2015-2016 sismik yorumlama ders 1

SİSMİK YORUMLAMA
DERS-1
DOÇ.DR. HÜSEYİN TUR
SİSMİK YORUM VE ÖNEMİ
Jeoloji ve Jeofizik arasındaki fark nedir?
Jeoloji ve Jeofizik bilim dallarında amaç aynıdır; yerküre ve
içinde bulunduğu uzay ortamının özelliklerinin
anlaşılabilmesidir. Aralarındaki en temel ayrılık araştırma
yöntemlerinin farklılığıdır.
Jeofizik, inceleme alanının özelliklerini en genel anlamda
ölçüm aletleri ve cihazlar ile fiziksel değerlerle ilişkili veriler
toplayarak ve bu verileri bilgisayar ortamında matematiksel
ve fiziksel temellere dayalı yöntemlerle işleyerek
değerlendirir ve yoruma gider.
Jeoloji ise daha çok gözlemsel verilere ve laboratuvar
deneylerine bağlı olarak çalışma ve araştırma yapar
SİSMİK YÖNTEMLERİN ESASI
1) Sismik yöntemler yer altındaki jeolojik tabakaların durumlarını
saptamada elastik dalgaların, yer içerisinde yayılması ile ilgili
fizik prensiplerine dayanır.
2) Uygulamalı sismikte, dalgaları üreten bir enerji kaynağı,
yeryüzüne bir düzen içinde yerleştirilmiş bir seri alıcıya ve bu
alıcılara gelen dalgaları kaydeden ölçüm aletine gerek vardır.
3) Bu düzen içinde temel prensip, enerji kaynağından yayılan ve
alıcılara gelen dalgaların zamana karşın
amplitüdlerinin(genliklerinin) kaydedilmesidir.
SİSMİK YÖNTEMLERİN SINIFLANDIRMASI
• Kullanılan varışlara göre ve kayıt geometrisine göre başlıca yöntemler:
- Sismik Yansıma Yöntemi (Seismic Reflection Method)
- Sismik Kırılma Yöntemi (Seismic Refraction Method)
- Düşey Sismik Profilleme (Vertical Seismic Profiling)
• Uygulandığı ortamlar:
- Kara sismik operasyonları (Land operations)
- Kıyı Ötesi (deniz ve göl) operasyonları (Offshore, marine &
lake, operations)
• Uygulama boyutları:
- İki boyutlu (Two dimensional (2D), seismic sections)
- Üç boyutlu (Three dimesional (3D), seismic volumetric
data)
- Üç boyut/Üç Bileşen (There dimensional/Three
components (3D/3C), seismic attributes)
- Dört boyutlu (Four dimensional (4D), monitoring with 3D
data)
SİSMİK YÖNTEMLERİN UYGULAMA ALANLARI
• Enerji kaynak aramaları (Energy exploration):
- En başta petrol ve doğal gaz (oil and natural gas on land and
offshore)
- Jeotermal (geothermal)
- Kömür (coal)
- Gas hidratları (gas hydrates)
- Kaya gazı (Shale gas)
• Çeşitli yeraltı kaynak aramaları (Resource prospecting):
- Maden (mining)
- Yeraltı suyu (groundwater)
- Endüstriyel hammaddeler (industrial raw materials)
• Mühendislik uygulamalarında (Engineering applications)
- Her türlü bayındırlık yapıları (baraj, tünel, liman, otoyol, hızlı
demiryolu, metro, uçuş pisti, boru hatları, köprüler, yüksek
binalar, nükleer santral v.b.)
- Bilimsel Araştırmalarda (Scientific research): Yerkabuğu
araştırmalarında, aktif fayların haritalanmasında, Kuvaterner
çalışmalarında
TEMEL İLKELER – FİZİK
* Akustik (sıvılarda) /elastik (katılarda) dalga yayınımı
* Snell Yasası
* Fermat Prensibi
* Huygens Prensibi
TEMEL İLKELER - ÖLÇÜLEN DEĞİŞKENLER
* Zaman: atış anından itibaren alıcıya gelene kadar geçen
zaman
* Genlik: alıcıda algılanan sismik dalgaların genlikleri
* Sismik iz (seismic trace): zaman ile değişen genlik izi
TEMEL İLKELER – FİZİK
* Akustik (sıvılarda) /elastik (katılarda) dalga yayınımı
* Snell Yasası
* Fermat Prensibi
* Huygens Prensibi
TEMEL İLKELER - ÖLÇÜLEN DEĞİŞKENLER
* Zaman: atış anından itibaren alıcıya gelene kadar geçen
zaman
* Genlik: alıcıda algılanan sismik dalgaların genlikleri
* Sismik iz (seismic trace): zaman ile değişen genlik izi
TEMEL İLKELER – KAYNAK TÜRÜ
Sismik Yansıma Yöntemi Uygulaması için:
- Sismik dalga üreten bir kaynak (airgun, vibratör vb.)
- Sismik dalga algılayan bir veya çok sayıda alıcı (hidrofon
veya jeofon)
- Algılanan sismik sinyalleri kayıt eden bir cihaz (sayısal
sismograf)
Sismik yansıma yönteminde kullanılan dalga türü:
- Başlıca dalga türü P-dalgaları (Primary waves)
- Kara operasyonlarında, bazı çalışmalarda S-dalgaları
(Secondary waves)
Gürültü kaynakları (Noise):
- Dalga yayınımı nedeniyle olanlar (yüzey dalgaları, tekrarlı
yansımalar, deniz tabanı tekrarlı yansımaları, hayalet
yansımalar (ghost reflections)
- Ortam kaynaklı gürültüler (rüzgar, dalga, )
- Çevresel gürültüler (motorlu araçlar, sesli çalışan her türlü
makina, dümen suyu vb.)
BAŞLICA AŞAMALAR
• Veri Toplama (Data Acquisition and Quality Control in 2D &
3D, land & marine)
- Kaynak sistemleri
- Alıcı sistemleri
- Kayıt sistemleri
- Navigasyon sistemleri
• Veri işleme (Data Processing)
- Yüksek hızlı okuma-yazma, veri işleme, depolama
kabiliyetli bilgisayarlar
- Grafik arayüzü gelişmiş uygulama yazılımları.
• Veri Yorumlama (Data Interpretation, Qualitative &
Quantitative)
- Jeolojik bilgi
- Grafik arayüzü gelişmiş uygulama/modelleme yazılımları
SİSMİK YANSIMA VE KIRILMA
YÖNTEMLERİ
INTERPRETATION