SEMPATOLİTİK İLAÇLAR 1. Adrenerjik reseptör blokörleri 2

SEMPATOLİTİK İLAÇLAR
1. Adrenerjik reseptör blokörleri
2. Adrenerjik nöron blokörleri




Sempatik postgangliyonik (adrenerjik) sinir uçları ile
efektör hücreler arasındaki nöroefektör kavşaklarda
impuls aşırımını, sinir ucu düzeyindeki veya efektör
hücrelerin adrenerjik reseptörleri düzeyindeki
etkileriyle bloke eden ilaçlardır.
Sinir ucuna etki yapanlara adrenerjik nöron blokörleri
adı verilir.
Efektör hücre membranı üzerindeki adrenerjik
reseptörleri bloke eden ilaçlara ise, adrenerjik reseptör
blokörleri adı verilir.
Adrenerjik reseptör blokörleri sinirsel tonustan başka,
hormonal tonusu da ortadan kaldırırlar
I. ALFA-ADRENERJİK RESEPTÖR
BLOKÖRLERİ



Çoğu alfa-reseptörlerin hem α1 ve hem de α2- alt-tiplerini
bloke ederler.
Yohimbin, korinantin ve rovolsin α2-reseptörleri oldukça
selektif bir şekilde bloke ederler.
Prazosin, doksazosin, terazosin, alfuzosin ve benzerleri
ise α1-reseptörleri selektif olarak bloke ederler.
1. Fenoksibenzamin: Kompetitif-olmayan tipte bir
antagonizma yapar. Böyle bir özellik diğer alfa-blokör
ilaçlarda yoktur. Adrenerjik sinir ucu üzerinde de etkileri
vardır: i) Uptake1 ve uptake2 olayını azaltır. ii) Sinir
stimülasyonu sırasında salıverilen noradrenalin miktarını
artırır (presinaptik α2-otoreseptörlerin bloke edilmesine
bağlı).
Farmakolojik Etkileri



Kardiyovasküler sistem: Damarlardaki αadrenerjik reseptörlerin blokajı sonucu,
vazodilatasyon ve ortostatik hipotansiyon yapar.
Adrenalin etkisinini tersine çevirir ve belirgin bir
refleks taşikardi yapar.
Damarlar üzerindeki sempatik tonusu azaltan
bütün ilaçlar, postüral hipotansiyon
oluşturabilirler.

Alfa-adrenerjik reseptör blokörlerinin yaptığı
hipotansif etki, aşağıdaki durumlarda da
fazlalaşır:
i) Hipovolemi,
ii) Damar yataklarının fizyolojik olarak genişlemiş
olduğu durumlar,
iii) Vazodilatasyon yapan ilaçların kullanıldığı
durumlar,
iv) Myokard infarktusu,
v) Feokromositoma.
Bu ilaçlar, böbrek kan akımını azaltır, su ve tuz
retansiyonu yaparlar.
Miyozis oluşturur, ejakülasyonu inhibe ederler.
2. Ergot (Çavdar Mahmuzu)
Alkaloidleri

Ergot alkaloidlerinin hepsinin molekülünde
lizerjik asid vardır.
i) Peptidli (veya amino asidli) alkaloidler:
Ergotoksin (ergokriptin+ergokristin+
ergokornin) ve ergotamin
ii) Aminli alkaloid: Ergonovin
Amino asidli alkaloidler ağız yolundan
alındıklarında karaciğerde önemli ölçüde
presistemik eliminasyona uğrarlar, Ergonovin ise
gastrointestinal kanaldan tam olarak abs. uğrar.


Temel Etkileri:
Serotonerjik, α-adrenerjik ve dopaminerjik
reseptörler üzerinde karmaşık etki gösterirler.
Doza, koşullara ve etki yerine göre parsiyel
agonist veya tam antagonist gibi hareket ederler.
Düz kasları büzücü etki: Damar düz kasları ve
uterus düz kasları üzerinde belirgin büzücü etki
gösterirler. Arterlerde özellikle serotonin
reseptörlerini, venlerde ise özellikle α-adrenerjik
reseptörleri etkilerler. Venüllerdeki büzücü
etkileri arteriyollerdekinden daha belirgin olur.




ii) Alfa-adrenerjik reseptör blokajı: αreseptörler üzerinde parsiyel agonist etkinlik
gösterirler.
Alfa-blokör etkisi en güçlü olan ergotoksindir.
Dihidroergotamin'in vazokonstriktör etkisi zayıf,
fakat α-adrenerjik reseptörler üzerindeki
antagonist etkinliği daha güçlüdür.
iii) Sinirsel ve endokrin etkiler: Vazomotor
merkezi inhibe ettiklerinden santral sempatolitik
etki yaparlar (α2)
iv) CTZ stimülasyonu sonucu yüksek dozda
bulantı, kusma yaparlar (D2).



