2 - Soruhane.com

1
ÜNİTENİN KONU BAŞLIKLARI
 1. BİLEŞİKLER NASIL OLUŞUR?
 2. İYONİK BİLEŞİKLER
 3. KOVALENT BİLEŞİKLER
2
1. BİLEŞİKLER NASIL OLUŞUR?
3
BİLEŞİKLERİN TANIMI
 Farklı cinsteki atomların belirli oranlarla kimyasal
özelliklerini kaybederek birleşmeleriyle oluşan yeni saf
maddeye denir.
4
BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ
 1–
Aynı cins molekül ve farklı cins atomdan
oluşmuşlardır.
 2– Saftırlar (Arı).
 3– Homojendirler.
 4– Yoğunluk, erime ve kaynama noktaları
karakteristiktir.
 5– Kimyasal yolla bileşenlerine ayrışırlar.
 6– Formülle gösterilirler (CO, H2O, HNO3).
5
BİLEŞİK FORMÜLLERİ
 1– KABA FORMÜL (BASİT FORMÜL) (AMPİRİK
FORMÜL): Bir bileşiği oluşturan elementleri ve bu
elementler arasındaki en basit oranı gösteren
formüldür.
 2– MOLEKÜL FORMÜLÜ (KİMYASAL FORMÜL):
Bileşiği oluşturan temel birimi ve bu birimdeki
atomların sayılarını gösteren formüldür.
6
KABA FORMÜL (BASİT FORMÜL)
(AMPİRİK FORMÜL)
 Kaba formülden; bileşikte hangi elementlerin
bulunduğu, bileşikteki elementlerin sayıca (molce)
oranı, eğer atom ağırlıkları verilirse bileşikteki
elementlerin kütlece oranı bulunabilir.
7
MOLEKÜL FORMÜLÜ
 Molekül formülünden; kaba formülden anlaşılan her
şey anlaşılabilir, ayrıca bileşiği oluşturan elementlerin
sayıları ve atom ağırlıkları verilirse bileşiğin mol
kütlesi bulunabilir.
 Her iki formülden de fiziksel veya kimyasal özellik
anlaşılamaz.
8
DEĞERLİK VE YÜKSELTGENME
BASAMAĞI FARKI
 Değerlik, bir atomun bağlayabileceği hidrojen atomu
sayısıdır. Değerlikte + ve – söz konusu değildir,
rakamsal değerlerdir.
 Yükseltgenme basamağı ise taneciğin elektriksel
yüküdür.
9
 Nötr atom, verdiği elektron sayısı kadar +
yükseltgenme basamağı; aldığı elektron sayısı kadar da
– yükseltgenme basamağı kazanır.
 Örneğin; sodyum iyonunun değerliği 1’dir,
yükseltgenme basamağı ise +1’dir.
 Bu farka çok dikkat edilmemektedir. Değerlik de
yükseltgenme basamağı gibi aynı anlam için
kullanılmaktadır.
10
FORMÜL YAZMA
 Formül yazarken çaprazlama yapılır.
 Öncelikle pozitif değerlikli element yazılır.
 Değerlikler bilinmelidir.
 Değerliği değişken olanlar bilinmelidir.
11
BİLEŞİKLERİN İSİMLENDİRİLMESİ
 1– METAL + AMETAL
 NaCl: Sodyum klorür
 CaF2: Kalsiyum florür
 MgO: Magnezyum oksit
 AlN: Alüminyum nitrür
 K2S: Potasyum sülfür
 Ba3P2: Baryum fosfür
12
 2– METAL + KÖK
 LiNO3: Lityum nitrat
 Mg3(PO4)2: Magnezyum fosfat
 3– KÖK + AMETAL
 NH4Cl: Amonyum klorür
 (NH4)2S: Amonyum sülfür
 4– KÖK + KÖK
 NH4OH: Amonyum hidroksit
(NH4)2CO3:
Amonyum karbonat
13
 5– DEĞERLİK DEĞİŞTİREN METALLERİN
BİLEŞİKLERİ
 FeO: Demir (II) oksit
 Fe2O3: Demir (III) oksit
 PbCl2: Kurşun (II) klorür
 PbCl4: Kurşun (IV) klorür
 Bileşiklerinde değerliği değişkenlik gösteren metaller:
Fe, Mn, Pb, Sn, Cr, Au, Hg, Cu.
14











6– AMETAL + AMETAL
1– mono
2– di
3– tri
4– tetra
5– penta
6– hegza
7– hepta
8– okta
9– nona
10– deka
15
 NO: Azot monoksit
 NO2: Azot dioksit
 N2O5: Diazot pentaoksit
 PCl3: Fosfor triklorür
 CS2: Karbon disülfür
 CO: Karbon monoksit
16
BİLEŞİKLERİN SINIFLANDIRILMASI
 1– ASİTLER
 2– BAZLAR
 3– OKSİTLER
 4– TUZLAR
17
OKSİTLER
 Oksijenin yanında tek cins elementin bulunduğu (OF2
hariç) bileşiklerdir.
 1– ASİT OKSİTLER (AMETAL OKSİTLER)
 Ametallerin oksijence zengin oksitlerine denir.
Örneğin: CO2, NO2, N2O5, SO3, SO2.
 Asit oksitlerin suyla tepkimelerinden asitler, bazlarla
tepkimelerinden tuz ve su oluşur.
18
 2– BAZİK OKSİTLER (METAL OKSİTLER)
 Metallerin oksitlerine denir. Örneğin: Na2O, CaO,
Li2O.
