ses yalıtımında temel kavramlar ve dikkat edilmesi

SES YALITIMINDA TEMEL KAVRAMLAR VE D İKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
Ses Tanımı ve Temel Özellikleri
Ses esnek bir ortamdaki (örneğin hava) moleküllerin meydana gelen basınç farkından
dolayı sıkışıp gevşeyerek yer değiştirmesi ve bu yer değişim sonucu kulağımızda hissettiğimiz
işitsel algıdır. İnsan kulağı 20 – 20.000 Hz frekans skalasındaki sesleri işitebilir. Kişiden
kişiye değişiklik gösterse de 10.000 Hz’in üzerindeki sesler anlaşılabilirliğini yitirirler.
Yüksek frekanslı yani tiz seslerin, dalga boyları küçük olup hafifi ve ince kesitler tarafından
kolaylıkla engellenebilmektedirler. Buna karşılı düşük frekanslı yani bas seslerin, dalga boyu
daha büyük olup yalıtılabilmesi için ağır ve daha komplike ses yalıtım sistemleri
oluşturulmalıdır. Sesin şiddet düzeyi(IL-birimi Watt/cm²), basınç düzeyi(SPL-birimi
dyne/cm²) ve güç düzeyi (PWL-birimi Watt ) olarak belirtilmiş farklı tanımları vardır.
Bunların hepsi rölatif bir birim olan dB (desibell – Alexander Graham Bell’in soyadından
gelmektedir) cinsinden ifade edilirler.
Gürültü, en kısa şekliyle istenmeyen ve insan sağlığı ve psikolojisini olumsuz yönde
etkileyen ses ya da sesler olarak tariflenebilir. İstenmeyen seslerin yalıtımında ya da
gürültünün kontrol altına alınmasında iki temel yöntem vardır. Bunlar “akustik düzenleme”
ve “ses yalıtımı” dır.
Akustik Düzenleme:
Kapalı bir ortamdaki yansıma (reverberasyon) süresinin düzenlenmesidir. Örneğin boş
bir dairede yaptığınız konuşmalar duvar, zemin ve tavandan yansıyarak çınlar ve insanlar
birbirlerini zorlukla anlayabilirler. Fakat zamanla dairenin içerisine perde, mobilya, halı,
duvar kağıdı v.b. eşyalar geldiğinde bu çınlama ortadan kalkar ve işitme konfor şartları içinde
gerçekleşir. Dolayısıyla her bir nesnenin ve canlının bir ses yutma katsayısı (α – Sabin
Katsayısı) vardır. Bu katsayı malzeme tarafından yutulan sesin malzemeye gelen sese oranı ile
ifade edilir. Ses yutucu malzemelerin α katsayıları 0,20-0,99 arasında değişmektedir. Açık
gözenekli ve pürüzlü malzemeler örneğin taş yünü, cam yünü, poliüretan sünger, melamin
köpüğü ve kalın kumaşlar iyi birer ses yutucudur ve bu malzemelerden oluşturulacak akustik
düzenleme sistemleri akustik problemlerin çözümlerinde kullanılırlar.
Ses Yalıtımı:
Sesin döşeme, duvar ve tavan gibi yapı elamanlarından geçişi esnasında meydana
gelen ses azaltımıdır. Günümüzde sanayi tesisleri, fabrikalar, konutlar, alışveriş merkezleri,
hotel ve hastane gibi fraklı amaçlarda inşa edilmiş yapılarda içsel ve çevresel gürültüler
modern ve yüksek teknolojili ürünler ile rahatlıkla kontrol altına alınabilmektedir. Bu ürünler
daha ince ve hafif kesitler sunarak hem daha ekonomik çözümler sunmakta hem de yapı
sektöründeki mimar ve mühendislere çözümlerinde esneklik ve farklılık yaratma fırsatını
vermektedir.
Yapıda ses temel olarak iki yolla iletilmektedir;
1-Hava Doğuşumlu Sesin İletilmesi: Havadan kaynaklanan sesin (konuşma, müzik v.b.)
yapı elamanından geçerek diğer bir mekana iletilmesi.
2-Darbe Sesinin İletilmesi: Direk olarak katı bir maddeye temas ile iletilen enerjinin
(yürüme, koşma v.b.) yapının taşıyıcı sistemi vasıtasıyla taşınarak farklı hacimlere yayılması
ve burada hava doğuşumlu sese dönüşmesidir.
