta kendisine
bir şey olmayacağını düşünüyordu. Öyle olmadı. Adam onu bıçakladı. Kadın can
havliyle, “beni bıçakladı! Yardım edin!” diye bağırmaya başladı.
Çevrede ışıklar yandı. Yukarıdan bir pencere açıldı ve adamın birisi “kızı rahat bırak”
diye bağırdı. Saldırgan yakınlardaki beyaz bir arabaya doğru uzaklaşmaya başlayınca
kız da evine dönmek için yaralı bir halde tabana kuvvet yürümeye başladı.
Saldırgan tekrar kızın önünü kesti ve onu tekrar bıçakladı. Kız “ölüyorum” diye çığlıklar
atmaya başladı. Lambalar yandı, insanlar olan biteni gördü. Saldırgan tekrar arabasına
kaçtı ve bu defa arabasına binip sürmeye başladı. Kadın sürüne sürüne yerde kan
izlerini bırakarak apartman kapısına kadar geldi, ancak saldırgan arabasıyla tekrar
sahneye çıktı. Arabasından indi ve kadına son öldürücü darbeyi vurdu ve gitti.
Ertesi gün olayı soruşturan polis kayıtlarına göre 38 ayrı kişi üç kademeli ve 30 dakika
süren cinayetin en az bir kademesine şahit olmuştu, ama hiç kimse polisi ya da
ambulansı aramamış, bağıran bir adam dışında kimse cinayeti engellemeye
çalışmamış ve kadına da yardım etmemişti.
Sosyal Etki
İZLEYİCİ ETKİSİ
Kitty Genovese – “Genovese Sendromu”
Video: Wang Yue
Haftaya
• Konu:
Havacılıkta İnsan
• Okuma Ödevi:
– “Otoriteye İtaat ve Ötekileştirme”- Işıl Arıcan, Açık Bilim, 2013
Temmuz.