 Bazik oksitlerin suyla tepkimelerinden bazlar, asitlerle
tepkimelerinden tuz ve su oluşur.
19
 3– NÖTR OKSİTLER
 Ametallerin oksijence fakir oksitlerine denir. Örneğin:
CO, NO, N2O.
 Nötr oksitler; suyla, bazlarla ve asitlerle tepkime
vermezler.
 Oksijenle yanarak asidik oksitlerine dönüşürler.
20
 4– ANFOTER OKSİTLER
 Anfoter metallerin oksitlerine denir. Örneğin: Al2O3,
Cr2O3, ZnO, PbO, SnO.
 Anfoter oksitlerin bazlar ve asitlerle tepkimelerinden
tuz ve su oluşur. Suyla tepkime vermezler.
 5– PEROKSİTLER
 Oksijenin –1 değerlikli olduğu oksitlerdir.1A ve 2A
grubu metallerinin peroksitleri vardır. Örneğin:
Na2O2, Li2O2, H2O2, K2O2, CaO2, MgO2, BaO2.
21
 Peroksitler ısıtıldıklarında normal oksitlerine dönüşür.
 H2O2 + ısı → H2O + 1/2O2
 6– BİLEŞİK OKSİTLER
 Birden çok değerlik alan metallerin birden çok
değerliğinin bir arada bulunduğu oksitlerdir. Örneğin:
 FeO . FeO2 → Fe3O4
 PbO . PbO2 → Pb2O3
 PbO . Pb2O3 → Pb3O4
22
TUZLAR
 Anyon ve katyon içeren, suda genelde çözünebilen,
suda çözündüğünde veya sıvı hâlde elektriği iletip katı
hâlde iletmeyen, oda şartlarında katı hâlde bulunan
maddelerdir.
23
TUZ ÇEŞİTLERİ
 1– ASİDİK TUZ
Kuvvetli asitle zayıf bazların tepkimesinden oluşan
veya yapısında H+ iyonu (NaHSO4) bulunduran
tuzlardır.
 2– BAZİK TUZ
Kuvvetli bazların zayıf asitlerle tepkimesinden oluşan
veya yapısında (OH)– iyonu bulunduran tuzlardır
(MgOHCl).
24
 3– NÖTR TUZ
Denk kuvvetlerde asit ve bazın tepkimesinden oluşan
tuzlardır.
 4– ÇİFT TUZ
KAl(SO4)2 → K+ + Al+3 + 2SO4–2
 5– KOMPLEKS TUZ
Fe3[Fe(CN)6]2 → 3Fe+2 + 2[Fe(CN)6]–3
25
ELEMENTLERDEN BİLEŞİK
OLUŞMASI
 EVREN VAR OLDUĞUNDA OLUŞAN BİLEŞİKLERE
ÖRNEK
H + H → H2 + enerji
 HER AN OLUŞANAN BİLEŞİKLERE ÖRNEK
C + O2 → CO2 + enerji
26
DALTON’UN TANECİKLİ YAPIYI
AÇIKLAMADA TAKİP ETTİĞİ YOL
 Dalton, maddeleri tarttı.
 Birleştirdi.
 Bazısının 1/2, bazısının 7/4, bazısının 1/8 oranında
birleştiğini gördü.
 Buradan şu sonuca gitti: Madde tanecikli yapıdadır.
27
BİLİM ADAMI ELEMENT BULMAK
İÇİN Mİ İŞE BAŞLAMIŞTIR?
 EVET! Günümüzde nükleer laboratuvarlarda yapay
elementler elde edilmektedir.
 HAYIR! Fe2O3, doğada hematit adındaki demir
bileşiğidir; kömürle ısıtıldığında demir elementi elde
edilir. İlk elde edilişi gayriiradi olabilir.
28
 Fe2O3 + 3C + yüksek sıcaklık → 2Fe + 3CO
29
İNSANLAR SÖNMÜŞ KİREÇ
BİLEŞİĞİNİ NASIL KEŞFETTİ?
(SENORYA ÜRETMEK..!)
 Kireç taşını ısıttılar.
CaCO3 + yüksek sıcaklık → CaO + CO2
 Yağmur yağınca bulamaç oldu.
CaO + H2O → Ca(OH)2
 Elleri kirlenince duvara sürdüler.
 Duvarın kirliliği gitti.
 Böylece badana maddesi keşfedilmiş oldu.
30
MOLEKÜLLER ÖNCE ATOMA
AYRILIR, SONRA BİRLEŞİR
N2 + 3H2
N
2NH3
H
H
H
2NH3
N
H
H
H
31
ELEMENT TANIMIYLA İLGİLİ
SÖYLEM HATALARI
 Her elementin yapı taşı atom değildir. Yapı taşı
molekül olan elementler de vardır. Bunlara element
molekülleri denir.
 Element tanımında; “aynı cins atomdan oluşan saf
madde” derken izotoptan söz etmelidir; çünkü her bir
aynı cins atomun farklı izotopu vardır, bu yönüyle
farklı atom olmaktadır.
32
BİLEŞİK TANIMIYLA İLGİLİ
SÖYLEM HATALARI
 Her bileşiğin yapı taşı molekül değildir. Yapı taşı
formül–birim olan bileşikler de vardır.
 Bileşik diyebilmemiz için farklı cins atomların
kimyasal yolla birleşmesi gerekir. Aynı cins atomların
kimyasal yolla birleşmesinden oluşan element
molekülleri, elementtir; bileşik değildir.
33