Kardiyovasküler etkileri: Ergotamin ve
ergotoksin belirgin vazokonstriktör etkinlik
gösterirler. Uzun süre kullanıldıklarında
vazokonstriktör etkileri ve kapiler endotelini
zedelemeleri nedeniyle ekstremitelerin
uçlarında gangrene neden olabilirler.
Uterus düz kası üzerine etkileri: Ergonovin
oksitosik etki yapar.
SSS'ne etkileri: Chemoreceptor trigger
zone'u ufak dozlarda bile stimüle ederler.
Sedasyon oluştururlar; solunum merkezini ve
termoregülatör merkezi inhibe ederler.
Vazomotor merkezi deprese, kalpte vagus
çekirdeğini stimüle ederler.Bradikardi
oluştururlar.



Ergotamin tartarat ve dihidroergotamin
tartarat: Güçlü bir vazokonstriktör ilaçtır.
Venülleri, arteriyollere oranla çok daha fazla
büzer. Ergotamin migren krizinin tedavisinde en
sık kullanılan ilaçtır. Antimigren etkinliği,
sumatriptan’ınkine yaklaşık olarak eşittir.
Ergonovin maleat ve metilergonovin maleat:
Oksitosik. Damar büzücü etkinliği, alfa-blokör ve
dopaminerjik etkinliği en düşük olan alkaloiddir.
Akut migren krizlerinin tedavisi için en sık
kullanılan ilaçlar ergotamin, dihidroergotamin
ve sumatriptan’dır.


Profilaksi’de ilk denenmesi gereken
pizotifen’dir. Pizotifen ile sonuç alınamadığı
takdirde, propranolol uygulanır. Propranolol
yerine metoprolol ve timolol da kullanılabilir.
Yan tesirleri: Uzun süre kullanılmaları halinde
kronik ergot zehirlenmesi (ergotizm)
gelişebilir. Başlıca belirtileri ekstremitelerde
uçlardan başlayan gangren ve SSS'i belirtileridir.
Ergotizmin tedavisi için antidot olarak
nitrogliserin veya sodyum nitroprusiyat
kullanılabilir.
3. Fentolamin ve Tolazolin: α-reseptörler
üzerinde parsiyel agonist gibi etki yaparlar.
Fentolamin mezilat, feokromositoma'nın
teşhisinde ve bazen tedavisinde yararlı olabilir.
Hipertansif kriz tedavisinde de kullanılır.
4. Prazosin ve Benzerleri: Prazosin, damarların
α1-adrenerjik reseptörlerini selektif olarak bloke
eder. Terazosin, doksazosin ve alfuzosin etki
profili yönünden prazosine benzerler.
Eliminasyon yarılanma ömürleri çok daha
uzundur: günde tez doz verilirler. ilk ikisi
hipertansiyonun ve konjestif kalp yetmezliğinin
vazodilatör tedavisi için kullanılır. Prostat
hipertrofisinin tedavisi için de kullanılmaktadırlar
5. Labetolol: Kardiyovasküler sistemde hem αve hem de β- adrenerjik reseptörleri bloke eden
bir ilaçtır. Feokromositoma'ya bağlı
hipertansiyon tedavisinde kombine etkisi
nedeniyle üstünlüğü vardır.
Timoksamin: Alfa-adrenerjik reseptör
blokörüdür. Vazospastik damar hastalıklarının
tedavisinde kullanılır.
Yohimbin: α-adrenerjik reseptörleri ve ayrıca
bazı serotonin reseptörlerini reversibl bir biçimde
bloke eder. Presnaptik ve postsinaptik α2reseptörleri, α1 reseptörlere oranla daha güçlü
bir şekilde bloke ederler. Vazomotor merkezi
stimüle eder.
ALFA-BLOKÖRLERİN KULLANILIŞI




Sadece α-adrenerjik reseptörleri bloke etmeleri,
β- adrenerjik reseptörleri bloke etmemeleri
nedeniyle refleks taşikardi yaptıklarından
sempatolitik ilaç olarak sadece kısıtlı
indikasyonlarda kullanılırlar.
Hipertansiyon tedavisinde prazosin ve benzerleri
harici kullanılmazlar.
Sempatomimetik ilaçların yaptığı aşırı kan
basıncı yükselmesine karşı kullanılabilirler.
Feokromositoma’da ve şok tedavisinde esas
olarak vazodilatör etkileri nedeniyle kullanılırlar
II. ADRENERJİK NÖRON BLOKÖRLERİ
Rezerpin ve diğer Rauwolfia alkaloidleri, guanetidin,
betanidin ve debrizokin antihipersantif olarak kullanılırlar.
Metitirozin (α- Metil-p-tirozin)
Tirozin hidroksilaz enzimini inhibe ederek kromafin
hücrelerde ve adrenerjik sinir uçlarında katekolamin,
düzeyini düşürür. Böylece sinirsel ve hormonal sempatik
tonusu azaltır.
Ayrıca SSS'ne girebildiğinden orada dopaminerjik ve
noradrenerjik sinir uçlarındaki katekolamin sentezini ve
düzeyini de azaltır.
Adrenal medullada katekolamin sentez ve
salıverilmesini belirgin bir şekilde azaltması nedeniyle
feokromositomada terapötik etkinlik gösterir