Hava Doğuşumlu Sesin Yalıtılması (Rw) :
Bir yapıdaki ses yalıtımı alıcı ortamı ses kaynağından ayıran duvar ve döşeme gibi
yatay ve düşey yapı elemanları vasıtasıyla gerçekleştirilir. Kaynaktan geçen ses yapı
elemanından geçerken gücünü kaybeder. Dolayısıyla “kullanılan yapı elamanının ses geçiş
kayıp endeksi olan R, ne kadar yüksek ise yapılan yalıtım o kadar etkili olur”.
Ses geçiş kaybı olan R bir yapı elemanının her bir frekanstaki ses geçiş kayıp değerini
teker teker gösterirken Rw değeri EN-ISO 717–1 Standart hesaplama eğrisinin 500 Hz deki
değerine tekabül etmektedir.
Darbe Sesi Yalıtımı (Lnw) :
Darbe sesi yalıtım endeksi olan Ln, alt katta yani alıcı ortamda hissedilen ses
seviyesidir. Dolayısıyla “alt kattaki ses seviyesi olan Ln, ne kadar düşük ise o kesitin ses
yalıtım performansı o kadar yüksektir”. Her bir frekans için hesaplanan değerler Ln değerleri
olup, EN-ISO 717–2 Standart eğrisinin 500 Hz deki değeri Lnw endeksi olarak
tanımlanmıştır.
Darbe sesi yalıtımında en etkili çözüm yüzer döşeme uygulamasıdır. Yüzer döşeme
uygulamasında temel prensip yüksek kütleli bir tabakanın (şap) esnek bir katmanın (Grei Line
veya Megamat) üzerine yerleştirilmesidir. Böylelikle yalıtımlı bir zemin üzerine gelecek
darbe “şap ve kauçuk malzemeden oluşan sistem” sayesinde etkisini yitirerek alttaki taşıyıcı
döşemeye mikro titreşimler olarak iletilecek buda alt tarafta duyulan gürültüyü en az seviyeye
indirecektir. Ayrıca parke ve seramik altı uygulamalarında kullanılan Syl Line serisi ürünler
ile hem alt kata iletilen ses seviyesi azaltılmakta, hem de yürüme esnasında oluşan topuk
sesinin mevcut hacimde oluşturduğu akustik rahatsızlık ve çınlama ortadan kaldırılmaktadır.
UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Her ne kadar en uygun malzeme ve buna bağlı sistem seçilip uygulanmış olsa da ses
yalıtımında doğru sonucu alabilmek detayların titizlikle çözülmüş olmasına bağlıdır. Bu
doğrultuda duvar ve döşeme uygulamalarında ses köprülerinin muhakkak ortadan kaldırılması
şarttır.
Duvar Detayları:
Tuğla ve/veya alçıpanlı duvar sistemlerinde duvar aplike edilmeden önce döşeme ve
duvar arasına Syl Line duvar şeridi konmalı ve duvar bu şerit üzerine oturtulmalıdır. Bu şerit
duvardaki ses enerjisinin döşemeye, döşemede ki ses enerjisinin de duvar geçmesini
engelleyerek mevcut ses köprüsünü ortadan kaldıracaktır.
Ayrıca metal profilli sistemlerde profiller ile alçıpan, gibi malzemelerin temasını
kesebilmek için polietilen veya kauçuk bant yatay ve düşeyde tüm profil boyunca yapıştırılıp
alçıpan bundan sonra profillere monte edilmelidir.
Döşeme Detayları:
Yüzer döşeme uygulamalarında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta sesin yan
yollar ile farklı mekanlara iletilmesini önlemektir. Bunun için döşeme duvar birleşim
yerlerinde ses yalıtım malzemesi en az 10 cm olacak şekilde duvara çıkarılarak devam
ettirilmelidir. Böylece yüzer şap ile duvar arasındaki katı – katı teması ortadan kaldırılmış
olur.
Bunun dışında şap altında kullanılan ses yalıtım malzemesinin su geçirimsizlik özelliği
yok ise şap dökülmeden mutlaka üzeri bir naylon ile kaplanmalı ve şap bundan sonra
dökülmelidir. Aksi takdirde şap suyu malzemenin boşluklu yapısını doldurarak esneklik
özelliklerine zarar verecektir.